Nr 3 641 PRZETRWANIE HBV DNA U DZIECI LECZONYCH
advertisement
PRZEGL Przetrwanie HBV DNA Nr 3 EPIDEMIOL 2005; 59:641649 641 Hanna Gregorek*, Katarzyna Dzier¿anowska-Fangrat*, Marek Woynarowski**, Paulina Jówiak*, Ewa Witkowska-Vogtt *, Urszula Wojda*, Ma³gorzata Syczewska***, Jerzy Socha**, Kazimierz Madaliñski* PRZETRWANIE HBV DNA U DZIECI LECZONYCH INTERFERONEM ALFA MIMO SEROKONWERSJI DO PRZECIWCIA£ ANTY-HBS* * Zak³ad Mikrobiologii i Immunologii Klinicznej, Instytut-Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie Kierownik Zak³adu: Danuta Dzier¿anowska ** Klinika Gastroenterologii, Hepatologii i Immunologii *** Klinika Rehabilitacji, Instytut Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie Zak³ad Immunopatologii, Pañstwowy Zak³ad Higieny, Warszawa Kierownik: Kazimierz Madaliñski S³owa kluczowe: przewlek³e wzw B, dzieci, leczenie IFN-a, serokonwersja, HBV-DNA Key words: chronic hepatitis B, children, IFN-a treatment, seroconversion, HBV-DNA G³ównym celem naszych badañ by³a próba odpowiedzi na nastêpuj¹ce pytania: (1) czy w grupie dzieci z przewlek³ym aktywnym wirusowym zapaleniem w¹troby typu B, które odpowiedzia³y na leczenie IFN-a eliminacj¹ z surowicy HBsAg i HBeAg oraz obecnoci¹ przeciwcia³ anty-HBs, serokonwersja utrzymuje siê po up³ywie kilku lat od zakoñczenia leczenia; (2) czy i u jakiego odsetka dzieci uznanych za wyleczone na podstawie kryteriów obowi¹zuj¹cych w okresie prowadzonej terapii (HBsAg-/HBeAg-/anty-HBs+) obecny jest w surowicy HBV DNA, wiadcz¹cy o przetrwaniu wirusa. WSTÊP Przewlek³e wirusowe zapalenie w¹troby typu B (p. wzw B) nadal stanowi w Polsce istotny problem kliniczny, miêdzy innymi, ze wzglêdu na brak skutecznego leczenia. Progresja wzw B w kierunku choroby przewlek³ej zale¿y od wielu czynników, jednak¿e do najwa¿niejszych z nich nale¿¹: niedojrza³oæ lub niedobory uk³adu odpornoci oraz m³ody wiek w momencie zaka¿enia. W licznych doniesieniach wykazano, ¿e zaka¿enie w okresie oko³oporodowym w ok. 90% przechodzi w przewlek³e wzw B. Natomiast, gdy dochodzi * Praca zosta³a wykonana w ramach grantu Komitetu Badañ Naukowych Nr 6PO5 E 152-21. 642 H Gregorek, K Dzier¿anowska-Fangrat i inni Nr 3 do niego w okresie pierwszych 5 lat ¿ycia, w formê przewlek³¹ przechodzi ok. 20-30% przypadków (1). Dzieci zaka¿one wzw B uwa¿a siê za g³ówne ród³o rozprzestrzeniania infekcji na obszarach endemicznych. Zaka¿enie mo¿e nast¹piæ w ka¿dym wieku, a jego odleg³¹ konsekwencj¹ jest mo¿liwoæ wyst¹pienia gronych chorób, takich jak przewlek³e zapalenie w¹troby, marskoæ, a nawet pierwotny rak w¹troby (2). Zahamowanie replikacji wirusa i stymulacja silnej odpowiedzi odpornociowej gospodarza mog¹ zapobiec postêpowi choroby i ograniczyæ jej nastêpstwa. Dlatego opracowanie skutecznego leczenia przewlek³ego wzw B stanowi priorytetowe zadanie dla wielu grup badawczych, zajmuj¹cych siê tym problemem. Interferon-alfa (IFN-a), naturalnie wystêpuj¹ca