Plan wynikowy z wymaganiami edukacyjnymi przedmiotu przyroda
advertisement
Plan wynikowy z wymaganiami edukacyjnymi przedmiotu przyroda dla klasy IV szkoły podstawowej Temat (rozumiany jako lekcja) Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra 1. Przyroda to ważny przedmiot szkolny Uczeń: – wyjaśnia, czym będzie się zajmował się na lekcjach przyrody; Uczeń: – omawia przyrodę jako zbiór elementów (organizmy, przyroda nieożywiona); 2. Bezpieczeństwo w pracowni przyrodniczej – wymienia zasady obowiązujące w pracowni; – stosuje zasady zapisane w regulaminie pracowni; – wskazuje zachowania zagrażające bezpieczeństwu w czasie zajęć przyrody i potrafi im zapobiegać; Uczeń – korzysta z różnych źródeł wiedzy; – efektywnie się uczy, stosuje zasady uczenia się; – omawia zasady zapisane w regulaminie pracowni; 3. Czynniki wpływające na nasze samopoczucie – nazywa czynniki pozytywnie i negatywnie wpływające na samopoczucie; 4. Jak wyrażać swoje emocje? – wyjaśnia, jak poradzić sobie ze złością czy gniewem, nie zachowując się agresywnie; – wykazuje zachowania empatyczne; – pomaga w trudnych szkolnych sytuacjach swoim kolegom (np. gdy kolega źle się czuje); – nazywa emocje i podaje sposoby ich wyrażania; Ocena bardzo dobra Ocena celująca Ja i moje otoczenie – podaje sposoby zmniejszania wpływu czynników negatywnych; – planuje sposoby poprawienia nastroju, np. mamie, babci; – wyraża emocje we właściwy i bezpieczny sposób; – określa odpowiednie sposoby okazywania uczuć, zwłaszcza Uczeń: – wyjaśnia, czym zajmują się nauki przyrodnicze; Uczeń: – wskazuje zastosowania wiedzy przyrodniczej w życiu; – właściwie reaguje, gdy jest w sytuacji zagrażającej uczniom (np. nie wchodzi do pracowni bez opieki, nie wyjmuje zwierząt hodowanych z klatek); – posługuje się pojęciami: samopoczucie, emocje, empatia; – wyjaśnia i rozwija zapisy znajdujące się w regulaminie pracowni; – omawia sytuacje szkolne ze wskazaniem i nazwaniem przeżywanych emocji; – podaje przykłady wskazujące na możliwości unikania negatywnych emocji; – poprzez działanie wpływa na samopoczucie swoje i innych (pociesza, doradza, cieszy się z sukcesów innych); 1 5. O swój organizm trzeba dbać? negatywnych; – wyjaśnia, czym jest cykl aktywności dobowej człowieka; – obserwuje liczbę oddechów w czasie odpoczynku i po wysiłku, oblicza liczbę oddechów; – dobiera pokarmy na podstawie kryterium swojego zdrowia; – wyjaśnia rolę odpoczynku, w tym snu, dla zdrowia; – wybiera właściwy sposób wypoczywania; – stosuje zasady bezpiecznego wypoczynku; – wymienia posiłki i określa czas spożywania tych posiłków; – odczytuje informacje z linii czasu dotyczące aktywności dobowej człowieka; – uzasadnia wybór sposobu wypoczywania; 7. Każdy z nas może osiągać sukcesy w szkole – wskazuje sukcesy swoje i kolegów; – wyjaśnia, na czym może polegać sukces w szkole; – podkreśla różnorodne sukcesy odnoszone w szkole przez uczniów; 8. Zasady prawidłowego uczenia się – wymienia podstawowe zasady pomagające w nauce; – organizuje swoje miejsce pracy (utrzymuje porządek na biurku); – właściwie ustawia źródło światła na – stosuje zasady ułatwiające naukę; – utrzymuje porządek i organizuje miejsce pracy w czasie nauki; – określa czynniki utrudniające naukę, np. w czasie lekcji; 6. Zdrowe odżywianie zapobiega chorobom – wyjaśnia rolę śniadania i innych posiłków w prawidłowym odżywianiu; – odczytuje informacje zapisane w postaci linii – taśmy czasu; – dokonuje obserwacji liczby oddechów w zależności od wysiłku, wyciąga wnioski z obserwacji; – stosuje zasady prawidłowego żywienia; – odczytuje informacje z piramidy pokarmowej; – wyjaśnia, czym jest kaloria; – omawia obowiązki ucznia w szkole oraz jego prawa; – przedstawia drogę ucznia do sukcesu szkolnego; – organizuje kącik nauki; – wyjaśnia, czym jest motywacja; – oblicza z pomocą odpowiednich tabel, jaki wysiłek jest potrzebny do spalenia energii, którą daje np. zjedzenie jednego pączka; – formułuje rady, które pozwolą osiągnąć sukces szkolny; – wskazuje czynniki wpływające pozytywnie na motywację ucznia; 2 9. Planowanie zajęć w ciągu dnia to ważna umiejętność swoim biurku; – odczytuje informacje z planu lekcji; – odczytuje informacje z różnych planów; – korzysta z różnych rodzajów planów; – podaje przykłady planów długoterminowych i krótkoterminowych; – wykorzystuje różne sposoby notowania; – wymienia korzyści wynikające z planowania; – bada doświadczalnie rolę zmysłów w odbieraniu różnych informacji; – charakteryzuje zmysł smaku dzięki obserwacji lub wykonaniu prostego doświadczenia; – prowadzi swój kalendarz w celu planowania zajęć i wolnego czasu; – regularnie planuje swój czas pracy i odpoczynku; – podaje przykłady zastosowania lupy, lornetki, mikroskopu; – omawia zasady obserwacji i notowania wyników; – wyjaśnia działanie przyrządów optycznych; – wskazuje części przyrządów optycznych; – samodzielnie omawia budowę i zastosowanie przyrządów optycznych; – wykonuje prosty rysunek z przeprowadzonych obserwacji (wygląd – planuje obserwację przy pomocy lupy i lornetki; – planuje sposób – prowadzi obserwacje przy pomocy lupy, lornetki; – samodzielnie 10. Zaplanuj swój czas pracy i odpoczynku – planuje swoje zajęcia, korzystając z rad dorosłych; – samodzielnie planuje swoje zajęcia; – uwzględnia w planowaniu czas na pracę i wypoczynek; 11. Przyrodę poznajemy przy pomocy zmysłów – zachowuje bezpieczeństwo w czasie obserwacji i doświadczeń; – wymienia narządy zmysłów; – wyjaśnia rolę zmysłów w poznawaniu przyrody; – wyjaśnia szczególną rolę wzroku; 14. Jak prowadzić obserwacje przyrodnicze? – podaje sposoby zachowania się podczas obserwacji; 15. Przeprowadzamy proste obserwacje przy pomocy różnych przyrządów – dokonuje prostych