IPN Poznań

Poznań, 12 października 2015 r.
INFORMACJA PRASOWA
VII edycja akcji społecznej Zapal znicz pamięci
Koncert zaduszkowy „Pamiętamy…”
Zanim był Katyń i Akcja AB - była operacja Tannenberg i eksterminacja polskich elit na ziemiach
wcielonych do III Rzeszy. Tylko do końca 1939 roku Niemcy zamordowali tu 40 tysięcy polskich
obywateli. Niemcy wprowadzili tu znacznie większy terror niż na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Na
tych ziemiach od pierwszego dnia agresji niemieckiej w 1939 roku terror i egzekucje były codziennym
doświadczeniem Polaków.
Już siódmy raz przywracamy pamięć bohaterów ginących w publicznych egzekucjach, więzieniach, obozach
na zachodnich kresach II Rzeczypospolitej za uparte podtrzymywanie polskości, za aktywność społeczną, za
patriotyzm. Celem akcji jest też przypomnienie o warunkach okupacyjnych na ziemiach wcielonych do III
Rzeszy.
W niedzielne południe, 18 października, w wielu miastach, w miejscach pamięci narodowej
związanych z II wojną światową, odnalezionych przez uczestników akcji społecznej „Zapal znicz
pamięci”, zapłoną znicze, a przesłane na adres [email protected] i [email protected] fotografie z
krótkim opisem zostaną umieszczone na stronie internetowej Radio Merkury Poznań oraz na portalu
dzieje.pl. Zachęcamy do odnalezienia miejsc straceń i pomników w swojej okolicy.
Wszystkich, którzy chcą zapalić wspólnie znicz pamięci zapraszamy w niedzielę 18 października o godz.
12.00 pod tablicę upamiętniającą ofiary, umieszczoną na Domu Żołnierza im. Marszałka Polski Józefa
Piłsudskiego przy ul. Niezłomnych 1 w Poznaniu, w którym podczas okupacji niemieckiej mieściła się
siedziba gestapo.
Więcej informacji oraz lista z wykazem miejsc kaźni znajduje się na stronach www.radiomerkury.pl i
www.ipn.gov.pl/zapal-znicz.
Akcja obejmuje wszystkie byłe ziemie wcielone w czasie wojny do Rzeszy. Podczas ubiegłorocznej akcji
„Zapal znicz pamięci" znicze zapłonęły w prawie 300 miejscach łącznie z Berlinem-Plőtzensee i
Sachsenhausen.
Symbolem losów Polaków, którzy mieszkali na Pomorzu, Śląsku, ziemi łódzkiej i ciechanowskiej oraz w
Wielkopolsce, jest siedem postaci zamordowanych przez Niemców. W tym roku przypominamy szczególnie
o losach obrońców naszych granic w 1939 r.
Bohaterowie tegorocznej edycji akcji „Zapal znicz pamięci”:

Gdynia
Antoni Kasztelan (1896–1942) – kapitan piechoty i Marynarki Wojennej RP. Uczestnik powstania
wielkopolskiego, walczył w wojnie polsko-bolszewickiej. We wrześniu 1939 r. kierował kontrwywiadem
Obrony Wybrzeża. Po kapitulacji dostał się do niewoli. Był więziony w obozie koncentracyjnym w Stutthofie,
w więzieniu gestapo w Gdańsku oraz w Królewcu, gdzie został skazany na karę śmierci. 14 grudnia 1942 r.
wyrok wykonano przez zgilotynowanie.

Bydgoszcz
Paweł Wojciech Góra (1905–1939) – rzemieślnik kowalski, druh towarzystwa Powstańców i Wojaków w
Drzycimiu. 25 sierpnia 1939 r. Paweł Wojciech Góra został powołany jako kanonier rezerwy do 15.
Wielkopolskiego Pułku Artylerii Lekkiej w Bydgoszczy. Z chwilą wybuchu II wojny światowej walczył w
pobliżu Bydgoszczy oraz nad Bzurą. 25 września 1939 r. został ranny pod Łomiankami. Dostał się do niewoli
niemieckiej, gdzie przebywał do 23 października 1939 r. Po zwolnieniu wrócił do rodziny w Sośnie. 26
października 1939 r. został zatrzymany przez Niemców należących do Selbstschutzu i zamordowany w
Karolewie. Jego mieszkanie i warsztat zostały przekazane niemieckiej rodzinie.