cytokina, wykazuj¹ca zarówno dzia³anie przeciwwirusowe jak i immunomodulacyjne, zosta³a zaproponowana do leczenia przewlek³ego wzw B ok. 24 lata temu (3). Chocia¿ wykorzystanie rekombinantowych preparatów IFN-a (rIFN-a) jako leku przeciwwirusowego znacznie wzros³o w ostatnich latach, to jednak skutecznoæ jego dzia³ania jest wci¹¿ niezadowalaj¹ca, a ca³kowita serokonwersja do przeciwcia³ anty-HBs jest rzadko obserwowana. Wiadomo, ¿e obok odpornoci typu komórkowego, odpowied typu humoralnego, a zw³aszcza synteza przeciwcia³ skierowanych przeciwko antygenowi powierzchniowemu (anty-HBs), odgrywa istotn¹ rolê w eliminacji wolnych cz¹steczek wirusa z kr¹¿enia i ogranicza jego rozprzestrzenianie siê w ustroju (4). Zanik HBsAg, pojawienie siê przeciwcia³ anty-HBs oraz normalizacja biochemicznych wskaników funkcji w¹troby s¹ powszechnie stosowanym kryterium, wiadcz¹cym o skutecznej eliminacji zaka¿enia. Miano ca³kowitych anty-HBs przyjêto jako wskanik efektywnoci swoistej odpowiedzi odpornociowej na antygen powierzchniowy wirusa (HBsAg). Efektywnoæ swoistej odpowiedzi na wirusowe antygeny bia³kowe wymaga obecnoci przeciwcia³ neutralizuj¹cych, nale¿¹cych do izotypu IgG (5). Niemniej, liczne badania prowadzone na modelach zwierzêcych i u ludzi wykaza³y, ¿e selekcja w³aciwej podklasy IgG [1-4] w odpowiedzi na dany patogen ma istotne znaczenie dla ca³kowitej eradykacji zaka¿enia. W naszych wczeniejszych badaniach oceny skutecznoci dzia³ania terapeutycznego rIFN-a porównalimy profil przeciwcia³ anty-HBs w podklasach IgG po naturalnej (ostre wzw B) i indukowanej interferonem-alfa serokonwersji (przewlek³e wzw B). Wykazalimy, ¿e po naturalnej serokonwersji synteza anty-HBs jest bardzo selektywna i ogranicza siê prawie wy³¹cznie do IgG1 i IgG3, z minimalnym udzia³em IgG2 i IgG4. Natomiast w grupie leczonej rIFN-a profil swoistych podklas IgG by³ bardzo zró¿nicowany. Nieoczekiwanie, podklasa IgG4, która nie odgrywa istotnej roli w neutralizacji wirusów, a wrêcz przeciwnie, mo¿e blokowaæ dostêp do domen antygenowych przeciwcia³om cytofilnym, by³a drugim, po IgG1, dominuj¹cym izotypem w odpowiedzi na HBsAg (6, 7). W ostatnich latach, dziêki wprowadzeniu nowoczesnych technik biologii molekularnej pozwalaj¹cych na wykrywanie niewielkich iloci materia³u genetycznego, u niektórych chorych po przebytym wzw B wykazano obecnoæ HBV DNA w surowicy, w¹trobie i/lub obwodowych komórkach jednoj¹drowych, mimo eliminacji HBeAg/HBsAg z kr¹¿enia i obecnoci anty-HBs (8, 9). Znaczenie kliniczne i przyczyny równoczesnej obecnoci antyHBs i HBV DNA nie zosta³y ca³kowicie wyjanione, chocia¿ stan taki budzi zrozumia³y niepokój wród badaczy i klinicystów. Kato i wsp. (10) obserwowali wzrost aktywnoci ALT po pojawieniu siê przeciwcia³ anty-HBs u chorego z obecnym w surowicy HBV DNA. Trzy lata póniej stwierdzono u niego redniego stopnia stan zapalny w¹troby. Obserwacje Nr 3 Przetrwanie HBV DNA 643 te, jak równie¿ wyniki naszych badañ, dotycz¹cych odpowiedzi humoralnej indukowanej rIFN-a sk³oni³y nas do zbadania, czy eliminacja antygenów wzw B z surowicy i obecnoæ anty-HBs wi¹¿¹ siê z ca³kowit¹ eliminacj¹ wirusa. W latach 1993-1997 pod kierunkiem Kliniki Gastroenterologii i ¯ywienia IP-CZD w Warszawie przeprowadzono wieloorodkowe, otwarte, niekontrolowane studium oceny efektywnoci leczenia przewlek³ego aktywnego wzw B rekombinowanymi preparatami interferonu-alfa (Intron A, Schering-Plough, Kenilworth, NJ; Roferon, Hoffman La Roche, Switzerland). Ogó³em, z terenu ca³ego kraju zgromadzono dane dotycz¹ce 1689 leczonych dzieci. W 1 rok po zakoñczonej terapii u 910 pacjentów wykonano badania w kierunku obecnoci serologicznych wskaników wzw B. U 91 z nich (10%) stwierdzono eliminacjê HBsAg/ HBeAg z surowicy i obecnoæ przeciwcia³ anty-HBs. Wszystkie te dzieci po up³ywie kilku lat od zakoñczonego leczenia zosta³y zaproszone do udzia³u w badaniach kontrolnych. CEL PRACY Celem pracy by³o uzyskanie odpowiedzi na nastêpuj¹ce pytania: 1) czy w grupie dzieci z przewlek³ym aktywnym wzw B, które odpowiedzia³y na leczenie rIFN-a eliminacj¹ HBsAg/HBeAg i syntez¹ przeciwcia³ anty-HBs, serokonwersja utrzymuje siê po up³ywie kilku lat od zakoñczenia terapii; 2) czy i u jakiego odsetka badanych obecny jest w surowicy HBV DNA mimo obecnoci przeciwcia³ anty-HBs. MATERIA£ I METODY Do udzia³u w badaniach kontrolnych zg³osi³o siê 38 osób, w tym 24 p³ci mêskiej i 14 p³ci ¿eñskiej w wieku od 5 do 22 lat (rednio 9,8 roku). redni czas po podaniu ostatniej dawki rIFN-a wynosi³ 8 lat (zakres: 4-10 lat). U wszystkich badanych wykazano utrzymuj¹ce siê w normie parametry biochemiczne funkcji w¹troby (prawid³owe stê¿enie bilirubiny i aktywnoci ALT). Badania kliniczne wykaza³y dobry stan ogólny pacjentów, nie stwierdzono wystêpowania hepatosplenomegalii ani innych objawów wskazuj¹cych na przewlek³¹ chorobê w¹troby. W okresie prowadzonych badañ ¿adna z osób nie otrzymywa³a antybiotyków, leków przeciwwirusowych i/lub immunomodulacyjnych. Grupê kontroln¹ stanowi³o 19 osób (8 p³ci mêskiej i 11 p³ci ¿eñskiej) w wieku od 6 do 45 lat (rednio 10 lat), które 5-13 lat wczeniej przeby³y ostre wzw B. Do badañ zakwalifikowano tylko te osoby, u których stwierdzono eliminacjê HBsAg/HBeAg, obecnoæ anty-HBs, anty-HBc oraz prawid³owy poziom bilirubiny i ALT. Od wszystkich osób pobrano krew ¿yln¹ do probówek pró¿niowych bez dodatku antykoagulantów. Po wykrzepieniu krew odwirowano, a uzyskan¹ surowicê rozdzielono na ma³e porcje i zamro¿ono w -70°C do czasu analizy. Badania wykonano za zgod¹ Komitetu Etycznego przy Instytucie Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie. Od osób doros³ych oraz rodziców badanych dzieci uzyskano pisemn¹ zgodê. U wszystkich pacjentów wykonano oznaczenia serologicznych markerów wzw B: HBsAg, HBeAg, anty-HBs, anty-HBe i anty-HBc przy u¿yciu aparatury i gotowych odczynników Abbott AXSYM System