obserwacji przy pomocy przyrządów, korzystając z rad – nazywa zmysły i wskazuje ich umiejscowienie, stosując schematy oraz modele; – identyfikuje sytuacje zagrażające (np. nie wącha substancji nieznanych i ich nie próbuje); – wymienia przyrządy pozwalające na obserwacje obiektów bardzo małych lub oddalonych; – korzysta z lupy i lornetki w czasie obserwacji; – wybiera obiekt obserwacji i dokonuje obserwacji gołym okiem i przy pomocy – samodzielnie wyciąga wnioski z doświadczeń; 3 nauczyciela; właściwego przyrządu (lupy, lornetki); kory wybranego drzewa, układ gałęzi); 16. Uczymy się obserwować przy pomocy mikroskopu – przy pomocy nauczyciela dokonuje obserwacji mikroskopowej; – przygotowuje mikroskop do obserwacji; – wykonuje proste preparaty mikroskopowe; – podaje nazwy istotnych części mikroskopu (okular, obiektyw, stolik, śruba); – nazywa sprzęt potrzebny do wykonania preparatu; – oblicza powiększenie mikroskopu; 17. Przeprowadzamy proste obserwacje mikroskopowe – wykonuje preparaty przy pomocy nauczyciela; – przygotowuje mikroskop do obserwacji; – wykonuje proste preparaty mikroskopowe; 18. Rośliny hodowane przez człowieka – wymienia przykłady świadczące o ważnej roli roślin w otoczeniu człowieka; – wymienia czynniki – omawia wymagania życiowe roślin; – pielęgnuje rośliny, zachowując zasady bezpieczeństwa; – analizuje obraz mikroskopowy korzystając ze schematów, z rysunków i zdjęć; – wykonuje prosty rysunek z obrazu mikroskopowego (układ komórek w korku); – wyjaśnia rolę roślin w życiu ludzi; – omawia sposób przesadzania rośliny; notowania wyników; wykonuje rysunki ilustrujące obserwowane obiekty; – omawia obserwację i przedstawia jej wyniki; – analizuje obraz – samodzielnie mikroskopowy, i sprawnie dokonuje korzystając ze obserwacji schematów, z rysunków mikroskopowej i notuje i zdjęć; wyniki; – wykonuje prosty – samodzielnie rysunek z obrazu interpretuje obraz mikroskopowego mikroskopowy; (układ komórek w korku); – z łatwością analizuje obraz mikroskopowy, korzystając ze schematów, z rysunków i zdjęć; – bezbłędnie wykonuje prosty rysunek z obrazu mikroskopowego (układ komórek w korku); – podaje przykłady zależności organizmów zwierzęcych i ludzi od roślin; – wyjaśnia, kiedy trzeba – samodzielnie i sprawnie dokonuje obserwacji mikroskopowej i notuje wyniki; – samodzielnie interpretuje obraz mikroskopowy; – włącza się w pracę pielęgnacyjną przy hodowlach doniczkowych; – przesadza rośliny; 4 19. Poznajemy rośliny występujące w naszym otoczeniu 20. Zakładamy hodowlę rośliny doniczkowej wpływające na życie roślin; – właściwie (bezpiecznie) się zachowuje w trakcie pielęgnacji roślin trujących; – wyjaśnia, czym są zioła i przyprawy wytwarzane z roślin; – sadzi roślinę i pielęgnuje ją; 21. Zwierzęta hodowane przez człowieka – nazywa zwierzęta hodowane w pracowni; 22. Jak zadbać o zwierzęta domowe – właściwie reaguje w czasie zagrożenia atakiem psa; – prezentuje postawę ochronną przed atakiem psa; przesadzać rośliny; – rozpoznaje rośliny zawierające substancje szkodliwe i trujące; – wymienia rośliny zielarski, wskazuje ich zastosowanie, – wymienia rośliny przyprawowe, wskazuje ich zastosowanie; – korzysta z atlasów, aby zdobyć informacje o hodowanych roślinach; – tworzy swoją kolekcje roślin doniczkowych; – tworzy tematyczne albumy o roślinach lub prezentacje, np. zioła w naszej kuchni; – samodzielnie przesadza lub sadzi roślinę doniczkową; – pielęgnuje roślinę; – opowiada o zwierzętach hodowanych w pracowni; – przedstawia informacje o posadzonych roślinach; – tworzy kolekcje roślin doniczkowych; – opisuje rośliny, tworząc metryczki na tabliczkach; – pomaga w pielęgnacji hodowli zwierzęcych; – korzysta z atlasów zwierząt w celu uzyskania informacji o hodowanych zwierzętach; – samodzielnie, pod nadzorem nauczyciela, prowadzi hodowlę, zachowuje zasady bezpieczeństwa; – prowadzi zeszyt hodowli z notatkami; – odpowiedzialnie zajmuje się zwierzętami, które są pod opieką, lecz zawsze zachowuje się ostrożnie i bezpiecznie; – omawia sposób opieki nad zwierzętami domowymi; – wyjaśnia, czym zajmuje się weterynarz; – podaje przykłady – angażuje się w prace porządkowe przy hodowlach zwierzęcych; – wykazuje właściwą postawę (odpowiedzialność, systematyczność); – gromadzi informacje o hodowanych zwierzętach i je prezentuje; – omawia przyczyny i konieczność opieki nad zwierzętami domowymi; – tworzy ulotki mówiące o właściwej opiece nad zwierzętami; – propaguje właściwe zachowanie wobec 5 – wymienia zwierzęta domowe. – podaje przykłady zwierząt hodowlanych i wyjaśnia przyczyny prowadzenia hodowli. przedmiotów potrzebnych hodowcy, np. psa. bezpańskich psów i kotów. 1. Widnokrąg i kierunki widnokręgu Uczeń: – wskazuje widnokrąg w terenie; – wyjaśnia, co oznacza pozorne zetknięcie się nieba z ziemią; – określa kierunki główne widnokręgu; – stosuje polskie oznaczenia literowe głównych kierunków; Uczeń: – wyjaśnia, dlaczego widnokrąg się powiększa; – stosuje angielskie oznaczenia kierunków głównych i pośrednich; Uczeń: – sprawnie określa kierunki główne i pośrednie (w dyktandzie kierunkowym); Uczeń: – samodzielnie układa dyktando kierunkowe i prezentuje je w klasie; 2.