Alina Witek-Nowakowska - Gimnazjum nr 4 Gliwice
advertisement
GEOGRAFIA: Świat bez tajemnic Wymagania edukacyjne na stopnie szkolne kl. III Nr lekcji Dopuszczający 1-7 wymienia źródła energii, wymienia zakłady przemysłowe w okolicy swojego miejsca zamieszkania i przedstawia ich profil produkcji, podaje przykłady placówek i instytucji usługowych w Polsce, we własnym regionie, województwie, miejscowości, wymienia nazwy i wskazuje na mapie największe polskie porty morskie, podaje przykłady towarów i usług, które są przedmiotem handlu zagranicznego Polski (eksportu i importu) Dostateczny Dobry Bardzo dobry Przemysł. Usługi – łączność, transport, handel zagraniczny. podaje tradycyjne i alternatywne źródła energii, wskazuje na mapie główne rejony wydobycia surowców energetycznych w Polsce, podaje przykłady zmian w przemyśle własnego regionu i ich przyczyny, wskazuje na przykładach, że polski przemysł staje się coraz bardziej nowoczesny, opisuje, na podstawie map tematycznych, przebieg głównych szlaków transportowych, podaje najważniejszych partnerów handlowych Polski pojęcia: alternatywne źródła energii, usługi, łączność, eksport, import zna rozmieszczenie największych elektrowni w kraju, opisuje główne problemy polskiej energetyki, opisuje zmiany zachodzące w polskim przemyśle po 1989 roku i podaje ich przyczyny, wymienia główne cechy przemysłu wysokich technologii, podaje gałęzie przemysłu obecnie najszybciej rozwijające się, wskazuje na mapie wybrane okręgi przemysłowe, rozróżnia rodzaje usług i opisuje ich znaczenie w gospodarce kraju, porównuje, na podstawie danych statystycznych, zatrudnienie w usługach w wybranych województwach oraz w Polsce i innych krajach, ocenia poziom usług w miejscu swojego zamieszkania podaje główne cechy transportu w Polsce, oblicza saldo handlu zagranicznego formułuje wnioski, na podstawie wykresów lub danych statystycznych, dotyczące tendencji zmian wykorzystania różnych źródeł energii na świecie i w Polsce, ocenia, na podstawie wykresu lub danych statystycznych, strukturę wykorzystania poszczególnych źródeł energii w produkcji energii elektrycznej w Polsce i porównuje z innymi krajami Europy, wyjaśnia, uwzględniając główne czynniki, lokalizację wybranych zakładów przemysłowych lub gałęzi przemysłu (w tym w regionie zamieszkania), wyjaśnia przyczyny szybkiego rozwoju wybranych usług w Polsce i we własnym regionie, ocenia możliwość rozwoju usług w miejscu swojego zamieszkania, wykazuje wpływ transportu na rozwój gospodarczy kraju, analizuje, na podstawie Celujący wyjaśnia lokalizację największych elektrowni, wykazuje konieczność zmian w strukturze zużycia energii elektrycznej w Polsce, ocenia wpływ polskiej energetyki na środowisko przyrodnicze, uzasadnia ogromne znaczenie że przemysłu elektromaszynowego, chemicznego i spożywczego w gospodarce kraju, ocenia zmiany zachodzące w rozmieszczeniu przemysłu w Polsce, ocenia rolę łączności w gospodarce kraju i życiu człowieka oraz poziom jej rozwoju w Polsce, wyjaśnia zróżnicowanie gęstości sieci kolejowej i drogowej w Polsce, ocenia, na podstawie danych statystycznych, poziom rozwoju wybranych rodzajów transportu w Polsce, wyjaśnia, na podstawie danych statystycznych, strukturę eksportu i importu Polski, 1 pojęcia: przemysł, przemysł wysokich technologii, ośrodek przemysłowy, okręg przemysłowy, dodatni bilans handlowy, ujemny bilans handlowy danych statystycznych, bilans handlu zagranicznego Polski w ostatnich latach, ocenia, na podstawie danych statystycznych, udział Polski w handlu światowym wykazuje, że dodatni bilans handlowy jest korzystny dla gospodarki Kształtowanie i ochrona środowiska przyrodniczego 9,10 podaje przykłady zagrożeń dla środowiska przyr. oraz dóbr kultury, wynikające z działalności gospodarczej korzystając z mapy, nazywa i określa położenie parków narodowych Polski, podaje nazwy polskich parków narodowych wpisanych na Światową Listę Rezerwatów Biosfery oraz na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości UNESCO, wykazuje konieczność ochrony środowiska przyrodniczego i dóbr kultury w Polsce pojęcia: rekultywacja, recykling określa, korzystając z mapy Polski, położenie obszarów o najbardziej zdegradowanym środowisku przyrodniczym i podaje przyczyny degradacji, wymienia i charakteryzuje formy ochrony przyrody, podaje przykłady rekultywacji obszarów zdegradowanych ocenia, na podstawie map i danych statystycznych, stan środowiska przyrodniczego w Polsce oraz własnym regionie w ostatnich latach, proponuje działania na rzecz ochrony środowiska geograficznego we własnym regionie wyjaśnia założenia zrównoważonego rozwoju ocenia atrakcyjność turystyczną własnego regionu ocenia zagospodarowanie turystyczne kraju i własnego regonu pojęcia: rozwój zrównoważony Walory turystyczne Polski 8 podaje przykłady miejscowości oraz obszarów w Polsce o dużych walorach turystycznych planuje, korzystając z przewodników turystycznych oraz mapy samochodowej, wycieczkę po wybranym regionie Polski wymienia i opisuje obiekty wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości UNESCO Krainy geograficzne Polski Pobrzeża Południowobałtyckie. 