oraz oznaczenia przeciwcia³ anty-HCV. Do dalszych badañ zakwalifikowano 37/38 pacjentów, u których stwierdzono obecnoæ przeciwcia³ anty-HBs. H Gregorek, K Dzier¿anowska-Fangrat i inni 644 Nr 3 U ka¿dego z nich wykonano nastêpuj¹ce badania: 1) oznaczono miano przeciwcia³ anty-HBs, na podstawie którego obliczono wartoæ redniej geometrycznej (GMT; min. -max.); 2) przeprowadzono izolacjê kr¹¿¹cych kompleksów immunologicznych (kki) i/lub nieswoistych agregatów bia³kowych metod¹ precypitacji przy u¿yciu 3.5% roztworu glikolu polietylenowego (PEG 6000); 3) po oddzieleniu supernatantów, osad poddano kwanej dysocjacji w buforze glicyna-HCl (pH 2.8), co pozwala na uwolnienie antygenów z kompleksów i u³atwia ich wykrywanie (11); 4) w pe³nej surowicy, supernatantach i osadach oznaczono HBV DNA metod¹ PCR przy u¿yciu pó³automatycznego systemu Cobas Amplicor HBV Monitor, Roche Diagnostic System (Branchburg, NJ, USA) zgodnie z instrukcj¹ producenta. Limit wykrywalnoci wynosi³ 200 kopii HBV DNA/ml. Istotnoæ ró¿nic miêdzy grupami badanymi okrelono nieparametrycznym testem MannWhitney, a korelacje miêdzy zmiennymi analizowano testem korelacji Spearmana. Wartoæ p<0.05 przyjêto za istotn¹ statystycznie. WYNIKI M a r k e r y w z w B . Po up³ywie 4-10 lat od zakoñczenia leczenia u 37 z 38 osób (97,4%), które zg³osi³y siê na badania kontrolne, obecne by³y przeciwcia³a anty-HBs, których poziom wykazywa³ znaczn¹, indywidualn¹ zmiennoæ. W grupie badanej, rednie miano przeciwcia³ (GMT) wynosi³o 775 IU/L (zakres: 16-28500 IU/L) i by³o ok. 6-krotnie wy¿sze ni¿ w grupie kontrolnej (GMT: 127 IU/L; zakres: 9-2105 IU/L) (p<0,01). Obecnoæ antygenu HBs stwierdzono u 2 dzieci (5,3%), w tym u 12-letniej dziewczynki (10 lat po leczeniu), u której nie wykazano obecnoci anty-HBs (zosta³a wykluczona z dalszych badañ) oraz u 8,7-letniego ch³opca (6 lat po leczeniu), u którego wykazano równoczesn¹ Ta b e l a I . Serologiczna i kliniczna charakterystyka pacjentów leczonych rIFN-a oraz osób po naturalnej serokonwersji (grupa kontrolna) Ta b l e I . Serological and clinical characteristics of patients treated with IFN-a and subjects after natural seroconversion (control group) *UXSDEDGDQD 1 :LHNZODWDFK *UXSDNRQWUROQD 1 ± ± ± ± ± ± DQW\+%H DQW\+%F DQW\+&9 0. &]DVEDGDQLDSRVHURNRQZHUVMLZODWDFK $/78/ UHGQLD +%V$J DQW\+%VPLDQR,8/Q * mediana ± zakres; ** rednia geometryczna ± zakres Nr 3 Przetrwanie HBV DNA 645 obecnoæ HBsAg i anty-HBs (217 IU/L). Przeciwcia³a anty-HBc obecne by³y u wszystkich badanych, natomiast anty-HBe u 21 z nich (55%). W ¿adnej z grup nie wykazano obecnoci przeciwcia³ anty-HCV. Serologiczn¹ i kliniczn¹ charakterystykê grupy badanej i kontrolnej przedstawiono w tabeli I. H B V- D N A w s u r o w i c a c h i k r ¹ ¿ ¹ c y c h k o m p l e k s a c h i m m u n o l o g i c z n y c h . Ogó³em, HBV DNA w postaci wolnej lub zwi¹zanej wykryto u 13 z 37 badanych (35,1%). W pe³nej surowicy krwi wolny HBV