Aster alpejski - Arboretum Bolestraszyce
advertisement
ASTER ALPEJSKI Aster alpinus L. Rodzina: Asteraceae Występowanie: środkowa Europa, Azja, Ameryka Północna Aster alpejski rośnie w górach na wapiennych, słonecznych skałach. W Alpach występuje aż do wysokości 3195 m n.p.m., można go spotkać na szczycie Mont blanc. W Polsce występuje w Tatrach i Pieninach. Przez górali aster alpejski nazywany jest wolimi oczami. Zaś starożytnym kwiaty astrów kojarzyły się z gwiazdami. Łacińska nazwa aster oznacza gwiazdę. Gatunek w uprawie od XVI w. w licznych odmianach. Roślina ma około 20 cm długości, tworzy luźną darń, jest szorstko owłosiona. Liście dolne są łopatkowate, górne lancetowate. Na wierzchołkach łodyg w maju i czerwcu pojawiają się pojedyncze, duże koszyczki kwiatowe o kwiatach języczkowych fioletowych, różowych lub białych, oraz o kwiatach rurkowatych żółtych. Roślina dobrze rośnie w słońcu, na przeciętnej glebie ogrodowej. Nadaje się na rabaty i do ogrodu skalnego. Azalia Rododendron ‘Narcissiflora’ Rodzina: Ericaceae Azalia odmiany ‘Narcissiflora’jest krzewem dorastającym do 170 cm wysokości. Liście ma sezonowe, szorstkie, wybarwiające się jesienią na kolor czerwony. Kwiaty drobne, jasnożółte, półpełne, pachnące. Kwitnie na przełomie maja i czerwca. Azalia pontyjska Rododendron luteum Sweet. Rodzina: Ericaceae Występowanie: Kaukaz i góry Anatolii Azalia pontyjska jest krzewem dorastającym do wysokości 2 m. Liście są sezonowe, przebarwiające się jesienią na kolor czerwony. Złocisto żółte kwiaty pachną odurzająco, często rozwijają się przed liśćmi. Kwitną w kwietniu i maju. Wszystkie części rośliny są trujące – dla pszczół również nektar. Bagno pospolite Ledum palustre L. Rodzina: Ericaceae Występowanie: Europa, Ameryka Północna, Azja Bagno pospolite jest zawsze zielonym krzewem, może dorastać do 1m wysokości, rośnie na torfowiskach i w borach bagiennych; w Polsce na niżu i w niższych położeniach górskich. Liście mają charakterystycznie podwinięte brzegi, górna strona jest błyszcząca, dolna rudo, filcowato owłosiona. Kwiaty o silnym, duszącym zapachu pojawiają się od V do VII. Cała roślina jest trująca, a jednocześnie ma właściwości lecznicze. Silnie pachnące gałązki zbierane w czasie kwitnienia używane są jako środek przeciwko molom. Barwinek pospolity Vinca minor L. Rodzina: Apocynaceae Występowanie: Europa, Azja Mniejsza Barwinek pospolity jest krzewinką o cienkich, zakorzeniających się pędach. Liście ma zawsze zielone, błyszczące. Kwiaty fioletowo błękitne, kwitnienie bardzo długie od kwietnia do września. Najlepiej rośnie na glebach żyznych i próchnicznych na stanowiskach półcienistych. Cała roślina jest trująca. Barwinek większy Vinca major L. Rodzina: Apocynaceae Występowanie: Europa Południowa Barwinek większy jest półkrzewem dorastającym do wysokości 40 cm. Liście ma zawsze zielone. Kwiaty jasnoniebieskie z lejkowatą rurką korony, ukazują się od kwietnia do maja. Lubi ciepłe i półcieniste. Bazylia pospolita (Bazylia wonna) Ocimum basilicum L. Rodzina: Lamiaceae Występowanie: Azja Bazylia pospolita jest rośliną jednoroczną, silnie aromatyczną. W starożytności była ceniona jako roślina lecznicza, kultowa i przyprawowa. W Europie rozpowszechniła się w XVI w. Surowcem jest ziele, które zbieramy w pełni kwitnienia. Korzystnie wpływa na funkcjonowanie przewodu pokarmowego, pobudza apetyt, przeciwdziała wzdęciom i wpływa uspokajająco na system nerwowy. W kuchni używana jest w postaci świeżych liści do przyprawiania sałaty, potraw z grochu, grzybów, pomidorów. Suszona może być używana do pieczenia mięsa, ryb oraz potraw z fasoli. Olejek bazyliowy ma zastosowanie w przemyśle kosmetycznym, perfumeryjnym. Używany bywa także do aromatyzowania przetworów spożywczych. Nazwa bazylia pochodzi od łacińskiego basilikos, czyli król. Berberis Thunberga odm. purpurowa niska Berberis thunbergii ‘Atropurpurea Nana’ Rodzina: Rosaceae Występowanie:Japonia Berberys Thunberga jest niskim, szeroko rozłożystym krzewem. Pędy ma cierniste i wygięte łukowato ku ziemi. Kwiaty są żółte, zaczerwienione na zewnątrz, pojedynczo lub po dwa, trzy w pęczkach. Owoce elipsoidalne, czerwone pozostają na krzewach po opadnięciu liści. Jest gatunkiem o małych wymaganiach glebowych, dobrze rośnie na glebach lekkich, przepuszczalnych, w miejscach słonecznych. Doskonale nadaje się do obsadzania skarp i pochyłości, oraz na niskie żywopłoty. Odmiana ‘Atropurpurea Nana’ jest karłową odmianą, bardzo zagęszczoną, rozrastającą się poduchowato, listki ma mniejsze od typu . Berberis Thunberga odm. żółtolistna Berberis thunbergii ‘Aurea’ Rodzina: Rosaceae Występowanie:Japonia Berberys Thunberga jest niskim, szeroko rozłożystym krzewem. Pędy ma cierniste i wygięte łukowato ku ziemi. Kwiaty są żółte, zaczerwienione na zewnątrz, pojedynczo lub po dwa, trzy w pęczkach. Owoce elipsoidalne, czerwone pozostają na krzewach po opadnięciu liści. Jest gatunkiem o małych wymaganiach glebowych, dobrze rośnie na glebach lekkich, przepuszczalnych, w miejscach słonecznych. Odmiana ‘Aurea’ cechuje się powolnym wzrostem miejscach żółtym wybarwieniem liści przez cały sezon wegetacyjny. Berberis Thunberga Berberis thunbergii ‘Maria’ Rodzina: Rosaceae Występowanie:Japonia Berberys Thunberga jest niskim, szeroko rozłożystym krzewem. Pędy ma cierniste. Kwiaty są żółte, zaczerwienione na zewnątrz, pojedynczo lub po dwa, trzy w pęczkach. Owoce elipsoidalne, czerwone pozostają na krzewach po opadnięciu liści. Jest gatunkiem o małych wymaganiach glebowych, dobrze rośnie na glebach lekkich, przepuszczalnych, w miejscach słonecznych. Odmiana ‘Maria’ ma silne, wzniesione pędy, liście wybarwione na ciemnożółty kolor przez cały sezon wegetacyjny. Berberis Thuberga odm. purpurowa Berberis thunbergii 'Atropurpurea' Rodzina: Rosaceae Występowanie: Japonia Berberys Thunberga jest niskim, szeroko rozłożystym krzewem. Pędy ma cierniste i wygięte łukowato ku ziemi. Kwiaty żółte, zaczerwienione na zewnątrz, pojedynczo lub po dwa, trzy w pęczkach. Owoce elipsoidalne, czerwone pozostają na krzewach po opadnięciu liści. Jest gatunkiem o małych wymaganiach glebowych, dobrze rośnie na glebach lekkich, przepuszczalnych, w miejscach słonecznych. Doskonale nadaje się do obsadzania skarp i pochyłości, oraz na niskie żywopłoty. Odmiana 'Atropurpurea' ma liście purpurowe w czasie całego okresu wegetacyjnego, dlatego też często stosowana jest do zestawień kolorystycznych. Berberis Thuberga odm. purpurowa Berberis thunbergii 'Kobold' Rodzina: Rosaceae Występowanie: Japonia Berberys Thunberga jest niskim, szeroko rozłożystym krzewem. Pędy ma cierniste i wygięte łukowato ku ziemi. Kwiaty są żółte, zaczerwienione na zewnątrz, pojedynczo lub po dwa, trzy w pęczkach. Owoce elipsoidalne, czerwone pozostają na krzewach po opadnięciu liści. Jest gatunkiem o małych wymaganiach glebowych, dobrze rośnie na glebach lekkich, przepuszczalnych, w miejscach słonecznych. Doskonale nadaje się do obsadzania skarp i pochyłości, oraz na niskie żywopłoty. Odmiana 'Kobold' ma kulisty pokrój i dorasta do 0,5m wysokości. Berberys Frikarda Berberis xfricardi ‘Telstar’ Rodzina: Berberidaceae Berberis Frikarda jest zimozielonym krzewem dorastającym do 1 m wysokości, wolno rosnący, przyrasta około 5 cm rocznie. Liście są skórzaste, błyszczące, od spodu szaro-białe Dość odporny na mróz, mimo to wymaga stanowisk ciepłych, osłoniętych i okrycia na zimę. Bergenia sercowata Bergenia cordiflora (Haw.) Sternb. Rodzina: Saxifragaceae Występowanie: Syberia Bergenia sercowata pochodzi z gór Ałtaju na Syberii. Jest kępiastą byliną częściowo zimozieloną. Liście ma skórzaste, błyszczące o brzegu piłkowanym. Blaszka liściowa jest w zarysie okrągła, u nasady zaokrąglona lub sercowata. Jesienią liście czerwienieją. Pęd kwiatostanowy dorasta do 40 cm wysokości. Kwiatostan jest wiechowaty, prawie kulisty, w miarę przekwitania parasolowaty. Kwiaty są bardzo liczne, dzwonkowate, barwy lilaróżowej, u odmian białe, różowe lub czerwone. Kwitnie w kwietniu. Roślina nie ma dużych wymagań, może rosnąć w każdym miejscu i na każdej glebie, także w głębokim cieniu. Jest odporna na zmiany warunków atmosferycznych. Sadzona jest jako roślina okrywowa, a także do ogrodów skalnych, na murki i do obsadzania brzegów wód. Czasami stosowana do zazielenia powierzchni pod drzewami, razem z turzycami i paprociami. Bez lilak Krzew lub małe drzewo do 7 m wysokości z odrostami korzeniowymi. Liście jajowate do szerokojajowatych, nagie. Kwiaty zebrane w wiechy rozwijające się z jednego lub obu najwyższych pąków bocznych, silnie pachnące i nektarodajne, ale długa rurka korony czyni nektar niedostępnym dla pszczół. Odmiany tego lilaka są podstawowymi krzewami ozdobnymi, o okazałych kwiatostanach i pachnących kwiatach. Prezentowany pień pochodzi z dziedzińca dawnego szpitala przy ul. Rogozińskiego w Przemyślu. Zapewne został posadzony na początku XX wieku. Duże opady śniegu spowodowały wywrócenie krzewu, a pień został przekazany do Arboretum. Biedrzeniec anyż Pimpinella anisum L. Rodzina: Apiaceae Występowanie: rejony Morza Śródziemnego Biedrzeniec anyż jest rośliną jednoroczną zawierającą w owocach aromatyczny olejek eteryczny. Znana była już w starożytności, a obecnie uprawiana głównie w rejonach o cieplejszym klimacie basen Morza Śródziemnego, Ameryka Środkowa, Indie. Przypisywano mu właściwości odmładzające i antytoksyczne. W lecznictwie owoce anyżu stosowane są jako środek wykrztuśny, rozkurczający. Duże ilości anyżu są używane w przemyśle spirytusowym do produkcji likierów. W kuchni jest popularną przyprawą dodawaną do chleba, ciastek i konfitur. Biedrzeniec mniejszy Pimpinella saxifraga L. Rodzina: Apiaceae Występowanie: Europa, Azja. W Polsce pospolity; na suchych zboczach, w lasach, przydrożach. Biedrzeniec mniejszy jest byliną osiągającą wysokość do 50 cm. Wytwarza liście podwójnie pierzaste i drobne białe kwiaty, które kwitną od VI do IX. Wykorzystanie: Liście używane są do surówek, zup jarzynowych, sosów, do aromatyzowania majonezów, gotowanych warzyw, ryb, likierów. Mają delikatny zapach i lekko piekący smak przypominający ogórki. Korzeń bywa używany do koloryzowania wódek na niebieski kolor. Korzeń posiada również działanie lecznicze. Działa moczopędnie, wykrztuśnie, wzmaga trawienie, rozkurczowo - co wykorzystuje się przy leczeniu astmy i chorób układu oddechowego. W średniowieczu uważano, że chroni przed dżumą. Bluszcz pospolity Hedera helix L. Rodzina: Araliaceae Występowanie: Europa Bluszcz pospolity jest zimozielonym pnączem o liściach i pędach dwojakiego rodzaju. W fazie młodocianej pędy są długie, giętkie, ścielące się po ziemi lub wspinające się na podpory, wytwarzają korzonki czepne, a liście są klapowane. W fazie dojrzałej pędy są wyprostowane, sztywne i nie wytwarzają korzonków czepnych, liście są nieklapowane jajowate lub rombowe. Różne części rośliny pokryte są włoskami. Kwiaty są drobne, zielonożółte. Bluszcz kwitnie jesienią, od września do października, a kuliste czarne owoce dojrzewają dopiero następnego roku. W Polsce bluszcz występuje w lasach liściastych, zwłaszcza bukowych. Jest objęty ochroną prawną. Cała roślina jest trująca. Budleja Davida Buddleja davidi ‘Black Knight’ Rodzina: Buddleyaceae Występowanie:Chiny Budleja Dawida jest krzewem dorastającym do 5 m wysokości. Liście ma lancetowate od 10 do 20cm długości, kwiaty zebrane w wydłużonych, przewijających kwiatostanach. Kwitnienie jest rozłożone w czasie rozpoczyna się w lipcu, a kończy w październiku. Kwitnące kwiaty zwabiają motyle dlatego budleja często nazywana jest „motylim krzewem”. Najlepiej rośnie na stanowisku słonecznym, na żyznych glebach. W surowe zimy marznie do poziomu gruntu. Odmiana „Black Knight” ma bardzo ciemne fioletowe kwiaty. Budleja Davida Buddleja davidii Franch. Rodzina: Buddleyaceae Występowanie:Chiny Budleja Dawida jest krzewem dorastającym do 5 m wysokości. Liście ma lancetowate od 10 do 20cm długości, kwiaty zebrane w wydłużonych, przewijających kwiatostanach. Kwitnienie jest rozłożone w czasie rozpoczyna się w lipcu, a kończy w październiku. Kwitnące kwiaty zwabiają motyle dlatego budleja często nazywana jest „motylim krzewem”. Najlepiej rośnie na stanowisku słonecznym, na żyznych glebach. W surowe zimy marznie do poziomu gruntu. Bukszpan zwyczajny Buxus sempervirens ‘Suffruticosa’ Rodzina: Buxaceae Występowanie: Europa płd., Azja Mniejsza, Kaukaz, Afryka płn. Bukszpan zwyczajny jest krzewem wolno rosnącym, o gęstej, regularnej, kulistej koronie. W krajach o łagodnych zimach często osiąga rozmiary do kilkunastu metrów. Pędy ma graniaste, gęsto ulistnione, młode skąpo owłosione, starsze nagie, zielone. Liście są zimozielone, naprzeciwległe, skórzaste, długości do 3 cm, nagie. Z wierzchu są błyszczące, od spodu matowe. Kwiaty są drobne, żółtawe. Kwitnie w maju. Odmiana ‘Suffruticosa’to niski, słabo rosnący krzew do 1 m wysokości, bardzo gęsto ugałęziony i ulistniony. Stosowany jest na niskie żywopłoty i formy geometryczne. Preferuje stanowiska od słoneczne i półcieniste. Bylica estragon Artemisia dracunculus L. Rodzina: Asteracea Występowanie: Azja Środkowa Bylica estragon jest byliną o drewniejących kłączach. Obecnie uprawiana w całej Europie, w obu Amerykach i Azji. Do Polski trafiła prawdopodobnie w XVI w. Jest cenną, ale mało znaną rośliną przyprawową. W uprawie znane są dwie formy - estragon francuski (prawdziwy), który jest bardziej aromatyczny i estragon rosyjski. Surowcem jest ziele, które po ususzeniu zachowuje naturalny kolor. Ziele po roztarciu wydziela intensywny zapach spowodowany dużą zawartością kumaryny. Ponadto zawiera duże ilości goryczy i garbników. Pobudza wydzielanie soków trawiennych i ze względu na zawartość witamin działa przeciwszkorbutowo. Bylica jest używana jako przyprawa do potraw mięsnych, sosów, zup i marynat, oraz do produkcji octu estragonowego i musztardy. Polecana jest w diecie bezsolnej jako produkt zastępujący sól. W przemyśle spożywczym wykorzystywana jest do przyprawiania konserw. Nazwa artemisia pochodzi od władczyni Artemizji zajmującej się medycyną i botaniką. Bylica pospolita Artemisia vulgaris L. Rodzina: Asteraceae Występowanie:cała półkula północna; bywa uprawiana na Półwyspie Bałkańskim, we Włoszech, Francji i Rosji. W Polsce pospolita; rośnie na przydrożach, w rowach i na nieużytkach. Bylica pospolita jest byliną wysoką do 1,5 m. Wytwarza pędy rozgałęzione w górnej części i tu wełnisto owłosione. Liście z wierzchu są nagie, od spodu zaś białawowełniste. Koszyczki kwiatowe są małe 35mm, skupione w dużą rozgałęzioną wiechę z kwiatami żółtymi lub czerwononawymi. Kwitnie od VII do IX. Wykorzystanie: Pędy ścięte przed kwitnieniem używane są jako przyprawa do mięs, sałatek, zup, również do aromatyzowania likierów (absynt). Roślina lecznicza o pobudzającym działaniu na przewód pokarmowy, o właściwościach odkażających, przeciwrobaczych. Niegdyś jako roślina magiczna, której pędy ścięte w Noc Świętojańską miały chronić przed potworami, chorobami i nieszczęściem. Choina kanadyjska Tsuga canadensis 'Jeddeloch' Rodzina: Pinaceae Występowanie: wschodnia Ameryka Północna Choina kanadyjska rośnie zwykle w lasach mieszanych, lubi chłodne wilgotne siedliska, bardzo dobrze znosi ocienienie. Drzewo dorasta do 30m wysokości, tworzy szeroką, stożkowatą koronę z długimi, cienkimi konarami. Igły ma krótkie, spłaszczone, środkowe krótsze i często charakterystycznie odwrócone dolną stroną do góry. Choinę kanadyjską sprowadzono do Europy w 1730 i sadzono ją często w parkach, a nawet w lasach. Odmiana 'Jeddeloch' jest odmianą karłową, rosnącą w kształcie zwartej półkuli, z lejkowatym wgłębieniem na środku. Chrzan pospolity (Warzucha, Warzucha) Armoracia rusticana P.Gaertn., B.Mey. & Scherb. Rodzina: Brassicaceae Występowanie: prawdopodobnie pochodzi z Europy południowowschodniej i zachodniej Azji. W Polsce jako antropofit (gatunek obcego pochodzenia zawleczony przez człowieka). Chrzan pospolity jest byliną dorastającą do 1,5 m. Wytwarza silny, mięsisty korzeń palowy. Liście odziomkowe są podłużne, olbrzymie, na długich ogonkach. Liście na łodydze są bezogonkowe, siedzące. Wytwarza drobne, białe kwiaty. Nasion w naszych warunkach nie zawiązuje. Wykorzystanie: Chrzan jest rośliną przyprawową. Jego korzeń posiada bardzo ostry, piekący smak i zapach. Zawiera dużo witaminy C i sole mineralne. Używa się go do sosów, sałatek. Wchodzi w skład tradycyjnych potraw przygotowywanych w okresie Świąt Wielkiej Nocy. Jest również rośliną leczniczą działającą grzybobójczo, bakteriobójczo, moczopędnie. Pobudza wydzielanie soków trawiennych. Zewnętrzne okłady łagodzą dolegliwości reumatyczne, nerwowe i mięśniowe. Cis pospolity Taxus baccata ‘Elegantissima’ Rodzina: Taxaceae Występowanie: środkowa i zachodnia Europa, północna Afryka, Azja Mniejsza Cis pospolity w Polsce osiąga wschodnią granicę występowania i rośnie na niewielu stanowiskach o charakterze wyspowym. Jest drzewem bez żywicy zawierającym trujący alkaloid taxynę, który znajduje się we wszystkich częściach rośliny poza czerwonymi osnówkami, w których zagłębione są nasiona. Jest zaliczany do najwolniej rosnących roślin iglastych i może żyć ponad 1000 lat. Jego drewno jest twarde, ciężkie, mocne i bardzo elastyczne. Dawniej wykorzystywano je do wyrobu do wyrobu łuków, kusz, grotów do strzał co wiązało się z nadmierną eksploatacją lasów cisowych. Dlatego też cis znalazł się pod ochroną prawną już czasach króla Władysława Jagiełły. Jest to drzewo klimatu morskiego, lubi dużą wilgotność powietrza, łagodne zimy i niezbyt upalne lata. Cis pospolity Taxus baccata ‘Summergold’ Rodzina:Taxaceae Występowanie: środkowa i zachodnia Europa, północna Afryka, Azja Mniejsza Cis pospolity w Polsce osiąga wschodnią granicę występowania i rośnie na niewielu stanowiskach o charakterze wyspowym. Jest drzewem bez żywicy zawierającym trujący alkaloid taxynę, który znajduje się we wszystkich częściach rośliny poza czerwonymi osnówkami, w których zagłębione są nasiona. Jest zaliczany do najwolniej rosnących roślin iglastych i może żyć ponad 1000 lat. Jego drewno jest twarde, ciężkie, mocne i bardzo elastyczne. Dawniej wykorzystywano je do wyrobu do wyrobu łuków, kusz, grotów do strzał co wiązało się z nadmierną eksploatacją lasów cisowych. Dlatego też cis znalazł się pod ochroną prawną już czasach króla Władysława Jagiełły. Jest to drzewo klimatu morskiego, lubi dużą wilgotność powietrza, łagodne zimy i niezbyt upalne lata. Odmiana ‘Summergold’ jest krzewem wolno rosnącym. Igły latem są złoto-żółte, zimą zielono-brązowawe. Lubi stanowiska słoneczne lub lekko zacienione. Cis pośredni Taxus media 'Wojtek' Rodzina: Taxaceae Cis pośredni jest gatunkiem mieszańcowym pochodzącym od cisa pospolitego i japońskiego i ma cechy obydwu tych gatunków. Jest drzewem bez żywicy zawierającym trujący alkaloid taxynę, który znajduje się we wszystkich częściach rośliny poza czerwonymi osnówkami, w których zagłębione są nasiona. Jest zaliczany do najwolniej rosnących roślin iglastych i może żyć ponad 1000 lat. Jego drewno jest twarde, ciężkie, mocne i bardzo elastyczne. Dawniej wykorzystywano je do wyrobu do wyrobu łuków, kusz, grotów do strzał co wiązało się z nadmierną eksploatacją lasów cisowych. Dlatego też cis znalazł się pod ochroną prawną już czasach króla Władysława Jagiełły. Cykoria