14 wskazuje na mapie i omawia położenie regionu, wybranych miast (portów, uzdrowisk) wymienia i wskazuje na mapie główne krainy geograficzne regionu, wybrane elementy linii brzegowej, wymienia krainy regionu o wymienia i opisuje cechy polskich krajobrazów nadmorskich, wykazuje, korzystając z map oraz diagramów klimatycznych, wpływ planuje wycieczkę krajoznawczą po wybranej krainie Pobrzeża, uwzględniając walory przyrodnicze i kulturowe ocenia, na podstawie map tematycznych, możliwości rozwoju rolnictwa, przemysłu i turystyki w pasie pobrzeży 2 najbardziej żyznych glebach, wymienia przykłady walorów turystycznych regionu pojęcia: bryza Bałtyku na klimat regionu, wyjaśnia mechanizm powstawania bryzy, przedstawia rolę morza w modelowaniu wybrzeża, opisuje, na podstawie map tematycznych, najważniejsze cechy gospodarki regionu Pojezierza 15 opisuje położenie oraz wskazuje na mapie główne krainy geograficzne pasa pojezierzy, największe jeziora oraz wzgórza morenowe o największej wysokości bezwzględnej wymienia oraz podaje przykłady elementów rzeźby młodoglacjalnej, wskazuje na mapie obszary wydobycia węgla brunatnego oraz soli kamiennej i potasowej, charakteryzuje,korzystajc z map, klimat pojezierzy, wymienia przykłady walorów turystycznych regionu pojęcia: rzeźba młodoglacjalna nazywa oraz wskazuje na mapie przebieg głównych pradolin, wykazuje związek klimatu z rzeźbą terenu, rozpoznaje na mapie (na podstawie kształtu) rodzaje jezior polodowcowych, opisuje, na podstawie map tematycznych, najważniejsze cechy gospodarki regionu porównuje, korzystając z map, środowisko przyrodnicze poszczególnych pojezierzy, podaje przykłady wpływu środowiska przyrodniczego na główne cechy gospodarki pojezierzy planuje wycieczkę krajoznawczą po wybranej krainie pojezierzy uwzględniając walory przyrodnicze i kulturowe pojęcia: agroturystyka Niziny Środkowopolskie 16 opisuje położenie oraz wskazuje na mapie główne krainy geograficzne pasa Nizin Środkowopolskich, odczytuje wysokości bezwzględne wskazanych miejsc opisuje korzystając z map przedstawia wiodące cechy klimatycznych, środowiska przyrodniczego zróżnicowanie klimatyczne regionu, w pasie nizin, przedstawia dominujące wskazuje na mapie i cechy gospodarki omawia przebieg głównych poszczególnych krain pradolin, wchodzących w skład Nizin Środkowopolskich wskazuje na mapie wybrane ośrodki przemysłowe pojęcia: rzeźba staroglacjalna regionu, obszary o korzystnych warunkach rolniczych, wymienia przykłady walorów turystycznych regionu wykazuje współzależności, na podstawie map tematycznych, między składnikami środowiska przyrodniczego, podaje przykłady wpływu środowiska przyrodniczego poszczególnych krain na główne cechy gospodarki (w tym surowców mineralnych) porównuje, korzystając z map, krainy geograficzne pasa Nizin Środkowopolskich pod względem przyrodniczym i gospodarczym 3 Wyżyny 17, 18 opisuje położenie oraz wskazuje na mapie główne krainy geograficzne pasa wyżyn odczytuje na mapie wysokości bezwzględne najwyższych wzniesień na Wyżynach Polskich (w tym w Górach Świętokrzyskich), wskazuje obszary wydobycia węgla kamiennego podaje przykłady form krasowych wskazuje na mapie wybrane ośrodki przemysłowe regionu, podaje przykłady walorów turystycznych na wyżynach, wymienia surowce mineralne wydobywane na Wyżynie Śląskiej, wyjaśnia przyczyny koncentracji przemysłu i dużej gęstości zaludnienia na Wyżynie Śląskiej, podaje przykłady wpływu działalności gospodarczej na środowisko przyr. pojęcia: wąwóz, rzeźba krasowa, stalaktyt, stalagmit, stalagnat przedstawia charakterystyczne cechy rzeźby terenu poszczególnych krain pasa wyżyn, wyjaśnia powstanie wąwozów i rzeźby krasowej, przedstawia dominujące cechy gospodarki poszczególnych krain wchodzących w skład pasa wyżyn, wymienia główne gałęzie przemysłu i ośrodki przemysłowe GOP-u, podaje przykłady działań na rzecz poprawy stanu środowiska przyrodniczego Wyżyny Śląskiej wykazuje związek rzeźby terenu poszczególnych wyżyn z występującymi tam skałami, wyjaśnia pochodzenie lessu na wyżynach oraz gołoborzy w Górach Świętokrzyskich, ocenia, na podstawie map i danych statystycznych, stan środowiska przyrodniczego na Wyżynie Śląskiej porównuje warunki rozwoju rolnictwa na wyżynach, przedstawia przemiany gospodarcze, które nastąpiły w GOP-ie po1998 roku Kotliny Podkarpackie. Pogórze Karpackie. Beskidy 19 opisuje położenie oraz wskazuje na mapie kotliny, Pogórze Karpackie oraz Beskidy, odczytuje, korzystając z mapy, wysokości bezwzględne wybranych szczytów w Beskidach wymienia rodzaje skał występujące na Pogórzu i w Beskidach, przedstawia rolę kotlin śródgórskich w gospodarce regionu, podaje przykłady funkcji, jakie pełni Kraków w Polsce i w regionie, wymienia i lokalizuje wybrane uzdrowiska, wymienia walory turystyczne regionu pojęcia: połonina opisuje i porównuje cechy rzeźby terenu kotlin, Pogórza Karpackiego oraz Beskidów przedstawia dominujące cechy gospodarki kotlin, Pogórza Karpackiego i Beskidów wykazuje związek zróżnicowania produkcji rolnej na Pogórzu i w Beskidach z piętrowością klimatu (piętra gospodarki rolnej) wykazuje związek rzeźby terenu z budową geologiczną na Pogórzu Karpackim i w Beskidach (z uwzględnieniem alpejskich ruchów górotwórczych) pojęcia: płaszczowina pojęcia: flisz karpacki 4 Tatry. Pieniny. Podhale 20 opisuje położenie oraz wskazuje na mapie