DNA obecny by³ u 5 dzieci (13,5%), które zakoñczy³y leczenie 4-10 lat wczeniej. Po wytr¹ceniu kr¹¿¹cych kompleksów 3,5% roztworem PEG (swoiste i nieswoiste kki i/lub agregaty bia³kowe) wolny HBV DNA wykryto w 7 z 37 supernatantów (18,9%). U 5 z tych pacjentów w pe³nej surowicy nie znaleziono materia³u genetycznego wirusa. Ponadto, HBV DNA stwierdzono w 4 z 37 precypitatów (10,8%) i u 3 z tych pacjentów równie¿ nie wykryto wolnej formy wirusa. W grupie kontrolnej HBV DNA obecny by³ wy³¹cznie w pe³nej surowicy u 3 z 19 osób badanych (15,8%). Nie wykazano korelacji miêdzy obecnoci¹ HBV DNA a czasem jaki up³yn¹³ od podania ostatniej dawki leku. DYSKUSJA Po up³ywie 4 do10 lat od zakoñczonego leczenia, obecnoæ HBsAg w surowicy stwierdzono u 5,3% pacjentów, co potwierdza wczeniejsze doniesienia, w których wykazano, ¿e serokonwersja do anty-HBs w przewlek³ym wzw B mo¿e byæ zjawiskiem przejciowym (10). Przez wiele lat uwa¿ano, ¿e zanik HBsAg z surowicy i pojawienie siê przeciwcia³ anty-HBs, którym towarzyszy normalizacja biochemicznych parametrów funkcji w¹troby, wi¹¿e siê z eliminacj¹ zaka¿enia (12). Miano ca³kowitych anty-HBs, bez okrelania ich izotypu, jest powszechnie stosowanym wskanikiem efektywnej odpowiedzi odpornociowej na HBsAg. Jednak¿e, w ostatnich latach ukaza³y siê udokumentowane doniesienia dotycz¹ce mo¿liwoci przetrwania wirusa w kr¹¿eniu wiele lat po eliminacji HBsAg, zarówno w wyniku naturalnej serokonwersji, jak i indukowanej terapi¹ przeciwwirusow¹ (9, 10, 13). W naszych wczeniejszych badaniach, wykonanych po up³ywie 1 roku od ostatniej dawki rIFN-a, pe³n¹ serokonwersjê wykazalimy u 10% leczonych dzieci (14). Analiza syntezy przeciwcia³ anty-HBs w podklasach IgG wykaza³a znaczn¹, indywidualn¹ zmiennoæ profilu, niedaj¹cego siê porównaæ z obrazem obserwowanym u ozdrowieñców po ostrym wzw B. Szczególnie interesuj¹cy by³ wysoki udzia³ w ca³kowitej odpowiedzi podklasy IgG4, której rola w eliminacji wirusów jest raczej w¹tpliwa (7). Powy¿sze obserwacje sk³oni³y nas do podjêcia dalszych badañ w celu okrelenia czêstoci przetrwania wirusa u osób, które na podstawie kryteriów stosowanych w okresie prowadzonej terapii zosta³y uznane za wyleczone. W grupie badanej, u 35,1% pacjentów przeciwcia³a anty-HBs maskowa³y obecnoæ HBV DNA, który wykrylimy w surowicy i/lub w kr¹¿¹cych kompleksach immunologicznych, nawet po up³ywie 10 lat od zakoñczenia leczenia. W pe³nej surowicy krwi, wolny HBV DNA obecny by³ tylko u 5/37 badanych (13,5%). W celu potwierdzenia, ¿e tak niska czêstoæ wystêpowania zgodna jest ze stanem faktycznym zbadalimy, czy obecnoæ agregatów bia³kowych i/lub nieswoistych kki mo¿e blokowaæ wykrywanie niskich poziomów HBV DNA. Ponadto zbadalimy, czy cz¹steczki wirusa mog¹ wystêpowaæ w formie kr¹¿¹cych kompleksów immunologicznych. Wyniki badañ H Gregorek, K Dzier¿anowska-Fangrat i inni 646 Nr 3 wykaza³y, ¿e usuniêcie kki i/lub agregatów pozwoli³o na wykrycie