wapń i magnez - Dolina Biotechnologiczna

Farmakologia w diagnostyce.
Część druga — wapń i magnez
Prawidłowe przeprowadzenie badań laboratoryjnych jest zadaniem
trudnym, zależnym w dużym stopniu od czynników endogennych (wiek,
płeć), ale i egzogennych. Te ostatnie, związane ze sposobem pobierania
materiału do badań, transportem próbki, jej przechowywaniem oraz
walidacją metod badawczych, wydają się mieć kluczowe znaczenie.
Klinicysta i diagnosta mają jednak przed sobą jeszcze jedno istotne
zadanie: uwzględnić wpływ czynników fizjologicznych, metabolicznych i
środowiskowych.
Gwałtowny wzrost liczby dostępnych i stosowanych leków nastręcza problemy
diagnostyczne i kliniczne. Stosowane środki farmakologiczne są związkami
chemicznymi, mogącymi w sposób wieloaspektowy interferować na wyniki badań
laboratoryjnych.
Wapń – rola, interferencje farmakologiczne
Wapń jest niezwykle istotnym pierwiastkiem dla naszego organizmu. Około
99,85% wapnia znajduje się w kościach, 0,05% występuje w postaci zjonizowanej
w płynie pozakomórkowym. Standardowo kojarzony z układem mięśniowokostnym, odgrywa szereg innych funkcji. Wapń jest aktywatorem enzymatycznym,
bierze udział w przewodzeniu impulsów bioelektrycznych, w krzepnięciu krwi,
skurczu mięśni szkieletowych, gładkich i mięśnia sercowego, reakcjach zapalenia,
regeneracji i proliferacji komórkowej, pojawia się przy wydzielaniu hormonów i
neurotransmiterów, a także obniża stopień uwodnienia koloidów komórkowych.
Jego funkcje można by mnożyć. Na homeostazę wapnia wpływa między innymi
parathormon, kalcytonina oraz 1,25-dihydroksycholekalcyferol. Regulacja
poziomu wapnia następuje poprzez dostarczanie pierwiastka w pożywieniu, zależy
także od stopnia wchłaniania w przewodzie pokarmowym oraz stopnia wydalania
z moczem. Prawidłowe stężenie wapnia w osoczu waha się w granicach 2,25 –
2,75 mmol/l (9- 11 mg/dl).
Wśród stosowanych metod oznaczeń wapnia należy wymienić miareczkowanie
oksydoredukcyjne z użyciem nadmanganianiu potasu, miareczkowanie z użyciem
EDTA, emisyjna spektroskopię płomieniową, pomiar fluorymetryczny oraz
absorpcyjną spektroskopię atomową.
Metody kolorymetryczne, często wykorzystujące zjawisko chelatacji wapnia przez
EDTA, często powodują trudności w określeniu punktu końcowego z powodu
zakłóceń przez obecność jonów miedzi, magnezu, żelaza i cynku. Zastosowanie
metody fluorometrycznej z użyciem kalceiny jest dosyć popularna techniką,
jednakże określenie punktu końcowego może nastręczać trudności. Możliwa jest
w tym przypadku interferencja ze strony leków wykazujących fluorescencję.
Najpowszechniej wykorzystywane są metody automatyczne, w których wapń jest
kompleksowany przez komplekson krezoloftaleiny, który z kolei reagując z
dietyloaminą tworzy barwny produkt. Wykazano jednak, że istnieja środki
farmakologiczne interferujące z ta metodą – aminofenol i hydralazyna
podwyższają faktyczny oziom wapnia o 0,3 – 0,6 mg/100ml. Spektrofotometria
adsorpcyjna, obecnie najbardziej czuła i szybka metoda oznaczenia wapnia wydaje
się być wolna od interferencji. Interferencje farmakologiczne wpływające na
poziom wapnia można podzielić ze względu na ingerencje w metodologię
oznaczeń oraz poprzez zmiany metabolizmie pierwiastka. Obserwuje się
podwyższenie/obniżenie poziomu wapnia we krwi.