podróżnik Cichorium intybus L. Rodzina: Asteraceae Występowanie: Europa, Azja Mniejsza, Azja. W Polsce pospolita , rośnie na przydrożach, pastwiskach, ugorach, obrzeżach pól uprawnych, archeofit (gatunek zadomowiony przybyły przed końcem XV wieku). Cykoria podróżnik jest byliną do 1,5 m wysoką. Dolne liście skupione są w rozetę, górne rzadko rozmieszczone i niewielkie, osadzone na łodydze. Koszyczki kwiatowe, z niebieskimi kwiatami o średnicy do 4 cm położone są na szczytach łodyg i w kątach górnych liści wzdłuż łodyg. Kwitnie przez całe lato. Wykorzystanie: Z młodych liści, zawierających witaminę C i mikroelementy, przyrządza się sałatkę. Służy do produkcji napojów chłodzących. Odmiana cykorii uprawiana jest jako cykoria sałatowa. W XVI w. z korzenia przyrządzano namiastkę kawy o nieco gorzkim lecz przyjemnym smaku. Roślina lecznicza używana przy kłopotach z układem pokarmowym. Czarny dąb Botanicy przyjmują, że dęby pojawiły się na ziemiach polskich około 9000 8000 lat temu. „Czarne dęby” to powalone potężne pnie, które przebywały pod wodą minimum 3000 lat i nabrały hebanowej barwy oraz prawie kamiennej twardości. Prezentowane tutaj pnie należące do gatunku, Quercus robur, znaleziono w żwirowni w Radymnie na głębokości 4 6 m. Spoczywały w warstwie piasku pochodzenia rzecznego, który wypełnia dawną dolinę Sanu. Ich średnica waha się od 0,3 do 1,4 m, niektóre okryte są jeszcze korkiem. Na odsłoniętym drewnie stwierdzono ślady żerujących niegdyś owadów i szczątki muszli skójek. W bezpośredniej bliskości odnaleziono igły jodły, która dotarła do Polski 5000 4000 lat temu i świadczy to o wieku odnalezionych pni dębowych. Pnie znalezione zostały w roku 1999 w żwirowni w Radymnie. Czosnek pospolity Allium sativum L. Rodzina: Liliaceae Występowanie: środkowa Azja Czosnek pospolity jest byliną o zwartej cebuli zwanej „główką”. Nazwa łacińska pochodzi z języka celtyckiego od słowa all, które oznacza piekący, ostry. Zaś nazwa sativum oznacza uprawny. Czosnek jest wymieniany w najstarszych źródłach piśmienniczych jako roślina lecznicza i magiczna. Jego surowcem zielarskim i spożywczym są świeże „główki” zawierające olejek eteryczny, związki siarki i kwas askorbinowy. Zawierają również dużo witamin i składników mineralnych, szczególnie pierwiastków rzadkich, takich jak kobalt, nikiel, chrom i jod. Związki siarki nadają ostry zapach całej roślinie. Współczesne badania potwierdzają właściwości bakteriobójcze, przeciwmiażdżycowe, odtruwające organizm oraz przeciwnowotworowe. Czosnek jest powszechnie stosowaną przyprawą. Jako środek konserwujący dodawany jest do marynat i przetworów. Czyściec wełnisty Stachys byzantina K.Koch. Rodzina: Lamiaceae Występowanie: Kaukaz, Iran Czyściec wełnisty ma płożące pędy, a cała roślina jest gęsto, biało, wełniście owłosiona. Liście ma podługowatoeliptyczne, zwężające się na obu końcach, grube i miękkie, a pędy kwiatostanowe wyprostowane, o wysokości do 40 cm. Kwiaty ma małe i niepozorne, purpurowe, zebrane w wielokwiatowe okółki tworzące kłosy. Rozwijają się w czerwcu i lipcu. Jest rośliną ekspansywną i doskonale nadaje się do zadarniania oraz na rabaty. W uprawie wymaga miejsc suchych i słonecznych. Nazwa gatunkowa pochodzi od liści, które są obficie pokryte białym kutnerem przypominającym wełnę. Dalia ogrodowa (Georginia) Dahlia variabilis Desf. Rodzina: Asteraceae Występowanie: Ameryka Środkowa Liczne gatunki dalii w stanie naturalnym znali i uprawiali w Meksyku Aztekowie. W XVIII w. pierwsze bulwy dalii sprowadzono do Hiszpanii do ogrodów klasztornych, gdzie nowo sprowadzonym roślinom nadano nazwę Dahlia. Początkowo sądzono, że bulwy dalii będą w stanie zastąpić ziemniaki. We Francji rośliny rozmnażała w ogrodach królewskich małżonka Napoleona. W XIX w. dalie przywieziono do Londynu, gdzie po raz pierwszy pojawiała się nowa nazwa georginia. W XIX w. dalie zrobiły oszałamiającą karierę, powstały liczne towarzystwa miłośników i wyhodowano szereg nowych odmian. Dziś są uprawiane tysiące odmian na wszystkich kontynentach, głównie z uwagi na efektowne kwiatostany występujące w różnych formach i kolorach. Wyróżniono 10 grup dalii ze względu na kształt kwiatów: pojedyncze zwykłe, anemonowe, kołnierzykowe, peoniowe, dekoracyjne, kuliste, pomponowe, kaktusowe, półkaktusowe i inne, m.in. storczykowe. Dąb czerwony Quercus rubra L. Rodzina: Fagaceae Występowanie: Ameryka Północna Dąb czerwony ma bardzo szeroki zasięg w Ameryce Północnej i rośnie w lasach mieszanych. Jest drzewem z szeroką koroną, dorastającym do 25 m wysokości. Liście są duże z ościstymi klapami, jesienią przebarwiają się na czerwono i czerwono-brązowo. Owoce pękate, z płaską podstawą, osadzone w płytkiej talerzykowatej miseczce. Jest bardzo wytrzymały na mrozy i dosyć wytrzymały na suszę. Dobrze rośnie na glebach piaszczystych, dostatecznie wilgotnych. Wprowadzony do lasów Europy na początku XVIII w. Dereń biały Cornus alba ‘Elegantissima’ Rodzina: Cornaceae Występowanie: Europa, Azja Dereń biały jest silnie rozrastającym się krzewem dorastającym do 3 m wysokości. Pędy i starsze gałęzie ma jaskrawoczerwone, błyszczące, szczególnie intensywnie zabarwione zimą w stanie bezlistnym. Młode pędy latem pokryte są sinym nalotem. Kwiaty są żółtawobiałe, zebrane w niewielkie baldachogrona. Dereń kwitnie w maju i czerwcu, kwitnienie powtarza. Owoce są białe lub niebieskawe U odmiany ‘Elegantissima’ liście są jajowate, z szerokim, białym brzegiem, jesienią przebarwiają się na kolor karminowoczerwony. W uprawie wymaga żyznej, wilgotnej gleby i słonecznych stanowisk. Dereń kanadyjski Cornus canadensis L. Rodzina:Cornaceae Występowanie: Ameryka Północna Dereń kanadyjski naturalnie rośnie w widnych lasach, na próchnicznych, wilgotnych glebach. Jest krzewinką wyrastającą na wysokość 10 – 20 cm ma silne podziemne rozłogi. Kwiaty niepozorne, zebrane w gęste główkowate kwiatostany otoczone czterema okazałymi białymi podkwiatkami ukazują się w czerwcu. Bardzo ozdobne są również czerwone owoce i liście wybarwiające się jesienią na kolor żółty i czerwony. Dynia zwyczajna Cucurbita pepo L. Rodzina: Cucurbitaceae Pochodzenie: południowo-wschodnie USA Dynia zwyczajna jest rośliną roczną o łodygach płożących się, osiągających 10 m długości, wytwarzających rozgałęzione, czepne wąsy. Liście są duże pięcio- klapowe. Kwiaty rozdzielnopłciowe: kwiaty męskie zebrane w pęczki osadzone są w kątach liści; kwiaty żeńskie (dzwonkowate o barwie żółtej ) występują pojedynczo. Owoc mięsisty osiąga do około 40 cm średnicy. Wykorzystanie: Uprawiana jest dla jadalnych, wartościowych odżywczo owoców. U odmian oleistych z nasion otrzymuje się olej. Jest rośliną pastewną. Dziewanna jedwabista Verbascum bombycifeum L. Rodzina: Scrophulariaceae Występowanie: Azja Mniejsza Dziewanna jedwabista jest wysoką byliną o wysokości do 200 cm. Cała roślin jest pokryta jedwabistymi, srebrnymi włoskami. Liście ma duże srebrzystoszaro kutnerowate. Kwiaty są złotożółte zebrane w kłosy o długości do 100 cm ukazujące się latem. W uprawie wymaga gleb przypuszczalnych oraz słonecznych i otwartych stanowisk. Dziewięćsił bezłodygowy Carlina acaulis L. Rodzina: Asteraceae Występowanie: południowa i wschodnia Europa Dziewięćsił bezłodygowy w Polsce rośnie w Sudetach i Karpatach oraz na niżu na suchych wapiennych wzgórzach. Jest gatunkiem objętym ochroną ścisłą. Nie wytwarza łodygi, liście ma kolczaste, nagie, zebrane w przyziemną rozetę, która jest gwiaździsto rozłożona, kwiatostan w postaci koszyczków o średnicy do 15 cm. Kwitnie od lipca do września. Koszyczki otwierają się tylko w czasie słonecznej pogody. Zamykają się pod wpływem zwiększonej wilgotności powietrza, co postrzegane jest jako zwiastun nadchodzącego deszczu. Nazwa gatunkowa tejrośliny bezłodygowy-podkreśla charakterystyczną cechę: wybitnie zredukowana łodyga, liście i koszyczki kwiatowe leżą wprost na ziemi. Dziewięćsił jest także znanym motywem ornamentacyjnym w sztuce ludowej Podhala. Roślina nadaje się do ogrodów skalnych. Suche kwiatostany można używać do bukietów. Ze względu na zawartość garbników, inuliny, olejków eterycznych i żywicy roślina stosowana była dawniej w medycynie ludowej. Korzeń wykorzystywany był przy leczeniu zaburzeń pokarmowych. Roślina preferuje gleby ubogie, miejsca słoneczne. Dzięgiel litwor Angelica archangelica L. Rodzina: Apiaceae Występowanie:południowa część Eurazji. W Polsce w Sudetach, Karpatach; na niżu jako roślina zdziczała. Dzięgiel litwor jest byliną do 2,5 m wysoką. W pierwszym roku wegetacji tworzy rozetę liści odziomkowych, w drugim wyrastają bruzdkowane, puste w środku łodygi, zakończone okazałymi baldachami żółtawych lub zielonych, drobnych kwiatów. Kwitnie w VII lub VIII. Owocem jest rozłupnia rozpadająca się na dwie rozłupki. Wszystkie części rośliny wydzielają silny zapach i posiadają piekący i gorzki smak. Może wywoływać wysypkę alergiczną. Wykorzystanie: Młode łodygi i grubsze ogonki liściowe używa się do sporządzania konfitur, smażone w cukrze zdobią wyroby cukiernicze. Z korzeni produkuje się likiery. Nazwa łacińska archangelos nawiązuje do niezwykłych właściwości leczniczych tej rośliny, które objawić miał sam archanioł Rafael. Od nazwy tej rośliny pochodzi wiele nazw w Tatrach. Facelia błękitna Phacelia tanacetifolia Benth. Rodzina: Hydrophyllaceae Pochodzenie: USA Facelia błękitna jest rośliną roczną dorastającą do 70 cm. Posiada liście pojedynczo lub podwójnie pierzaste o karbowanych odcinkach. Jej drobne, dzwonkowate kwiaty ułożone są w charakterystycznych skrętkach i kwitną od rana do wieczora. Na 1m2 uprawy faceli może pracować jednocześnie 30 pszczół. Wykorzystanie: Uprawiana jest jako bardzo wartościowa roślina miododajna, również jako roślina pastewna i ozdobna. Forsycja zwisła Forsythia suspensa (Thunb.) Vahl Rodzina:Oleaceae Występowanie: Chiny Forsycja zwisła jest krzewem, ze zwisającymi i zakorzeniającymi się gałęziami. Liście dwojakiego rodzaju, podłużnie jajowate lub złożone z trzech listków. Kwiaty żółte, zwisające na długich szypułkach. Kwitną w kwietniu przed rozwojem liści i jest to jeden z najwcześniej kwitnących krzewów. Lubi miejsca słoneczne lub półcieniste, gleby raczej lekkie, ale dostatecznie wilgotne. Kwiaty są pyłkodajne dla pszczół. Funkia (Hosta) Hosta sp. Rodzina: Funkiaceae Występowanie: Chiny, Japonia, Korea W stanie naturalnym funkie rosną w miejscach cienistych, nadwodnych i stale wilgotnych. Są okazałymi kępiastymi, kłączowymi lub rozłogowymi bylinami o dużych liściach. Do Europy sprowadzone w XVIII w. Obecnie w ogrodach są sadzone ze względu na dekoracyjne liście i tolerancję na zacienienie. W uprawie jest wiele gatunków i odmian funkii, które są bardzo zróżnicowane pod względem wielkości, mogą być karłowe lub tworzyć rozłożyste kępy do 1 m wysokości. Liście u poszczególnych odmian mogą być jajowate, sercowate, zielone, żółte, paskowane, pstre lub pokryte niebieskim nalotem. Kwiaty są białe, różowe, niebieskie, fioletowe, dzwonkowate zebrane w grona. Polecane są na rabaty bylinowe i jako rośliny okrywowe. Funkia (Hosta) fortune’a Hosta fortunei 'Aureomarginata' Hylander. Rodzina: Funkiaceae Występowanie: roślina uprawiana Jest bujną kępiastą byliną. Ma duże do 30 cm długości skórzaste, jajowate lub sercowate ciemnooliwkowe liście, które są charakterystycznie żyłkowane. Na obrzeżach liście są złote. Kwiaty rozwijają się obficie latem. Roślina w uprawie wymaga stanowisk zacienionych, żyznych. Dobrze znosi słońce lub częściowy cień. Funkia (Hosta) kędzierzawa Hosta crispula Maekawa. Rodzina: Funkiaceae Występowanie: Japonia Funkia kędzierzawa jest okazałą kępiastą byliną o dużych dekoracyjnych liściach. W stanie naturalnym rośnie w miejscach cienistych i stale wilgotnych. Roślina ma liście pofałdowane, lancetowate, z matowym połyskiem. Są one szarozielone, brzegiem białawe. Pęd kwiatostanowy dorasta do 90 cm wysokości. Kwiaty są luźno rozmieszczone dzwonkowate, zielone lub białawozielone. Kwitnie od czerwca do lipca. W uprawie roślina wymaga gleby zwięzłej, gliniastej, latem obficie nawadnianej. Najlepiej rośnie w cieniu lub półcieniu pod drzewami. Funkia (Hosta) Siebolda Hosta sieboldiana (Hooker) Engler. Rodzina: Funkiaceae Występowanie: Japonia Funkia Siebolda jest kępiastą byliną. Liście ma sercowate, pomarszczone, niebieskawoszare o długości do 50 cm. Blaszka liściowa od góry i spodu pokryta jest woskowym nalotem. Wczesnym latem w czerwcu na ulistnionych pędach o długości do 100 cm, rozwijają się liliowoszare kwiaty, z czasem bielejące. W uprawie wymaga stanowisk zacienionych, gleb żyznych i wilgotnych. Roślina stosowana na rabaty, do sadzenia nad wodą lub do okrywania dużych powierzchni. Golteria pełzająca Gaultheria procumbens L. Rodzina: Ericaceae Występowanie: wschodnia Ameryka Północna Golteria pełzająca jest zimozieloną niską krzewinką, z podziemnymi rozłogami. Liście okrągłe, błyszczące, po roztarciu pachną kamforą. Kwiaty pojedynczo w kątach liści, białe lub lekko różowe. Kwitnie od kwietnia do sierpnia. Owoce podobne do jagód, czerwone. Roślina jest wytrzymała na mrozy, dobrze rośnie na glebach lekkich i przepuszczalnych o lekko kwaśnym odczynie. Gorczyca biała (ognicha) Sinapis alba L. Rodzina: Brassicaceae Występowanie: Pochodzi z obszaru śródziemnomorskiego. Rzymianie rozpowszechnili uprawę gorczycy w całej Europie. Obecnie uprawiana powszechnie w krajach strefy umiarkowanej. W Polsce jako roślina zdziczała, niekiedy jako chwast polny. Gorczyca biała jest rośliną roczną do 60 cm wysoką. Cała roślina jest szorstko owłosiona. Posiada lirowate, pierzastodzielne liście. Pojedyncze, 4 płatkowe (żółte płatki korony) kwiaty ułożone są w groniastych kwiatostanach. Owocem jest łuszczyna. Czasami dziczeje. Wykorzystanie: Uprawiana jest dla nasion, z których otrzymywany jest olej jadalny i techniczny. Nasiona używane są jako przyprawa i do wyrobu musztardy. Młode liście mogą być spożywane jako sałata. Jest rośliną miododajną, pastewną i leczniczą. Gorczyca czarna Brassica nigra (L.) W.D.J. Koch Rodzina: Brassicaceae Występowanie: Europa Środkowa; gatunek uprawiany w Anglii, Holandii, Rumunii, we Włoszech i Turcji. W Polsce jest gatunkiem zadomowionym przybyłym przed końcem XV wieku (archeofit); pospolita, porasta zarośla i rowy; również jako roślina uprawna. Gorczyca czarna jest rośliną jednoroczną dorastającą do 1,2 m, o kwiatach zocistożółtych. Wytwarza owoce - łuszczyny 1-2 cm długie z cienkim dzióbkiem. Nasiona są drobne w kolorze brązowym lub czarnym. Wykorzystanie: Liście używane są jako warzywo. Nasiona służą do wyrobu musztardy, marynat i sosów. Nasiona przed dodaniem do potraw praży się w gorącym oleju po to, aby uzyskały ostry aromat. Zawierają saponiny, które nadają im gorzki smak. Związki te są jednak bezzapachowe. Jest rośliną leczniczą o silnym działaniu żółciopędnym (ułatwiającym trawienie), pomaga przy chorobach układu pokarmowego. Nasiona stosuje się zewnętrznie przy bólach reumatycznych. Goździk kropkowany Dianthus deltoides L. Rodzina: Caryophyllaceae Występowanie: Europa, Azja Środkowa Goździk kropkowany w Polsce występuje na suchych łąkach i obrzeżach lasów. Jest niską byliną o wysokości do 20 cm. Liście i łodygę ma trawiastozieloną. Łodyga jest lekko płożąca. Kwiaty są drobne, pachnące, zebrane po kilka, barwy purpurowo-czerwonej z białymi kropkami. Odmiany uprawne mogą mieć kwiaty białe lub różowe. Roślina kwitnie od czerwca do września tworząc barwne kobierce. Wymaga gleb przepuszczalnych, zasobnych, miejsc suchych i słonecznych. Nadaje się do ogrodów skalnych lub jako roślina okrywowa. Łacińska nazwa rodzajowa wywodzi się od Dias anthos - kwiat Zeusa. Grążel żółty Nuphar lutea (L.) Sibth. et Sm. Rodzina: Nymphaeaceae Występowanie: Europa, Azja środkowa, Syberia Grążel żółty jest byliną wodną. W Polsce objęty jest ochroną. Ma grube, płożące kłącze, które dawniej używane było ze względu substancje zapasowe do dokarmiania zwierząt. Liście są skórzaste, pływające, sercowato-owalne z trójkanciastym ogonkiem. Kwiaty barwy żółtej, intensywnie pachnące, wystające ponad powierzchnię wody. Roślina kwitnie od maja do października. Rozmnaża się z nasion lub przez podział kłącza. Grążel nadaje się do sadzenia w stawach, basenach w wodzie o głębokości od 60 do150 cm. Preferuje miejsca, słoneczne, odsłonięte od wiatru. Jest rośliną silnie trującą. Groch zwyczajny (siewny) Pisum sativum L. Rodzina: Fabaceae Pochodzenie: Azja Mniejsza Groch zwyczajny jest rośliną jednoroczną dorastającą do 1 m. Posiada liście złożone z 1-3 par jajowatych listków, na szczycie zakończone wąsami czepnymi. Kwiaty duże, białe zebrane są po 1 lub 2 na szypułce. Owocem jest strąk z okrągłymi nasionami. Wykorzystanie: Uprawiany jest dla smacznych, pożywnych, bogatych w białko nasion używanych do sporządzania wielu potraw. Jest również wartościową rośliną pastewną. Uprawiane są liczne jego odmiany. Grujecznik wspaniały Cercidyphyllum magnificum Nakai Rodzina: Cercidyphyllaceae Występowanie: Japonia Grujecznik wspaniały jest gatunkiem endemicznym występującym w górach na wyspie Honsiu. Dorasta do 20 m wysokości. Liście mają około 10 cm średnicy, są sercowato wcięte u nasady, jesienią mogą się przebarwiać na kolory od żółtego do czerwonego. Jest mało odporny na mróz, lubi miejsca osłonięte i bliskie sąsiedztwo wody. Przed opadnięciem liście wydają zapach pierników lub palonego cukru. Gryka zwyczajna Fagopyrum esculentum Moench Rodzina: Polygonaceae Pochodzenie: Azja Gryka zwyczajna jest rośliną jednoroczną dorastającą do 60 cm. Wytwarza, skrętolegle ułożone na łodydze, sercowate liście. Drobne białe lub różowe kwiaty są skupione na szczytach łodyg. Cała roślina pachnie. Wykorzystanie: Uprawiana jest dla smacznych i pożywnych nasion, z których otrzymujemy mąkę (nie nadaje się do wypieków, gdyż z braku glutenu rozsypuje się w trakcie pieczenia) i kaszę. Jest rośliną leczniczą i miododajną. Grzybień biały Nymphaea alba L. Rodzina: Nymphaeaceae Występowanie: Azja, Europa, północna Afryka Grzybień biały jest kłączową byliną wodną, której liście i kwiaty unoszą się nad wodą. W Polsce jest objęty ochroną. Liście ma ciemnozielone, sercowatego kształtu. Kwiaty są pachnące, barwy białej z żółtymi środkami. Kwiaty otwierają się tylko na kilka godzin w ciągu dnia. Roślina kwitnie od czerwca do września. W uprawie wymaga wody o głębokości od 50 do 200 cm. Grzybień jest rośliną leczniczą o działaniu nasercowym i uspokajającym. Kłącza ze względu na dużą zawartość skrobi, są jadalne po przygotowaniu. Nazwa Nymphaea pochodzi od imienia greckiej bogini Nymphe. Hortensja bukietowa Hydrangea paniculata ‘Pinky Winky’ Rodzina: Hydrangeaceae Występowanie: południowo wschodnie Chiny, Japonia , Sachalin Hortensja bukietowa jest krzewem o wyprostowanych pędach dorastającym do 4m wysokości. Kwiaty ułożone są w wysmukłych wiechach na końcach pędów, zróżnicowane na kwiaty płonne i płodne równomiernie rozproszone w całym kwiatostanie. Kwitnie późno, w sierpniu i wrześniu, a przekwitłe kwiaty długo pozostają na krzewie nie tracąc barwy. Odmiana ‘Pinky Winky’ ma duże kwiatostany i lekko zaróżowione kwiaty. Hortensja krzaczasta Hydrangea arborescens ‘Annabelle’ Rodzina: Hydrangeaceae Występowanie: Stany Zjednoczone Hortensja drzewiasta jest wyprostowanym krzewem dorastającym do 2m wysokości. Liście są duże, sercowate i owłosione, kwiaty