–3. Wyznaczamy kierunki widnokręgu – wyznacza kierunek północny przy pomocy kompasu; – wyznacza kierunek północny według Słońca w południe; Uczeń: – wyjaśnia, że widnokrąg ma kształt koła; – wyjaśnia pojęcie linii widnokręgu (horyzontu); – określa kierunki główne i pośrednie widnokręgu; – stosuje polskie oznaczenia kierunków głównych i pośrednich; – wyznacza główne kierunki geograficzne przy pomocy kompasu; – wykonuje kolejne czynności podczas wyznaczania kierunku północnego za pomocą gnomonu; – dostrzega zmiany długości cienia w ciągu dnia; – sprawnie określa wzajemne położenie obiektów na widnokręgu za pomocą kierunków; – samodzielnie wyznacza kierunki przy pomocy gnomonu przenośnego; – wyznacza kierunki za pomocą zegarka; – omawia na podstawie rysunku zmiany w widomej wędrówce – prowadzi samodzielne obserwacje gwiazdozbioru Wielkiej Niedźwiedzicy i gwiazdy polarnej w różnych porach roku, zapisuje wnioski; 4. Widoma wędrówka Słońca nad widnokręgiem – wyznacza kierunki główne i pośrednie za pomocą kompasu, – określa położenie wybranych obiektów na widnokręgu za pomocą kierunków; – wyznacza orientacyjnie kierunki na podstawie obserwacji przyrody; – wskazuje kierunki widnokręgu, w których Słońce wschodzi, Orientuję się w terenie – wskazuje kierunek widomej wędrówki Słońca nad – przestawia na rysunku zmiany zachodzące w widomej 6 5. Do czego potrzebny jest plan miasta? 6. Jak korzystać z mapy topograficznej? 7. Określamy odległości przy pomocy podziałki liniowej mapy – wyjaśnia, że Słońce góruje w Polsce po południowej stronie nieba; widnokręgiem; – formułuje prawidłowości dotyczące zmian długości cienia w ciągu dnia; – odnajduje na planie miejsce obserwacji; – odczytuje nazwy szukanych ulic na planie; – przestawia trasę dotarcia do szukanej ulicy z miejsca obserwacji; – orientuje mapę za pomocą kompasu; – wskazuje w terenie i na mapie obiekty położone na północ i południe od miejsca obserwacji; – orientuje plan według charakterystycznych obiektów w terenie; – odnajduje obiekty na planie, np. ulice, place, zabytki; – odczytuje odległość na podziałce liniowej; – mierzy przy pomocy cyrkla (kroczka) długość odcinka na mapie mniejszego od podziałki liniowej i odczytuje – wskazuje w terenie i na mapie obiekty położone w różnych kierunkach od miejsca obserwacji; – odczytuje informacje z mapy za pomocą znaków topograficznych; – mierzy przy pomocy cyrkla (kroczka) długość odcinka na mapie większego od podziałki liniowej i odczytuje jego odległość rzeczywistą; zachodzi i góruje; – dostrzega zależność długości cienia od wysokości Słońca w czasie widomej wędrówki nad widnokręgiem; – podaje kierunki przebiegu ulic na planie; – określa za pomocą kierunków położenie wybranych obiektów na planie w stosunku do miejsca obserwacji; Słońca nad widnokręgiem w poszczególnych porach roku; wędrówce Słońca nad widnokręgiem w poszczególnych porach roku; – ustala trasę wędrówki po mieście z podaniem kierunków; – przewodzi grupie kolegów w wędrówce z planem po mieście – określa wzajemne położenie obiektów na mapie i porównuje je z obserwacjami w terenie; – opisuje okolicę na podstawie mapy topograficznej; – posługuje się typowymi znakami topograficznymi do przedstawiania informacji na planie; – sporządza szkic własnej okolicy przy pomocy znaków topograficznych; – mierzy długość dowolnego odcinka na mapie przy pomocy paska kratkowanego papieru lub nitki i odczytuje jego odległość rzeczywistą – mierzy na mapie dowolnym sposobem długość trasy wędrówki i odczytuje jej długość rzeczywistą przy pomocy podziałki liniowej – opracowuje instrukcję pomiaru odległości na mapie różnymi sposobami; – opracowuje instrukcję określania odległości 7 jego odległość rzeczywistą; przy pomocy podziałki liniowej; 8.–9.Wędrujemy z planem i mapą – orientuje plan lub mapę w terenie; – odnajduje na mapie najbardziej charakterystyczne obiekty mijane na trasie; – odnajduje na mapie większość obiektów mijanych na trasie; – oblicza długość poszczególnych odcinków trasy przy pomocy podziałki liniowej; – identyfikuje obiekty w terenie na podstawie mapy; – oblicza długość całej trasy na podstawie mapy; – planuje trasę wycieczki na podstawie mapy, – oblicza czas wędrówki, – opisuje trasę wycieczki; 10.–11. Wykonujemy pomiary odległości i wysokości w terenie – mierzy odległość w terenie przy pomocy taśmy mierniczej; – wyznacza średnią długość swojego kroku; – dokonuje pomiaru odległości za pomocą kroku; – szacuje odległości porównując je ze sobą i ze znaną odległością, np. długością własnej ulicy lub boiska; – odmierza wysokości co 1 m przy pomocy szkolnego niwelatora i zaznacza je na pagórku; – oblicza wysokość pagórka na podstawie pomiarów niwelatora i łaty mierniczej; 12. Wypukłe i wklęsłe formy terenu – rozpoznaje na ilustracjach i w terenie wypukłe i wklęsłe formy terenu; – rozróżnia na podstawie opisu (wysokości względnych) pagórek, wzgórze i górę; – wymienia elementy – wskazuje na modelu strome i łagodne zbocze doliny; – wykonuje dowolny model pagórka; – określa kolejność wykonywanych czynności podczas pomiaru wysokości względnej pagórka; – szacuje wysokości względne obiektów w terenie na podstawie porównywania, np. z wysokością kondygnacji; – wykonuje model pagórka zgodnie z opisem; – wykonuje dowolny model doliny rzecznej rzeczywistych przy pomocy podziałki liniowej; – przygotowuje wystawę po zakończeniu wycieczki: sporządza dokładny plan wędrówki na podstawie mapy, opisuje obiekty spotkane na trasie, przedstawia zebrane okazy przyrodnicze, fotografie, rysunki itp.; – podaje sposoby określania wysokości budynków, drzew, masztów itp.; – wykonuje modele innych form terenu, np. wulkanu, kotliny, wąwozu; – przygotowuje plakat przedstawiający formy 8 13. Jak przedstawiamy formy terenu na mapie poziomicowej? – wskazuje poziomice na mapie; – odczytuje wysokości bezwzględne punktów położonych na poziomicach. pagórka; – wskazuje na modelu pagórka stok stromy i łagodny; – odczytuje orientacyjne wysokości bezwzględne punktów położonych między poziomicami; – rozpoznaje na mapie poziomicowej formy wklęsłe i wypukłe, – oblicza wysokość względną wzniesienia na podstawie mapy poziomicowej. terenu w najbliższej okolicy i ich genezę; – rozpoznaje stok stromy i łagodny, zbocze strome i