Tatry, Podhale i Pieniny, wymienia elementy górskiej rzeźby terenu, uzasadnia konieczność ochrony przyrody Tatr wymienia rodzaje skał występujących w Tatrach i Pieninach, opisuje elementy rzeźby wysokogórskiej, opisuje piętrowy układ roślinności w Tatrach, ocenia wpływ turystyki na środowisko przyrodnicze regionu podaje przykłady walorów turystycznych Tatr, Podhala i Pienin opisuje elementy rzeźby wysokogórskiej Tatr i przedstawia ich genezę - porównuje rzeźbę terenu Tatr Wysokich i Zachodnich, wykazuje związek rzeźby terenu z budową geologiczną Tatr, Podhala i Pienin porównuje przyrodnicze czynniki dla rozwoju rolnictwa w Sudetach i na Przedgórzu Sudeckim wyjaśnia związek współczesnej rzeźby terenu Sudetów z alpejskimi ruchami górotwórczymi pojęcia: alpejska rzeźba terenu pojęcia: granie, turnie, piarg, stożek piargowy, wywierzysko, hale Sudety 20 opisuje położenie oraz wskazuje na mapie Sudety i Przedgórze Sudeckie, wskazuje na mapie pasma górskie Sudetów oraz kotliny: Kłodzką i Jeleniogórską wymienia główne surowce mineralne (w tym skalne) Sudetów wymienia i lokalizuje na mapie wybrane uzdrowiska, porównuje, na podstawie map i fotografii, rzeźbę terenu Sudetów i Przedgórza Sudeckiego, podaje przykłady walorów turystycznych regionu ukazuje wpływ lodowców górskich na rzeźbę terenu Sudetów, wymienia przykłady rzeźby zrębowej, przedstawia dominujące cechy gospodarki Sudetów pojęcia: zręby, stoliwa, uskok brzeżny 5 Region, w którym mieszkam 2427 określa położenie, korzystając z mapy, własnej miejscowości (kraina geograficzna, gmina, powiat województwo), wymienia nazwy sąsiednich miejscowości, wymienia rodzaje skał oraz surowców mineralnych występujących w regionie i podaje przykłady ich wykorzystania, podaje nazwę najbliższej rzeki, jeziora, przedstawia występowanie lasów w regionie, oraz inne naturalne formacje roślinne regionu najbliższej okolicy, wymienia główne uprawy i kierunki hodowli, nazywa i wskazuje na mapie największe miasta regionu, wymienia i opisuje walory środowiska przyrodniczego, wymienia pomniki przyrody najbliższej okolicy i regionu, planuje wycieczkę po własnej miejscowości, podaje przykłady wpływu działalności człowieka na środowisko przyrodnicze (negatywne i pozytywne), na podstawie mapy przedstawia położenie własnego miasta na tle szlaków transportowych, nazywa i rozpoznaje skały, wymienia surowce mineralne występujące w najbliższej okolicy, regionie oraz miejsca ich eksploatacji, ocenia zagrożenie powodziami w regionie, na podstawie dostępnych źródeł ocenia stan czystości wód powierzchniowych w najbliższej okolicy, wymienia największe zakłady produkcyjne w regionie oraz profil ich produkcji, opisuje funkcje, które pełnią największe miasta regionu, ocenia możliwość obsługi turystów w regionie, podaje przykłady zakładu przemysłowego w regionie o wyjątkowej uciążliwości dla człowieka i środowiska przyrodniczego, ocenia sposób składowania odpadów, śmieci i ścieków we własnej miejscowości, podaje nazwy i wskazuje na mapie parki narodowe i krajobrazowe regionu, opracowuje charakterystykę ludności swojej miejscowości, określa kryteria wydzielania regionu, wymienia nazwy sąsiednich gmin, przedstawia formy gospodarczego wykorzystania wód w regionie, podaje gatunki roślin i zwierząt żyjących w regionie, które są objęte ochroną, wymienia i opisuje zabytki kultury materialnej najbliższej okolicy i regionu, na podstawie różnych źródeł indor. ocenia warunki przyrodnicze rolnictwa w regionie, opisuje formy użytkowania ziemi, planuje wycieczkę po regionie, ocenia stan środowiska przyrodniczego we własnej miejscowości, podaje przykłady działań zmierzających do ochrony przyrody w najbliższej okolicy, podaje przykłady działań rekultywacji terenów zdegradowanych, na podstawie danych statyst. porównuje wybrane cechy demograficzne ludności województwa, w którym wymienia nazwy sąsiednich powiatów, ocenia wykorzystywanie w gospodarce bazy surowców skalnych i mineralnych, opracowuje przewodnik turystyczny po okolicy miejsca zamieszkania przedstawia związek rodzaju i ułożenia skał z przeszłością geologiczną regionu, na podstawie danych statystycznych ocenia poziom rolnictwa w regionie (województwie) na tle innych rejonów kraju, na podstawie danych statystycznych opracowuje charakterystykę ludności województwa, w którym mieszka , uwzględniającą wybrane cechy demograficzne: liczbę ludności, ruch naturalny ludności, strukturę zatrudnienia, migracje zewnętrzne (kierunki i przyczyny), opracowuje i opisuje, na podstawie map o różnej treści i własnych obserwacji terenowych, trasy wycieczek po własnym regionie uwzględniając walory przyrodnicze i kulturowe, przygotowuje prezentacje multimedialne promujące miejsce swojego zamieszkania i własny regon 6 przedstawia cechy wyróżniające ludność regionu na tle ludności kraju (np. gwara, stroje regionalne,budownictwo, zdobnictwo), przedstawia przykłady zwyczajów regionalnych pojęcia: folklor, skansen uwzględniając: liczbę ludności, pochodzenie, zajęcia ludności, problemy młodzieży, opisuje wybrane budowle związane z historią miejscowości pojęcia: region, grupa etnograficzna, dialekt (gwara) mieszka z cechami ludności Polski (przyrost naturalny, gęstość zaludnienia, strukturę zatrudnienia i