białe, zebrane w dużych baldachogronach, kwitną w VI i VII. W naturze występuje szereg podgatunków różniących się głównie obecnością lub brakiem płonnych kwiatów w kwiatostanie. Odmiana ‘Annabelle’ ma wszystkie kwiaty płonne i kwiatostany o kulistym kształcie. Irga Cotoneaster ‘Eischolz’ Rodzina: Rosaceae Irga ‘Eischolz’ jest płożącym się krzewem dorastającym do 30 cm wysokości o zakorzeniających się pędach. Liście ma błyszczące, niebieskawozielone, owoce krwistoczerwone o średnicy 1 cm. Doskonale rośnie na stanowisku słonecznym i ma niewielkie wymagania glebowe. Irga Dammera Cotneaster dammeri 'Major' Rodzina: Rosaceae Występowanie: środkowe Chiny Irga dammera jest zawsze zielonym krzewem o płożących i zakorzeniających się pędach. Liście są błyszczące i skórzaste, kwiaty białe, pojawiają się w V i VI. Irga tworzy piękne zawsze zielone kobierce z licznymi czerwonymi owocami pozostającymi na krzewach na zimę. Bardzo dobrze rośnie w pełnym słońcu i w miejscach półcienistych, jest doskonałą rośliną okrywową. W mroźne bezśnieżne zimy przemarza. Irys bródkowy Iris x barbata elatior 'Annikins' Rodzina: Iridaceae Występowanie: odmiana ogrodowa Irys bródkowy jest ogrodową odmianą mieszańcową należącą do odmian wysokich. W uprawie jest wiele tysięcy odmian irysów bródkowych różniących się barwą i kształtem kwiatów, porą kwitnienia. Kwitnie od końca maja do czerwca. Kwiaty są duże. W uprawie irys wymaga miejsc słonecznych lub półcienia. Gleba powinna być lekka, kwaśna i żyzna. Nazwa irys pochodzi od greckiej bogini tęczy, która rozpinała siedmiobarwny łuk łączący ziemię z niebem. Irys bródkowy Iris x barbata nana 'Demon' Rodzina: Iridaceae Występowanie: odmiana ogrodowa Irys bródkowy jest ogrodową odmianą mieszańcową należącą do odmian niskich o wysokości do 25 cm. Kwitnie wcześnie w pierwszej połowie maja. Kwiaty są nieliczne jeden lub wyjątkowo dwa. W uprawie irys wymaga miejsc słonecznych lub półcienia. Gleba powinna być lekka, kwaśna i żyzna. Nazwa irys pochodzi od greckiej bogini tęczy, która rozpinała siedmiobarwny łuk łączący ziemię z niebem. Irys bródkowy Iris x barbata elatior 'Frensofloric' Rodzina: Iridaceae Występowanie: odmiana ogrodowa Irys bródkowy jest ogrodową odmianą mieszańcową należącą do odmian wysokich. W uprawie jest wiele tysięcy odmian irysów bródkowych różniących się barwą i kształtem kwiatów, porą kwitnienia. Kwitnie od końca maja do czerwca. Kwiaty są duże. W uprawie irys wymaga miejsc słonecznych lub półcienia. Gleba powinna być lekka, kwaśna i żyzna. Nazwa irys pochodzi od greckiej bogini tęczy, która rozpinała siedmiobarwny łuk łączący ziemię z niebem. Irys bródkowy Iris x barbata nana 'Orange capers' Rodzina: Iridaceae Występowanie: odmiana ogrodowa Irys bródkowy jest ogrodową odmianą mieszańcową należącą do odmian niskich o wysokości do 25 cm. Kwitnie wcześnie w pierwszej połowie maja. Kwiaty są nieliczne jeden lub wyjątkowo dwa. W uprawie irys wymaga miejsc słonecznych lub półcienia. Gleba powinna być lekka, kwaśna i żyzna. Nazwa irys pochodzi od greckiej bogini tęczy, która rozpinała siedmiobarwny łuk łączący ziemię z niebem. Irys bródkowy Iris x barbata elatior 'Spartan' Rodzina: Iridaceae Występowanie: odmiana ogrodowa Irys bródkowy jest ogrodową odmianą mieszańcową należącą do odmian wysokich. W uprawie jest wiele tysięcy odmian irysów bródkowych różniących się barwą i kształtem kwiatów, porą kwitnienia. Kwitnie od końca maja do czerwca. Kwiaty są duże. W uprawie irys wymaga miejsc słonecznych lub półcienia. Gleba powinna być lekka, kwaśna i żyzna. Nazwa irys pochodzi od greckiej bogini tęczy, która rozpinała siedmiobarwny łuk łączący ziemię z niebem. Jabłoń Malus ‘Red Jade’ Rodzina: Rosaceae Jabłoń ‘Red Jade’ jest niedużym drzewem o zwieszających się gałęziach. Z różowych pąków rozwijają się białe kwiaty. Małe, jajowate, błyszczące, pomarańczowoczerwone owoce zawiązują się obficie i pozostają na drzewach aż do późnej jesieni. Lubi miejsca słoneczne. Jałowiec chiński Juniperus chinensis ‘Stricta’ Rodzina: Cupressaceae Występowanie: Chiny, Mongolia, Japonia Jałowiec chiński może być krzewem lub drzewem dorastającym do 20 m wysokości. Wyhodowano szereg odmian, m.in. kolumnową odmianę ‘Stricta’, która jest gęstym, wyprostowanym krzewem o regularnej, stożkowatej koronie i spiczastym wierzchołku. Wzniesione ku górze gałęzie mają krótkie rozgałęzienia. Miękkie w dotyku, dość sztywne igły są niebieskozielone, zimą stają się stalowoniebieskie. Dorasta do 3 m wysokości przy średnicy 1 m. Doskonały na żywopłoty i rabaty. Lubi stanowiska słoneczne, jest odporny na suszę i wytrzymały na mrozy. Dobrze radzi sobie na suchym, piaszczystym podłożu. Jałowiec łuskowaty odm. niebieska gwiazda Juniperus squamata ,Blue Star' Rodzina:Cupressaceae Występowanie:Azja Jałowiec łuskowaty jest wyprostowanym lub rozpostartym krzewem o lekko przewisających pędach. Liście ma igiełkowate zwykle z niebieskim nalotem. Wyhodowano szereg odmian m.in. karłową odmianę niebieska gwiazda, rosnącą bardzo powoli w kształcie gęstej spłaszczonej kuli. Jest gatunkiem niezbyt odpornym na mrozy zwłaszcza w młodości, lubi miejsca słoneczne i ciepłe. Jałowiec łuskowaty odm. niebieski dywan Juniperus squamata ,Blue Carpet' Rodzina:Cupressaceae Występowanie: Azja Jałowiec łuskowaty jest wyprostowanym lub rozpostartym krzewem o lekko przewisających pędach. Liście ma igiełkowate zwykle z niebieskim nalotem. Wyhodowano szereg odmian m.in. odmianę niebieski dywan, która rozrasta się bardzo szybko tworząc niskie krzewy o kilkumetrowej średnicy. Jałowiec ten ma małe wymagania glebowe i wilgotnościowe, jest dobrą roślina okrywowa do większych ogrodów. Jałowiec Pfitzera Juniperus xmedia ‘Old Gold’ Rodzina: Cupressaceae Jałowiec Pfitzera jest mieszańcem jałowca chińskiego i jałowca sabińskiego uzyskanym drogą hodowli. Pokrój ma krzaczasty, gałęzie szeroko rozpostarte, z końcami gałązek lekko przewijającymi. Liście w formie łusek lub igieł. Jest jednym z najczęściej sadzonych jałowców, bardzo ekspansywnym. Odmiana ,Old Gold’ ma złocistożółte igły. Jałowiec Pfitzera odm. żółtolistna Juniperus xmedia 'Pfitzeriana Aurea' Rodzina: Cupressaceae Jałowiec Pfitzera jest mieszańcem jałowca chińskiego i jałowca sabińskiego uzyskanym drogą hodowli. Pokrój ma krzaczasty, gałęzie szeroko rozpostarte, z końcami gałązek lekko przewijającymi. Liście w formie łusek lub igieł. Jest jednym z najczęściej sadzonych jałowców, bardzo ekspansywnym. Jałowiec płożący Juniperus horizonthalis 'Glauca' Rodzina: Cupressaceae Występowanie: Ameryka Północna Jałowiec płożący naturalnie rośnie na piaszczystych brzegach jezior, na wzgórzach, skałach i piaskach nadmorskich. Jest bardzo niskim krzewem, zwykle z długimi, leżącymi na ziemi pędami. Liście ma igiełkowate lub łuskowate o zabarwieniu niebieskawym lub szarozielonym, z fioletowym odcieniem zimą, szyszkojagody do 9 mm średnicy niebieskawe, z woskowym nalotem. Wyhodowano wiele odmian o zmiennym zabarwieniu łusek i igieł m.in. odmianę 'Glauca’ o zabarwieniu stalowo niebieskim. Jest krzewem światłolubnym, o małych wymaganiach glebowych. Doskonale nadaje się nasadzeń dywanowych, do obsadzania skarp, dobrze znosi warunki miejskie, suszę i niskie temperatury. Jałowiec płożący Juniperus horizonthalis Moench Rodzina: Cupressaceae Występowanie: Ameryka Północna Jałowiec płożący naturalnie rośnie na piaszczystych brzegach jezior, na wzgórzach, skałach i piaskach nadmorskich. Jest bardzo niskim krzewem, zwykle z długimi, leżącymi na ziemi pędami. Liście ma igiełkowate lub łuskowate o zabarwieniu niebieskawym lub szarozielonym, z fioletowym odcieniem zimą, szyszkojagody do 9 mm średnicy, niebieskawe, z woskowym nalotem. Wyhodowano wiele odmian o zmiennym zabarwieniu łusek i igieł. Jałowiec jest krzewem światłolubnym, o małych wymaganiach glebowych. Doskonale nadaje się nasadzeń dywanowych, do obsadzania skarp, dobrze znosi warunki miejskie, suszę i niskie temperatury. Jałowiec pospolity Krzew lub drzewo, u nas wyjątkowo dorastające do 14 m wysokości. Pokrój bardzo zmienny, z gałęziami wyprostowanymi lub zwisającymi. Igły sztywne, ostre, kłujące 1,5 cm długości. Gatunek o kwiatach rozdzielono płciowych, zwykle dwupienny, wiatropylny. Owocem jest szyszkojagoda, ulubiony pokarm kwiczołów i jemiołuszek. W Polsce jałowce występują na glebach suchych, jałowych często z brzozą i sosną. System korzeniowy jest płytko rozmieszczony pod powierzchnią, stąd przesadzanie roślin zwłaszcza starszych ze stanowisk naturalnych nie udaje się. Wzrost roślin jest powolny. Całe rośliny odznaczają się balsamicznym zapachem. Owoce jałowca są używane jako przyprawa kuchenna. Prezentowany pień jałowca pochodzi z Babic koło Przemyśla. Uznany za pomnik przyrody ożywionej był jedną z najwyższych roślin tego gatunku w Polsce. Jego wysokość wynosiła ponad 14 m. W roku 2000 okiść śniegowa i silny wiatr spowodowały jego przewrócenie i wyrwanie z korzeniami. Wiek tego jałowca oceniany jest na prawie 100 lat. Początkowo roślina rosła na pastwisku, natomiast po II wojnie światowej w wyniku sukcesji wtórnej jałowiec znalazł się między drzewami. Rosnące w otoczeniu drzewa, spowodowały nadzwyczajny wzrost jałowca. Jałowiec pospolity Juniperus communis ‘Depressa Aurea’ Rodzina: Cupressaceae Występowanie: Europa, Azja, Ameryka Północna, północna część Afryki Jałowiec pospolity jest gatunkiem bardzo szerokim zasięgu, spotykany od niżu aż po piętro subalpejskie. Rośnie na ubogich glebach i nasłonecznionych stanowiskach, często na pastwiskach, na skałach, w widnych lasach i na wrzosowiskach. Może być drzewem lub krzewem o bardzo zmiennym pokroju. W górach występuje jałowiec pospolity podgatunek halny, będący niskim płożącym się krzewem. W Polsce notowany jest on w Karpatach i Sudetach, często wśród zarośli kosodrzewiny i na borówczyskach. Pochodzą od niego liczne odmiany uprawne o płożącym pokroju, m.in. odmiana ‘Depressa Aurea’ o pokroju horyzontalnym dorastający do 50 cm wysokości i 1,5 m szerokosci, przyrastający rocznie ok. 15 cm. Młode pędy intensywnie żółte (wiosną), z wiekiem zmieniają barwę na żółto-brązową. Dobrze rośnie na stanowiskach słonecznych. Jałowiec pospolity Juniperus communis 'Green Carpet' Rodzina: Cupressaceae Występowanie: Europa, Azja, Ameryka Północna, północna część Afryki Jałowiec pospolity jest gatunkiem bardzo szerokim zasięgu, spotykany od niżu aż po piętro subalpejskie. Rośnie na ubogich glebach i nasłonecznionych stanowiskach, często na pastwiskach, na skałach, w widnych lasach i na wrzosowiskach. Może być drzewem lub krzewem o bardzo zmiennym pokroju. W górach występuje jałowiec pospolity podgatunek halny, będący niskim płożącym się krzewem. W Polsce notowany jest on w Karpatach i Sudetach, często wśród zarośli kosodrzewiny i na borówczyskach. Pochodzą od niego liczne odmiany uprawne o płożącym pokroju, m.in. odmiana 'Green Carpet'. Niebieskie szyszkojagody jałowca pospolitego są ulubionym pokarmem ptaków jemiołuszek i kwiczołów. Jałowiec pospolity Juniperus communis 'Repanda' Rodzina: Cupressaceae Występowanie: Europa, Azja, Ameryka Północna, północna część Afryki Jałowiec pospolity jest gatunkiem bardzo szerokim zasięgu, spotykany od niżu aż po piętro subalpejskie. Rośnie na ubogich glebach i nasłonecznionych stanowiskach, często na pastwiskach, na skałach, w widnych lasach i na wrzosowiskach. Może być drzewem lub krzewem o bardzo zmiennym pokroju. W górach występuje jałowiec pospolity podgatunek halny, będący niskim płożącym się krzewem. W Polsce notowany jest on w Karpatach i Sudetach, często wśród zarośli kosodrzewiny i na borówczyskach. Pochodzą od niego liczne odmiany uprawne o płożącym pokroju, m.in. odmiana 'Repanda' o pokroju horyzontalnym dorastający do 50 cm wysokości i 1,5 m szerokosci, przyrastający rocznie ok. 15 cm. Dobrze rośnie na stanowiskach słonecznych. Jałowiec pośredni Juniperus xmedia 'Mint Julep' Rodzina:Cupresaceae Jałowiec pośredni jest gatunkiem mieszańcowym pochodzącym od jałowca chińskiego i sabińskiego, cechującym się krzaczastym pokrojem i dosyć wyraźnym zapachem sabinolu. Odmiana 'Mint Julep'jest rozłożystym krzewm o jasnozielonych igłach dorastającym do ok. 1,5 m wysokości i 3 m szerokości o przyroście rocznym ok. 15 cm. Lubi stanowiska słoneczne lub półcieniste. Jałowiec rozesłany Juniperus procumbens ‘Nana’ Rodzina: Cupressaceae Występowanie: Japonia Jałowiec rozesłany rośnie na wybrzeżach i jest płożącym się krzewem, z grubymi, długimi gałęziami. Odmiana ‘Nana’ jest gęstym, wolno rosnącym, płożącym krzewem, dorastającym do 20 cm wysokości i 150 cm szerokości tworzącym piękny dywan. Igły są szaro-niebieskie, ostro zakończone. Jałowiec ten lubi stanowiska słoneczne i półcieniste. Jałowiec sabiński Juniperus sabina ‘Blue Donau’ Rodzina:Cupressaceae Występowanie: środkowa i południowa Europa, Azja Jałowiec sabiński naturalnie rośnie w górach, w Polsce tylko na wapiennych skałach w Pieninach i jest reliktem trzeciorzędowym. Jest niskim szeroko rozrastającym się krzewem ( stare okazy mogą mieć średnicę 10-20m), liście ma łuskowate lub igiełkowate. Charakterystyczny jest ostry, nieprzyjemny zapach zawartego w pędach i liściach olejku eterycznego – sabinolu, wyczuwalny po roztarciu gałązki. Ze względu na jego zawartość cała roślina jest silnie trująca. Gatunek ten daje wiele odmian, m.in. odm.’Blue Donau’ który jest rozłożystym krzewem o gałęziach wznoszących się skośnie ku górze, ulistnienie głównie w postaci łusek. Latem nabiera lekko niebieskawego odcienia. Jałowiec sabiński odm. pstrolistna Juniperus sabina 'Variegata' Rodzina:Cupressaceae Występowanie: środkowa i południowa Europa, Azja Jałowiec sabiński naturalnie rośnie w górach, w Polsce tylko na wapiennych skałach w Pieninach i jest reliktem trzeciorzędowym. Jest niskim, szeroko rozrastającym się krzewem ( stare okazy mogą mieć średnicę 10-20m), liście ma łuskowate lub igiełkowate. Charakterystyczny jest ostry, nieprzyjemny zapach, zawartego w pędach i liściach olejku eterycznego sabinolu, wyczuwalny po roztarciu gałązki. Ze względu na jego zawartość cała roślina jest silnie trująca. Gatunek ten daje wiele odmian, m.in. odm. 'Variegata' który jest rozłożystym krzewem o gałęziach wznoszących się skośnie ku górze, ulistnienie głównie w postaci łusek, gdzieniegdzie biało upstrzone. Jałowiec sabiński odm. tamaryszkowata Juniperus sabina 'Tamariscifolia' Rodzina:Cupressaceae Występowanie: środkowa i południowa Europa, Azja Jałowiec sabiński naturalnie rośnie w górach, w Polsce tylko na wapiennych skałach w Pieninach i jest reliktem trzeciorzędowym. Jest niskim szeroko rozrastającym się krzewem ( stare okazy mogą mieć średnicę 10-20m), liście ma łuskowate lub igiełkowate. Charakterystyczny jest ostry, nieprzyjemny zapach zawartego w pędach i liściach olejku eterycznego sabinolu, wyczuwalny po roztarciu gałązki. Ze względu na jego zawartość cała roślina jest silnie trująca. Gatunek ten daje wiele odmian, m.in. prezentowaną odmianę tamaryszkowatą o liściach igiełkowatych. Jałowiec skalny Juniperus scopulorum ‘Blue Arrow’ Rodzina:Cupressaceae Występowanie : zachodnia Ameryka Północna Jałowiec skalny jest drzewem o pokroju wąskostożkowatym dorastającym do 12 m wysokości. Pędy ma wałeczkowate, cienkie niebiesko- zielone. Zawiązuje małe szyszkojagody o słodkawym miąższu (jadane przez Indian). Odmiana ‘Blue Arrow’ cechuje się bardzo wąskim pokrojem i srebrzystym zabarwieniem łusek. Jałowiec wirginijski Juniperus virginiana 'Grey Owl' Rodzina: Cupressaceae Występowanie: wschodnia Ameryka Północna Jałowiec wirginijski rośnie na różnych siedliskach od podmokłych po suche, skaliste i piaszczyste. Jest drzewem, dorastającym w ojczyźnie do 15 m wysokości i tworzącym wąskostożkowatą koronę. Rośnie dosyć wolno, może żyć około 300 lat. Jego czerwonobrązowe, aromatyczne drewno jest wykorzystywane do produkcji pudełek na cygara i „cedrowych” ołówków. Wyhodowano szereg odmian m.in. odmianę 'Grey Owl' o pokroju krzaczastym i stalowoniebieskim zabarwieniu łusek. Jaśminowiec Falkonera Philadelphus xfalkoneri Sarg. Rodzina:Hydrangeaceae Jaśminowiec Falkonera je gatunkiem mieszańcowym nieznanego pochodzenia. Jest bardzo gęstym rozłożystym krzewem dorastającym do 3m wysokości. Kwiaty gwiazdkowate, niewielkie, delikatnie pachnące. Kwitnie w czerwcu. Lubi miejsca słoneczne i żyzną glebę. Jaśminowiec wonny Philadelphus coronarius L. Rodzina: Hydrangeaceae Występowanie: Europa płd. i płd. -wsch. Jaśminowiec wonny jest szerokim, silnie rosnącym krzewem dorastającym do 4 m wysokości. Pędy ma sztywne, wyprostowane, młode są nagie lub słabo owłosione. Dwuletnie pokryte brązową, pękającą i łuszczącą się korowiną. Liście są jajowate, długości do 8 cm, nagie lub od spodu z kępkami włosków w kątach nerwów. Kwiaty są pojedyncze, białe, silnie i przyjemnie pachnące, zebrane w grona. Jaśminowiec kwitnie już w maju i zwykle bardzo obficie. Dobrze rośnie na każdej glebie, wilgotnej i na słonecznych stanowiskach. Może być sadzony pojedynczo lub na formowane żywopłoty. Języcznik zwyczajny Phyllitis scolopendrium (L.) Newmann. Rodzina: Aspleniaceae Występowanie: Europa, Azja, Ameryka Północna Języcznik zwyczajny jest paprocią zimozieloną, występującą w cienistych miejscach na wapiennych skałach. W Polsce jest rośliną objętą ochroną prawną. Łodygę ma grubą, z łuskowatymi włoskami. Liście są błyszczące, całobrzegie o długości do 40 cm. Mają charakterystyczny językowy kształt, stąd nazwa języcznik. Na spodniej stronie liści umieszczone są równolegle podłużne zarodnie. Lubi miejsca cieniste, oraz żyzne i wilgotne gleby z dużą zawartością wapnia. Jodła balsamiczna Abies balsamea ‘Nana’ Rodzina:Pinaceae Występowanie:Ameryka Północna Jodła balsamiczna rośnie na glebach o dużej wilgotności, także na bagnach. Jest drzewem dorastającym do 20 m wysokości, tworzącym wąskie, strzeliste korony. Igły ciemnozielone, błyszczące, które po roztarciu wydają przyjemny, balsamiczny zapach. Ze względu na bardzo szeroki zasięg w Kanadzie, jest tam najważniejszym drzewem do produkcji celulozy, z żywicy wytwarzany jest balsam kanadyjski, werniks i pokost, z igieł wyrabia się wonne poduszki. Odmiana ‘Nana’ jest karłowym krzewem dorastającym do 0,6 m wysokości i 1 m szerokości. Jukka karolińska Yucca filamentosa L. Rodzina: Liliaceae Występowanie: Ameryka Północna Jukka ma sztywną, prostą łodygę. Liście są zimozielone o długości do 70 cm i szerokości 10 cm, są wydłużone, ostre, lancetowate z licznymi kędzierzawymi nitkami mieczowate, zebrane w gęstą rozetę. Kwiaty są zwisające, żółtawobiałe, zebrane w okazałe wyprostowane wiechy o wysokości do 180 cm. Kwitną tylko starsze rośliny wytwarzając grona lub wiechy dzwonkowatych kwiatów w lipcu i sierpniu. W uprawie wymaga gleby przepuszczalnej, stanowiska słonecznego. Źle znosi przesadzanie. Z liści jukki otrzymuje się włókna wytrzymałe na szarpanie, stosowane do wyrobu worków i sznurków. Kalina hordowina Viburnum lantana L. Rodzina: Caprifoliaceae Występowanie: środkowa i południowa Europa, północna Afryka , Azja Mniejsza Kalina hordowina jest krzewem dorastającym do 3m wysokości. Łukowato wygięte gałęzie sięgające do ziemi łatwo się zakorzeniają. Kwiaty niewielkie zebrane w podbaldachach na szczytach kilkuletnich pędów. Kwitnie w maju. Owoce są jajowate, początkowo czerwone, później czarne. Są chętnie zjadane przez ptaki. Kalina koralowa