łagodne na podstawie rysunków poziomicowych. – rozpoznaje na mapie poziomicowej pagórek, wzgórze i górę; – przedstawia rysunek poziomicowy pagórka zgodnie z opisem. – przedstawia rysunek poziomicowy różnych form terenu zgodnie z opisem. Uczeń: – wykonuje rysunek dokumentujący obserwację kiełkującego nasienia fasoli; – wyjaśnia, czym jest okres wegetacji u roślin; Uczeń: – prowadzi notatki w czasie hodowli fasoli; – bada właściwości – samodzielnie omawia Obserwacje, doświadczenia przyrodnicze i modelowanie 1. Prowadzimy obserwacje rozwoju fasoli Uczeń: – obserwuje kiełkowanie nasion; Uczeń: – prowadzi hodowlę fasoli; Uczeń: – wyróżnia zawiązek korzenia, łodygi i liści w nasieniu fasoli; – wyjaśnia role liścieni; 2. Rośliny jednoroczne, dwuletnie i wieloletnie – wymienia przykłady roślin jednorocznych, wieloletnich; – omawia, korzystając ze schematycznego rysunku, rozwój roślin dwuletnich i wieloletnich; 3. Trzy stany skupienia – wymienia trzy stany – rozróżnia i opisuje – omawia wzrost i rozwój rośliny jednorocznej, dwuletniej i wieloletniej; – posługuje się pojęciem bylina, pęd, kiełkowanie; – podaje przykłady – analizuje i samodzielnie wykonuje schematy przedstawiające rozwój roślin; 9 wody skupienia wody, podaje przykłady; stany skupienia wody; występowania wody w różnych stanach skupienia w naturalnych warunkach; – wykonuje proste doświadczenia wykazujące przemiany stanu skupienia wody; – posługuje się termometrem (odczytuje temperaturę wrzenia i topnienia); – omawia budowę ciał stałych cieczy i gazów; wody w różnych stanach skupienia (temperatura, kształt); stany skupienia wody, posługując się przykładami; 4. Woda może zmieniać stan skupienia – wymienia nazwy przemian wody, – korzystając ze schematu omawia przemiany wody – wskazuje przykłady przemian stanu skupienia wody obserwowane w przyrodzie – wyjaśnia zmiany stanów skupienia wody w zależności od temperatury; – wymienia czynniki wpływające na szybkość parowania; – planuje doświadczenie ilustrujące parowanie, skraplanie, topnienie czy wrzenie, omawia je i wyciąga wnioski; 5. Materia jest zbudowana z drobin – wskazuje na schematach ciała stałe, ciecze i gazy; – posługuje się pojęciem drobina; – wyjaśnia pojęcie „substancja”, podając, że jest ona zbudowana z takich samych drobin; – tworzy modele ciał stałych, cieczy i gazów; – prezentuje na modelach właściwości ciał stałych, cieczy i gazów wynikające z ułożenia drobin; – wyjaśnia różnice właściwości substancji ciekłych, stałych i gazowych (kształt, ściśliwość); 6. Poznajemy budowę różnych substancji (ciał stałych, cieczy i gazów) – podaje przykłady substancji w różnych stanach skupienia; – omawia cechy poznawanych substancji; – prezentuje na modelach właściwości ciał stałych, cieczy i gazów wynikające z ułożenia drobin; – podaje przykłady wykorzystania właściwości substancji w różnych stanach skupienia; – odróżnia substancje od mieszanin substancji; – wyjaśnia pojęcie „mieszanina substancji”, posługując – wyjaśnia różnice właściwości substancji ciekłych, stałych i gazowych (kształt, ściśliwość); – doświadczalnie bada ściśliwość gazów, cieczy i ciał stałych; – tworzy modele substancji i mieszanin substancji; 7. Poznajemy mieszaniny – podaje przykłady mieszanin; rozpoznaje mieszaniny jednorodne i niejednorodne; 10 się pojęciem „drobiny różnych substancji”; – tworzy modele i rysunki przedstawiające zjawisko dyfuzji; 8. Ruch drobin w gazach – podaje przykład przemieszczenia się drobin w gazie (zapach); – omawia przykłady ruchu drobin w gazach; 9. Ruch drobin w cieczach – podaje przykłady przemieszczania się drobin w cieczach; – omawia przykłady ruchu drobin w cieczach; – tworzy modele i rysunki przedstawiające zjawisko dyfuzji w cieczy; – omawia dyfuzję w cieczach na przykładach; 10. Rozszerzalność cieplna ciał stałych – wyjaśnia skutki rozszerzalności cieplnej ciał stałych na przykładzie szyn i przewodów elektrycznych; – podaje przykłady ilustrujące rozszerzalność cieplną ciał stałych, w życiu codziennym; – samodzielnie wykonuje proste doświadczenia wykazujące istnienie zjawiska rozszerzalności cieplnej; 11. Znaczenie zjawiska rozszerzalności cieplnej – wyjaśnia rozszerzalność gazów na przykładzie wypełnionego gazem balonika, poddanego – wyjaśnia obserwowane doświadczenia wykazujące rozszerzalność cieplną – wyjaśnia zjawisko rozprzestrzeniania się drobin w gazach; – wyjaśnia, co nazywamy dyfuzją; – doświadczalnie sprawdza rozprzestrzenianie się drobin atramentu w wodzie; – omawia znaczenie zjawiska dyfuzji; – wyjaśnia obserwowane doświadczenia wykazujące rozszerzalność cieplną substancji; – wyjaśnia zjawisko rozszerzalności cieplnej, posługując się schematami i modelami; – samodzielnie – wyjaśnia zjawisko wykonuje proste rozszerzalności cieplnej doświadczenia posługując się wykazujące istnienie schematami zjawiska rozszerzalności i modelami; – posługuje się pojęciem „roztwór”; – wyjaśnia znaczenie nadawania zapachu niektórym gazom (np. gaz spalany w kuchence); – samodzielnie wykonuje doświadczenia, stawia hipotezy i wyciąga wnioski; – samodzielnie planuje doświadczenia, podaje przykłady i wyjaśnia zjawisko rozszerzalności cieplnej; – podaje przykłady ilustrujące rozszerzalność cieplną, cieczy i gazów w życiu codziennym; 11 działaniu różnych temperatur; substancji; cieplnej; 12. Powietrze tworzy atmosferę Ziemi – wyjaśnia, że powietrze jest mieszaniną gazów; – wymienia przynajmniej jeden składnik powierza; – wyjaśnia znaczenie powietrza dla życia człowieka; – podaje uproszczony skład powietrza (tlen, dwutlenek węgla, azot); – wyjaśnia istnienie powietrza na podstawie doświadczenia ze strzykawką i tłoczkiem; – omawia cechy powietrza na podstawie przeprowadzanych doświadczeń; 