bezrobocie), wymienia wybitne postaci, które zasłużyły się dla miejscowości, regionu (kraju) w przeszłości oraz współcześnie Dopuszczający Dostateczny 28 lokalizuje na mapie Czechy i Słowację, podaje nazwy ich stolic oraz wskazuje na mapie ich położenie, podaje przykłady walorów turystycznych Czech i Słowacji opisuje, korzystając z mapy, położenie geograficzne Czech i Słowacji, lokalizuje na mapie wskazane krainy geograficzne, rzeki oraz miasta Czech i Słowacji 29 wskazuje na mapie Ukrainę, Białoruś i Litwę,, podaje nazwy stolic oraz lokalizuje je na mapie, odczytuje z mapy nazwy największych rzek oraz miast omawianych państw opisuje położenie geograficzne Ukrainy, Białorusi i Litwy, wskazuje na mapie miejsca występowania wybranych surowców mineralnych w omawianych państwach, charakteryzuje warunki środowiska przyrodniczego z punktu widzenia przydatności dla rolnictwa i wymienia główne kierunki produkcji rolnej w Dobry Sąsiedzi Polski Czechy i Słowacja porównuje, na podstawie map, środowisko przyrodnicze (w tym bogactwa mineralne) Czech i Słowacji, podaje przykłady współzależności między środowiskiem przyrodniczym a działalnością gospodarczą Ukraina, Białoruś, Litwa porównuje, na podstawie map, środowisko przyrodnicze Ukrainy, Białorusi i Litwy, przedstawia cechy rolnictwa Ukrainy, Białorusi i Litwy, podaje przykłady przemian społecznych i gospodarczych na Ukrainie, wskazuje przyczyny i konsekwencje ujemnego przyrostu naturalnego na Ukrainie Bardzo dobry Celujący wykazuje różnice w rozwoju gospodarczym Czech i Słowacji wykazuje wpływ przystąpienia do UE Czech i Słowacji na rozwój gospodarczy tych państw porównuje, korzystając z danych statystycznych, gospodarkę Białorusi i Litwy, porównuje, korzystając z danych statystycznych, poziom gospodarki Ukrainy z poziomem gospodarki innych państw (uwzględniając główne kierunki oraz cechy wyróżniające) porównuje zmiany społeczne i gospodarcze zachodzące na Białorusi i na Litwie po 1990 roku, podaje przykłady powiązań gospodarczych między Rosją a Białorusią 7 omawianych państwach, przedstawia konsekwencje awarii elektrowni w Czarnobylu 30,31 32,33 wskazuje na mapie Rosję oraz podaje nazwę jej stolicy, lokalizuje na mapie lokalizuje na mapie wskazane obiekty geograficzne Rosji (krainy geograficzne, rzeki, jeziora, morza, miasta) lokalizuje na mapie Niemcy oraz ich stolicę, lokalizuje na mapie przynajmniej trzy rzeki i trzy miasta Niemiec opisuje, korzystając z mapy, położenie geograficzne Rosji oraz jej stolicy, podaje przykłady konsekwencji dużej rozciągłości południkowej i równoleżnikowej, wskazuje, korzystając z map tematycznych, miejsca występowania wybranych surowców mineralnych i obszary upraw roślin, wymienia przyczyny spadku liczby ludności Rosji w ostatnim okresie, przedstawia zróżnicowanie narodowościowe i kulturowe Rosji, wskazuje obszary o dużej i małej gęstości zaludnienia opisuje, korzystając z mapy, położenie geograficzne Niemiec oraz ich stolicy, lokalizuje na mapie wskazane obiekty geograficzne Niemiec: krainy geograficzne, rzeki, miasta, wymienia główne cechy gospodarki Niemiec (nowoczesny, dobrze Rosja charakteryzuje, na podstawie map, środowisko przyrodnicze Rosji, porównuje, korzystając z map, środowisko przyrodnicze europejskiej i azjatyckiej części Rosji, wykazuje różnice w zaludnieniu różnych regionów Rosji i wskazuje przyczyny tych różnic, wykazuje rolę surowców energetycznych w gospodarce Rosji Niemcy charakteryzuje, na podstawie map, środowisko przyrodnicze Niemiec, wykazuje na przykładach związek produkcji rolnej Niemiec z warunkami środowiska przyrodniczego, identyfikuje cechy rolnictwa towarowego, przedstawia główne kierunki i wykazuje zależności między elementami środowiska przyrodniczego Rosji, porównuje zagospodarowanie azjatyckiej i europejskiej części Rosji, podaje przyczyny wyludniania się Syberii ocenia, na podstawie map, warunki środowiska przyrodniczego wskazanych obszarów Rosji z punktu widzenia życia i działalności człowieka, wyszukuje w źródłach statystycznych dane dotyczące miejsca Rosji w produkcji przemysłowej świata wyjaśnia, starzenie się społeczeństwa Niemiec jako problem społeczny i gosp. (z uwzględnieniem imigracji) przedstawia problemy gospodarcze powstałe w wyniku połączenia NRD i RFN, ocenia, na podstawie danych statystycznych, ocenia środowisko przyrodnicze z punktu widzenia gospodarki kraju, wyjaśnia przyczyny dynamicznego rozwoju gospodarczego Niemiec, wykazuje rolę Niemiec w Europie 8 rozwinięty przemysł, wysoki poziom rolnictwa towarowego) 35 lokalizuje na mapie kraje skandynawskie oraz ich stolice pojęcia: gejzer przedstawia, korzystając z map, cechy położenia państw skandynawskich i cechy środowiska przyrodniczego, wymienia czynniki wpływające na średnią długość życia ludności w krajach skandynawskich, podaje przykłady działalności gospodarczej państw skandynawskich wynikającej z cech środowiska przyrodniczego tych krajów 36 wskazuje na mapie wielką Brytanię oraz jej stolicę, przedstawia wyspiarskie położenie Wielkiej Brytanii podaje cechy położenia Wielkiej Brytanii, wskazane wyspy należące do Wielkiej Brytanii, lokalizuje na mapie krainy geograficzne i historyczne Wielkiej Brytanii, przyczyny zmian w strukturze przemysłu w ReńskoWestfalskim