Viburnum opulus L. Rodzina: Caprifolaceae Występowanie: Europa, północna Afryka,zachodnia i środkowa Azja Kalina koralowa jest krzewem pospolicie rosnącym w całej Polsce, rośnie przeważnie na glebach wilgotnych, nad rzekami, strumieniami i rowami w podszyciu i na brzegu wilgotnych lasów. Kwitnie w maju i czerwcu, kwiaty są białe dwojakiego rodzaju, mniejsze płodne w środku kwiatostanu i znacznie większe płonne na zewnątrz kwiatostanu. Owoce czerwone, szkliste, zwierają dużo garbników. Kora i owoce kaliny koralowej mają właściwości lecznicze. Ze względu na pozostające długo na krzewach owoce i brunatnoczerwone liście jesienią jest cenionym krzewem ozdobnym. Kalina sztywnolistna Viburnum rhytidophyllum Hemsl. Rodzina: Caprifoliaceae Występowanie: Chiny środkowe i zachodnie Kalina sztywnolistna jest zimozielonym krzewem dorastającym do 5 m o sztywnych, wzniesionych gałęziach. Młode pędy są gęsto pokryte gwiazdkowatym kutnerem. Liście są zimozielone, grube, sztywne, pomarszczone, duże, długości do 25 cm, lancetowate lub podłużnie jajowate. Z wierzchu są błyszczące, pomarszczone, od spodu pokryte gęstym brązowoszarym kutnerem. Kwiaty są kremowobiałe, średnicy do 6 cm, zebrane w baldachogrona średnicy do 20 cm. Pączki kwiatowe widoczne są już jesienią, są nie okryte łuskami, pokryte gęstym kutnerem. Kalina kwitnie w maju i czerwcu. Owoce niedojrzałe są czerwone, dojrzałe czarne, błyszczące. W uprawie wymaga świeżej, zasobnej i wilgotnej gleby oraz słonecznego stanowiska. Karagana syberyjska Caragana arborescens Lam. Rodzina: Leguminosae Występowanie: zachodnia Syberia, Ałtaj, Kazachstan, Mongolia Karagana syberyjska jest krzewem lub małym drzewkiem, ze sztywno wyprostowanymi gałęziami. Kwiaty żółte zebrane po 2 do 5 w kątach liści, kwitną w maju i czerwcu. Jest to gatunek miododajny, pionierski, doskonale nadaje się na formowane żywopłoty, bardzo wytrzymały na mrozy. Różne części rośliny są lekko trujące. Kminek zwyczajny Carum carvi L. Rodzina: Apiaceae Występowanie: Europa, Azja; uprawiany w Europie, Azji, Afryce Północnej. W Polsce pospolity; na miedzach, łąkach i pastwiskach. Kminek zwyczajny jest jedną z najstarszych i najbardziej rozpowszechnionych roślin przyprawowych i leczniczych w Europie. Jest roślina dwuletnią. W drugim roku od wysiewu wypuszcza silnie rozgałęziony pęd kwiatostanowy o wysokości do 1 m. Kwiaty ma drobne, białe i miododajne. Surowcem są owoce. Zawierają one olejki eteryczne, których głównym składnikiem jest karwon. Olejki nadają owocom silnie korzenny zapach i lekko piekący smak. Kminek wpływa na pobudzenie trawienia i pobudzenie apetytu. W gospodarstwie domowym jest używany jako dodatek do potraw mięsnych, kiszonek i zup. Olejek używany jest w przemyśle spożywczym przy produkcji likierów oraz w przemyśle tytoniowym i kosmetycznym. Kocimiętka Faassena Nepeta x faassenii Bergmans ex Stern Rodzina: Lamiaceae Występowanie:mieszaniec ogrodowy Kocimiętka Faassena jest byliną tworzą gęste kępy o wysokości do 50 cm. Łodygi ma gęsto owłosione, silnie u dołu rozgałęzione. Liście są lancetowatojajowate, tępe, pomarszczone i srebrzysto owłosione, po roztarciu aromatyczne. Kwiaty są lawendowo-niebieskie zebrane w okółki, tworzące nibykłosy. Kwiaty rozwijają się od maja do września. Kocimiętka dobrze rośnie na każdej glebie, zwłaszcza w miejscach słonecznych i suchych. Sadzona jest w ogrodach skalnych i na rabatach. Roślina znana jest z wpływu, jaki wywiera na koty, od czego pochodzi jej nazwa rodzajowa. Kocimiętka zawiera terpeny, będące prawdopodobnie kocim feromonem. Kiedy kot wyczuwa jej zapach zaczyna się tarzać, mruczy i miauczy. Trwa to około 10 minut, po czym traci zainteresowanie. Kolkwicja chińska Kolkwitzia amabilis Graebn. Rodzina: Scrophulariaceae Występowanie: góry środkowych Chin Kolkwicja chińska jest krzewem o wysokości 2-3 m z łukowato rozpostartymi gałęziami. Pędy, liście, kwiaty i owoce są owłosione. Różowe, rurkowate kwiaty pojawiają się w V i VI, a kwitnienie jest bardzo obfite. Jesienią liście przebarwiają się na kolor czerwonobrązowy. Kolkwicja lubi gleby próchniczne, miejsca słoneczne, jest mało odporna na mrozy i dosyć dobrze znosi warunki miejskie. Konwalia majowa Convallaria majalis L. Rodzina: Convallariaceae Występowanie: Europa, Azja, Ameryka Północna Konwalia majowa zwana także lanuszką jest krajową byliną o podziemnym, pełzającym kłączu. Rośnie przeważnie w dużych skupieniach w cienistych lasach mieszanych, liściastych i zaroślach. W Polsce objęta jest częściową ochroną. Pędy kwiatowe mają wysokości do 30 cm, otulone u nasady dużymi lancetowato-eliptycznymi liśćmi. Kwiaty są dzwonkowate, białe, zebrane w jednostronne grono, silnie i przyjemnie pachnące. Kwitnie od maja do czerwca. Owocem jest czerwona trująca jagoda. Trujące są także pozostałe części rośliny, a nawet woda, w której je trzymano. Konwalia już od czasów średniowiecza była cenioną rośliną ozdobną i leczniczą o działaniu naczyniowo-sercowym. Wykorzystywana jest w kosmetyce. W średniowieczu roślinę tą nazywano „lilią z doliny”. Konwalia stosowana jest na rabaty bylinowe jako roślina okrywowa lub uprawiana na kwiat cięty. Najlepiej rośnie na glebach próchniczych, niezbyt suchych. Według legendy powstała z łez Ewy wygnanej z raju. Roślina jest kwiatem narodowym Finlandii. Kiedyś była symbolem wiedzy i sztuki medycznej. Koper ogrodowy Anethum graveolens L. Rodzina: Apiaceae Występowanie: Basen Morza Śródziemnego, Azja Zachodnia Koper ogrodowy od dawna był uprawiany w Palestynie, Egipcie, Grecji i Rzymie, a także w krajach arabskich. Do Europy został wprowadzony przez Rzymian. Obecnie rozpowszechniony jest we wszystkich częściach świata, gdzie jest uprawiany jako roślina przyprawowa. Jest gatunkiem jednorocznym, uprawianym wyłącznie z siewu. Cała roślina jest bardzo aromatyczna, a wszystkie jej części zawierają olejek, o bardzo specyficznym korzennym zapachu i słodkawym nieco szczypiącym smaku. Głównym składnikiem olejku są terpeny (karwon), żywice, kwasy oraz witaminy. Koper odznacza się działaniem wiatropędnym i hamującym nadmierną fermentację w jelitach. Stosowany jest jako przyprawa do kiszenia ogórków i marynat. Najbardziej wartościowy jest w stanie świeżym np. do sałatek, zup i twarogów. W drodze destylacji z nasion kopru otrzymywany jest olejek, mający zastosowanie w farmacji, przy wyrobie likierów oraz w kosmetyce. Kortaderia Sellowa Cortaderia sellona (Schult. et Schult.f.) Asch. et Graebn. Rodzina: Poaceae Występowanie: Ameryka Południowa Kortaderia Sellowa nazywana jest potocznie trawą pampasową. Nazwa ta nawiązuje do pampy - trawiastych równin Ameryki Południowej. Nazwa cortaderia pochodzi od hiszpańskiej nazwy trawy cortadera ścinacz, od ostrych liści. W stanie naturalnym wyrasta do 4 m. W ogrodach jest zwykle niższa. Tworzy gęste kępy wąskich, łukowato wygiętych liści o ostrych brzegach. Końcem lata wyrastają wiechy złożone z dużej liczby małych jedwabistych kłosków, w kolorze od kremobiałych do purpuroworóżowych. Kortaderia jest rośliną dwupienną, rośliny żeńskie mają kwiatostany bardziej zwarte, ładniejsze. Kwiaty używane są do suchych kompozycji. W uprawie nie jest łatwa, przemarza. Wymaga żyznych, przepuszczalnych gleb i słonecznych miejsc. Kosaciec bródkowy Iris x barbata hort. Rodzina: Iridaceae Występowanie: odmiana ogrodowa Kosaciec bródkowy jest ogrodową odmianą mieszańcową należącą do odmian wysokich. W uprawie jest wiele tysięcy odmian irysów bródkowych różniących się barwą i kształtem kwiatów, porą kwitnienia. Kwitnie od końca maja do czerwca. Kwiaty są duże. W uprawie irys wymaga miejsc słonecznych lub półcienia. Gleba powinna być lekka, kwaśna i żyzna. Kosaciec słonolubny Iris halophila Pall. Rodzina: Iridaceae Występowanie: Europa, Azja Środkowa Kosaciec słonolubny zasiedla tereny o glebach zasolonych. Liście ma sztywne i szerokie o wysokości do 80 cm. Pędy kwiatowe ma mocno rozgałęzione. Kwiaty rozwijają się na różnej wysokości nadając kwiatostanowi charakterystyczny piętrowy układ. Kwiaty są barwy żółtawej lub żółtoniebieskiej. W uprawie wymaga słonecznego stanowiska oraz żyznej i głębokiej gleby. Kosaciec syberyjski Iris sibirica L. Rodzina: Iridaceae Występowanie: Europa, Azja Kosaciec syberyjski należy do kłączowych, bezbródkowych kosaćców. W Polsce występuje na wilgotnych łąkach, rowach. Kwiaty ma barwy niebieskiej. Pędy kwiatowe są wyższe od liści, rozgałęzione. Liście są cienkie, trawiaste, lekko niebieskawe. Kwitnie w czerwcu. Powszechnie uprawiany jest jako roślina ozdobna. Wymaga gleb żyznych, umiarkowanie wilgotnych. Kosaciec wątpliwy Iris notha M.Bieb. Rodzina: Iridaceae Występowanie: Kaukaz Kosaciec wątpliwy jest gatunkiem stepowym. Liście ma wąskie, często przewisające. Pędy kwiatowe są długości do 110 cm i składają się zwykle z 3 kwiatów. Pędy są cienkie i charakterystycznie zygzakowato wygięte. Kwiaty ma duże, o średnicy do 15 cm. Zasadnicza ich barwa jest niebieska z lekko fioletowym odcieniem. Na listkach zewnętrznych jest wyraźne żółte żyłkowanie. Roślina kwitnie w połowie czerwca. W uprawie wymaga gleb żyznych, gliniastych oraz bardzo słonecznego stanowiska. Dobrze znosi okresowe susze. Kosaciec wschodni Iris sanguinea Hornem. KOSACIEC WSCHODNI Rodzina: Iridaceae Występowanie: Azja Wschodnia Kosaciec wschodni osiąga wysokość do 60 cm. Ma niebieskie kwiaty z charakterystycznymi purpurowo nabiegłymi podsadkami. Nasady liści także mają purpurowe zabarwienie. Dobrze rośnie na ubogich, suchych glebach. Kosaciec żółtawy Iris orientalis Mill. Rodzina: Iridaceae Występowanie:Azja Mniejsza Kosaciec żółtawy należy do grupy kosaćców kłączowych, bezbródkowych. Wyrasta do 80 cm wysokości. Pędy kwiatowe osiągają nawet 1 m. Liście ma sztywne, wyprostowane, ciemnozielone. Późną wiosna na silnych pędach ukazuje się 3-5 kwiatów o średnicy do 10 cm. Kwiaty są białe z dużą, żółtą plamą na listkach zewnętrznych. Kosaciec żółtawy w uprawie wymaga gleb żyznych, gliniasto-próchniczych oraz słonecznego stanowiska. Kosodrzewina Pinus mugo ‘Mops’ Rodzina:Pinaceae Występowanie: góry Europy Środkowej Kosodrzewina jest gatunkiem górskim, w Polsce występuje w Tatrach na wysokości 1800 m n.p.m. i w Sudetach na wysokości 1660m n.p.m. gdzie tworzy piętro kosodrzewiny. Chętnie rośnie na glebach wapiennych. W górach odgrywa dużą rolę - powstrzymuje lawiny śnieżne i kamieniste, zapobiega erozji gleby. Odmiana ‘Mops’ jest karłowa, o pokroju kulisto - spłaszczonym. Ma małe wymagania glebowe i wilgotnościowe i preferuje słoneczne stanowiska. Kosodrzewina Pinus mugo var. mughus Rodzina: Pinaceae Występowanie: góry Europy Środkowej Kosodrzewina jest gatunkiem górskim, w Polsce występuje w Tatrach na wysokości 1800 m n.p.m. i w Sudetach na wysokości 1660m n.p.m. gdzie tworzy piętro kosodrzewiny. Chętnie rośnie na glebach wapiennych. W górach odgrywa dużą rolę - powstrzymuje lawiny śnieżne i kamieniste, zapobiega erozji gleby. Rośnie bardzo powoli, w wieku 30 lat osiąga około 2 m wysokości. Ma małe wymagania glebowe i wilgotnościowe. Preferuje słoneczne stanowiska. Kosodrzewina Pinus mugo ‘Ophir’ Rodzina:Pinaceae Występowanie: góry Europy Środkowej Kosodrzewina jest gatunkiem górskim, w Polsce występuje w Tatrach na wysokości 1800 m n.p.m. i w Sudetach na wysokości 1660m n.p.m. gdzie tworzy piętro kosodrzewiny. Chętnie rośnie na glebach wapiennych. W górach odgrywa dużą rolę - powstrzymuje lawiny śnieżne i kamieniste, zapobiega erozji gleby. Odmiana ‘Ophir’ jest karłowa, o pokroju początkowo kulistym, następnie krzaczastym. Osiąga po 10 latach 0,5 m wysokości i 1 m średnicy. Igły latem są zielone, zimą pomarańczowożółte. Ma małe wymagania glebowe i wilgotnościowe. Preferuje słoneczne stanowiska. Kostrzewa popielata Festuca glauca Vill. Rodzina: Poaceae Występowanie: Europa Kostrzewa popielata jest niską stale zieloną trawą tworzącą gęste, półkuliste poduszki. Liście ma wąskie, srebrnobiałe lub niebieskozielone. Kwiaty zebrane są w liczne, drobne wiechy. Kwitnie od maja do czerwca. Jest trawą bardzo wytrzymałą. Szybko się rozrasta i tworzy zwartą darń, dlatego nadaje się do zadarniania dużych powierzchni. Kostrzewa popielata jest bardzo ozdobna ze względu na niebieskawe zabarwienie i tworzenie gęstych kęp. Najlepiej rośnie w pełnym słońcu na lekkiej glebie. Znosi dobrze suszę i mróz. W produkcji szkółkarskiej spotkać można około 10 odmian, różniących się siłą wzrostu i odcieniem niebieskawej barwy ulistnienia. Kotewka orzech wodny Trapa natans L. Rodzina: Trapaceae Występowanie: Europa, Azja, Afryka Kotewka orzech wodny jest jednoroczną rośliną wodną. Na przełomie kwietnia i maja kiełkują nasiona, z których rozwija się pęd główny, korzenie i liście podwodne. Na powierzchni wody tworzy się rozeta liściowa złożona z romboidalnych liści. Kwiaty są drobne, białe, po zapyleniu przekształcają się w owoce. Owocem jest duży orzech z czterema rogami, zakończonymi ostrymi harpunami. Orzechy opadają na dno zbiornika. Kiełkują następnej wiosny, są jadalne. W Polsce kotewka jest rośliną zagrożoną wyginięciem. Kozieradka błękitna Trigonella coerulea (L.) Ser. in DC. Rodzina: Fabaceae Występowanie: południowa i wschodnia Europa , Azja Mniejsza. W Polsce jako efemerofit (gatunek pojawiający się tylko przejściowo i nie zadomowiony w naszej florze). Kozieradka błękitna jest rośliną roczną osiągająca 60 cm. Wytwarza liście złożone z trzech podłużnie jajowatych listków. Kwiaty motylkowate, jasnoniebieskie skupione są w kwiatostanach -główkach. Owocem jest strąk 1-2 nasienny z ostrym dzióbkiem. Po wyschnięciu roślina wytwarza silną, nieprzyjemną woń. Wykorzystanie: Suszone, zmielone ziele używane jest jako przyprawa do serów, chleba. Kozieradka jest rośliną leczniczą o działaniu odżywczym, przeciwzapalnym, rozkurczowym. Kozieradka poprawia samopoczucie, przyśpiesza procesy detoksykacji, stymuluje przyrost ciała. Ziele działa odstraszająco na mole. Krwawnik pospolity Achillea millefolium L. Rodzina: Asteraceae Występowanie: Europa, umiarkowana część Azji, Ameryka Północna Krwawnik pospolity rośnie na suchych łąkach, przy drogach, na miedzach i brzegach lasów. Jest rośliną bardzo zmienną tworzącą liczne podgatunki. Cała roślina jest owłosiona, gęsto ulistniona o wysokości od 10 do 80 cm. Kwiaty ma białe, rzadziej różowe wydzielające charakterystyczny zapach, szczególnie intensywny po roztarciu. W Polsce gatunek bardzo pospolity. Może być stosowany jako roślina rabatowa lub zagarniająca. Występują liczne odmiany ogrodowe o kwiatach czerwonych i żółtych. Krwawnik jest rośliną leczniczą, stosowaną już od starożytności, min. jako środek powstrzymujący krwawienie, stąd polska nazwa. Krwawnik działa także rozkurczowo, odtruwająco i przeciwzapalnie. Stosowany jest także w kosmetyce. Nazwa łacińska pochodzi od imienia Achillesa, który jakoby używał tego ziela do leczenia ran. Krwiściąg lekarski Sanguisorba officinalis L. Rodzina: Rosaceae Występowanie: strefa umiarkowana Eurazji. W Polsce pospolity aż po regiel dolny. Krwiściąg lekarski jest byliną do 1,5 m wysoką o liściach długoogonkowych, nie parzystopierzastych z 3-7 parami listków. Wytwarza kwiaty o barwie ciemno brunatno-czerwonej zebrane w podłużne główki do 3 cm długie. W kwiatach brak płatków korony, a występują tylko działki kielicha. Owocem jest drobny orzeszek. Wykorzystanie: Z młodych liści można zrobić sałatkę, zupę, dodać je do omletów, majonezów. Można przyrządzić esencję octową, napoje chłodzące. Powszechnie używany w elżbietańskiej Anglii i stąd pierwsi osadnicy zabrali go do Ameryki Północnej. Roślina lecznicza, której surowcem jest korzeń używany do tamowania krwi. Roślina pastewna. Laurowiśnia wschodnia Prunus laurocerasus L. Rodzina: Rosaceae Występowanie: Europa płn. -wsch., Kaukaz, Azja Mniejsza Laurowiśnia wschodnia jest zimozielonym krzewem lub małym drzewem o wysokości do 4 m. Pędy ma nagie, zielone. Liście są eliptyczne, sztywne, nagie i błyszczące. Kwiaty są drobne, białe. Owoce czarne, lśniące. Jest gatunkiem bardzo zmiennym, od dawna uprawianym w licznych odmianach. Wymaga wilgotnego klimatu i łagodnych zim. Na zimę roślinę należy ją osłaniać. Lawenda wąskolistna Lavandula angustifolia Mill. Rodzina: Lamiaceae Występowanie: Europa południowa Lawenda wąskolistna naturalnie rośnie na słonecznych wyżynach i kamienistych stokach w rejonach Morza Śródziemnego. Jest zimozielonym, gęstym, aromatycznie pachnącym krzewem o wzniesionych do 50 cm gałązkach. Liście ma wąskie, pokryte gęsto szarawym kutnerem. Kwiaty są drobne, liliowe zebrane w kłosowate kwiatostany. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Lawenda jest rośliną miododajną. W uprawie wymaga gleby średnio wilgotnej, wapiennej oraz słonecznych miejsc. Nadaje się do sadzenia w ogródkach skalnych, rabatach. Jest rośliną o właściwościach leczniczych i przyprawowych. Używana jest także w przemyśle kosmetycznym i tytoniowym. Lebiodka pospolita Origanum vulgare L. Rodzina: Lamiaceae Występowanie:strefa umiarkowana i podzwrotnikowa Eurazji. W Polsce pospolita; w widnych zaroślach, na brzegach lasów, na suchych wzgórzach. Lebiodka pospolita jest byliną o łodydze dorastającej do 80 cm, wytwarzającą liczne pełzające kłącza z rozłogami. Płatki korony są około 4-6 mm długie, różowe lub różowo-lila. Zebrane są w szczytowych, bardzo gęstych baldachach. Kwiaty zapylane są przez błonkówki. Cała roślina wytwarza silny, przyjemny zapach. Wykorzystanie: Lebiodka jest rośliną przyprawową typową dla kuchni, europejskiej ( a szczególnie włoskiej), meksykańskiej. Wchodzi w skład ziół prowansalskich. Używa się jej do przyprawiania warzyw, serów, mięs, ryb, wódek, win, wermutów, likierów. Dawniej używano lebiodkę jako namiastki herbaty i tytoniu. Lebiodkę używa się także przy produkcji kosmetyków. Jest jedną z najdawniej stosowaną rośliną leczniczą. Ziele używano do farbowania tkanin na czarno, kwiaty barwiły wełnę na kolor pomarańczowy. Lebiodka miała znaczenie jako roślina magiczna, zabezpieczała przed czarami. Len zwyczajny Linum usitatissimum L. Rodzina: Linaceae Pochodzenie: nieznane Len zwyczajny to roślina roczna osiągająca 70 cm wysokości. Na jej wzniesionej łodydze układają się skrętolegle lancetowate liście. Pięciopłatkowe, niebieskie kwiaty kwitną w czerwcu i lipcu. Owocem jest sucha torebka. Czasami dziczeje. Wykorzystanie: Uprawiany jest dla nasion, z których pozyskuje się olej jadalny i techniczny (używany do wyrobu pokostu, kitu, linoleum, mydła). Z łodyg otrzymuje się włókno używane do produkcji tkanin płóciennych, papieru. W medycynie używany jest olej i nasiona (siemię lniane). Jest rośliną pastewną. Leszczyna pospolita Corylus avellana ‘Contorta’ Rodzina: Corylaceae Występowanie: Europa, Azja mniejsza, Kaukaz Leszczyna pospolita jest krzewem dorastającym do 7 m wysokości. Pędy są wyprostowane, gruczołowato owłosione, liście miękko owłosione. Kwiaty są rozdzielnopłciowe, jednopienne. Kwitnienie rozpoczyna się bardzo wcześnie, czasami już lutym. Orzechy dojrzewają we wrześniu, są jadalne. Liatra kłosowa Liatris spicata (L.) Willd. Rodzina: Asteraceae Występowanie: wschodnia część Ameryki Północnej W naturze gatunek rośnie na wilgotnych łąkach. Jest byliną dorastającą do 200 cm. Łodyga jest sztywna, wyprostowana, gęsto ulistniona. Liście są równowąskie. Kwiaty są zebrane w zbity kłos o długości do 30 cm. Najpierw rozkwitają pąki na szczycie kłosa, który składa się z 7-9, a niekiedy i 14 koszyczków. Kwiaty są lśniące, niebieskoczerwone, czasem różowe i białe. Gatunek kwitnie od sierpnia do października. W uprawie jest oryginalną rośliną nadającą się na rabaty, a także na kwiat cięty. Liatra ceniona jest ze względu na późny czas kwitnienia. Wymaga stanowisk suchych, piaszczystych i słonecznych. Licznik siewny Camelina sativa (L.) Crantz Rodzina: Brassicaceae Występowanie:Europa i Azja; uprawiany jest w Europie, Azji, Ameryce Północnej i północnej Afryce. W Polsce jako antropofit (gatunek obcego pochodzenia zawleczony przez człowieka); dość rzadko na polach. Licznik siewny jest rośliną jednoroczną dorastającą do 80 cm. Wytwarza strzałkowate, siedzące liście łodygowe. Czteropłatkowe kwiaty są żółtawobiałe. Owocem jest odwrotnie jajowata łuszczynka. Wykorzystanie: Z nasion otrzymuje się olej (niemiecki olej sezamowy) używany jako tłuszcz jadalny, w lecznictwie, również w przemyśle (mydlarskim). Nasiona licznika są dobrą karmą dla drobiu, a łuszczyny paszą dla owiec. Lilak chiński Syringa xchinensis Willd. Rodzina: Oleaceae Lilak chiński jest mieszańcem międzygatunkowym. Jest gęstym rozłożystym krzewem dorastającym do 5m wysokości. Kwiaty ma różowoliliowe, w luźnych przewisających wiechach. Kwitnie w maju. Lilak zwisły Syringa reflexa Schneid. Rodzina: Oleaceae Występowanie: Chiny Lilak zwisły jest krzewem dorastającym w naturalnym środowisku do wysokości powyżej 4 m. Należy do krzewów szybko rosnących. Liście o zaokrąglonym wierzchołku o wielkości 12-15 cm, wierzchnia strona ciemnozielona, dolna szarozielona. Kwiaty pachnące, karminowo-różowe z zewnątrz, wewnątrz białawe, zebrane w stożkowate, zwisające wiechy na końcach pędów o długości 10-25 cm. Kwitnienie od końca maja do połowy czerwca. Dobrze rośnie na glebach przepuszczalnych, żyznych, najlepiej o pH obojętnym. Lubi stanowisko słoneczne lub półcieniste. Lipa holenderska Tilia xeuropea ‘Vratislaviensis’ Rodzina:Tiliaceae Lipa holenderska jest drzewem dorastającym do 30 m wysokości i jest gatunkiem pochodzenia mieszańcowego. Posiada cechy lipy drobnolistnej i szerokolistnej. Kwitnie w czerwcu i lipcu, jest gatunkiem miododajnym. Znanych jest wiele odmian ogrodowych m. in. odmiana ‘Vratislaviensis’ o liściach wybarwionych na żółto. Jest to gatunek tolerancyjny w stosunku do gleby i może być sadzony przy ulicach w miastach. Lubczyk ogrodowy Levisticum officinale Koch. Rodzina: Apiaceae Występowanie: wschodnie rejony basenu Morza Śródziemnego Lubczyk ogrodowy jest byliną dorastającą nawet do 2 m wysokości. W starożytnej Grecji i Rzymie był popularną przyprawą. W średniowieczu do jego rozpowszechnienia w Europie przyczynili się benedyktyni. Jest popularnym gatunkiem zielarskim i przyprawowym. Polska nazwa lubczyk pochodzi z języka niemieckiego i oznacza krzak miłości. Surowcem są korzenie, czasami liście. Cała roślina jest silnie aromatyczna. Lubczyk ma właściwości moczopędne, przyśpieszające trawienie, wykrztuśne, jest znanym afrodyzjakiem. Olejek otrzymywany z jego korzenia jest głównym składnikiem przyprawy do zup i sosów zwanej „maggi”. Młode liście mogą być dodawane do sałatek, zup i sosów. Łubin trwały Lupinus polyphyllus Lindl. Rodzina: Fabaceae Występowanie: Europa, Ameryka Północna Łubin trwały jest byliną wyrastającą do 100 cm wysokości. Liście ma złożone z kilkunastu listków, z wierzchu są nagie, spodem zaś owłosione. Kwiaty są barwy niebieskiej, różowej, a niekiedy białej zebrane w długie, kłosowate grona. Roślina kwitnie od czerwca do sierpnia. Po przycięciu powtarza kwitnienie jesienią. W Polsce łubin jest gatunkiem dziczejącym, miejscami inwazyjnym. Uprawiane są odmiany pochodzenia mieszańcowego. Roślina może być sadzona na rabatach bylinowych oraz na kwiat cięty oraz uprawiana jako roślina pastewna na paszę i nawóz zielony. Najlepiej rośnie na glebach piaszczystych, lekkich, w miejscach słonecznych lub półcienistych. Jest rośliną lekko trującą. Dawniej z nasion łubinu wytwarzano mąkę. Łubin wąskolistny ( niebieski) Lupinus angustifolius L. Rodzina: Fabaceae Łubin wąskolistny jest rośliną roczną dorastającą do 60 cm. Jego liście dłoniasto złożone zawierają od 5 do 9 równowąskich listków. Kwiaty o budowie motylkowej są niebieskie, rzadziej białe lub czerwone. Owocem jest strąk. Wykorzystanie: Uprawiany jest na nawóz zielony. Odmiany o mniejszej ilości alkaloidów stanowią pożywną paszę. Łubin żółty Lupinus luteus L. Rodzina: Fabaceae Pochodzenie: Europa, północno-zachodnia Afryka Łubin żółty jest rośliną dorastającą do 60 cm. Dłoniaste liście złożone z 9 – 11 podługowatych listków osadzone są na wzniesionej łodydze. Kwiaty motylkowe mają barwę żółtą i intensywnie pachną. Wykorzystanie: Uprawiany jest na nawóz zielony. Odmiany o mniejszej ilości alkaloidów stanowią pożywną paszę. Jest rośliną włóknodajną ( przypominającą jutę). Łyszczec wiechowaty Gypsophila paniculata L. Rodzina: Caryophyllaceae Występowanie: południowo-wschodnia Europa, Kaukaz, Syberia Łyszczec wiechowaty często nazywany jest gipsówką. Jest byliną o wysokości do 100 cm pokrytą szarym woskowym nalotem. Łodygi ma silnie rozgałęzione, kanciaste, barwy niebieskozielonej. Liście są lancetowate lub równowąskie o ostrym brzegu. Kwiaty są liczne, małe, białe lub różowe zebrane w szerokie kwiatostany. Kwitnie od czerwca do lipca. Jest rośliną uprawianą na rabatach. Odmiany pełnokwiatowe nadają się do cięcia i suszenia. Najlepiej rośnie na glebach lekkich, przepuszczalnych i suchych. Jest rośliną odporną na mróz. Macierzanka piaskowa Thymus serphyllum L. Rodzina: Lamiaceae Występowanie: Europa Macierzanka piaskowa ma drobno owłosione, płożące pędy tworzące zbitą darń. Liście są małe, eliptyczne, tępe i nagie, tylko u nasady orzęsione, po roztarciu liście wydają aromatyczny zapach. Kwiaty są ciemnopurpurowe zebrane w wierzchołkowe, kuliste nibykłosy. Macierzanka kwitnie od czerwca do lipca. Nadaje się do zadarniania i na obwódki w miejscach słonecznych i ciepłych, na glebach suchych i jałowych. Jest rośliną miododajną. Wykorzystywana jest w celach leczniczych oraz w przemyśle perfumeryjnym. W uprawie są jej liczne odmiany, również o kwiatach białych. Jest gatunkiem odpornym na mróz, znoszącym wydeptywanie. Polska nazwa gatunkowa wskazuje, że najczęściej można macierzankę spotkać na terenach piaszczystych. W dawnych czasach symbolizowała odwagę, siłę, szczęście i powodzenie. Wchodziła w skład substancji do balsamowania mumii. Używana była także jako przyprawa. Do polskich tradycji należało święcenie wianków z macierzanki w Święto Matki Boskiej Zielnej. Mahonia pospolita Mahonia aquifolium (Purh.) Nutt. Rodzina: Berberidaceae Występowanie: zachodnie rejony Ameryki Północnej Mahonia pospolita jest zimozielonym krzewem dorastającym do 1 m wysokości o sztywnych, wyprostowanych pędach. Liście ma skórzaste, złożone pierzasto, błyszczące z kolczastymi ząbkami na brzegach. Jesienią i zimą liście przebarwiają się na kolor czerwonawy. Kwiaty są żółte, zebrane w wyprostowane, gęste grona, umieszczone na szczycie zeszłorocznych pędów. Kwitnie końcem kwietnia i maja. Owoce są granatowoczarne, pokryte woskowym nalotem, dojrzewają we wrześniu. Mahonia jest uprawiana jako roślina ozdobna. Dawniej stosowana była w lecznictwie i barwierstwie. Majeranek ogrodowy (Lebiodka majeranek) Origanum majorana L. Rodzina: Lamiaceae Występowanie: Morze Śródziemne, Indie, Bliski Wschód Majeranek ogrodowy jest aromatyczną rośliną, cała pokryta jest włoskami, co nadaje jej charakterystyczną barwę srebrzystobiałą. Surowcem jest ziele zbierane w okresie kwitnienia. Jest skutecznym środkiem przeciw zaburzeniom trawiennym, zaostrza apetyt, uspokajająco działa na układ nerwowy. Używany była także przy nieżytach górnych dróg oddechowych. Jest ulubioną przyprawą w kuchni europejskiej, szczególnie do mięs, którym nadaje nie tylko aromat, ale zwiększa kruchość i delikatność. Jest dobrym dodatkiem do wielu zup, przetworów i używany jest do wyrobu likierów. Metasekwoja chińska Metasequoia glyptostroboides L. Rodzina:Taxodiaceae Występowanie: Góry Hupeh i Szechwan w Chinach Metasekwoja chińska jest gatunkiem reliktowym endemicznym i występuje na wysokości od 700 do 1350 mn.p.m. na małym stanowisku otoczonym górami. Występowała ona licznie na całej półkuli północnej 38 mln lat temu. W ojczyźnie dorasta do 50 m wysokości i tworzy wąskostożkowatą regularną koronę. Igły są sezonowe miękkie jasnozielone. Metsekwoja jest gatunkiem przystosowanym do siedlisk bagiennych. Dobrze rośnie na stanowiskach słonecznych na żyznych glebach. Mięta długolistna Mentha longifolia (L.) Huds. Rodzina: Lamiaceae Występowanie: Europa, Azja Mięta długolistna jest płożącą, owłosioną byliną o wysokości do 100 cm. Ma charakterystyczny silny zapach. Rośnie na bagnistych łąkach, rowach, brzegach potoków, stawów. W Polsce jest gatunkiem pospolitym. Liście ma lancetowate, białawo owłosione lub kutnerowate, a kwiaty są barwy różowej lub białej. Roślina kwitnie od lipca do września. Nazwa rodzajowa pochodzi od imienia greckiej nimfy Mintho, która została zamieniona w roślinę - miętę. Może być uprawiana na ubogich, wilgotnych glebach w pełnym słońcu. Mięta pierzowa Mentha x peperita L. Rodzina: Lamiaceae Występowanie: forma uprawna Mięta pieprzowa nie występuje w stanie dzikim, jest formą uprawną powstałą spontanicznie. Roślinę znaleziono w Anglii w hrabstwie Mitcham i opisano po raz pierwszy w XVIII w. Inne gatunki mięt są jednymi z najstarszych roślin zielarskich w świecie. Znane były w starożytnym Egipcie, Chinach i Japonii. Obecnie mięta pieprzowa rozpowszechniła się jako najcenniejszy gatunek uprawowy. Jest byliną zimującą w gruncie, rozmnażaną tylko przez podziemne rozłogi. Najbardziej wartościowym jej surowcem są liście zawierające cenny olejek mentol. Stosowany jest on w medycynie w zaburzeniach trawienia, wzdęciach i niestrawności oraz jako środek bakteriobójczy. W kuchni wielu narodów liście mięty dodawane są do sosów, ryb i baraniny. Olejek miętowy w przemyśle spożywczym dodawany jest do wyrobów alkoholowych, cukierniczych, gumy do żucia i napojów odświeżających. W przemyśle kosmetycznym ma zastosowanie do wyrobów past do zębów i dezodorantów. Przemysł tytoniowy używa mięty jako dodatku do wyrobu papierosów. Mięta polna Mentha arvensis L. Rodzina: Lamiaceae Występowanie: Europa Mięta polna jest byliną o wysokości do 60 cm o charakterystycznym silnym zapachu. Rośnie na bagnistych łąkach, rowach i polach. W Polsce jest gatunkiem pospolitym. Łodygę ma silnie owłosioną. Liście są o bardzo zmiennym wyglądzie jajowate, eliptyczne lub podługowate owłosione, kwiaty barwy różowej. Roślina kwitnie od lipca do września. Nazwa rodzajowa pochodzi od imienia greckiej nimfy Mintho, która została zamieniona w roślinę - miętę. Mięta jest rośliną przyprawową. Stosowana jest także w lecznictwie jako herbatka miętową w dolegliwościach żołądkowych. Dawniej dodawano ją do mleka, powstrzymując jego kwaśnienie. Dobrze rośnie na ubogich, wilgotnych glebach w pełnym słońcu. Mikołajek alpejski Eryngium alpinum L. Rodzina: Apiaceae Występowanie: Alpy, Bałkany Mikołajek alpejski rośnie w Alpach i na Bałkanach na podłożu bogatym w wapń. W Polsce podawany jest z Tatr. Jest byliną dorastającą 100 cm wysokości o stalowoniebieskim zabarwieniu, szczególnie wyraźnym na kwiatostanach, które początkowo są okrągłe, potem wydłużone o długości do 4 cm. Roślina kwitnie w lipcu i sierpniu. Liście są zielone, sercowate, kolczaste. Mikołajek stosowany jest do obsadzenia rabat oraz w bukieciarstwie jako dodatek do żywych lub suchych kompozycji. Najlepiej rośnie na glebach gliniasto-piaszczystych z dużą zawartością wapnia i w pełnym słońcu. Miskant chiński Miscanthus sinensis (Thunb.) Andersson. Rodzina: Poaceae Występowanie: Chiny, Japonia Miskant chiński tworzy gęste kępy o wysokości do 2 m. Liście ma równowąskie o długości do 80 cm i szerokości 2 cm. Liście są jasnozielone, z szerokim owłosionym, białym nerwem środkowym. Kwiaty zebrane są w wachlarzowate wiechy o długości do 40 cm. Wiechy są białe, trochę zaczerwienione z ościstymi kłoskami. Roślina kwitnie od sierpnia do zimy. W uprawie są jej liczne odmiany. Wymaga gleby wilgotnej i niezbyt ciężkiej oraz słonecznego stanowiska. Miskant chiński odm. zebrinus Miscanthus sinensis 'Zebrinus' Rodzina:Poaceae Występowanie: Chiny, Japonia Miskant chiński odmiany zebrinus tworzy gęste kępy o wysokości do 2 m. Liście ma równowąskie z nieregularnymi, poprzecznymi, żółtymi paskami. Kwiaty zebrane są w wachlarzowate wiechy o długości do 40 cm. Wiechy są białe, trochę zaczerwienione z ościstymi kłoskami. Roślina kwitnie od sierpnia do zimy. Wymaga gleby wilgotnej i niezbyt ciężkiej oraz słonecznego stanowiska, a także podpór. Miskant cukrowy Miscanthus sacchariflorus (Maxim.) Hack. Rodzina: Poaceae Występowanie: Azja - dorzecze Amuru, Sachalin, Półwysep Koreański Miskant cukrowy jest bardzo okazałą kępiastą trawą dorastającą do 250 cm. W naturze porasta łąki, polany leśne i zarośla, używana jest także jako roślina przeciwerozyjna. Liście ma równowąskie, z czerwonobrązowym paskiem wzdłuż nerwu środkowego. Jesienią liście przebarwiają się na brązowoczerwono. Kwiatostan jest długości 20 cm, srebrno-jedwabisty i bardzo dekoracyjny, kwitnie od sierpnia do zimy. Miskant jest rośliną o niewielkich wymaganiach. Dobrze rośnie w każdej glebie. Silnie się rozrasta, nadaje się do większych nasadzeń. Należy do roślin energetycznych. Mniszek pospolity Tarxacum officinale F.H.Wigg. Rodzina: Asteraceae Występowanie: Europa, Azja; uprawiany w zachodniej Europie, Ameryce. W Polsce pospolity, rośnie na przydrożach, łąkach, polach, trawnikach. Mniszek lekarski jest byliną do 50 cm wysoką. Pusta, bezlistna łodyga zakończona u szczytu kwiatostanem - koszyczkiem kwiatowym, wyrasta z rozety lancetowatych liści zebranych przy powierzchni ziemi. . Owocem są drobne niełupki opatrzone aparatem lotnym (puch kielichowy). Jest rośliną światłolubną i azotolubną. Wykorzystanie: Młode liście używane są do sałatek, zup; złożone koszyczki kwiatowe jako kapary (marynowane, solone lub konserwowane); rozłożone koszyczki kwiatowe do produkcji wina. Korzeń ma działanie lecznicze; podnosi odporność organizmu, wspomaga leczenie miażdżycy, cukrzycy, reumatyzmu, gośćca. Świeża roślina używana jako pasza. Modrzew europejski Larix decidua Mill. Rodzina: Pinaceae Występowanie: środkowa i zachodnia Europa Modrzew europejski pierwotnie występował w środkowych Alpach, we wschodniej części Sudetów i w Tatrach. Obecnie dzięki uprawie rozpowszechniony jest również na niżu. Drzewo dorasta do 50 m wysokości, może osiągać wiek 600 800 lat. Tworzy nieregularną, dość wąską koronę z płasko rozpostartymi konarami. Igły ma sezonowe, miękkie, jasnozielone, skupione dookoła pączka, które jesienią przebarwiają się na żółto. Niewielkie szyszki, 3-4 cm długości, skierowane są ku górze. Modrzew jest drzewem światłolubnym, dobrze rośnie na żyznych glebach. Dostarcza najtwardszego drewna, które ze względu na bardzo dużą zawartość żywicy jest najtrwalsze ze wszystkich drzew iglastych. Modrzew japoński Larix kaempferi (Lamb.) Carriere Rodzina:Pinaceae Występowanie: Japonia Modrzew japoński występuje naturalnie tylko w Japonii, ale ze względu na całkowitą zimotrwałość jest często sadzony w Europie Środkowej. Drzewo dorasta do 30 m wysokości, ma szeroką koronę z długimi rozpostartymi konarami. Igły są szarozielone pokryte woskowym nalotem, gęsto skupione wokół pączka, jesienią przebarwiają się na żółto. Szyszki niewielkie ( 2-3 cm długości) o charakterystycznie mocno wywiniętych brzegach łusek, dzięki czemu oglądane z góry wyglądają jak różyczki. Jest drzewem światłolubnym, dobrze znosi warunki miejskie, jest odporny na zanieczyszczenia powietrza, bardzo szybko rośnie w młodości. Mozga kanaryjska (kanar) Phalaris canariensis L. Rodzina: Poaceae Pochodzenie: Europa – obszar śródziemnomorski Występowanie: Zachodnia część obszaru śródziemnomorskiego; uprawiana w Maroku, południowej i środkowej Europie. W Polsce rzadko; niekiedy zdziczała. Mozga kanaryjska jest byliną do 50 cm wysoką, u podstawy krzaczasto rozkrzewioną, wytwarzającą krótką kłosokształtną wiechę. Wykorzystanie: Uprawiana jest jako roślina pastewna. Jej zasychające łodygi (słoma) nie drewnieją. Owoce – ziarniaki używane są jako karma dla drobiu oraz jako doskonała karma dla kanarków. Mąkę wykorzystuje się niekiedy jako dodatek do wypieku chleba oraz w przemyśle tkackim. Obiedka szerokolistna Uniola latifolia Michx. Rodzina: Poaceae Występowanie: Ameryka Północna Obiedka szerokolistna jest ozdobną trawą dorastającą do 120 cm. Liście ma lancetowate, długości do 60 cm, zimą przebarwiają się na żółto. Późnym latem i wczesną jesienią tworzy luźne wiechy płaskich, okazałych jajowatych, zielonych kłosków na długich szypułkach. W miarę starzenia kłoski brązowieją. Nadaje się na rabaty, a także na suche bukiety. Obiela wielokwiatowa Exochorda racemosa (Lindl.)Rehder Rodzina:Rosaceae Występowanie: wschodnie Chiny Obiela wielkokwiatowa jest wysokim luźno ugałęzionym krzewem dorastającym 3m wysokości. Kwiaty białe w wyprostowanych gronach. Kwitnie w maju i czerwcu. Dobrze rośnie miejscach słonecznych na żyznych glebach. W surowe zimy może przemarzać. Oczeret jeziorny Schoenoplectus lacustris (L.) Palla Rodzina: Cyperaceae Występowanie: Europa, Azja, Afryka Oczeret jeziorny jest rośliną szuwarową osiągającą wysokość do 3 m. Często potocznie nazywany jest sitowiem. W Polsce występuje powszechnie nad brzegami wód. Łodygę ma sztywną, rurkowatą z gąbczastym wnętrzem. Na końcach łodygi znajdują się brązowe, wierzchołkowate kwiatostany. W uprawie wymaga zacisznego stanowiska. W dużych stawach służy do biologicznego oczyszczania wody. Ognik szkarłatny Pyracantha coccinea ‘Orange Glow’ Rodzina:Rosaceae Występowanie:Europa Południowa, Azja Mniejsza Ognik szkarłatny jest zimozielonym, ciernistym krzewem dorastającym do 3m wysokości. Ma białe kwiaty, kwitnie obficie w czerwcu. Zawiązuje liczne owoce pozostające na krzewach na zimę. Odmiana ‘Orange Glow’ cechuje się pomarańczowoczerwonymi owocami. Lubi miejsca słoneczne i osłonięte, jest mało odporny na mróz. Ogórecznik lekarski Borago officinalis L. Rodzina: Boraginaceae Występowanie: poudniowa Europa, uprawiany w Anglii, Francji. W Polsce jako efemerofit (gatunek pojawiający się tylko przejściowo i nie zadomowiony w naszej florze), rzadki chwast ogrodowy. Ogórecznik lekarski jest rośliną jednoroczną dorastającą do 60 cm. Cała roślina jest odstająco, szorstko owłosiona. Wytwarza duże, zwisające niebieskie, (rzadko białe) kwiaty umiejscowione na szczycie łodygi w luźnych kwiatostanach. Liście dolne są duże, eliptyczne, górne drobne obejmujące u nasady łodygę. Ogórecznik posiada odświeżający zapach ogórków. Wykorzystanie: Świeże liście to smaczne warzywo. Mogą być podawane jak sałata, lub duszone na maśle. Liście używane są jako przyprawa do wyrobu korniszonów, pikli, majonezu, sałat. Służą też do aromatyzowania niektórych win, likierów, napojów, octu. W cesarstwie rzymskim kwiat i liście dodawano żołnierzom do wina, co miało pobudzać ich waleczność. Z legionami rzymskimi ogórecznik przywędrował do północnej Europy. Ogórecznik jest również rośliną miododajną. Ostrokrzew Meservy Ilex xmeserveae 'Blue Princes' Rodzina:Aquifoliaceae Ostrokrzew