13. Jak wykazać istnienie ciśnienie atmosferycznego? – wyjaśnia, że powietrze wywiera ciśnienie na powierzchnię Ziemi i na wszystkie ciała, które otacza; – wyjaśnia na podstawie obserwacji, że powietrze ciepłe wydostaję się z pomieszczenia górą, a zimne wchodzi dołem; – buduje prosty wiatromierz; – ocenia, kiedy wiatr jest silny, a kiedy słaby na podstawie obserwacji przyrody – omawia wynik doświadczenia wykazującego istnienie ciśnienia atmosferycznego; – wyjaśnia zależność ciśnienia atmosferycznego od wysokości n.p.m.; – wyjaśnia, dlaczego ciśnienie zmniejsza się wraz z wysokością n.p.m.; – proponuje własne doświadczenie wykazujące istnienie ciśnienia atmosferycznego; – wyjaśnia, dlaczego powietrze ciepłe wznosi się, a zimne opada; – wyjaśnia, czym jest wiatr; – ocenia siłę wiatru, korzystając ze skali Beauforta; – formułuje prawidłowość dotyczącą zależności między ciśnieniem i temperaturą powietrza; – wyjaśnia, dlaczego powstaje wiatr; – wyjaśnia mechanizm powstawania pionowych ruchów powietrza; – wskazuje niż baryczny i kierunek wiatru na rysunku przedstawiającym wyż; – wskazuje przykłady wykorzystania pionowych ruchów powietrza przez organizmy żywe, w tym człowieka; 14. Poziomy i pionowy ruch powietrza – wyjaśnia zasadę działania termometru cieczowego; – proponuje doświadczenia dowodzące istnienia powietrza; – wykazuje znaczenie powietrza dla organizmów żywych; – samodzielnie przeprowadza proponowane przez siebie doświadczenie wykazujące istnienie powietrza, opisuje wynik; 12 15. Obserwujemy zmiany pogody i za pomocą prostego wiatromierza; – opisuje pogodę za oknem; – wymienia opady typowe dla pory ciepłej i chłodnej w Polsce; 16. Meteorolog opisuje zjawiska pogodowe – odczytuje wartości temperatury powietrza i ciśnienia atmosferycznego na szkolnym termometrze i barometrze; 17. Odczytujemy informacje z mapy pogodowej – wyjaśnia na podstawie prognozy telewizyjnej, jaka będzie pogoda następnego dnia; – wybiera właściwy do przewidywanej pogody ubiór; – prowadzi dziennik pogody w sposób 18. Prowadzimy obserwacje pogody – wyjaśnia, co to jest pogoda; – wymienia elementy pogody; – wymienia główne cechy pogody (jest zawsze, często się zmienia); – wyjaśnia, jakie zmiany w pogodzie zapowiadają niektóre rodzaje chmur; – wyjaśnia, w jaki sposób powstają chmury i jakie zmiany w pogodzie zapowiadają; – wyjaśnia, w jakich warunkach powstają opady i osady atmosferyczne; – wyszukuje i internecie informacji na temat ekstremalnych zjawisk pogodowych w Polsce i na świecie; – wymienia przyrządy znajdujące się w ogródku meteorologicznym; – podaje jednostki pomiaru temperatury, ciśnienia powietrza, opadów, prędkości i kierunku wiatru; – odczytuje maksymalne i minimalne temperatury i inne zjawiska pogodowe na podstawie mapy pogody w prasie lub internecie; – prowadzi dziennik pogody – wyjaśnia, w jakim celu prowadzi się obserwacje pogody na stacjach meteorologicznych; – wyjaśnia znaczenie – projektuje ogródek stacji i obserwatoriów meteorologiczny na meteorologicznych oraz placu przyszkolnym; sąd i satelitów meteorologicznych w prognozowaniu pogody; – odczytuje kierunki wiatrów na mapie pogody; – opisuje pogodę w swojej miejscowości za pomocą znaków meteorologicznych (synoptycznych); – opracowuje mapę pogody dla Polski na podstawie opisu pogody; – prowadzi dziennik pogody – prowadzi bardzo starannie szczegółowy – prowadzi dziennik pogody przez dłuższy 13 niesystematyczny, niestaranny, nie wykonuje wszystkich pomiarów i obserwacji; 19. Pogoda zmienia się wraz z porą roku – wyjaśnia zasadnicze różnice pogody w lecie i w zimie; – podaje charakterystyczne dla każdej pory roku oznaki przyrody. w wyznaczonym okresie czasu, zapisuje podstawowe pomiary i obserwacje (temperatura powietrza, kierunek i siła wiatru, opady, stopień zachmurzenia); – podaje daty rozpoczęcia czterech pór roku. w wyznaczonym okresie czasu, prowadzi dokładne zapisy stanu pogody, wymienia, np. rodzaje chmur i opadów; kalendarz pogody, podsumowuje wyniki obserwacji; czas, podsumowuje wyniki obserwacji, przedstawia je w klasie; – omawia zmiany pogody wraz z porą roku. – omawia zależności pomiędzy wysokością Słońca a długością dnia i temperaturą powietrza; – wskazuje zjawiska atmosferyczne charakterystyczne dla poszczególnych pór roku. – przedstawia charakterystyczne cechy pogody w poszczególnych porach roku na plakacie. Uczeń: – wyróżnia przyrodnicze i antropogeniczne składniki krajobrazu; Uczeń: – wyjaśnia, czym jest krajobraz; – omawia wpływ działalności człowieka na krajobraz; Uczeń: – wskazuje zależności pomiędzy składnikami krajobrazu; – omawia zalety i wady życia w mieście oraz na wsi; – omawia wpływ działalności człowieka na krajobraz; – opisuje krajobraz swojej miejscowości wskazując cechy Uczeń: – wskazuje w krajobrazie swojej okolicy przykłady korzystnych i niekorzystnych zmian spowodowanych działalnością człowieka; – tworzy materiały reklamujące własna miejscowość; 14 Najbliższa okolica 1. Krajobraz i jego składniki 2. Życie w mieście i na wsi Uczeń: – wymienia składniki krajobrazu w swojej okolicy; – rozróżnia składniki przyrodnicze na ożywione i nieożywione; – wskazuje cechy charakterystyczne krajobrazu miejskiego (w tym przemysłowego) i wiejskiego; – wyjaśnia konieczność troski o krajobraz; – podaje zawody wykonywane w mieście i na wsi; charakterystyczne oraz zalety; 3. Czynniki warunkujące życie na lądzie – rozróżnia środowiska lądowe i wodne; – podaje różnice dla tych środowisk; – wymienia czynniki warunkujące życie na lądzie; – omawia czynniki warunkujące życie na lądzie; – dokonuje obserwacji i pomiarów temperatury, wilgotności, siły wiatru; 4. Warstwowa budowa lasu – wyróżnia warstwy lasu; – rozpoznaje niektóre drzewa