O P. jako przykład zmian zachodzących w przemyśle w Europie Zach Europa Kraje skandynawskie wykazuje, na podstawie map tematycznych, związki między głównymi cechami środowiska przyrodniczego Europy Północnej a głównymi kierunkami rozwoju gospodarczego omawianych państw: wpływ nadmorskiego położenia na gospodarkę Norwegii, racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych (w tym rzek) w krajach Europy Pn, wykorzystanie cech środowiska przyr, dla rozwoju rolnictwa w Danii, wykorzystanie cech środowiska przyr. dla rozwoju rybołówstwa w Islandii Wielka Brytania charakteryzuje środowisko przyrodnicze Wielkiej Brytanii, przedstawia główne kierunki i przyczyny zmian w strukturze przemysłu Okręgu Środkowoangielskiego przedstawia cechy efektywność i towarowość rolnictwa Niemiec przedstawia, na podstawie map: wspólne cechy środowiska przyrodniczego omawianych państw, cechy środowiska przyrodniczego wyróżniające dane państwo, wykazuje zależność między położeniem Islandii w strefie ryftu a występowaniem wulkanów i gejzerów, podaje cechy gospodarki, które wyróżniają dane państwo porównuje, na podstawie danych statystycznych, wskaźniki rozwoju gospodarczego państw skandynawskich wykazuje znaczenie rewolucji przemysłowej i podbojów kolonialnych dla rozwoju Wielkiej Brytanii przedstawia rolę imigrantów w gospodarce kraju 9 wykazuje wpływ położenia Wielkiej Brytanii na jej klimat nowoczesnego przemysłu i rolnictwa Wielkiej Brytanii wskazuje na mapie Francję i jej stolicę, wskazuje na mapie przynajmniej trzy rzeki i trzy miasta Francji, przedstawia znaczenie Paryża jako światowej metropolii pojęcia: technopolia opisuje położenie geogr. Francji oraz jej stolicy, lokalizuje na mapie główne krainy geograficzne, wskazane: rzeki, miasta, wskazuje ,na mapach tematycznych, miejsca występowania wybranych surowców mineralnych i obszary upraw wybranych roślin charakteryzuje, na podstawie lokalizuje na mapie Austrię i jej stolicę, wskazuje na mapie obiekty geograficzne: Alpy, Dunaj, podaje przykłady działalności gospodarczej w Alpach na przykładzie Austrii opisuje położenie geograficzne Austrii oraz jej stolicy, charakteryzuje łańcuch górski Alp Francja 37 38 3940,41 podaje, korzystając z mapy, nazwy europejskich państw położonych nad Morzem Śródziemnym, uzasadnia, dlaczego turyści chętnie map, środowisko przyr. Francji, lokalizuje na mapie wskazane okręgi przemysłowe, wykazuje wpływ warunków środowiska przyrodniczego na kierunki produkcji rolnej w różnych regionach Francji, wykazuje cechy rolnictwa towarowego i wyjaśnia przyczyny wysokiego poziomu rolnictwa Francji, uzasadnia znaczenie Paryża jako światowej metropolii Austria wykazuje (na przykładzie Austrii) wpływ gór na: rozmieszczenie ludności, gospodarkę krajów alpejskich, piętrowość gospodarki rolnej w Alpach, wykorzystanie rzek do rozwoju energetyki, rozwój turystyki, transport przedstawia rolę rolnictwa i przemysłu w gospodarce kraju, przedstawia cechy położenia, wielkości oraz układu przestrzennego Paryża porównuje, na podstawie danych statystycznych, efektywność rolnictwa Francji z rolnictwem innych państw Europy, przedstawia, na podstawie wskazanych źródeł wiedzy, pozycję Francji w gospodarce Europy wykazuje związki między elementami środowiska przyrodniczego Alp (piętrowość klimatu i roślinności, gleby, fen) przedstawia problemy rozwoju turystyki w Austrii Walory turystyczne Europy Południowej. Planujemy wycieczkę po wybranych krajach Europy wymienia nazwy państw pojęcia: przemysł turystyczny wymienia, na podstawie położonych w Europie Pd i przedstawia wspólne cechy dowolnych źródeł lokalizuje je na mapie, środowiska przyrodniczego informacji geograficznej, wymienia przykłady krajów basenu Morza przykłady miejsc ( w tym elementów środowiska Śródziemnego, miasta) Europy Południowej przyrodniczego, które wymienia przykłady walorów najchętniej odwiedzane stanowią walory turystycznych państw przez turystów, wykazuje związki między rozwojem turystyki państw Europy Południowej a warunkami przyrodniczymi tych państw, wykazuje wpływ dziedzictwa kultury śródziemnomorskiej 10 odwiedzają państwa położone w rejonie Morza Śródziemnego, projektuje, na podstawie wskazanego źródła wiedzy geograficznej, trasę wycieczki po wybranym mieście Europy 43 lokalizuje na mapie Azję, opisuje położenie Azji w stosunku do równika i południka 0°, lokalizuje, korzystając z mapy, wskazane obiekty geograficzne: największe wyspy i półwyspy, krainy geograficzne (Himalaje i ich najwyższy szczyt, przynajmniej dwie wyżyny i dwie niziny), rzeki (przynajmniej cztery) 44,45 lokalizuje na mapie Chiny i ich stolicę, lokalizuje na mapie turystyczne państw śródziemnomorskich, wymienia przykłady miast najchętniej odwiedzanych przez turystów, zabytków kultury materialnej państw Europy Południowej, wymienia przykłady zabytków kultury materialnej we wskazanych miastach Europy śródziemnomorskich, opracowuje, korzystając z map, przewodników, internetu, trasę wycieczki po wybranej części Europy, prezentuje opracowaną trasę wycieczki po wybranej części Europy Azja Azja – kontynent kontrastów opisuje położenie geogr. oblicza rozciągłość Azji w stosunku do innych południkową i kontynentów i oceanów, równoleżnikową Azji, lokalizuje