wolnego HBV DNA u kolejnych 5 osób (13,5%). U 4 pacjentów, HBV DNA obecny by³ w kompleksach immunologicznych, w tym u 3 z nich wolnego HBV DNA nie stwierdzono. Nasze obserwacje s¹ sprzeczne z wynikami przedstawionymi przez Yotsuyanagi i wsp. (15), którzy u osób z obecnymi w surowicy przeciwcia³ami anty-HBs znajdowali HBV DNA wy³¹cznie w postaci kompleksów immunologicznych i na tej podstawie wysunêli hipotezê, ¿e po serokonwersji wirus pozosta³y w kr¹¿eniu nie jest zakany. Równoczesna obecnoæ anty-HBs i HBV DNA wskazuje, ¿e mimo aktywnej stymulacji syntezy przeciwcia³ u osób, u których wykryto HBV DNA, z niewyjanionych dot¹d przyczyn nie dochodzi do eliminacji wirusa. Jednym z powodów takiej sytuacji mo¿e byæ zaburzenie mechanizmów, miêdzy innymi komórkowych, odpowiedzialnych za stymulacjê przeciwcia³ odpowiedniego izotypu, o silnych w³aciwociach wi¹zania i neutralizacji patogenu. W konsekwencji, znaczny odsetek syntetyzowanych przeciwcia³ mo¿e byæ ma³o efektywny, co pozwala wirusowi umykaæ przed odpowiedzi¹ odpornociow¹ gospodarza. Aby odpowiedzieæ na to pytanie, w odrêbnym studium zbadalimy rozk³ad anty-HBs w podklasach IgG i wykazalimy istotn¹ statystycznie korelacjê miêdzy statusem HBV DNA a profilem swoistych podklas IgG. U osób, u których nie wykrylimy HBV DNA, IgG1 i IgG3 stanowi³y ³¹cznie ok. 94% ca³kowitej odpowiedzi anty-HBs. Przeciwnie, w grupie osób, u których HBV DNA wykryto, IgG4 by³ drugim (rednia dla grupy), po IgG1, dominuj¹cym izotypem. Indywidualna analiza wyników wykaza³a, ¿e u ok. 43% pacjentów z obecnym HBV-DNA, IgG4 by³a dominuj¹c¹ podklas¹, stanowi¹c¹ od 54 do ,J* ,J* ,J* ,J* Ca³kowite anty-HBs Indeks IgG4/IgG1 = = 350 IU/L 2.1 : 1 Ryc. 1. Profil przeciwcia³ anty-HBs w podklasach IgG u chorego z obecnym w surowicy HBV DNA (przyk³ad). Fig. 1. The IgG subclass profile of anti-HBs antibodies in HBV DNA-positive patient (an example). Nr 3 Przetrwanie HBV DNA 647 100% ca³kowitej odpowiedzi IgG anty-HBs (16). Przyk³ad takiego rozk³adu przeciwcia³ anty-HBs w podklasach IgG przedstawiono na ryc. 1. Bior¹c pod uwagê fakt, ¿e IgG4 nie aktywuje dope³niacza, nie odgrywa istotnej roli w zale¿nej od przeciwcia³ reakcji cytotoksycznoci (ADCC), s³abo wi¹¿e siê z receptorami Fcg, jej udzia³ w neutralizacji wirusów jest raczej w¹tpliwy. Na podstawie badañ prowadzonych w ró¿nych zaka¿eniach wirusowych, paso¿ytniczych i w chorobach o pod³o¿u alergicznym przyjêto, ¿e powszechna obecnoæ tej podklasy jest typow¹, chocia¿ nie zawsze korzystn¹ odpowiedzi¹ na przewlek³¹ stymulacjê antygenow¹, co mo¿e mieæ miejsce u osób z przetrwa³ym HBV DNA. Z jednej strony, brak wystarczaj¹cej iloci neutralizuj¹cych przeciwcia³ i odpowiednio aktywnej reakcji ADCC mo¿e przyczyniaæ siê do przetrwania wirusa. Z drugiej strony, paradoksalnie, przewlek³a stymulacja anty-HBs w podklasie IgG4 w ci¹gu wielu lat po serokonwersji mo¿e chroniæ gospodarza przed rozwojem powa¿nego procesu