Meservy jest gęsto ugałęzionym krzewem. Liście są zawsze zielone, sztywne i lekko błyszczące. Owoce są ciemnoczerwone, dojrzewają w październiku i pozostają na krzewach do wiosny. Ostrokrzew dobrze znosi stanowiska półcieniste.Najlepiej rośnie na stanowiskach osłoniętych, gdyż jest bardzo wrażliwy na działanie mroźnych, wysuszających wiatrów. Jest rośliną trującą. Owies zwyczajny Avena sativa L. Rodzina: Poaceae Występowanie: pochodzenie nieznane; uprawiany w Europie, zachodniej Azji i Ameryce Północnej. W Polsce uprawiany, niekiedy dziczejący. Owies zwyczajny jest rośliną roczną, ponad 1m wysoką, o wzroście kępkowym. Wytwarza wiechę rozpierzchłą z dużymi kłoskami, zwykle 2 kwiatowymi. Pierwsze wzmianki o owsie pochodzą z 1500 roku p.n.e. Owies jest wtórną rośliną uprawną Początkowo towarzyszył uprawom zbóż jako chwast. Do Europy przywędrował razem z pszenicą z Azji i w miarę przesuwania się upraw z południa na północ ( w miarę pogarszania się warunków uprawy) zastępował pszenicę. Wykorzystanie: Ziarniaki bogate w białka, tłuszcze ( kwas lanolinowy zapobiegający sklerozie), skrobie i błonnik używa się do produkcji kasz (płatków owsianych). Również jako roślina pastewna. Paciorecznik Canna sp. Rodzina: Cannaceae Występowanie: Ameryka Północna, Ameryka Południowa, Azja Paciorecznik w naszej strefie klimatycznej uprawiany jest jako roślina jednoroczna. Z grubego kłącza wyrastają pędy osiągające wysokość 100 - 200 cm (zależnie od odmiany), o dużych lancetowatych liściach. Kwiaty są asymetryczne, zebrane w kłosy na szczycie grubych, mięsistych pędów, przybierają różne fantazyjne kształty, mogą być białe, żółte, różowe, czerwone i pomarańczowe. Kwitną przez całe lato, do pierwszych przymrozków. Nazwa łacińska pochodzi od greckiego słowa kanna - trzcina, którą przypomina sztywnością łodygi i pokrojem. Nazwa paciorecznik pochodzi od kształtu nasion, które wyglądem przypominają paciorki różańca. Roślina wymaga gleby luźnej i bogatej w składniki odżywcze. Najlepiej rośnie w osłoniętych od wiatru, słonecznych miejscach. Pałka szerokolistna (rogoża) Typha latifolia L. Rodzina: Typhaceae Występowanie: strefa umiarkowana i tropikalna półkuli północnej. W Polsce pospolita; nad brzegami wód. Pałka szerokolistna jest byliną wytwarzającą podwodne, płożące się kłącza. Równowąskie liście wyrastają do około 2m. Wśród nich pojawiają się pędy kwiatostanowe zakończone kolbą. Kwiaty żeńskie występują w dolnej części kolby, kwiaty męskie w górnej. Owocem pałki jest drobny orzeszek zaopatrzony w aparat lotny. Wykorzystanie: Młode, soczyste pędy jadane są jako jarzyna na surowo lub gotowane jak szparagi. Jadalne są również kłącza zbierane od jesieni do wiosny (wówczas zawierają najwięcej składników odżywczych), pieczone, gotowane lub duszone. Młode rośliny mogą być wykorzystane jako pasza, starsze do wyrobu papieru, powrozów , płyt izolacyjnych. Parzeplin brazylijski Gunnera manicata L. Rodzina: Gunneraceae Występowanie: Ameryka Południowa Parzeplin brazylijski jest byliną tworzącą duże kępy. W naturze rośnie na bagnach w górach Brazylii i Kolumbii. W Polsce potocznie nazywany jest dużym rabarbarem. Wiosną rozwijają się ogromne liście, które osiągają średnicę do 2,5 m, są dłoniastodzielne, ostro ząbkowane i kolczaste, osadzone na długich, kolczastych ogonkach o długości do 2 m. Jesienią liście obumierają. Wczesnym latem rozwijają się drobne, zielonkawe kwiaty zebrane w stożkowatą, rozgałęzioną wiechę, do 1 m długości. W uprawie roślina preferuje wilgotne, żyzne gleby. Na zimę należy ją zabezpieczyć przed mrozem. Pasternak zwyczajny Pastinaca sativa L. Rodzina: Apiaceaea Występowanie: Europa, Kaukaz, Syberia; zdziczały w Ameryce (uciążliwy chwast) i Australii. W Polsce pospolity; rośnie na miedzach, łąkach, przydrożach, rzadko uprawiany. Pasternak zwyczajny jest rośliną dwuletnią do 1m wysoką. Wytwarza korzeń wrzecionowaty, zgrubiały; pierzaste liście odziomkowe i łodygowe Drobne, pięciopłatkowe żółte kwiaty zebrane są w złożone baldachy. Wykorzystanie: Słodkie korzenie, o zapachu marchwi są jadane jako jarzyna. Do połowy XVIII wieku był podstawowym artykułem spożywczym, potem został wyparty przez ziemniaki i marchew. Roślina pastewna i lecznicza. Peluszka (Groch błękitnopurpurowy) Pisum sativum L. subsp. arvense (L.) Asch & Graebn. Rodzina: Fabaceae Pochodzenie: prawdopodobnie obszar śródziemnomorski i Azja Mniejsza Peluszka to roślina roczna dorastająca do 110 cm. Posiada liście złożone z 1-3 par jajowatych listków, zakończone wąsami czepnymi. Kwiaty są duże, motylkowe, zebrane po 2 do 3 na szypułce. Owocem jest strąk z kanciastymi nasionami. Wykorzystanie: Uprawiana jest jako bardzo wartościowa roślina pastewna. Pęcherznica kalinolistna Physocarpus opulifolius (L.) Maxim. Rodzina: Rosaceae Występowanie: Północno - Wschodnia Ameryka Północna Pęcherznica kalinolistna jest rozłożystym krzewem dorastającym do 3m wysokości i 5m szerokości. Kwiaty w baldachogronach białe lub białoróżowe. Kwitnie w maju i czerwcu. Owoce czerwone w lecie, pozostają na krzewach na zimę. Pęcherznica lubi miejsca cieniste i pólcieniste i żyzne gleby. Pierwiosnek japoński Primula japonica A.Gray. Rodzina: Primulaceae Występowanie: Japonia Pierwiosnek japoński jest byliną tworzącą kępy do 60 cm wysokości. Liście ma wydłużone, jajowate, gładkie o długości do 30 cm. Pędy kwiatostanowe są omszone na całej długości lub tylko w części górnej. Kwiaty są błyszczące, barwy purpurowo-czerwonej z żółtym oczkiem. Kwitnie od maja do lipca. W ogrodach poleca się go sadzić nad wodą i w miejscach półcienistych. Jest gatunkiem niewymagającym i odpornym na mróz. Wyhodowano wiele odmian ogrodowych. Pięciornik krzewiasty Potentilla fruticosa 'Red Ace' Rodzina: Rosaceae Występowanie: bardzo duży zasięg na półkuli północnej, w Ameryce i Azji, w Europie Pięciornik krzewiasty jest niskim bardzo gęstym, płasko kulistym krzewem. Liście ma pierzastozłożone, kwiaty w szczytowych kwiatostanach. Kwitnie bardzo obficie w miesiącach od V do VII, później już mniej obficie nawet do X. Jest bardzo tolerancyjny, dobrze rośnie na glebach lekkich i przepuszczalnych, w miejscach słonecznych i suchych. Wyhodowano wiele odmian m.in. 'Red Ace' o żółto czerwonych kwiatach. Pięciornik krzewiasty Potentilla fruticosa ‘Goldstar’ Rodzina: Rosaceae Występowanie: bardzo duży zasięg na półkuli północnej, w Ameryce i Azji, w Europie Pięciornik krzewiasty jest niskim bardzo gęstym, płasko kulistym krzewem. Liście ma pierzastozłożone, kwiaty w szczytowych i bocznych kwiatostanach. Kwitnie bardzo obficie w miesiącach od V do VII, później już mniej obficie nawet do X. Jest bardzo tolerancyjny, dobrze rośnie na glebach lekkich i przepuszczalnych, w miejscach słonecznych i suchych. Wyhodowano wiele odmian m.in. ‘Goldstar’ o bardzo dużych złocisto żółtych kwiatach. Pigwowiec pośredni Chaenomeles x superba ‘Crimson and Gold’ Rodzina: Rosaceae Występowanie: mieszaniec Pigwowiec pośredni jest krzewem pochodzenia mieszańcowego o cechach pośrednich. Dorasta do 1 m wysokości. Kwiaty ma duże, ciemnoczerwone. Kwitnie obficie końcem kwietnia. Preferuje stanowiska słoneczne, gleby żyzne. Polecany jest do ogrodów skalnych, sadzony pojedynczo lub w grupach. Pióropusznik strusi Matteucia struthiopteris (L.) Tod. Rodzina: Onocleaceae Występowanie: Europa, Azja Wschodnia, Ameryka Północna Pióropusznik strusi jest okazałą paprocią kłączową. W Polsce występuje nad brzegami potoków, w zaroślach i jest objęty ochroną prawną. Rozwija dwa typy liści; liście płonne o wysokości do 1 m tworzące wąski, głęboki lejek. Są podwójnie pierzaste i mocno zwężające się ku dołowi. Liście zarodnionośne są znacznie krótsze i sztywne. Początkowo zielone, później ciemnobrązowe, pozostają na zimę. Pióropusznik najlepiej rośnie w cieniu, miejscach wilgotnych, na glebie próchniczej. Jest bardzo ekspansywny, szybko się rozrasta. Piwonia chińska Paeonia lactiflora Pall. Rodzina: Ranunculaceae Występowanie: Chiny, Syberia, Japonia Piwonia chińska jest byliną osiągającą do 100 cm wysokości. Liście ma zmienne, złożone, ząbkowane i powcinane. Wyhodowano ponad 3 000 tys. odmian, które sklasyfikowano jako japońskie, pojedyncze, anemonowe, pełne. W uprawie przeważają XIX wieczne odmiany wyhodowane we Francji. Kwiaty u poszczególnych odmian mogą mieć barwę białą, różową i purpurową, rozwijają się w maju i czerwcu. W uprawie piwonia wymaga gleb próchniczych, gliniastych i wilgotnych. Jest rośliną zimotrwałą. Nazwa rodzajowa wywodzi się ze starożytnej Grecji, odnosząc się do właściwości leczniczych niektórych gatunków. Płomyk (floks) szydlasty Phlox subulata L. Rodzina: Polemoniaceae Występowanie: wschodnia część Ameryki Północnej Płomyk szydlasty jest byliną tworzącą kobierce wysokości do 10 cm. Pędy ma silnie rozgałęzione, płożące się. Liście są zimozielone, sztywne i delikatnie owłosione. Kwiaty są różowe, czerwone, a niekiedy białe. W czasie kwitnienia całkowicie pokrywają rośliny. Rozwijają się w kwietniu i maju. Ze względu na pokrój roślina sadzona jest w ogrodach skalnych, może służyć także do pokrywania większych powierzchni zamiast trawnika. Uprawiana jest w wielu odmianach. Jest mrozoodporna, preferuje gleby żyzne, miejsca słoneczne. Nazwa rodzajowa pochodzi od łacińskiego słowa phlox płomień, co odnosi się do jaskrawo zabarwionych kwiatów. Pokrzywa zwyczajna Urtica dioica L. Rodzina: Urticaceae Występowanie: Europa, Azja, Ameryka Północna. W Polsce pospolita; na przychaciach, polanach, w zaroślach; na stanowiskach bogatych w azot. Pokrzywa zwyczajna jest byliną wysoką do 1,5 m, wytwarzającą silne rozłogi. Cztero kanciasta łodyga i grubo ząbkowane liście pokryte są silnie parzącymi włoskami. Jest rośliną dwupienną. W szczytowej części łodygi pojawiają się drobne, zielonkawe, wiatropylne kwiaty zebrane w kwiatostany wierzchotkowe, zwisające z kątów liści. Wykorzystanie: Młode pędy ( bogate w żelazo, magnez, wapń, mangan, krzem, witaminy) są używane do wiosennych sałatek, zup. Używana jest również jako roślina lecznicza w stanach zapalnych dróg moczowych, cukrzycy. Wpływa dodatnio na proces przemiany materii. Jest przydatna do pielęgnacji skóry i włosów. Pokrzywa jest wartościową rośliną pastewną. Włókna pokrzywy wykorzystywano w przemyśle włókienniczym. Dawniej uważano, że posiada działanie magiczne. Jej naparem skropione mieszkanie odzyskiwało dobrą energię, wracał utracony spokój. Powojnik pnący Clematis vitalbaL. Rodzina: Ranunculaceae Występowanie: zachodnia i środkowa Europa, północzna i zachodnia Afryka, Azja Mniejsza Powojnik pnący jest bardzo silnym pnączem, wspinającym się do 30 m wysokości. Liście są pierzaste, złożone. Białe, niewielkie kwiaty, zebrane w wiechach, kwitną od lipca do września. Jest to gatunek bardzo ekspansywny, doskonale nadaje się do dużych założeń ogrodowych. Manie wielkie wymagania Poziomka pospolita Fragaria vesca L. Rodzina: Rosaceae Występowanie: Europa, Azja; zadomowiona w Ameryce i Afryce. W Polsce pospolita na niżu i w górach po piętro kosówki; w lasach, na polanach i przydrożach. Poziomka pospolita jest byliną dorastającą do 30 cm. Wytwarza trójlistkowe liście złożone oraz pojedyncze białe kwiaty na dość długich szypułkach. Poziomka wytwarza rozłogi i w ten sposób łatwo rozmnaża się wegetatywnie. Owocem są orzeszki osadzone na mięsistym, soczystym, po dojrzeniu czerwonym, dnie kwiatowym (owoc pozorny). Wykorzystanie: Soczyste, o korzennym smaku, pozorne owoce zawierające wartościowe substancje mineralne, kwasy organiczne, węglowodany i witaminę C, jadane są na surowo lub w postaci przetworów. Proso rózgowate Panicum virgatum L. Rodzina: Poaceae Występowanie: Ameryka Północna Proso rózgowate jest kępiastą trawą osiągającą do 100 cm wysokości. W naturze porasta trawiaste prerie. Charakteryzuje się zwartym, wyprostowanym pokrojem. Liście ma płaskie, wąskie, niebieskawe z powodu woskowatego nalotu. Kwiatostany ukazują się w lipcu i sierpniu, początkowo gęste, później luźniejsze, brązowawe. W uprawie wymaga żyznych gleb i słonecznych stanowisk. Proso należy do roślin energetycznych, polecane jest także do zadarniania terenów zdegradowanych. Proso zwyczajne Panicum miliaceum L. Rodzina: Poaceae Pochodzenie: południowo-wschodnia Azja Proso zwyczajne jest jednoroczną trawą osiągającą wysokość 70 cm. Cała roślina jest owłosiona. Jej wiechowaty kwiatostan zwisa ku dołowi. Wykorzystanie: Uprawiane jest dla owoców – ziarniaków, z których otrzymuje się kaszę (jaglaną, z ziarniaków prosa perłowego kaszę kuskus). Bywa używany do wyrobu piwa i spirytusu. Przetacznik kłosowy Veronica spicata L. Rodzina: Scrophulariaceae Występowanie: środkowa i południowa Europa Przetacznik kłosowy w Polsce rośnie pospolicie na suchych łąkach i słonecznych wzgórzach. Osiąga wysokość do 50 cm. Łodyga jest wzniesiona, liście są wąskopodługowate lub lancetowate, grubo karbowane, owłosione. Kwiaty zebrane są w nierozgałęzione, wąskie, kłosowate grona fioletowoniebieskie. Roślina kwitnie od lipca do sierpnia. W ogrodnictwie zastosowanie mają odmiany uprawne o długich kwiatostanach i kwiatach różnie zabarwionych. Nadają się one na rabaty i do sadzenia w grupach. Przetacznik jest odporny na mróz, nie ma dużych wymagań glebowych. W średniowieczu uczeni uważali, że w bardzo małych kwiatach przetaczników dojrzeć można twarz. Było to nawiązanie do imienia świętej Weroniki, która osłoniła chustą twarz Chrystusa, która odbiła się na materiale. Przylaszczka pospolita Hepatica nobilis Garsault. Rodzina: Ranunculaceae Występowanie: Europa Przylaszczka pospolita w Polsce rośnie w lasach liściastych, miesznych i zaroślach. Liście ma zielone, sercowate, początkowo biało owłosione. Kwitnie wcześnie w marcu i kwietniu tworząc wraz z innymi gatunkami charakterystyczny aspekt wczesnowiosenny. Pąki kwiatowe ukazują się przed liśćmi. Kwiaty są fioletowo-niebieskie, niekiedy różowe lub białe. Jest rośliną cieniolubną. W uprawie wymaga gleb próchniczych, umiarkowanie wilgotnych. Roślina była stosowana w lecznictwie ludowym w schorzeniach wątroby. Obecnie stosowana w chorobach układu oddechowego. Kłącze i korzenie zawierają truciznę. Charakterystyczny kształt liści przylaszczki dawniej kojarzył się z płatami wątroby, stąd łacińska nazwa rodzajowa hepar - wątroba. Przywrotnik ostroklapowy Alchemilla mollis (Buser) Rodzina: Rosaceae Występowanie: Karpaty, Azja Mniejsza Przywrotnik ostroklapowy jest w Polsce bardzo pospolitym gatunkiem łąk górskich i podgórskich. Jest kępiastą byliną o krępym pokroju i wysokości od 30 do 50 cm. Liście ma okrągławe, delikatnie gęsto owłosione. Dzięki włoskom na liściach krople rosy lub po deszczu krople wody nie spływają, lecz pozostają tworząc dodatkowy efekt dekoracyjny. Kwiaty są drobne żółte lub żółtozielone, bardzo liczne. Pojawiają się od czerwca do sierpnia. Jest rośliną mało wymagającą, łatwą w uprawie. Wymaga gleby żyznej, wilgotnej. Dobrze znosi suszę. Gatunek w uprawie od 1874 r. Sadzony jako roślina okrywowa, rabatowa zwłaszcza nad brzegami zbiorników wodnych, w cieniu drzew, murków lub przy alejach. Kwiatostany można zasuszać stąd czasami są stosowane w bukieciarstwie. Pszenica zwyczajna Triticum aestivum L. Rodzina: Poaceae Pochodzenie: południowo-zachodnia Azja Pszenica zwyczajna jest roczną lub dwuletnią trawą dorastającą do 1,5 m. Owocem jest okrągławy, ziarniak (sucha i jednonasienna niełupka) łatwo wyłuskujący się z kłosa. Jest najstarszym zbożem chlebowym uprawianym od co najmniej 6 tysięcy lat, głównie w klimacie umiarkowanym. Wykorzystanie: Uprawiana jest dla bogatych w skrobię, białka i gluten ziarniaków. Jest jednym z podstawowych zbóż chlebowych dających mąkę i kaszę (manną i perłową). Wykorzystuje się również słomę i otręby w hodowli zwierząt; skrobię w medycynie; otręby w dietetyce. Rogownica kutnerowata Cerastium tomentosum L. Rodzina: Caryophyllaceae Występowanie: Europa południowa Rogownica kutnerowata jest drobną kobiercowatą byliną o płożących się łodygach. Liście ma drobne, wąskie, srebrzystoszare. Kwitnie od maja do czerwca. Kwiaty są liczne, białe zebrane w luźne kwiatostany. Gatunek jest często uprawiany. Doskonale nadaje się do ogrodów skalnych, szczególnie do sadzenia w rozpadlinach, na murkach. Bardzo dobrze znosi niekorzystne warunki klimatyczne. Lubi stanowiska słonecznie i suche. Jest odporny na suszę i mrozy. Rojnik murowy Sempervivum tectorum L. ROJNIK MUROWY Rodzina: Crassulaceae Występowanie: Europa Rojnik murowy jest europejskim gatunkiem górskim. W Polsce niekiedy dziczejący, rosnący na murach i piaskach. Roślina tworzy duże otwarte czerwone rozety o średnicy do 10 cm. Liście są lancetowate z ostrym, kłującym wierzchołkiem. Są one nagie, barwy niebieskozielonej, czerwienieją. Pędy kwiatostanowe są sztywne, owłosione, z kwiatostanem zawierającym niekiedy 100 kwiatów. Kwiaty są promieniste, barwy różowej lub purpurowej. Rozwijają się w lipcu. W uprawie jest wiele odmian. Nazwa rodzajowa pochodzi z rzymskiego zwyczaju uprawiania rojników na dachach domów. Wierzono, że miotły czarownic nie będą mogły wylądować na dachu, na którym rosną rojniki. Złamane liście przyłożone do skóry dają kojący efekt, sądzi się, że goją poparzenia, ukąszenia owadów. Sok z rojnika używany jest na przebarwienia skóry. Rojnik pajęczynowaty Sempervivum arachnoideum L. Rodzina: Crassulaceae Występowanie: Europa Rojnik pajęczynowaty jest gatunkiem górskim występującym w Alpach, Apeninach, Pirenejach i Karpatach. Roślina tworzy małe, zwarte rozety, mniej lub bardziej pokryte pajęczynowatymi włoskami. Liście są liczne, zimotrwałe, jajowatolancetowate z zaostrzonymi wierzchołkami. Są delikatnie owłosione. Pędy kwiatostanowe są o wysokości do 15 cm. Kwiaty są barwy różowoczerwonej i rozwijają się w lipcu. Rojnik dobrze znosi suszę i jałowe gleby. Nadaje się do ogrodu skalnego, na murki i tarasy. Ludność zamieszkująca Alpy wierzyła, że rojniki chronią przed piorunami. Nazwa gatunkowa pochodzi od gęstej sieci włosków pokrywających rozety. Rokietta siewna Eruca vesicaria (L.) Cav. subsp. sativa (Mill.) Thell. Rodzina: Brassicaceae Występowanie: poudniowa Europa, zachodnia Azja; gatunek zadomowiony w Europie Środkowej i Wschodniej, Hiszpanii i Maroku. W Polsce jako efemerofit (gatunek pojawiający się tylko przejściowo i nie zadomowiony w naszej florze). Rokietta siewna jest rośliną jednoroczną dorastającą do 60 cm. Bladożółte kwiaty z fioletowymi żyłkami zebrane są w szczytowych kwiatostanach. Roślina pokryta jest pojedynczymi włoskami. Wykorzystanie: Liście i nasiona były używane jako warzywo już w starożytnym Rzymie. Ich silny aromatyczny, orzechowo-pieprzowy smak wykorzystywano jako przyprawę dodawaną do sałat, fasoli, różnych potraw. Z nasion wytwarza się szczególnie ostrą musztardę. Olej spożywczy uzyskiwany z nasion traci gorzki smak po kilkumiesięcznym przechowywaniu. Rozchodnik okazały Sedum spectabile Bor. Rodzina: Crassulaceae Występowanie: Chiny, Japonia Rozchodnik okazały jest kępiastą byliną dorastającą do 50 cm. Cała roślina jest pokryta woskowym nalotem. Łodygę ma grubą, nierozgałęzioną, ulistnioną. Liście tworzą okółki po 3 lub umieszczone są naprzeciwlegle. Są mięsiste, siedzące, niebieskawo-zielone. Kwiaty są różowe, zebrane w duże wielokwiatowe szczytowe baldachogrona o średnicy do 15 cm. Roślina kwitnie późnym latem. Kwiaty chętnie odwiedzają pszczoły i motyle. W