na mapie charakteryzuje, korzystając z wybrane elementy linii map tematycznych, brzegowej Azji, środowisko przyrodnicze nazywa i lokalizuje na wskazanego obszaru Azji, mapie główne formy wyjaśnia mechanizm ukształtowania powierzchni powstawania monsunów, Azji, wskazuje na mapie obszary wskazuje na mapie Azji bezodpływowe obszary występowania głównych typów klimatu, wybranych formacji roślinnych, podaje przynajmniej dwa przykłady kontrastów przyrodniczych Azji Chiny opisuje położenie geogr. przedstawia, korzystając z Chin oraz ich stolicy, map tematycznych, przedstawia, na podstawie zróżnicowanie środowiska rozpoznaje na fotografiach wskazane zabytki kultury materialnej Europy na rozwój turystyki w regionie basenu Morza Śródziemnego przedstawia związek między klimatem a stanem wód rzek w Azji w różnych porach roku, wyjaśnia przyczynę występowania bagien na Nizinie Zachodniosyberyjskiej, wykazuje, na podstawie map tematycznych, że Azja jest kontynentem wielkich geograficznych kontrastów ocenia środowisko przyrodnicze wskazanych obszarów Azji z punktu widzenia życia i działalności człowieka wykazuje, na podstawie wykresów i danych liczbowych, przemiany ocenia radykalną politykę demograficzną wprowadzoną przez chińskie 11 46 47,48 wybrane obiekty map tematycznych, warunki geograficzne: Nizinę przyrodnicze obszarów, na Chińską, Tybet, Himalaje, których kształtowały się Huang-ho, Jangcy, stare azjatyckie cywilizacje, podaje liczbę ludności lokalizuje na mapie, wskazane Chin, obiekty geogr: krainy odczytuje, korzystając z geograficzne, rzeki, miasta, mapy, nazwy lokalizuje na mapie, obszary największych miast Chin, wydobycia surowców podaje przykłady roślin mineralnych oraz rejony uprawianych w Chinach, upraw wybranych roślin wskazuje na mapie obszary upraw ryżu w Chinach wskazuje na mapie położenie Japonii i jej stolicy, odczytuje, posługując się mapą, nazwy głównych wysp archipelagu japońskiego oraz oblewających go mórz, wymienia klęski żywiołowe nawiedzające Japonię, wymienia nazwy i wskazuje na mapie położenie trzech japońskich miast, podaje przykłady znanych produktów przemysłu japońskiego wskazuje na mapie Indie oraz ich stolicę, opisuje cechy położenia geograficznego Japonii oraz jej stolicy, wskazuje na mapie największe wyspy japońskie i podaje ich nazwy, wykazuje na przykładach dostosowanie życia ludności i gospodarki do warunków środowiska przyrodniczego opisuje położenie geogr. Indii oraz ich stolicy, przyrodniczego Chin, wyjaśnia, korzystając z map, przyczyny zróżnicowania rozmieszczenia ludności na obszarze Chin, wykazuje związek rytmu upraw ryżu z cechami klimatu monsunowego, identyfikuje cechy rolnictwa intensywnego (przy dużym nakładzie pracy ludzi), przedstawia znaczenie Chin w gospodarce światowej Japonia pojęcia: marikultura opisuje kulturę japońską cechy narodowe Japończyków i ich znaczenie dla rozwoju gospodarki kraju, podaje przykłady koncernów japońskich, mające znaczenie w gospodarce światowej, wykazuje związek zjawisk sejsmicznych z położeniem wysp japońskich na granicy płyt litosfery, wyjaśnia przyczyny występowania tsunami, tajfunów Indie charakteryzuje, korzystając z map, krainy geograficzne ludnościowe i urbanizacyjne w Chinach, wykazuje związek między zróżnicowaniem warunków środowiska przyrodniczego na obszarze Chin a typem rolnictwa (Chiny Wschodnie, Chiny Zachodnie), wskazuje, korzystając z wykresów i danych liczbowych, zmiany znaczenia Chin w gospodarce światowej władze i wymienia przykłady jej konsekwencji, wskazuje przyczyny dynamicznego rozwoju przemysłu w Chinach wykazuje znaczenie czynników społecznokulturowych w tworzeniu nowoczesnej gospodarki Japonii, wykazuje, korzystając z wykresów i danych liczbowych, że Japonia jest potęgą gospodarczą świata wykazuje dostosowanie gospodarki Japonii do warunków środowiska przyrodniczego podaje przyczyny i konsekwencje rozwoju wyjaśnia najważniejsze problemy wynikające z 12 wymienia główne rośliny lokalizuje na mapie, wskazane uprawiane w Indiach, obiekty geograficzne: krainy podaje przykłady wpływu geograficzne, rzeki, miasta, religii (hinduizmu) na zna liczbę ludności i opisuje, życie mieszkańców Indii na czym polega podział kastowy społeczeństwa Indii, podaje przykłady kontrastów gospodarczych Indii, wykazuje związek rytmu upraw i „kultury ryżu” z cechami klimatu monsunowego w Indiach i innych krajach Azji Południowo-Wschodniej 49,50 lokalizuje, korzystając z mapy, region Bliskiego Wschodu, wskazuje ropę naftową jako główne źródło dochodu większości państw regionu wymienia kraje muzułmańskie Bliskiego Wschodu, omawia, korzystając z mapy, położenie krajów Bliskiego Wschodu, wykazuje wpływ klimatu na cechy rolnictwa i regionu 51 opisuje położenie geograficzne Afryki w lokalizuje, korzystając z mapy, wskazane obiekty Indii, opisuje kontrasty społeczne w Indiach, przedstawia tradycyjne i nowoczesne działy przemysłu, wymienia cechy rolnictwa Indii i problemy jego rozwoju, wymienia i lokalizuje na mapie główne obszary rolnicze Indii z uwzględnieniem rodzaju upraw Azja Południowo-Zachodnia charakteryzuje region Bliskiego Wschodu, uwzględniając: cechy kulturowe, zasoby ropy naftowej, poziom rozwoju gospodarczego, wykazuje wpływ religii (islamu) na życie