Łódź
Tadeusz Frąckowiak (1909–1939), Czesław Borzęcki (1916–1939), Czesław Buziuk (1918–1939) – 3
września 1939 r. w swój ostatni lot z lotniska w Maryninie k/Radzynia Podlaskiego wystartowała załoga
bombowca PZL 23B „Karaś” z 55. Samodzielnej Eskadry Bombowej w składzie: por. obs. Tadeusz
Frąckowiak, kpr. pil. Czesław Borzęcki i kpr. strz. Czesław Buziuk. Zadaniem bojowym sześciu maszyn, które
poderwały się z lotniska tego dnia było zbombardowanie niemieckich kolumn pancernych nacierających w
rejonie Radomsko-Częstochowa. Po wykonaniu zadania, w drodze powrotnej „Karaś” został zestrzelony w
rejonie wsi Olszynka. Wszyscy członkowie załogi zginęli. Zostali pochowani na cmentarzu we wsi Kobiele
Wielkie koło Radomska.

Katowice
Wacław Kuba (1888–1939) – Starszy Przodownik Policji Województwa Śląskiego. Uczestniczył w walkach o
granice Polski z Czechami o Śląsk Cieszyński. Zmobilizowany 21 sierpnia 1939 r. wziął udział w walkach
granicznych na Śląsku, a następnie w bitwie pod Tomaszowem Lubelskim (17-20 września 1939 r.), gdzie
został ranny. Aresztowany przez gestapo, zmarł w październiku 1939 r. Dokładna data śmierci nie jest
znana.

Poznań
Antoni Paluch (1891–1939) – funkcjonariusz Straży Granicznej. W 1918 r. wstąpił ochotniczo w szeregi
Straży Ludowej, a następnie walczył w Powstaniu Wielkopolskim i wojnie polsko-bolszewickiej. Służył w
Straży Granicznej jako kierownik Placówki w Silnej. Posterunek ten był najbardziej na zachód wysuniętą
pozycją graniczną. 1 września 1939 r. w godzinach nocnych widząc zbliżający się od strony Pszczewa oddział
Wehrmachtu Paluch stawił mu samodzielnie zbrojny opór ostrzeliwując się z zajętej pozycji. Zginął w trakcie
walki, raniony śmiertelnie w głowę.
Celem akcji „Zapal znicz pamięci” jest także przypomnienie o drastycznych warunkach panujących na
ziemiach wcielonych do III Rzeszy, stanowiących 25% przedwojennych terenów II Rzeczpospolitej i połowę
strefy okupacyjnej niemieckiej. Były one znacznie gorsze niż te jakie panowały w Generalnym
Gubernatorstwie. O sytuacji Polaków na ziemiach wcielonych do III Rzeszy Niemieckiej pisała polska prasa
konspiracyjna. Poniżej fragment („Be Zet”, nr 1/1942):
„Polakom na ziemiach włączonych do Rzeszy n ie wo l no pod groźbą doraźnego pobicia i surowych kar:
 Uczęszczać do kościoła i odbywać praktyk religijnych,
 Brać udział w jakimkolwiek życiu zbiorowym, społecznym i zawodowym,
 Używać publicznie języka polskiego,
 Używać polskich nazw miejscowości i ulic,
 Uczęszczać do opery, teatru [...], do muzeów, bibliotek, instytucji naukowych, na koncerty,
wystawy [...],
 Wykonywać praktyki w wolnych zawodach, za wyjątkiem niektórych lekarzy,
 Uczęszczać do większych parków i zieleńcy,
 Odwiedzać lokali publicznych, restauracji, kawiarń, barów,