uprawie są liczne odmiany różniące się głównie barwą kwiatów. Jest doskonałą rośliną na rabaty i do większych ogrodów skalnych, odporna na mróz i suszę. Wymaga gleb przypuszczalnych i słonecznych miejsc. Nazwa rodzajowa pochodzi od ludowego określenia działania rośliny -„rozchodzą się bóle”. Rozchodnik ostry Sedum acre L. Rodzina: Crassulaceae Występowanie: Europa, Afryka północna Rozchodnik ostry tworzy niską, gęstą darń o wysokości do 10 cm. W Polsce występuje powszechnie na miejscach słonecznych i na piaszczystych glebach. Liście ma grube, eliptyczne, tępe, drobne. Złotożółte drobne kwiaty rozwijają się w czerwcu. Są zebrane w małe nibybaldachy. W uprawie są liczne odmiany. Jest rośliną krótkotrwałą i szybko zanika. W miejscach suchych i słonecznych może być użyty zamiast trawy do zazieleniania mniejszych powierzchni. Jest trujący, wszystkie części rośliny po zjedzeniu mogą powodować dolegliwości żołądkowe. Jest także rośliną leczniczą, stosowaną m.in. przy leczeniu nadciśnienia, miażdżycy. Nazwa rodzajowa pochodzi od ludowego określenia działania rośliny - „rozchodzą się bóle”, zaś nazwa gatunkowa od ostrego smaku liści. Rozmaryn lekarski Rosmarinus officinalis L. Rodzina: Lamiaceae Występowanie: rejony Morza Śródziemnego Rozmaryn lekarski jest aromatyczną, zimozieloną krzewinką. Liście ma skórzaste, spodem pokryte filcowatym kutnerem. Liście z najmłodszymi częściami pędów mają silnie odurzający zapach i gorzki smak. Rozmaryn w starożytności był znaną rośliną kultową i leczniczą. Działania lecznicze ma wszechstronne - uspokajające, wzmacniające, obniża ciśnienie krwi i poprawia trawienie. Posiada również cenne właściwości przyprawowe, szczególnie cenione w kuchni śródziemnomorskiej i w Anglii. Bardzo cennym surowcem jest olejek rozmarynowy wykorzystywany w przemyśle kosmetycznym. W Polsce uprawiany jest głównie w doniczkach. Rozplenica japońska Pennisetum alopecuroides (L.) Spreng. Rodzina: Poaceae Występowanie: Azja, Australia Rozplenica japońska jest trawą tworzącą gęste kępy. Źdźbła ma cienkie, wyprostowane o wysokości do 150 cm. Liście są wąskie, delikatnie owłosione i zaostrzone. Od połowy lata roślina zakwita dużą liczbą różowych, puszystych kłosków o długości do 15 cm. Jest gatunkiem bardzo efektownym, ale wymagającym. W uprawie wymaga cienistych, ciepłych miejsc, osłoniętych przed wiatrami i zabezpieczenia na zimę. Róża Rosa sp. Rodzina: Rosaceae Występowanie: półkula północna W stanie naturalnym znanych jest około 200 gatunków róż rosnących tylko na półkuli północnej. Większość z nich pochodzi z Azji i ogólnie nazywane są dzikimi różami. Ozdobne odmiany róż rozmnaża się przez okulizację na podkładkach z dzikich róż. Obecnie ich liczbę szacuje się na kilka tysięcy. Róże są krzewami różnej wysokości i o różnym pokroju, także o długich, pnących się pędach. Pędy przeważnie opatrzone są kolcami, często szczeciniasto owłosione. Liście są opadające na zimę lub czasami zimozielone. Kwiaty zwykle duże, pojedyncze lub zebrane w kwiatostany, są używane do produkcji olejku różanego. Owoce zawierają znaczne ilości witaminy C, są używane na przetwory. Róże stanowią jeden z najbardziej cenionych krzewów ozdobnych, uprawia się je od starożytności. W uprawie wymagają gleb żyznych, wilgotnych i słonecznych stanowisk. Różanecznik gęsty Rododendron impeditum ‘Blue Tit’ Rodzina: Ericaceae Występowanie:Chiny Różaneczniki gęsty jest krzewem o liściach zawsze zielonych, dorstajacym do 1m wysokości (po 10 latach). Liście eliptyczne do jajowatych, liście sztywne, z wierzchu ciemnozielone, od spodu jaśniejsze, obficie pokrywają pędy. Pączki zróżnicowane na liściowe i kwiatowe (większe, na wierzchołkach pędów). Kwiaty lejkowate i szerokolejkowate, zebrane w szczytowe kwiatostany. Kwitną zwykle bardzo obficie w maju. Wymagają gleby kwaśnej o pH 4,5-5,5. Wyhodowano szereg odmian ogrodowych m.in. odmianę ‘Blue Tit’, która jest wolno rosnącym krzewem o rozłożystym, zwartym pokroju. Kwiaty drobne, fioletowo-niebieskie, bardzo obfite. Dobrze rośnie na słonecznych stanowiskach. Różanecznik rozesłany Rododendron forrestii‘Scarlet Wonder’ Rodzina: Ericaceae Wystepowanie:Chiny Różanecznik rozesłany jest krzewem o liściach zawsze zielonych, dorstajacym do 1m wysokości (po 10 latach). Liście eliptyczne do jajowatych, liście sztywne, z wierzchu ciemnozielone, od spodu jaśniejsze, obficie pokrywają pędy. Pączki zróżnicowane na liściowe i kwiatowe (większe, na wierzchołkach pędów). Kwiaty lejkowate i szerokolejkowate, zebrane w szczytowe kwiatostany. Kwitną zwykle bardzo obficie na przełomie maja i czerwca. Wymagają gleby kwaśnej o pH 4,5-5,5. Wyhodowano szereg odmian ogrodowych m.in. odmianę ‘Scarlet Wonder’ o kwiatach intensywnie czerwonych, połyskujących. Kwitnienie bardzo obfite. Rudbekia błyskotliwa Rudbeckia fulgida Aiton Rodzina: Asteraceae Występowanie: południowo-wschodnia część Ameryki Północnej Rudbekia błyskotliwa jest wysoką byliną, osiągającą 90 cm wysokości. Łodygi ma owłosione, liście lancetowate, owłosione po obu stronach. Koszyczki kwiatowe są duże i składają się z kilkunastu pomarańczowożółtych kwiatów języczkowych. Środek kwiatostanu jest czarnobrązowy. Roślina kwitnie od sierpnia do października. W uprawie są liczne odmiany. Nie jest wymagająca, najlepiej rośnie na glebie niezbyt suchej. Preferuje stanowiska słoneczne lub półcieniste. Rumianek bezpromieniowy Chamomilla suaveolens (Pursh) Rodzina: Asteraceae Występowanie: Ameryka Północna, Azja Wschodnia Rumianek bezpromieniowy do Europy sprowadzony został w XIX w. Do ogrodów botanicznych i obecnie jest bardzo rozpowszechniony. Jest rośliną jednoroczną o charakterystycznym zapachu. Surowcem są koszyczki kwiatowe zawierające olejki eteryczne, garbniki. Jest rośliną leczniczą o działaniu napotnym, przeciwzapalnym, rozkurczającym, podobnym do rumianku pospolitego, jednakże słabszym. Rutwica lekarska Galega officinalis L. Rodzina: Fabaceae Występowanie: środkowa i południowa Europa , Azja Mniejsza; uprawiana w południowej Europie. W Polsce południowej, na mokrych łąkach i w rowach. Rutwica lekarska jest byliną dorastającą do 60 cm. Wytwarza liście złożone, nie parzysto pierzaste o 11-17 listkach. Kwiatostany rutwicy są długie, wierzchotkowe o niebieskich kwiatach. Wykorzystanie: Młode liście używane są jako warzywo. To również roślina lecznicza przydatna w leczeniu cukrzycy. Santolina cyprysikowata Santolina chamaecyparissus L. Rodzina: Asteraceae Występowanie: Morze Śródziemne Santolina cyprysikowata jest zimozielonym krzewem o szerokorozłożystym pokroju. Jest rośliną aromatyczną. Dorasta do 45 cm wysokości i 100 cm szerokości. Liście ma podłużne, szarozielone, silnie podzielone. Kwiaty drobne, zebrane w jaskrawożółte, kuliste główki kwiatostanowe, które ukazują się latem na długich pędach. Jest rośliną odporną na przymrozki. W uprawie wymaga gleb przypuszczalnych oraz słonecznych stanowisk. Nadaje się na rabaty lub do ogrodu skalnego. Może być także sadzona jako roślina okrywowa lub na żywopłoty. Sasanka zwyczajna Pulsatilla vulgaris Mill. Rodzina: Ranunculaceae Występowanie: zachodnia i środkowa Europa Sasanka jest byliną rosnącą na słonecznych, suchych łąkach, zboczach i widnych lasach sosnowych. Jest gatunkiem bardzo zmiennym i krzyżującym się z innymi sasankami. W Polsce po 1946 roku nie stwierdzono jej występowania w naturze, chociaż być może występuje na nielicznych stanowiskach w Tatrach i płd.- wsch. części niżu. Roślina jest pod całkowitą ochroną prawną, zagrożoną, umieszczono ją na czerwonej liście. Cała roślina jest za młodu jedwabiście owłosiona, później mniej lub bardziej naga. Liście odziomkowe zebrane są w przyziemną różyczkę, długoogonkowe w zarysie podłużnie jajowate, pierzaste. Łodyga ma okółek liście siedzące, silnie pocięte na wąskie łatki, całkowicie niepodobne do liści odziomkowych. Na szczycie łodygi znajduje się jeden kwiat, z początku dzwonkowaty, a później rozwarty, średnicy 5 - 6 cm. Kwiat jest barwy fioletowo-lilowej, z żółtym środkiem, z zewnątrz miękko owłosiony. Owocem są drobne niełupki opatrzone aparatem lotnym. Zebrane razem, tworzą puszysty owocostan. Sasanka kwitnie w kwietniu i maju. Jest rośliną trującą. W dawnym lecznictwie ziele sasanki stosowano jako środek uspokajający. Słonecznik zwyczajny Helianthus annuus L. Rodzina: Asteraceae Pochodzenie: USA Słonecznik zwyczajny jest rośliną roczną dorastającą do 2,5 m. Wytwarza duże, sercowate liście oraz olbrzymi, o średnicy do 70 cm koszyczek kwiatowy. Kwiaty zewnętrzne to żółte kwiaty języczkowate. Kwiaty wewnętrzne to brunatne kwiaty rurkowate. Owocem jest niełupka. Wykorzystanie: Uprawiany jest dla owoców zawierających około 40% oleju. Olej ten używany jest do celów spożywczych i technicznych (w przemyśle włókienniczym, przy produkcji mydła, farb, pokostów). Pędy mogą być wykorzystane jako pasza. Rdzeń łodygi (w Chinach) służy do wyrobu papieru, również do wyrobu kamizelek i pasów ratunkowych. Jest to roślina lecznicza i ozdobna. Smagliczka skalna Alyssum saxatile L. Rodzina: Brassicaceae Występowanie: środkowa, południowo-wschodnia Europa, Azja Mniejsza Smagliczka skalna jest rośliną górską, rośnie na południowych zboczach gór wapiennych. W Polsce dziko rośnie tylko w Pieninach. Jest krzewinką osiągającą 30 cm wysokości, o wzniesionej, rozgałęzionej łodydze. Liście tworzą charakterystyczne rozety, niższe są łopatkowate, długości do 10 cm, pokryte filcowatymi włoskami. Liście łodygowe są mniejsze do 2 cm. Kwiaty są złotożółte zebrane w gęste baldachogrona. Kwitnie w kwietniu i maju. Po suchym i upalnym lecie może zakwitnąć we wrześniu. Smagliczka uważana jest za roślinę bardzo odporną na mróz. W uprawie jest od 1680 r. Należy do podstawowych wiosennych bylin skalnych. Nadaje się do obsadzania murków ogrodowych, rabat, spełnia także funkcje rośliny okrywowej. Preferuje gleby suche, lekkie, nasłonecznione. Dobrze znosi susze i mrozy. Soja owłosiona Glycine max (L.) Merr. Rodzina: Fabaceae Pochodzenie: Azja Soja owłosiona jest rośliną roczną wysoką do 1 m. Rozgałęziona łodyga, liście i owoce są szorstko owłosione. Niewielkie kwiaty, białe lub fioletowe osadzone są w kątach liści( od 3 do 8 kwiatów). Owocem jest strąk z gładkimi nasionami ( do 4 nasion). Wykorzystanie: Uprawiana jest dla jadalnych, bogatych w białko i tłuszcze nasion. Również z nasion otrzymuje się olej jadalny i techniczny (używany w przemyśle mydlarskim, farbiarskim, w hutnictwie, przy wyrobie impregnowanych tkanin). Jest rośliną pastewną. Sorgo aleppskie Sorghum halepense L. Rodzina: Poaceae Pochodzenie: Azja Rodzaj sorgo obejmuje 25 gatunków traw jednorocznych i wieloletnich, występujących w strefie klimatu ciepłego i gorącego. Jest tam podstawowym zbożem. Wykorzystanie: Uprawiane jest w Afryce i Azji dla owoców-ziarniaków, z których otrzymuje się kaszę i mąkę na placki(nie nadaje się do wypieku chleba). Ziarniaki i słoma wykorzystywane są przy hodowli zwierząt. Słoma służy do wyrobu mioteł, szczotek, mat. Odmiany zawierające około 16 % cukru służą do wyrobu syropu cukrowego. Sosna pospolita Pinus sylvestris L. Rodzina:Pinaceae Występowanie: Europa i Azja Sosna pospolita naturalnie występuje od niżu po piętro subalpejskie, często na skałach oraz na ubogich piaszczystych i żwirowych glebach. Drzewo dorasta do 40 m wysokości i tworzy parasolowatą koronę na strzelistym pniu. W korzystnych warunkach może przeżyć nawet 600 lat. Igły są szarozielone, skupione w pęczkach po dwie, szyszki niewielkie ( 3-7 cm długości), asymetryczne, o twardych łuskach. Jest gatunkiem światłożądnym i mało wymagającym, dobrze znosi suszę i niskie temperatury. Drewno jest bogate w żywicę i ma szerokie zastosowanie, np. w przemyśle meblarskim i papierniczym. Z nasion pozyskuje się olej do produkcji pokostu. Strzałka lancetolistna Sagittaria lancifolia L. Rodzina: Alismataceae Występowanie: Ameryka Północna, Ameryka Południowa Strzałka lancetolistna jest byliną dorastającą do 2 m. Tworzy krótkie bulwiaste kłącze. Liście ma dwojakiego typu. Podwodne wyrastają bezpośrednia z kłącza, są lancetowate. Liście powietrzne są twarde, skórzaste, lancetowate. Kwiaty są białe o średnicy do 5 cm. W uprawie preferuje stanowiska słoneczne. Sumak octowiec odm. strzępolistna Rus. typhina ‘Dissecta’ Rodzina: Anacardiaceae Występowanie: wschodnia Ameryka Północna Sumak octowiec jest wysokim krzewem lub niewielkim wielo pniowym drzewem dorastającym do 10 m wysokości. Daje bardzo dużo odrostów korzeniowych. Liście złożone nieparzysto pierzaste i owłosione. Kwiaty dwupienne, drobne, zielonkawe, zebrane w szczytowe wiechy. Kwiatostany męskie większe. Owoce gęsto owłosione, w zbitych, pałkowatych, amarantowych kwiatostanach. Liście złożone, wybarwiają się wcześnie na jaskrawo czerwono, a po części na żółto i pomarańczowo. Odmiana ‘Dissecta’ jest niskim krzewem o głęboko powcinanych liściach. Szczaw zwyczajny Rumex acetosa L. Rodzina: Polygonaceae Występowanie: Europa, Azja i Ameryka Północna; zawleczony do Ameryki Południowej i Afryki. W Polsce pospolity; na kwaśnych i wilgotnych łąkach, wzdłuż rowów i potoków. Szczaw zwyczajny jest byliną dorastającą do 60 cm. Wytwarza dwa rodzaje liści - długoogonkowe liście odziomkowe oraz siedzące liście łodygowe. Kwiaty są drobne, jednopłciowe ułożone w luźnych, wąskich wiechach. Wykorzystanie: Młode liście używane są jako sałata lub jako dodatek do sosów, mięs, zup (zupa szczawiowa). Roślina zawiera szkodliwy dla zdrowia szczawian potasu, wiążący znajdujący się w organizmie wapń w nierozpuszczalny, odkładający się związek. Liście służą do wywabiania plam z rdzy, pleśni, atramentu. Szczodrzeniec położony Cytisus decumbens (Durande) Spach Rodzina: Fabaceae Występowanie: południowa Europa Szczodrzeniec położony jest niskim krzewem do 20 cm wysokości, o gałązkach płożących się i zakorzeniających się, na końcach nieco wzniesionych. Pędy ma kanciaste. Liście są pojedyncze, spodem miękko owłosione. Kwitnie bardzo obficie w maju, kwiaty są złocistożółte, ułożone gęsto wzdłuż pędów. Szczodrzeniec jest doskonałą rośliną do ogrodów skalnych, wrzosowisk i na skarpy. Dobrze rośnie na stanowiskach słonecznych. Szparag lekarski Asparagus officinalis L. Rodzina: Asparagaceae Występowanie: Europa, Azja Mniejsza, zachodnia Syberia, północna Afryka. W południowej Polsce; na suchych zboczach, w zaroślach i na miedzach. Szparag lekarski jest byliną dwupienną (rośliny męskie i żeńskie), wytwarzającą silne podziemne kłącza. Pędy miotlasto rozgałęzione dorastają do 1,5 m wysokości. Liście właściwe są silnie zredukowane, łuskowate, zaś łodyga przejmuje funkcje fotosyntetyzujące (takie rośliny nazywamy gałęziakami). Kwiaty białawe lub zielonożółtawe zwisają na szypułkach. Owocem jest czerwona kulista jagoda. Wykorzystanie: Jadalne są młode pędy podawane jako wykwintna jarzyna (etiolowane uprawiane przy braku światła). Prace hodowlane prowadzone są w kierunku otrzymania roślin męskich, które w uprawie wcześniej wydają wyższy plon i nie zaśmiecają pola siewkami. Zielone pędy używane są jako roślina ozdobna. Świerk biały odm.stożkowata Picea glauca 'Conica' Rodzina:Pinaceae Występowanie: północna część Ameryki Północnej Świerk biały rośnie na różnych stanowiskach, często na glebach kamienistych, lekkich i jałowych, a nawet na bagnistych. Drzewo dorasta do 30 m wysokości, igły są nie kłujące, mają 8-20mm długości, roztarte wydają nieprzyjemny zapach czarnej porzeczki. Uzyskano szereg odmian karłowych świerka białego, m.in. odmianę stożkowatą o bardzo regularnym stożkowatym pokroju, miękkich igłach, która rośnie bardzo powoli (roczny przyrost wynosi 4-5cm) i doskonale nadaje się do małych ogródków. Świerk biały Picea glauca ‘Alberta Globe’ Rodzina:Pinaceae Występowanie: północna część Ameryki Północnej Świerk biały rośnie na różnych stanowiskach, często na glebach kamienistych, lekkich i jałowych, a nawet na bagnistych. Drzewo dorasta do 30 m wysokości, igły są nie kłujące, mają 8-20mm długości, roztarte wydają nieprzyjemny zapach czarnej porzeczki. Uzyskano szereg odmian karłowych świerka białego, m.in. odmianę ‘Alberta Globe’ o bardzo regularnym kulistym pokroju, miękkich igłach, która rośnie bardzo powoli (roczny przyrost wynosi 4-5cm) i doskonale nadaje się do małych ogródków. Świerk czarny Picea mariana ‘Nana’ Rodzina:Pinaceae Występowanie: Ameryka Północna Świerk czarny rośnie często na bagnach i mokradłach. Dorasta do 15 wysokości, tworzy wąsko stożkową koronę z cienkimi gałęziami. Igły są bardzo krótkie i wąskie niebieskozielone, pachną mentolem. Zawiązuje najmniejsze szyszki ze wszystkich świerków (od 2 do 3 cm długości). Daje szereg odmian wśród nich karłową odmianę ‘Nana’. W Kanadzie, gdzie występuje bardzo powszechnie, jest podstawowym gatunkiem wykorzystywanym w przemyśle papierniczym. Świerk kłujący Picea pungens 'Glauca Globosa' Rodzina: Pinaceae Występowanie: zachodnie Stany Zjednoczone Świerk kłujący rośnie w górach na wysokości 2000-3000 m n.p.m., dorasta do 30m wysokości i ma bardzo regularny pokrój. Igły są szarozielone lub niebieskawe 2-3 cm długości. Szyszki mają od 6 do 10 cm długości i barwę słomiastożółtą. Dobrze rośnie na stanowiskach słonecznych i jest mało wymagający w stosunku do gleby. Wyhodowano szereg odmian karłowych m.in. odmianę 'Glauca Globosa' o płasko kulistym pokroju i niebieskim zabarwieniu igieł. Świerk serbski Picea omorica (Pancić)Purk. Rodzina:Pinaceae Występowanie: góry Tara w Serbii i Czarnogórze Świerk serbski jest gatunkiem endemicznym i reliktem trzeciorzędowym. Rośnie na wapiennych skałach, na zboczach o wystawie północnej. Jest żywicznym drzewem, dorasta do 30m wysokości, ma igły charakterystycznie spłaszczone, szerokie i dwubarwne podobne do igieł jodły. Szyszki ma zwisające, niewielkie 3 - 6 cm długości, dojrzałe ciemnobrązowe. Jest bardzo odporny na mróz, dobrze znosi suche i zanieczyszczone powietrze, może być uprawiany na gorszych glebach, oraz na terenach przemysłowych. Ze względu na swój regularny i strzelisty pokrój jest chętnie sadzony w ogrodach i parkach. Tasznik pospolity Capsella bursa-pastoris (L.) Medik. Rodzina: Brassicaceae Występowanie: Pochodzi prawdopodobnie z obszaru śródziemnomorskiego. W Polsce pospolity na polach, przydrożach, archeofit (gatunek zadomowiony przybyły przed końcem XV wieku ); gatunek azotolubny. Tasznik pospolity jest rośliną roczną lub dwuletnią do 60 cm wysoką. Dolne liście zatokowo ząbkowane skupione są w rozetce, górne pozostają nie podzielone, siedzące. Wytwarza drobne kwiaty, z czterema białymi płatkami, skupione w groniastych kwiatostanach. Kwitnie przez cały sezon wegetacyjny. Nasiona bardzo szybko dojrzewają i roślina wydaje kilka pokoleń w ciągu roku. Owocem jest trójkątna łuszczyna z sercowatym wycięciem na wierzchołku. Wykorzystanie: Młode liście rozetowe jadane są jako jarzyna. Roślina lecznicza o działaniu ściągającym, moczopędnym, przeciwkrwotocznym (najskuteczniej działa świeży sok). W medycynie tybetańskiej stosowany do leczenia oczu, biegunek i do ogólnego wzmocnienia organizmu. Tawuła japońska Spiraea japonica ‘Goldflame’ Rodzina:Rosaceae Występowanie: Japonia Tawuła japońska jest krzewem o wyprostowanych gałązkach, dorastającym do 1,5 m wysokości. Kwiaty zebrane w płaskich podbaldachach są drobne, niepozorne, różowe. Kwitnie czerwcu i lipcu. Odmiana ‘Goldflame’ma pędy i liście początkowo