społeczne i gospodarkę regionu, wymienia sposoby sztucznego nawadniania w krajach regionu Wybrane regiony świata Środowisko przyrodnicze Afryki wyjaśnia związek występowania stref wielkich miast, omawia najważniejsze przyczyny hamujące rozwój rolnictwa w Indiach (system dzierżawy, analfabetyzm ludności wiejskiej, wielkość gospodarstw rolnych, ubóstwo ludności wiejskiej) przeludnienia, wykazuje wpływ religii (hinduizmu) na życie mieszkańców i gospodarkę Indii, wyjaśnia przyczyny gwałtownego rozwoju przemysłu high-technology w Indiach wykazuje związek gospodarki państw Bliskiego Wschodu z posiadanymi złożami ropy naftowej wskazuje nowe działy przemysłu i usług, które obecnie rozwijają się w krajach Bliskiego Wschodu wyjaśnia powstawanie pasatów wyjaśnia przyczyny występowania wulkanów i 13 stosunku do równika i południka 0°, lokalizuje na mapie, wskazane obiekty geograficzne: Kotlinę Konga, Atlas, Kilimandżaro, Nil, Kongo, J. Wiktorii oraz J. Tanganika, lokalizuje, korzystając z mapy, obszary występowania lasu równikowego (w Kotlinie Konga), pustyń (Sahara) oraz sawanny 52 lokalizuje, korzystając z mapy, strefę Sahelu, wymienia główne zajęcia ludności zamieszkującej region Sahelu 53 opisuje poziom życia ludności w krajach położonych na południe od Sahary geograficzne: kotliny, wyżyny, góry, rzeki, jeziora, opisuje, korzystając z map tematycznych, cechy środowiska przyrodniczego Afryki klimatyczno-roślinnoglebowych w Afryce i ich symetrycznego układu względem równika z położeniem geograficznym tego kontynentu Strefa Sahelu podaje, korzystając z mapy, nazwy państw położonych w strefie Sahelu, wykazuje związek między działalnością człowieka w strefie Sahelu a zmianami zachodzącymi w środowisku przyrodniczym tego regionu, uzasadnia potrzebę racjonalnego gospodarowania zasobami przyrody w środowisku (niedobory słodkiej wody) Afryka na południe od Sahary wymienia dwa wymienia najważniejsze najważniejsze problemy problemy demograficzne i społeczne regionu (problem gospodarcze państw wyżywienia ludności, afrykańskich położonych na występowanie chorób) południe od Sahary opisuje, korzystając z mapy, położenie geograficzne i środowisko przyrodnicze Sahelu, opisuje życie ludzi i formy gospodarowania w strefie Sahelu, wymienia nazwy roślin żywieniowych uprawianych w strefie Sahelu, ocenia zasoby wodne Sahelu rowów tektonicznych w Afryce wykazuje na przykładzie strefy Sahelu związek między formami gospodarowania człowieka a zasobami wodnymi wyjaśnia, na czym polega pustynnienie Sahelu, podaje przykłady konfliktów zbrojnych (plemiennych, międzypaństwowych) i wskazuje obszary ich występowania porównuje poziom życia ludności w krajach Afryki położonych na południe od Sahelu, określa związki pomiędzy problemami wyżywienia wyjaśnia, dlaczego rolnictwo Afryki nie zaspokaja potrzeb ludności, wykazuje związek podziału politycznego Afryki oraz niektórych problemów 14 54 opisuje położenie Ameryki Północnej i Południowej w stosunku do południka 0°, równika i oceanów, wskazuje na mapie wybrane krainy geograficzne i rzeki obu Ameryk: Andy, Kordyliery, Nizinę Amazonki, Nizinę Zatokową, Równiny Prerii, Wyżynę Brazylijską, ludności, występowaniem chorób (m.in. AIDS) a poziomem życia w krajach na południe od Sahary Środowisko przyrodnicze Ameryki Północnej i Południowej omawia, korzystając z charakteryzuje, korzystając z wykazuje, korzystając z map mapy, położenie map tematycznych, tematycznych, geograficzne Ameryki środowisko przyr. Ameryki Pn podobieństwa i różnice Północnej i Południowej, i Pd, między środowiskiem lokalizuje na mapie podaje przyczyny przyrodniczym Ameryki wybrane obiekty występowania wulkanów i Północnej i Południowej geograficzne obu Ameryk trzęsień ziemi na zachodnich (krainy geograficzne, rzeki, wybrzeżach omawianych jeziora), kontynentów wskazuje obszary wykazuje związek strefowości występowania wybranych roślinnej kontynentu ze formacji roślinnych strefowością klimatyczną 55,56 wskazuje na mapie Stany Zjednoczone i ich stolicę, nazywa i wskazuje na mapie państwa sąsiadujące ze Stanami Zjednoczonymi, wskazuje na mapie wybrane krainy geograficzne, rzeki (przynajmniej trzy), jeziora (cztery), lokalizuje, korzystając z mapy, obszary gęsto zaludnione oraz przynajmniej pięć wielkich miast Stanów Zjednoczonych, opisuje, korzystając z mapy, położenie geograficzne Stanów Zjednoczonych oraz ich stolicy, rozmieszczenie ludności przedstawia, korzystając z wykresów lub danych statystycznych, zróżnicowanie rasowe i etniczne społeczeństwa Stanów Zjednoczonych, lokalizuje ,na mapie, wybrane miasta (w tym wchodzące w skład megalopolis), lokalizuje, główne obszary rolnicze i miejsca Stany Zjednoczone przedstawia cechy miast amerykańskich, wymienia czynniki rozwoju wielkich miast, przedstawia, na podstawie map tematycznych, zróżnicowanie środowiska przyrodniczego Stanów Zjednoczonych i jego wpływ na gospodarkę kraju, wymienia cechy rolnictwa Stanów Zjednoczonych (wielkoobszarowe prywatne gospodarstwa rolne, towarowość rolnictwa, wysoki stopień mechanizacji, ekstensywny sposób wyjaśnia przyczyny zróżnicowania etnicznego i rasowego społeczeństwa Stanów Zjednoczonych, podaje przykłady okręgów przemysłowych najnowszej generacji, wykazuje związki między