zapalnego, dziêki konkurencyjnemu wi¹zaniu (blokowaniu) receptorów antygenowych na zaka¿onych komórkach. Byæ mo¿e dlatego w grupie naszych pacjentów nie obserwowalimy objawów zapalenia w¹troby (brak hepatomegalii, normalizacja parametrów funkcji w¹troby) chocia¿, ze wzglêdów etycznych, nie moglimy potwierdziæ tego stanu badaniem histopatologicznym bioptatów w¹troby. WNIOSKI Najwa¿niejsze obserwacje i wynikaj¹ce z nich wnioski s¹ nastêpuj¹ce: 1. Eliminacja HBsAg z surowicy i pojawienie siê przeciwcia³ anty-HBs u pacjentów z przewlek³ym zapaleniem w¹troby typu B leczonych rIFN-a, mo¿e byæ zjawiskiem przejciowym. 2. Nie wykazano korelacji miêdzy mianem ca³kowitych przeciwcia³ anty-HBs a skutecznoci¹ leczenia pzw B za pomoc¹ interferonu alfa. 3. U pacjentów z serokonwersj¹ do przeciwcia³ anty-HBs, HBV DNA mo¿e wystêpowaæ w postaci wolnej (77%) lub wy³¹cznie w postaci zwi¹zanej w kompleksach immunologicznych (23%). 4. Oznaczanie HBV DNA w surowicy odgrywa istotn¹ rolê w ocenie skutecznoci leczenia pzw B. 5. Badanie profilu swoistych podklas IgG mo¿e byæ pomocne w przewidywaniu skutecznoci zastosowanej terapii pzw B. 6. Wskazana jest okresowa kontrola serologicznych markerów wzw B: HBsAg, HBeAg, anty-HBs, anty-HBc oraz HBV DNA u pacjentów z przewlek³ym wzw B, u których po leczeniu IFN-a nast¹pi³a serokonwersja do przeciwcia³ anty-HBs. 648 H Gregorek, K Dzier¿anowska-Fangrat i inni Nr 3 H Gregorek, K Dzier¿anowska-Fangrat, M Woynarowski, P Jówiak, E Witkowska-Vogtt, U Wojda, M Syczewska, J Socha, K Madaliñski PERSISTENCE OF HEPATITIS B VIRUS IN CHILDREN AFTER INTERFERON-a THERAPY DESPITE THE SEROCONVERSION IN HBsAg/ANTI-HBs SYSTEM SUMMARY Objective. The aim of our study was to assess: (1) whether seroconversion to IgG antiHBs, induced by IFN-a therapy in children with chronic active hepatitis B, is maintained 4-10 years after treatment; and (2) whether HBV-DNA is present in circulation despite the synthesis of anti-HBs. Methods. Serum samples were collected from 38 patients and serological markers of HBV were determined in each of them. HBV-DNA was determined by PCR in anti-HBs positive sera. Serum samples obtained from 19 subjects with a complete spontaneous seroconversion after acute HBV served as controls. Results. Four to 10 years after therapy, anti-HBs were present in ca. 97.4% patients with GMT value of 775 IU/L vs 127 IU/L found in controls. HBsAg was found in 2/38 subjects. In 13 out of 37 patients (35.1%) free and/or bound HBV-DNA was present. Conclusions. This study showed that seroconversion induced by IFN-a may not be a sustained phenomenon. HBV-DNA may persist for a long time after therapy despite the anti-HBs synthesis. PIMIENNICTWO 1. Kuszewski K. Wirusowe zapalenie w¹troby typu B oraz typu C w 1997 roku. Przegl Epidemiol 1999;53:75-82. 2. Chang MH. Chronic hepatitis virus infection in children. J Gastroenterol Hepatol 1998;13:54148. 