występujące w lesie (dąb, sosna, brzoza, świerk); – rozróżnia lasy liściaste, iglaste i mieszane; – przy pomocy nauczyciela opisuje warunki panujące w lesie; – zna zasady zachowania się w lesie; – omawia znaczenie lasu dla ludzi; – rozpoznaje drzewa spotykane w lesie – wyróżnia krzewy, krzewinki oraz drzewa; – odnosi przystosowania organizmów do poszczególnych czynników działających na lądzie (temperatura, wiatr, woda, tlen); – wyjaśnia budowę i sposoby zachowania organizmów zmieniającymi się czynnikami, np. temperaturą; – omawia rolę leśnika; – podaje przykłady roślin występujących w różnych warstwach runa leśnego; – porównuje warunki panujące w lesie i poza nim; – wykonuje proste obserwacje i doświadczenia w celu – wymienia czynniki środowiska wpływające na warunki panujące w lesie, – omawia przystosowania 5. Warunki panujące w różnych warstwach lasu – opisuje warunki panujące w różnych warstwach lasu; – podaje argumenty przemawiające za wyborem miejsca zamieszkania; – planuje doświadczenia i obserwacje wykazujące wpływ czynników (tlenu, temperatury, wilgotności, wiatru) na życie organizmów; – omawia zagrożenie lasu pożarem na skutek długotrwałej suszy; – planuje doświadczenia i obserwacje, samodzielnie je wykonuje i wyciąga wnioski; 15 zbadania warunków panujących w lesie; – wyjaśnia rolę mchów w utrzymywaniu wilgotności gleby; – prowadzi obserwacje przy pomocy lupy (budowa mchu, budowa liści paproci); organizmów do środowiska życia; – posługuje się pojęciami mchy, paprocie, widłaki; – omawia przystosowania do środowiska życia u mchów i paproci; 6. Mchy i paprocie to rośliny runa leśnego – prowadzi obserwacje organizmów lasu; – wyróżnia mchy i paprocie wśród roślin runa leśnego; – podaje przykłady znaczenia mchów i paproci; 7. Poznajemy grzyby – prowadzi obserwacje organizmów lasu; – wyjaśnia znaczenie grzybów i zwraca uwagę na ostrożność w czasie ich zbierania; – rozpoznaje wybrane gatunki grzybów; – określa rolę grzybów w lesie; posługuje się pojęciami: grzyby, owocnik, grzybnia; – wskazuje grzyby pasożytnicze (huba); – omawia budowę grzybów kapeluszowych; 8. Zwierzęta leśne – prowadzi obserwacje organizmów żyjących w lesie; – wymienia zwierzęta charakterystyczne dla lasu; – omawia zasady bezpiecznego zachowania się w lesie; – odróżnia owady i pajęczaki; – podaje cechy charakterystyczne ptaków, ssaków; – omawia przystosowania do środowiska życia u organizmów typowych dla lasu; – posługuje się pojęciami, nazywając organizmy: ssaki, ptaki, płazy, gady, bezkręgowce; – podaje najważniejsze cechy ssaków, ptaków, gadów, bezkręgowców; – rozpoznaje gatunki mchów, paproci; – wymienia gatunki objęte ochroną; – wyjaśnia rolę runa leśnego lasu; – przygotowuje preparat z zarodni paproci i przeprowadza obserwację mikroskopową; – wymienia grzyby chronione; – doświadczalnie sprawdza obecność zarodników w blaszkach kapelusza pieczarki; – wyjaśnia powody ochrony gatunkowej roślin runa; – samodzielnie przygotowuje materiały (np. rośliny runa leśnego – mchy i paprocie lub paprocie chronione); – odróżnia żmiję i zaskrońca; – wymienia zagrożenia związane ze zwierzętami leśnymi; – samodzielnie i ciekawie omawia życie organizmów zwierzęcych w środowisku leśnym; – korzysta z różnorodnych źródeł w poszukiwaniu informacji o grzybach, tworzy własne materiały (albumy, postery, prezentacje); 16 9. Poznajemy rośliny żyjące na łące – prowadzi obserwacje organizmów żyjących na łące; – wyjaśnia, czym charakteryzuje się łąka; – wyjaśnia niebezpieczeństwo, jakie niesie ze sobą wypalanie trawy; – rozpoznaje kilka gatunków roślin łąkowych; 10. Zwierzęta, które możemy spotkać na łące – prowadzi obserwacje organizmów łąki; – wymienia charakterystyczne dla tych środowisk organizmy; – omawia przystosowania do środowiska życia u organizmów typowych łąki; 11. Jakie rośliny są uprawiane na polach? – prowadzi obserwacje organizmów żyjących na polu; – rozpoznaje podstawowe rośliny uprawiane na polu; – prowadzi obserwacje organizmów; – wyróżnia okopowe, włókniste oleiste i zboża; – podaje przykłady organizmów samożywnych; – określa rolę organizmów samożywnych; 12. Zwierzęta żyjące na polach uprawnych 13. Rośliny to organizmy samożywne – posługuje się pojęciami, nazywając organizmy: szkodniki; – posługuje się pojęciami, nazywając organizmy: źdźbło, trawy; – charakteryzuje warunki panujące na łące (dużo światła, brak drzew, krzewów); – posługuje się pojęciami, nazywając organizmy: płazy, bezkręgowce; – wyjaśnia niebezpieczeństwo wynikające z wypalania trawy; – posługuje się pojęciami, nazywając organizmy: okopowe, włókniste, oleiste, zboża, podaje przykłady; – wyjaśnia pojęcie szkodnik; – wyjaśnia rolę miedzy i zadrzewień wśród pól; – omawia sposób odżywiania się organizmów samożywnych; – wyjaśnia budowę źdźbła – przystosowanie trawy do warunków życia; – samodzielnie omawia warunki życia na łące, charakteryzuje trawy, rozpoznaje niektóre rośliny łąkowe; – stosuje zasadę ochrony zwierząt, przestrzegając zakazu wypalania traw; – wymienia gatunki owadów występujących na łące; – samodzielnie poszukuje informacji, korzysta z atlasów oraz tworzy samodzielnie materiały, np. prezentacje, postery; – obserwuje budowę zbóż, podaje cechy różniące gatunki zbóż; – charakteryzuje środowisko życia i rośliny występujące na polu; – omawia przystosowania do środowiska życia u organizmów typowych dla pola; – omawia znaczenie procesu fotosyntezy; – wyjaśnia, w jaki sposób powstaje tlen – składnik powietrza; – wyjaśnia rolę miedzy i zadrzewień wśród pól; – poszukuje informacji o owadach i ptakach żyjących na polach; – samodzielnie wyjaśnia, na czym polega samożywność i jakie jest znaczenie procesu fotosyntezy; 17 – doświadczalnie stwierdza