brązowo-czerwone, następnie jaskrawo-żółtei zielone. Ma niewielkie wymagania glebowe i może być wykorzystywana na niskie, formowane żywopłoty. Tawuła japońska Spiraea japonica ‘Little Princess’ Rodzina:Rosaceae Występowanie: Japonia Tawuła japońska jest krzewem o wyprostowanych gałązkach, dorastającym do 1,5 m wysokości. Kwiaty zebrane w płaskich podbaldachach. Kwitnie czerwcu i lipcu. Odmiana ‘Little Princes’ jest niskim, gęstym krzewem dorastającym do 50 cm. wysokości. Liście ma drobne do 4 cm długości. Kwiaty są jasnoróżowe zebrane w drobne podbaldachy. Kwitnie bardzo obficie i jest doskonałą rośliną okrywową na rabaty i skarpy. Tawułka chińska Astilbe chinensis Franch.et Sav. Rodzina: Saxifragaceae Występowanie: Chiny, Syberia, Korea Tawułka chińska jest kłączową byliną rosnącą w wilgotnych lasach górskich i nad brzegami strumieni. Pędy ma wyprostowane, wysokości do 60 cm. Łodygi oraz ogonki liściowe pokryte są brązowymi włoskami. Liście są duże, podzielone. Gatunek uprawiany jest w licznych odmianach z uwagi na efektowne, podobne do pióropuszy różowobiałe wiechy. Kwitnie od sierpnia do września. Nadaje się jako roślina okrywowa na klomby, nasadzenia nadwodne lub do ogrodów skalnych. Roślina preferuje stanowiska cieniste lub półcieniste w pobliżu zbiorników wodnych. Tawułka japońska Astilbe japonica (C. Morren et Decne.) A. Gray Rodzina: Saxifragaceae Występowanie: Japonia, Europa Tawułka japońska jest kłączową byliną wysokości do 70 cm. Łodygi i ogonki liściowe, szypułki kwiatowe ma owłosione. Kwiaty są białe, zebrane w gęste, sztywne wiechy. Kwitnie w maju i czerwcu. Uprawiana w wielu odmianach jako roślina rabatowa. Wymaga gleb kwaśnych, przepuszczalnych i żyznych. Jest typową rośliną wilgotno i cieniolubną na kwiat cięty i do suchych kompozycji. Torreja orzechowa Torreya nucifera Sieb. et Zuch. Rodzina: Taxaceae Występowanie: Japonia Torreja orzechowa jest gatunkiem endemicznym występującym naturalnie tylko w Japonii gdzie osiąga 20 m wysokości. Igły mają 30 – 40 mm, są błyszcząco zielone nagle ostro zakończone. Nasiona o wielkości 2 cm barwy zielonej i częściowo fioletowej są oleiste i jadalne. Trzcinnik ostrokwiatowy Calamagrostis x acutifolia (Schrad.) Rchb. Rodzina: Poaceae Występowanie: Europa Trzcinnik ostrokwiatowy jest mieszańcem dwóch gatunków traw, występujących pospolicie w Polsce w lasach i zaroślach. Wyrasta do 200 cm tworząc zwarte kępy. Liście ma równowąskie, lekko błyszczące, o długości do 90 cm. Pędy są sztywne, wyprostowane zakończone miękkimi luźnymi wiechami, które pozostają dekoracyjne przez całą zimę. W uprawie roślina wymaga gleb próchniczych i słonecznych miejsc Trzmielina Fortune’a Euonymus fortunei 'Colororatus' Rodzina: Celastraceae Występowanie: Chiny, Japonia, Półwysep Koreański Trzmielina Fortune'a jest zawsze zielonym płożącym lub wspinającym się krzewem. Liście ma grube mięsiste i błyszczące, kwiaty niewielkie białe, owoce kuliste różowawe. Odmiana 'Coloratus' jest szerokim płożącym się krzewem, liście której w zimie przybierają zabarwienie ciemnopurpurowe. Turzyca Carex siderosticha Hance Rodzina: Cyperaceae Występowanie:Azja Turzyce pokrojem przypominają trawy, mają liście twarde, zimozielone. Carex siderosticha osiąga do 30 cm wysokości. Turzyca cienista Carex umbrosa Host. Rodzina: Cyperaceae Występowanie:Europa Turzyca cienista w Polsce rośnie w lasach liściastych, na łąkach. Osiąga wysokość do 35 cm. Tworzy gęste kępy, ma szorstką łodygę. Liście są wąskie, na brzegu bardzo szorstkie. Kwiaty zebrane ma w kłosy. Turzyca muskegońska (palmowa) Carex muskingumensis Schwein. Rodzina: Cyperaceae Występowanie: Ameryka Północna Turzyca muskegońska dorasta do 80 cm, tworzy gęste kępy. W stanie naturalnym rośnie na wilgotnych łąkach i w zaroślach. Źdźbła ma sztywne, wyprostowane. Liście są wąskie, lancetowate. Kłosy ma brązowe, rozwijają się od czerwca do sierpnia. W uprawie preferuje miejsca słoneczne lub półcieniste. Może być sadzona jako roślina rabatowa lub okrywowa. Tymianek pospolity (Macierzanka zwyczajna) Thymus vulgaris L. Rodzina: Lamiaceae Występowanie: rejony Morza Śródziemnego Tymianek pospolity jest wiecznie zielonym półkrzewem do 50 cm wysokości. Obecnie rośnie na stanowiskach naturalnych na wybrzeżach morza Śródziemnego, a znany był już w starożytnym Egipcie. Do Polski przywieźli go za czasów królowej Bony włoscy zakonnicy. Cała roślina ma aromatyczny, przyjemny zapach tymolowy. Z wysuszonego ziela drogą destylacji otrzymuje się olejek tymiankowy, który używany jest m.in. do wyrobu past do zębów i w kosmetyce. Tymianek ma działanie bakteriobójcze i przeciwskurczowe. Stosuje się go przy leczeniu nieżytów dróg oddechowych. Ułatwia również trawienie. Jako przyprawę używa się otartego ziela do mięs, sosów, marynat i sałatek. Używany jest przy produkcji słynnego likieru. Słowo tymianek pochodzi od greckiego thymon odważny. Ubiorek wiecznie zielony Iberis sempervirens L. Rodzina: Brassicaceae Występowanie: południowa Europa, Azja Mniejsza Ubiorek wiecznie zielony jest zimozieloną krzewinką o wysokości do 30 cm. Pędy ma zielone, nagie, rozgałęzione i płożące się. Liście równowąskie, tępe, skórzaste, ciemnozielone, a kwiaty białe z fioletowymi pręcikami. Kwiatostany początkowo są płaskie, w miarę rozkwitania kwiatów wydłużają się groniasto. Ubiorek kwitnie obficie od maja do sierpnia. Po kwitnieniu należy przyciąć pędy, wtedy roślina powtórzy kwitnienie. W uprawie są liczne odmiany. Roślina polecana do ogrodów skalnych, na rabaty, murki. Wymaga gleb przepuszczalnych i żyznych, stanowisk słonecznych. Wawrzynek główkowy Daphne cneorum L. Rodzina: Thymelaeceae Występowanie: południowa i środkowa Europa Wawrzynek główkowy jest niską krzewinką o pokładających i płożących się pędach, osiągającą do 20 cm wysokości. Liście są zimozielone, wąskojajowate zakończone haczykowatym wyrostkiem, skórzaste i błyszczące. Kwiaty drobne, pachnące, różowe zebrane na szczycie pędów w główkowatych kwiatostanach. Kwitnie w lipcu i sierpniu. W Polsce wawrzynek główkowy naturalnie występuje na nielicznych stanowiskach na Wyżynie Małopolskiej i na Lubelszczyźnie i jest rośliną chronioną. Niektóre części rośliny sa trujące. Wymaga słonecznych stanowisk i wapiennej, przepuszczalnej gleby. Wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum L. Rodzina: Thymelaceae Występowanie:Europa Wawrzynek wilczełyko rośnie zwykle w cienistych lasach liściastych, na żyznych wapiennych glebach. Jest krzewem dorastającym do 1,5 m wysokości. Kwiaty są różowe, osadzone po kilka w kątach zeszłorocznych liści, silnie pachnące i nektarodajne. Może zakwitać już w lutym, przed rozwojem liści. Owoce są czerwone, dojrzewają w czerwcu i opadają. Cała roślina, a zwłaszcza owoce, jest silnie trująca. Wiąz szypułkowy (Limak) Ulmus laevis Pall. Rodzina: Ulmaceae Występowanie: Europa, Azja Wiąz szypułkowy w Polsce jest pospolitym gatunkiem lasów liściastych. Dorasta do 40 m, ma szeroką koronę, przewisające gałęzie. Liście są niesymetryczne u nasady, grubo, podwójnie piłkowane. Z wierzchu nagie lub nieznacznie szorstkie, lśniące, spodem gęsto, miękko owłosione. Owoce są małe, owłosione, zwisają na długich szypułkach. Drewno wiązu jest twarde, ciężkie, wodoodporne, używane w budownictwie wodnym i meblarstwie. Najstarszy wiąz w Polsce liczy ok. 450 lat i ma 887 cm obwodu. Wiciokrzew japoński Lonicera japonica ‘Aureoreticulata’ Rodzina: Caprifoliaceae Występowanie: Japonia, Korea ,Chiny Wiciokrzew japoński jest pnączem o półzimozielonych liściach. Kwiaty drobne, białe, przekwitające żółte. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Owoce drobne, fioletowoczarne z jasnym woskowym nalotem. Wspina się do 3m na podporach . Toleruje przeciętne gleby, ale w ostre zimy może przemarzać. Najlepiej sadzić go w miejscach osłoniętych słonecznych i półcienistych, jako pnącze lub roślinę okrywową. Może okrywać altany, ogrodzenia, pergole i inne podpory. Odmiana ‘Aureoreticulata’ ma liście zielone z żółtym unerwieniem. Wiciokrzew przewiercień Lonicera caprifolium L. Rodzina: Caprifoliaceae Występowanie: Europa, Kaukaz Wiciokrzew przewiercień jest pnączem dorastającym do 6 m wysokości. Liście ma jajowate, na szczycie zaokrąglone. Górne pary liści pod kwiatostanami są zrośnięte. Kwiaty są barwy żółtej, na zewnątrz różowawe. Silnie pachną, szczególnie wieczorem i nocą. Rozwijają się od maja do czerwca. Owoce są pomarańczowoczerwone, chętnie zjadane przez ptaki. Roślina w uprawie wymaga słonecznych stanowisk i żyznych gleb Wierzba płożąca odm. srebrzystolistna Salix repens var.argentea Rodzina: Salicaceae Występowanie: Europa Wierzba płożąca rośnie na wydmach i piaskach, w Polsce nad Bałtykiem. Jest krzewem o płożących się pędach. Liście ma lancetowate o długości 3,5 cm długości, jedwabisto, srebrzyście owłosione. Kwiaty rozwijają się przed liśćmi w kwietniu i maju. Odmiana srebrzystolistna ma liście większe, okrągławe, obustronnie silnie owłosione liście. Wierzba sachalińska Salix undensis ‘Sekka’ Rodzina: Salicaceae Występowanie: północno – wschodnia Azja Wierzba sachalińska jest wysokim i szerokim krzewem o długich, elastycznych pędach. Jej odmiana ‘Sekka’ ma staśmione, pastorałowato skręcone końce gałązek, pokryte licznymi pączkami liściowymi i kwiatowymi. Wygląda bardzo dekoracyjnie w momencie kwitnienia. Wilczomlecz pstry Euphorbia polychroma Kern. Rodzina: Euphorbiaceae Występowanie: Europa Wschodnia Wilczomlecz pstry jest bardzo rzadki w Polsce, występuje tylko na kilku stanowiskach na Wyżynie Śląskiej. Tworzy regularne półkoliste kępy o wysokości do 40 cm. Łodygi są szczeciniasto owłosione. Liście są siedzące, tępe, długie, ciemnozielone, także owłosione. Kwiaty są niepozorne, drobne zebrane w okazałe baldachowate grona przypominające kieliszek zwane cyjacjum. Kwitnie od kwietnia do maja. Roślina wytwarza trujący, biały sok mleczny. Wilczomlecz może być sadzony w ogrodach skalnych lub na rabatach. Dobrze rośnie na każdej glebie, w miejscu słonecznym lub półcienistym. Wrotycz pospolity Tanacetum vulgare L. Rodzina: Asteraceae Występowanie: strefa umiarkowana Eurazji. W Polsce pospolity; na wzgórzach, brzegach lasów, przydrożach, w zaroślach. Wrotycz pospolity jest byliną do1,5 m wysoką. Wytwarza cztero kanciastą łodygę z pierzastymi lub podwójnie pierzastosiecznymi liśćmi. Kwiaty drobne, żółte zebrane są w koszyczkach o średnicy 7-10 mm tworzących baldachokształtne kwiatostany. Przy pomocy krótkich, podziemnych kłączy rozrasta się w duże kępy. Wykorzystanie: Młode liście wrotyczu zmieszane z jajkiem znane są jako tradycyjna potrawa wielkanocna „tansy”. Świeże liście w małych ilościach mogą być dodawane do omletów, farszów, ryb, sałat. Intensywnie pachnące liście służyły kiedyś do ukrycia zapachu nadpsutego mięsa. Olejek z wrotyczu dodawany jest do leków zwalczających wszawicę, robaczycę, odstrasza również mole. Dawniej wierzono, że likwiduje złe humory. Wrzos pospolity Calluna vulgaris ‘Boskop’ Rodzina: Ericaceae Występowanie: Europa, północna Afryka, zachodnia Azja Wrzos pospolity jest zawsze zieloną krzewinką, występującą w Polsce pospolicie, rośnie w świetlistych borach sosnowych, na piaskach oraz torfowiskach wysokich i tworzy rozległe wrzosowiska. Liście drobne, ułożone gęsto. Kwiaty liczne, niewielkie, ułożone w gronach. Jest to jeden z ważniejszych krajowych krzewów miododajnych. Wyhodowano szereg odmian wrzosów o różnych barwach kwiatów i zróżnicowanym terminie kwitnienia. Odmiana ‘Boskop’ jest krzewinką o pokładających się pędach i żółtych liściach. Kwiaty pojedyncze, fioletowe. Kwitnie w sierpniu i wrześniu. Wrzos pospolity Calluna vulgaris ‘Sandy’ Wrzos pospolity Rodzina: Ericaceae Występowanie: Europa, północna Afryka, zachodnia Azja Wrzos pospolity jest zawsze zieloną krzewinką, występującą w Polsce pospolicie, rośnie w świetlistych borach sosnowych, na piaskach oraz torfowiskach wysokich i tworzy rozległe wrzosowiska. Liście drobne, ułożone gęsto. Kwiaty liczne, niewielkie, ułożone w gronach. Jest to jeden z ważniejszych krajowych krzewów miododajnych. Wyhodowano szereg odmian wrzosów o różnych barwach kwiatów i zróżnicowanym terminie kwitnienia. Odmiana ‘Sandy’ ma lekko płożące pędy, liście są złocistożółte. Kwiaty pączkowe, białe. Kwitnie w sierpniu i wrześniu. Wrzos pospolity Calluna vulgaris ‘Ametyst’ Wrzos pospolity Rodzina: Ericaceae Występowanie: Europa, północna Afryka, zachodnia Azja Wrzos pospolity jest zawsze zieloną krzewinką, występującą w Polsce pospolicie, rośnie w świetlistych borach sosnowych, na piaskach oraz torfowiskach wysokich i tworzy rozległe wrzosowiska. Liście drobne, ułożone gęsto. Kwiaty liczne, niewielkie, ułożone w gronach. Jest to jeden z ważniejszych krajowych krzewów miododajnych. Wyhodowano szereg odmian wrzosów o różnych barwach kwiatów i zróżnicowanym terminie kwitnienia. Odmiana ‘Ametyst’ ma pokrój wzniesiony, silnie rośnie. Liście są ciemnozielone. Kwiaty pączkowe, czerwonopurpurowe. Kwitnie we wrześniu Wrzos pospolity Calluna vulgaris ‘Larissa’ Rodzina: Ericaceae Występowanie: Europa, północna Afryka, zachodnia Azja Wrzos pospolity jest zawsze zieloną krzewinką, występującą w Polsce pospolicie, rośnie w świetlistych borach sosnowych, na piaskach oraz torfowiskach wysokich i tworzy rozległe wrzosowiska. Liście drobne, ułożone gęsto. Kwiaty liczne, niewielkie, ułożone w gronach. Jest to jeden z ważniejszych krajowych krzewów miododajnych. Wyhodowano szereg odmian wrzosów o różnych barwach kwiatów i zróżnicowanym terminie kwitnienia. Odmiana ‘Larissa’ ma pokrój wzniesiony, silnie rośnie. Liście są ciemnozielone. Kwiaty pączkowe czerwone. Kwitnie w sierpniu i wrześniu. Wrzos pospolity Calluna vulgaris ‘Long White’ Rodzina: Ericaceae Występowanie: Europa, północna Afryka, zachodnia Azja Wrzos pospolity jest zawsze zieloną krzewinką, występującą w Polsce pospolicie, rośnie w świetlistych borach sosnowych, na piaskach oraz torfowiskach wysokich i tworzy rozległe wrzosowiska. Liście drobne, ułożone gęsto. Kwiaty liczne, niewielkie, ułożone w gronach. Jest to jeden z ważniejszych krajowych krzewów miododajnych. Wyhodowano szereg odmian wrzosów o różnych barwach kwiatów i zróżnicowanym terminie kwitnienia. Odmiana ‘Long White’ ma pokrój wzniesiony, silnie rośnie. Liście są ciemnozielone. Kwiaty pojedyncze, białe. Kwitnie we wrześniu. Wrzosiec czerwony Erica carnea ‘Vivellii’ Rodzina: Ericaceae Występowanie: góry południowej Europy Wrzosiec czerwony jest zimozieloną niską krzewinką, o pokładających się, zakorzeniających pędach. Liście są igiełkowate. Kwiaty zebrane w gronach, w kątach liści. Kwitną w marcu i kwietniu. Jest to gatunek miododajny. Wyhodowano szereg odmian ogrodowych m.in. odmianę ‘Vivellii’, która ma kwiaty fioletowo - czerwone i ciemnozielone liście, zimą przebarwiające się na brązowo. Zawciąg nadmorski Armeria maritima (Mill.) Willd. Rodzina: Plumbaginaceae Występowanie: północna Europa, Ameryka Północna Zawciag nadmorski rośnie w górach lub na obszarach nadbrzeżnych. W uprawie od XVI w. w licznych odmianach. Jest rośliną zmienną, kępiastą tworzącą zielone poduchy. Liście ma równowąskie, trawiaste, owłosione, długości od 4 do 12 cm. Kwiaty są białe, różowe lub różowopurpurowe, zebrane w główkowate kwiatostany. Kwitnie od maja do października. Zawciąg może być uprawiany w ogrodach skalnych, na wrzosowiskowych, na murkach i rabatach. Nadaje się do zadarniania. Dobrze rośnie na każdej glebie, także piaszczystej i w pełnym słońcu. Złocień ogrodowy Chrysanthemum indicum L. Rodzina: Asteraceae Występowanie: Chiny, Japonia Złocień ogrodowy, czyli tzw. chryzantema jest uprawiany w wielu odmianach zarówno w produkcji szklarniowej, jak też jako roślina rabatowa. Niektóre odmiany uprawiano w Chinach już ponad 1 000 lat temu. Wyhodowano szereg odmian, które różnią się kolorem kwiatów i odpornością na mróz. Zimotrwałe odmiany kwitną jesienią. Koszyczki kwiatowe zebrane są w baldachogrona. Mają różnorodny kształt, wielkość i barwę. Złocień wymaga gleby żyznej i obfitego nawożenia. Dobrze rośnie tylko w miejscach słonecznych. Wiosną zalecana się rośliny przesadzić na nowe miejsce. Złotlin chiński Kerria japonica (L.)DC. Rodzina: Rosaceae Występowanie: środkowe i zachodnie Chiny, w Japonii od wieków uprawiany Złotlin chiński jest krzewem o wysokości 1-2m, tworzącym szerokie kępy, rozrasta się przez podziemne rozłogi. Kwitnienie bardzo obfite w V i VI, powtarzające się latem. Krzew ozdobny jest przez cały rok, wiosną i latem ma złocistożółte kwiaty, a w okresie bezlistnym delikatne jaskrawo zielone pędy. Najlepiej rośnie na glebach żyznych i świeżych, lubi miejsca słoneczne i półcieniste, jest dosyć wrażliwy na mrozy. Żagwin ogrodowy Aubrieta hybrida (Aubrieta x cultorum Bergm.) Rodzina: Brassicaceae Występowanie: Europa południowa, Azja Mniejsza Żagwin ogrodowy jest niską ścielącą się byliną tworzącą zwartą darń. Występuje w wielu odmianach ogrodowych. Kwiaty ma delikatne, drobne. Kolor kwiatów jest zróżnicowany w zależności od odmiany od bieli przez róż po purpurę i fiolet. Kwitnie od kwietnia do czerwca. Liście są niewielkie, szarozielone, owłosione. Nadaje się do obsadzania ogródków skalnych, murków, rabat. W uprawie wymaga gleb wapiennych, zasobnych. Preferuje miejsca słoneczne. Nazwa rodzajowa została nadana na część francuskiego malarza Claude'a Aubrieta. Żywotnik zachodni Thuja occidentalis 'Jellow Ribbon' Rodzina:Cupressaceae Występowanie: wschodnia Ameryka Północna Żywotnik zachodni naturalnie rośnie na różnych glebach, często podmokłych i wilgotnych. Zwykle ma pokrój drzewiasty i dorasta do 20 m wysokości. Liście ma łuskowate lub u form młodocianych igiełkowate, które po roztarciu przyjemnie pachną. Szyszki małe do 1 cm wielkości, brązowe. Doskonale nadaje się na naturalne i formowane żywopłoty. Żywotnik zachodni został sprowadzony do Europy już około 1540 roku jako pierwszy gatunek drzewa z Ameryki Północnej. Wyhodowano wiele odmian o zróżnicowanym zabarwieniu igieł lub łusek oraz o różnym pokroju. Odmiana 'Jellow Ribbon' posadzona w miejscu nasłonecznionym wybarwia się na żółto. Żywotnik zachodni odm. złotawa Thuja occidentalis 'Aurescens' Rodzina: Cupressaceae Występowanie: wschodnia Ameryka Północna Żywotnik zachodni naturalnie rośnie na różnych stanowiskach, często podmokłych i wilgotnych. Zwykle ma pokrój drzewiasty i dorasta do 20 m wysokości. Liście ma łuskowate lub u form młodocianych igiełkowate, które po roztarciu przyjemnie pachną. Szyszki małe do 1 cm wielkości, brązowe. Doskonale nadaje się na naturalne i formowane żywopłoty. Żywotnik zachodni został sprowadzony do Europy już około 1540 roku jako pierwszy gatunek drzewa z Ameryki Północnej. Wyhodowano wiele odmian o zróżnicowanym zabarwieniu igieł lub łusek oraz o różnym pokroju. Prezentowana odmiana złotawa posadzona w miejscu nasłonecznionym wybarwia się na żółto. Żywotnikowiec japoński Thujopsis dolabrata (L.f.) Siebold et Zucc. Rodzina:Cupressaceae Występowanie: Japonia Żywotnikowiec japoński rośnie w górach osiąga 35 m wysokości. Liście ma łuskowate, spłaszczone, błyszczące z charakterystycznym białym rysunkiem na dolnej stronie. Gatunek sprowadzony do Europy w połowie XIX wieku i doskonale przystosował się do naszych warunków glebowo klimatycznych. Jest chętnie sadzony ze względu na oryginalny wygląd łusek i charakterystycznie, wachlarzowato rozgałęzione pędy.