3. Scullard GH, Pollard RB, Smith JL, i in. Antiviral treatment of chronic hepatitis B virus infection. I Changes in vital markers with interferon combined with adenine arabinoside. J Infect Dis 1981;143:772-83. 4. Chisari FV, Ferrari C. Hepatitis B virus immunopathogenesis. Annu Rev Immunol 1995;13:2960. 5. Robbins JB, Schneerson R, Szu SC. Perspective: hypothesis: serum IgG antibody is sufficient to confer protection against infectious diseases by inactivating inoculum. J Infect Dis 1995;171: 1387-98. 6. Gregorek H, Madaliñski K, Woynarowski M, i in. The IgG subclass profile of anti-HBs response in vaccinated children and children seroconverted after natural infection. Vaccine 2000;18:12101217. 7. Gregorek H, Madaliñski K, Woynarowski M, i in. IgG subclass distribution of hepatitis B surface antigen antibodies induced in children with chronic hepatitis B infection after interferon-a therapy. J Infect Dis 2000;181:2059-62. 8. Michalak TI, Pasquinelli C, Guihot S, i in. Hepatitis B virus persistence after recovery from acute viral hepatitis. J Clin Invest 1994;93:230-39. 9. Bläckberg J, Kidd-Ljunggren K. Occult hepatitis B virus after acute self-limited infection persisting for 30 years without sequence variation. J Hepatol 2000;33:992-97. 10. Kato J, Hasegawa K, Torii N, i in. A molecular analysis of viral persistence in surface antigennegative chronic hepatitis B. Hepatology 1996;23:389-95. Nr 3 Przetrwanie HBV DNA 649 11. Gregorek H, Jung A, Grabowka B, i in. Isolation and partial characterization of circulating immune complexes in sera of children with HBV-mediated glomerulonephritis. Arch Immunol Ther Exp 1991;39:519-27. 12. Perillo RP, Brunt E. Hepatic histologic and immunohistochemical changes in chronic hepatitis B after prolonged clearance of hepatitis B e antigen and hepatitis B surface antigen. Ann Intern Med 1991;15:113-15. 13. Akahane Y, Okada S, Sakamoto M, i in. Persistence of hepatitis B viremia after recovery from acute hepatitis B: correlation between anti-HBc titer and HBV-DNA in serum. Hepatol Res 2002;24:8-17. 14. Woynarowski M, Socha J, i in. (praca zbiorowa). Wyniki leczenia interferonem alfa dzieci z przewlek³ym zapaleniem w¹troby typu B. Dowiadczenia z orodków polskich z lat 19901997. Ped Pol 1998;73:1031-41. 15. Yotsuyanagi H, Yasuda K, Iino S, i in. Persistent viremia after recovery from self-limited acute hepatitis B. Hepatology 1998;27:1377-82. 16. Gregorek H, Dzier¿anowska-Fangrat K, Woynarowski M, i in. Persistence of HBV-DNA in children with chronic hepatitis B who seroconverted to anti-HBs antibodies after interferon-a therapy: correlation with specific IgG subclass responses to HBsAg. J Hepatol 2005;42:48690. Otrzymano: 2.03.2005 r. Adres autora: Hanna Gregorek Instytut Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka Zak³ad Mikrobiologii i Immunologii Klinicznej 04-730 Warszawa, ul. Al. Dzieci Polskich 20 tel: 815 70 29 e-mail: [email protected]