wytwarzanie tlenu u roślin wodnych (moczarka) w czasie fotosyntezy; – omawia zależności pomiędzy roślinami i zwierzętami na przykładzie układu ryby; – opisuje rośliny wodne w akwarium; – wyjaśnia znaczenie producentów, konsumentów i reducentów; 14. Poznajemy organizmy cudzożywne – podaje przykłady organizmów cudzożywnych; – omawia różne sposoby odżywiania się organizmów cudzożywnych; – charakteryzuje grzyby i bakterie jako organizmy cudzożywne; 15. Zależności pokarmowe pomiędzy organizmami – odczytuje z sieci i łańcuchów pokarmowych podstawowe informacje; – wskazuje zależności pokarmowe na schemacie sieci pokarmowej; – wyróżnia ogniwa łańcuchów pokarmowych; 16. Łańcuchy pokarmowe w środowisku lądowym – wskazuje w obrębie sieci pokarmowej łańcuchy pokarmowe; – zapisuje zależności w postaci łańcuchów pokarmowych; – wyróżnia ogniwa łańcuchów pokarmowych; – wyjaśnia znaczenie producentów, konsumentów i reducentów; – omawia miejsce organizmu w łańcuchu pokarmowym; – charakteryzuje sposób odżywiania się organizmu, wnioskując z jego miejsca w łańcuchu pokarmowym; 17. Rodzaje wód powierzchniowych – wymienia rodzaje wód występujących – opisuje wygląd zbiornika wodnego – przedstawia pełny opis zbiornika – przedstawia pełny opis zbiornika wodnego – charakteryzuje organizmy cudzożywne, omawia samodzielnie różne sposoby zdobywania pokarmu przez organizmy cudzożywne; – samodzielnie interpretuje schematy przedstawiające zależności pokarmowe, wyróżnia producentów, konsumentów i reducentów, podaje liczne przykłady; – interpretuje łańcuchy i sieci pokarmowe; – przewiduje konsekwencje masowego pojawienia się wybranych gatunków lub ich zaniku dla pozostałych organizmów sieci pokarmowej; – przedstawia argumenty za i przeciw 18 w najbliższej okolicy; w najbliższej okolicy, omawia jego gospodarcze wykorzystanie; wodnego, jego genezę i wykorzystanie gospodarcze; – bierze udział dyskusji na temat budowy sztucznych zbiorników wodnych; w swojej okolicy, prezentuje zdjęcia lub rysunki; – przedstawia konkretne argumenty w dyskusji na temat budowy sztucznych zbiorników wodnych; – wykonuje pełny opis rzeki, jej doliny i koryta, podaje prędkość przepływu; – ocenia wpływ działalności człowieka na stan czystości rzeki; – wymienia formy rzeźby doliny powstałe w wyniku działalności rzeźbotwórczej rzeki; 18. Nad rzeką w najbliższej okolicy – określa kierunek, w którym płynie rzeka; – wskazuje prawy i lewy brzeg rzeki; – oblicza prędkość, z jaką przepływa woda w rzece; – wskazuje elementy doliny rzecznej: zbocze, koryto, dno doliny; – opisuje wygląd doliny rzecznej, koryta i brzegów rzeki; – omawia wykorzystanie rzeki przez człowieka; 19. Z biegiem rzeki – wskazuje na mapie miejsca: początek (źródło) i ujście rzeki; – odróżnia dopływy lewobrzeżne i prawobrzeżne; – opisuje wygląd rzeki w poszczególnych jej biegach; – omawia działalność rzeźbotwórczą rzeki w poszczególnych jej biegach; 20. Czynniki warunkujące życie w wodzie – wymienia czynniki wpływające na Zycie organizmów wodnych; – omawia czynniki warunkujące życie w wodzie, – omawia skutki braku tlenu w wodzie – porównuje warunki życia w wodzie i na lądzie; – wyjaśnia wpływ różnych czynników na ilość tlenu w wodzie; – objaśnia schematy dotyczące temperatury zbiorników (jezior) i jej zależności od pór roku; 21. Poznajemy rośliny wodne – wymienia gatunki roślin wodnych i je rozpoznaje (trzcina, – rozpoznaje rośliny wodne; – wyróżnia strefy – charakteryzuje przystosowania roślin do życia w wodzie; – posługuje się pojęciem „plankton” w stosunku do oraz wyniki dyskusji na temat budowy sztucznych zbiorników wodnych w formie plakatowej; – przestawia w formie metaplanu stan czystości rzeki i jej doliny; – wykonuje schemat przedstawiający działalność rzeźbotwórczą rzeki oraz formy terenu powstałe w wyniku tej działalności; – samodzielnie omawia warunki życia w wodzie, posługuje się schematami i wskazuje różnice pomiędzy środowiskiem lądowym i wodnym; – przygotowuje samodzielnie ciekawe informacje o roślinach 19 pałka wodna, grążel żółty, grzybień biały, rzęsa, moczarka); roślinności w wodzie; – prowadzi obserwacje terenowe za pomocą lornetki i lupy; – posługuje się – podaje cechy ryby; pojęciem „ryby”; – omawia sposób – wymienia gatunki ryb; poruszania się – podaje ważne i oddychania u ryb; przystosowania ryby do życia w wodzie (ruch, oddychanie); – wskazuje rośliny poszczególnych stref kierując się kształtem liści, łodyg; – wyjaśnia rolę kształtu ryby, pokrycia ciała oraz linii bocznej, a także pęcherza pławnego; 23. Różnorodność zwierząt mieszkających w wodzie – posługuje się pojęciem „płazy”; – podaje przykłady zwierząt wodnych należących do bezkręgowców; – opisuje przystosowania zwierząt wodnych, w tym bezkręgowców; – omawia rozwój płazów – podaje cechy kijanki; 24. Łańcuchy pokarmowe w środowisku wodnym – wskazuje proste zależności pokarmowe w czasie obserwacji terenowych oraz na podstawie analizy schematu sieci pokarmowej; – opisuje cechy fizyczne skał spotkanych w swojej okolicy; – podaje przykłady – analizuje sieci pokarmowe w środowisku wodnym; – wyodrębnia łańcuchy pokarmowe z sieci pokarmowej; – charakteryzuje ogniwa łańcuchów pokarmowych; – rozpoznaje skały typowe dla miejsca swojego zamieszkania; – wyjaśnia, w jaki sposób powstają skały; – wymienia rodzaje skał występujących 22. Ryby to zwierzęta wodne 25. Rozpoznajemy skały drobnych organizmów wodnych; – wyróżnia plankton roślinny i zwierzęcy; – omawia przystosowania ryby do życia w wodzie, podkreślając rolę narządów ruchu (wyróżnia płetwy parzyste i nieparzyste, je nazywa), oddychania, linii bocznej oraz pęcherza pławnego; – posługuje się pojęciem „plankton” w stosunku do drobnych organizmów wodnych; – wyróżnia