Nabywać ubrań i obuwia, które otrzymać można tylko na kartki [...]
Jeździć kolejami bez imiennych przepustek, trudnych do uzyskania
Korzystać z pociągów pośpiesznych i autobusów,
Jeździć powózkami,
Jeździć rowerami (tylko do miejsca pracy odległego co najmniej o 2 km, rowery Polaków są
specjalnie oznaczone),
Posiadać jakiejkolwiek własności nieruchomej,
Korzystać z urządzeń sportowych, pływalni itd.,
Posiadać aparatów fotograficznych, patefonów, płyt gramofonowych,
Dokonywać zakupów w sklepach poza wyznaczonymi godzinami.
Życie polskie na Z[iemiach] Z[achodnich] jest odrutowane i obwarowane na każdym kroku zakazami,
ograniczeniami, napisami Strengstens verboten! [najsurowiej zakazane].”
Po raz trzeci akcję „Zapal znicz pamięci" zwieńczy „Koncert Zaduszkowy. Pamiętamy…", który odbędzie
się w Teatrze Muzycznym w Poznaniu przy ul. Niezłomnych 1 w Poznaniu. Koncert będzie wyrazem hołdu
oraz pamięci o polskich patriotach, ofiarach gestapo, które ucierpiały w budynku Domu Żołnierza, obecnej
siedzibie Teatru. Tym razem zabrzmi „Misterium Stabat Mater” Włodka Pawlika, jedynego polskiego
laureata Grammy, z 2014 roku. Wykonawcami koncertu będą Kompozytor – Włodek Pawlik, Chór Teatru
Muzycznego w Poznaniu oraz zespół wokalny Sonus Artis pod dyrekcją Jacka Sykulskiego. Koncertowi
patronują: Marszałek Województwa Wielkopolskiego Marek Woźniak, prezes Instytutu Pamięci Narodowej
dr Łukasz Kamiński, prezydent Miasta Poznania Jacek Jaśkowiak oraz dyrektor Muzeum Historii Polski
Robert Kostro.
3.11.2015 r., godz. 17.30 (koncert zamknięty) i 20.00 (koncert biletowany)
Bilety w cenie 20-60 zł dostępne w Kasie Teatru, CIM, na portalu Bilety24.pl oraz na www.teatrmuzyczny.poznan.pl
Koncert niebiletowany dofinansowany ze środków Urzędu Miasta Poznania i Samorządu
Województwa Wielkopolskiego.
Po raz pierwszy akcja społeczna „Zapal znicz pamięci” odbyła się w Wielkopolsce w 2009 roku, jako wspólny
projekt Radio Merkury Poznań i poznańskiego oddziału IPN. Dziś „Zapal znicz pamięci” to wspólny projekt
pięciu rozgłośni regionalnych Polskiego Radia z Poznania, Bydgoszczy, Gdańska, Łodzi i Katowic oraz Biur
Edukacji Publicznej IPN z tych miast przy współpracy Muzeum Historii Polski. Inicjatorką akcji jest Anna
Gruszecka – była dziennikarka Radia Merkury. Patronem Honorowym akcji jest od samego początku
Marszałek Województwa Wielkopolskiego Marek Woźniak. Uczestnicy akcji często nie tylko zapalają znicze,
ale także organizują w swoich miejscowościach spacery edukacyjne, wyprawy rowerowe, krótkie prelekcje o
wojennej historii, a rozgłośnie w swoich audycjach przypominają o specyfice okupacji na ziemiach
wcielonych. Co roku podczas akcji znicze zostają zapalone w około 300 miejscach.
Partnerzy akcji: Radio Merkury Poznań, Radio PiK, Radio Katowice, Radio Gdańsk i Radio Łódź oraz IPN i
pamięci.pl, dzieje.pl, Muzeum Historii Polski, Teatr Muzyczny w Poznaniu, Fundacja Rozwoju Miasta
Poznania
Kontakt dla mediów:
OBEP IPN Gdańsk
Krzysztof Drażba – p.o. Kierownika Referatu Edukacji Historycznej, tel. 0(58) 668-49-07, kom. 784 465 268,
[email protected]
Agnieszka Gumińska – tel. 58 669 05 36, 882 063 821,[email protected]
Delegatura IPN w Bydgoszczy
dr Izabela Mazanowska – tel. 52 321 95 01, 795 460 822, [email protected]
OBEP IPN Łódź
dr Tomasz Toborek – Kierownik REH, tel. (42) 616 27 53, [email protected]
Artur Ossowski, tel. (0-42) 616 27 18, [email protected]
OBEP IPN Katowice
Ewelina Małachowska – p.o. Kierownika REH, tel. 32 207 03 14, [email protected]
OBEP IPN Poznań
dr Agnieszka Łuczak – Naczelnik OBEP, tel. 61 835 69 69, [email protected]
Dodatkowe informacje:
http://poznan.ipn.gov.pl/aktualnosci/2015/poznan/zapal-znicz-pamieci-edycja-vii-poznan,18-pazdziernika-2015