rozmieszczeniem okręgów przemysłowych a występowaniem surowców mineralnych społeczno-gospodarczych z przeszłością kolonialną tego kontynentu wyjaśnia wpływ południkowego układu krain geograficznych na klimat Ameryk wyróżnia główne cechy i przyczyny wielokulturowości społeczeństwa Stanów Zjednoczonych, wykazuje rolę imigrantów w rozwoju gospodarczym Stanów Zjednoczonych, wykazuje związki między gospodarką rolną a warunkami środowiska przyrodniczego różnych regionów kraju (z uwzględnieniem cech rolnictwa ekstensywnego) 15 57 podaje główne kierunki migracji do Stanów Zjednoczonych dawniej i współcześnie występowania wybranych surowców mineralnych oraz największe okręgi przemysł., przedstawia cechy przemysłu Stanów Zjednoczonych (masowa produkcja, wysoki poziom techniczny, automatyzacja produkcji), podaje przykład Doliny Krzemowej jako okręgu przemysłowego najnowszej generacji wskazuje na mapie Brazylię i jej stolicę, obiekty geograficzne Brazylii: krainy geograficzne, rzeki (dwie najdłuższe), wymienia nazwy dwóch roślin plantacyjnych uprawianych w Brazylii, przedstawia warunki życia ludności w dzielnicach nędzy, podaje przykłady działalności gospodarczej w Amazonii opisuje, korzystając z mapy, położenie geograficzne Brazylii oraz jej stolicy, przedstawia pochodzenie ludności Brazylii, podaje przyczynę wzrostu liczby ludności miejskiej Brazylii, identyfikuje konflikt interesów pomiędzy ekologicznymi skutkami wylesiania Amazonii a jej gospodarczym wykorzystaniem gospodarowania, monokultury, specjalizacja gospodarstw rolnych), przedstawia, korzystając z danych statystycznych, rolę Stanów Zjednoczonych w gospodarce światowej, wykazuje rolę przemysłu nowoczesnych technologii w gospodarce kraju Brazylia określa cechy rozwoju i problemy wielkich miast Brazylii, podaje przykłady wpływu warunków przyrodniczych na gospodarkę kraju wyjaśnia, na przykładzie Brazylii, przyczyny zróżnicowania kulturowego i etnicznego Ameryki Południowej uzasadnia koncentrację ludności i przemysłu na południowo-wschodnim wybrzeżu Brazylii Związek Australijski 16 58 wskazuje na mapie Australię i opisuje jej położenie względem zwrotnika Koziorożca, wymienia nazwy i wskazuje na mapie oceany oblewające Australię, lokalizuje na mapie wybrane obiekty geograficzne: Alpy Australijskie, Górę Kościuszki, MurrayDarling, jezioro Eyre, wymienia nazwy charakterystycznych roślin i zwierząt Australii pojęcia: wody artezyjskie omawia, korzystając z mapy, położenie geograficzne Australii oraz jej stolicy, lokalizuje, korzystając z mapy, wybrane obiekty geogr. Australii wymienia przykłady osobliwości flory i fauny uzasadnia, że Australia jest najbardziej suchym kontynentem świata przedstawia, korzystając z map, rozmieszczenie upraw i chowu zwierząt, wskazuje na mapie obszary występowania wybranych bogactw mineralnych 59 lokalizuje na mapie Antarktydę i Arktykę, opisuje warunki klimatyczne obszarów polarnych, podaje przykłady roślin i zwierząt żyjących w Arktyce i Antarktyce omawia, korzystając z mapy, położenie geograficzne i granice obszarów polarnych, przedstawia cechy środowiska przyrodniczego Arktyki i Antarktyki, podaje przykłady działalności człowieka na obszarach polarnych, podaje przykłady zmian zachodzących w środowisku przyrodniczym obszarów polarnych przedstawia wpływ czynników klimatycznych na klimat Australii, wyjaśnia przyczyny suchości klimatu Australii, charakteryzuje, środowisko przyrodnicze Australii, opisuje warunki geologiczne występowania wód artezyjskich, wymienia regiony Australii o najkorzystniejszych warunkach dla rozwoju gospodarczego, wyjaśnia nierównomierne rozmieszczenie ludności Australii Arktyka i Antarktyka wyjaśnia związek cech środowiska przyrodniczego obszarów polarnych z ich położeniem wokół biegunów, porównuje status prawny Arktyki i Antarktydy, podaje przyczyny zmian zachodzących w środowisku przyrodniczym obszarów polarnych wykazuje związek roślinności z warunkami klimatycznymi Australii, wyjaśnia rozmieszczenie obszarów o najkorzystniejszych warunkach dla rozwoju gospodarki kraju, przedstawia cechy rolnictwa ekstensywnego Australii wyjaśnia przyczyny występowania reliktowych gatunków zwierząt w Australii, wyjaśnia pochodzenie polskich nazw na mapie Australii, wykazuje odmienne cechy gospodarki Australii od gospodarki innych krajów wysoko rozwiniętych wykazuje wpływ wzrostu efektu cieplarnianego na: wielkość i grubość pokrywy lodowej obszarów polarnych, zmiany w świecie roślin i zwierząt obszarów polarnych porównuje zmiany zachodzące w środowisku przyrodniczym Arktyki i Antarktyki, wykazuje wpływ zmian zachodzących aktualnie w środowisku przyrodniczym obszarów polarnych na zmiany w skali globalnej 17 6063 podaje przykłady problemów współczesnego świata Problemy współczesnego świata podaje przykłady wskazuje miejsca konfliktów problemów współczesnego zbrojnych na Bliskim świata: Wschodzie środowiskowych, społecznych, gospodarczych, politycznych uzasadnia, że większość problemów ogólnoświatowych zrodziło się jako problemy lokalne, uzasadnia potrzebę współpracy międzynarodowej w celu łagodzenia problemów światowych wyszukuje w różnych źródłach wiedzy informacji o współczesnych problemach ogólnoświatowych, w tym o aktualnych konfliktach zbrojnych 18