plankton zwierzęcy; – podaje przykłady łańcuchów, w których są organizmy wodne, lądowe i wodnolądowe; wodnych i je prezentuje; – bada i opisuje cechy fizyczne skał spotykanych w przyrodzie, – sporządza własną kolekcję skał; – prezentuje informacje na temat minerałów; – samodzielnie i ciekawie opowiada o budowie i przystosowaniu ryb do życia w wodzie, poszukuje informacji o rybach chronionych i je przedstawia; – samodzielnie planuje obserwacje terenowe, aktywnie w nich uczestniczy i prezentuje wyniki; – na podstawie obserwacji w terenie tworzy prosty model sieci pokarmowych; 20 wykorzystania gospodarczego skał; 26. Jak powstaje gleba? – prowadzi obserwacje gleby gołym okiem i za pomocą przyrządów; 26. Obserwujemy życie organizmów związanych z glebą – uczestniczy w obserwacji organizmów glebowych; – nazywa niektóre organizmy glebowe; – wskazuje przystosowania organizmów do życia (kret). w regionie na podstawie mapy rozmieszczenia skał; korzystając z gablot, zbiorów, kolekcji; – omawia gospodarcze wykorzystanie różnego rodzaju skał; – omawia role porostów w tworzeniu gleby; – wyróżnia w glebie składniki ożywione i nieożywione; – wyjaśnia rolę próchnicy; – wyjaśnia znaczenie dżdżownic; – omawia przystosowanie kreta do życia w glebie). – omawia proces powstawania gleby, korzystając ze schematu; – doświadczalnie bada wpływ różnych rodzajów gleby na wzrost i rozwój roślin; – rozpoznaje organizmy glebowe i omawia ich rolę; – omawia budowę dżdżownicy. – podaje przystosowania organizmów glebowych do życia, – prowadzi obserwacje organizmów glebowych. – samodzielnie omawia różne gatunki organizmów żyjących w glebie, swobodnie posługuje się pojęciami: owad, bezkręgowiec, ssak itp. Uczeń: – wyciąga wnioski dotyczące stanu powietrza na podstawie samodzielnie zaplanowanych obserwacji i prostych doświadczeń; – samodzielnie planuje obserwacje, Człowiek a środowisko 1. Badamy stopień zanieczyszczenia powietrza Uczeń: – wskazuje źródła zanieczyszczeń powietrza w okolicy; Uczeń: – bada doświadczalnie zanieczyszczenie powietrza; Uczeń: – opisuje zmiany w środowisku dotyczące powietrza, a spowodowane przez ludzi; Uczeń: – ocenia zanieczyszczenie powietrza w najbliższym otoczeniu, wyciągając wnioski z obserwacji i prostych doświadczeń; 2. Badamy stopień zanieczyszczenia wody – wskazuje źródła zanieczyszczeń wody – bada doświadczalnie zanieczyszczenie wody – opisuje zmiany w środowisku – ocenia zanieczyszczenie 21 i gleby 3. Poszukujemy źródeł zanieczyszczenia środowiska i gleby; – wymienia niewłaściwe zachowania ludzi prowadzące do zanieczyszczenia wody; – bierze udział w obserwacjach terenowych i opisuje stan środowiska; 4. Czy zawsze dbamy – wskazuje właściwe o środowisko, w którym i niewłaściwe sposoby żyjemy? zachowania się ludzi, wpływające na środowisko; i gleby, – prowadzi obserwacje zmian spowodowanych zanieczyszczeniem gleby i wody; dotyczące gleby i wody, spowodowane przez ludzi; – wskazuje przyczyny zanieczyszczenia środowiska zaobserwowane w czasie zajęć w terenie; – dostrzega i wyjaśnia wpływ codziennych zachowań na stan środowiska; – opisuje zmiany w środowisku spowodowane przez ludzi; 5. Wszyscy możemy chronić przyrodę – wymienia zachowania niewłaściwe, niszczące środowisko; – proponuje sposoby zachowań ludzi sprzyjające środowisku przyrodniczemu; – odczytuje informacje i je interpretuje, np. odczytuje z diagramu informacje o zużyciu prądu; – podaje przykłady oszczędzania wody, prądu, rozwiązywania problemów odpadów, transportu oraz właściwych zachowań konsumenckich; – wykazuje właściwe nawyki sprzyjające środowisku przyrodniczemu; 6. Korzystne i niekorzystne zmiany w naszym otoczeniu – uczestniczy w obserwacji zmian w otoczeniu, wyjaśnia – prowadzi obserwacje dotyczące zmian w środowisku w terenie – podaje przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu najbliższego otoczenia, wyciągając wnioski z obserwacji i prostych doświadczeń; przeprowadza je i wyciąga wnioski; – ocenia stan zanieczyszczenia okolicy i proponuje środki zaradcze; – aktywnie włącza się – proponuje w ocenę stanu rozwiązania problemu środowiska, proponując zanieczyszczenia obserwacje środowiska, wynikające i doświadczenia; z obserwacji terenowych; – odczytuje informacje – prawidłowo ocenia o wpływie na postępowanie ludzi środowisko zawarte na w stosunku do etykietach produktów; środowiska, wskazuje zachowania niewłaściwe i im zapobiega (uświadamia, wyjaśnia); – podaje przykłady zachowań właściwych, sprzyjających środowisku; – dokonuje oceny stanu środowiska i działań ludzi; – przedstawia propozycje działań zmierzających do zapobiegania niszczeniu środowiska; – ocenia zmiany zachodzące w otoczeniu pod 22 znaczenie niektórych; 7. Nasze zdrowie zależy od środowiska 8. Hałas jest niebezpieczny dla zdrowia – podaje przykłady niekorzystnych zmian dotyczących zdrowia wywołane wpływem środowiska; – zachowuje się bezpiecznie w czasie opalania; – wskazuje objawy choroby powstające pod wpływem hałasu. ludzi na otoczenie; – podaje przykłady chorób wywołanych przez czynniki środowiska i wskazuje przyczyny ich powstania; – omawia wpływ środowiska na zdrowie; – wyjaśnia, jak chronić skórę w czasie opalania; – dostrzega zagrożenia ze strony czynników środowiskowych dla zdrowia i je opisuje; – wyjaśnia wpływ hałasu na zdrowie ludzi; – odczytuje informacje o natężeniu hałasu z tablic. – podaje przykłady chorób wywołanych przez hałas. – wskazuje miejsca bardzo hałaśliwe i takie, w których panuje cisza. względem ich skutków dla środowiska; – analizuje i przedstawia pozytywny i negatywny wpływ środowiska na zdrowie ludzi; – tworzy własne materiały, np. ulotki mówiące o zagrożeniu hałasem, wyjaśnia wpływ hałasu na zdrowie ludzi. 23