Interferencje metodologiczne podwyższające poziom wapnia:
— miareczkowanie z użyciem EDTA (miedź, sole żelaza)
— emisyjna spektroskopia płomieniowa (potas, sód)
— metoda z kompleksonem krezoloftaleiny (aminofenol, hydralazyna)
—Interferencje metodologiczne obniżające poziom wapnia:
— miareczkowanie z użyciem EDTA (heparyna, cytrynian)
— emisyjna spektroskopia płomieniowa (fosforany, siarczany)
— metoda z pomiarem fluorometrycznym (heparyna, kwas acetylosalicylowy)
Interferencje w metabolizm wapnia podwyższające poziom wapnia:
— adsorpcja z przewodu pokarmowego (laktoza, witamina D)
— resorpcja z kości (parathormon, tyroksyna)
— wchłanianie zwrotne w kanalikach nerkowych (parathormon, witamina D)
Interferencje w metabolizm wapnia obniżające poziom wapnia:
— absorpcja z przewodu pokarmowego (leki przeczyszczające, kortykosteroidy)
— resorpcja z kości (kalcytonina, kortykosteroidy)
— wchłanianie zwrotne w kanalikach nerkowych (acetazolamid, kortykosteroidy)
— antagonizm hormonalny (kortykosteroidy, leki
— hamowanie syntezy albumin (asparaginaza, doustne środki antykoncepcyjne)
Magnez — rola, interferencje farmakologiczne
Magnez jest jednym z podstawowych kationów niezbędnych do zachowania
równowagi pomiędzy poszczególnymi fizjologicznymi procesami w organizmie.
Ponad połowa magnezu umiejscowiona jest w kościach, pozostała część znajduje
się w tkankach miękkich. Prawidłowe stężenie magnezu w surowicy waha się w
granicy od 0,75 mmol/l do 0,95 mmol/l w zależności od stosowanej metody i
aparatury pomiarowej. Rola magnezu została omówiona szczegółowo w artykułach
Tajemnica magnezu (część pierwsza) oraz Tajemnica magnezu (część druga).
Wśród przyczyn obniżonego poziomu magnezu w osoczu, związanych z
zażywaniem leków można wymienić:
— stosowanie diuretyków: diuretyki pętlowe(furosemid) oraz tiazydowe
(hydrochlorotiazyd) mogą znacząco obniżać zawartość magnezu w osoczu, dlatego
też przy ich stosowaniu niezbędna jest suplementacja magnezu
— terapia przeciwnowotworowa: cisplatyna w 90% przypadków wywołuje
hipomagnezemię. Mechanizm działania leku wynika z jego właściwości
neurotoksycznych. Uszkadza on mechanizmy związanych z readsorpcją magnezu z
pętli Henlego
— sole wapnia
— mineralokortykosteroidy
— hormony tarczycy
— hormon antydiuretyczny
— gentamycyna, tetracyklina
Czasami dochodzi do interakcji zwiększających mierzony poziom magnezu. Mamy
z nimi do czynienia podczas podawania lub zażywania soli magnezu oraz środków
zobojętniających zabierających magnez.
Niezaprzeczalnie metody oznaczeń wapnia i magnezu nie są idealne. Istnieje
szereg związków mogących potencjalnie wywoływać interferencje i fałszować
uzyskane rezultaty. Świadomość pojawienia się takiej możliwości jest dobrym
kierunkiem uniknięcia błędów.
Opracowano na podstawie: Mrozikiewicz P. M. et. al. Wpływ leków na wyniki
badań laboratoryjnych. Fundacja Wiener Lab 2009, s. 39-49.
Istnieje szereg związków w różny sposób interferujacych w oznaczenia
wapnia i magnezu
Data publikacji: 28.06.2015r.