Haemophilus influenzae pałeczka grypy (uwaga: nie jest ona czyn

H
Haemophilus influenzae
pałeczka grypy (uwaga: nie jest ona czynnikiem etiologicznym grypy). Bakteria
występuje jako komensal jamy nosowo-gardłowej człowieka; może być przyczyną stanów zapalnych różnych narządów.
(L.J.)
Halobacterium
rodzaj Gram-ujemnych bakterii, pałeczek
rosnących w ok. 15% roztworach NaCl,
np. w solankach, oraz w zasolonym mięsie i rybach. Halofity. Opisano 5 gatunków. (L.J.)
Halococcus
rodzaj Gram-ujemnych ziarniaków, rosnących w 15–26% roztworach NaCl.
Halofity. Zanieczyszczają konserwowaną (soloną) żywność, np. ryby, mięso.
(L.J.)
Halomonas
rodzaj Gram-ujemnych bakterii słonolubnych (halofity) dobrze rosnących w roztworach solnych używanych do konserwacji żywności. (L.J.)
halucynacja
(hallucinatio, hallucination); zaburzenie
czynności psychicznych, określane też
jako omam, polegające na percepcji wrażeń lub spostrzeżeń mimo braku bodźców wywołujących. Zależnie od narządu
zmysłu dotkniętego zaburzeniem wyróżnia się h.: wzrokowe, słuchowe, węchowe,
smakowe i czuciowe. Istnieją również
h. dotyczące wyłącznie procesów myślowych, tj. h. psychiczne i h. pamięciowe.
(J.A.P.)
halucynacje i urojenia,
pielęgnowanie chorego
(–, hallucinations and delusions, nursing
care); chory nie jest w stanie opanować
przeżyć halucynacyjnych i urojeniowych,
nie zawsze też chce o nich mówić pielęgniarce. W miarę zdobywania zaufania
może się „otworzyć” i zapoznać pielęgniarkę z treścią udziwnionego świata
swych przeżyć, zmieniających myślenie
i zachowanie się. Niekiedy przeżycia te
ukrywa (dyssymuluje). O przeżywaniu
przez chorego h. i u. pielęgniarka może
wnioskować na podstawie zachowań
nieadekwatnych do sytuacji. Ponieważ
pacjent przekonany jest o prawdziwości swoich przeżyć, niecelowe i błędne
byłoby perswadowanie. Pacjenci ci na
ogół dobrze przystosowują się do życia
na oddziale, gdyż przebiega ono zgodnie
z ustalonym trybem zajęć, są otoczeni
rozumiejącym ich personelem. Bagatelizowanie sygnałów o przeżywanych przez
chorego stanach wewnętrznych narusza
jego poczucie bezpieczeństwa i zaufania
do pielęgniarki. Odmienność stanów
i inność przeżyć pacjenta wymagają od
pielęgniarki taktu i zindywidualizowanego podejścia. W przypadkach urojeń
wielkościowych (pacjent uważa się za
kogoś nadzwyczajnego), pielęgniarka po-
halucynoza
288
winna ochronić go przed porażką, nie
pobudzając do współzawodnictwa i rywalizacji z innymi chorymi, mającymi
także urojenia wielkościowe, gdyż wymaga to szczególnej koncentracji intelektualnej ze strony pacjenta. Umiarkowana
koncentracja (liczenie, odmierzanie,
przepisywanie) jest wskazana, by nie pozostawiać choremu czasu na rozważanie
urojeń. W terapii zajęciowej pielęgniarka
powinna odpowiednio łączyć chorych:
skłonni do agresji i dominacji nie mogą
pracować z chorymi depresyjnymi i lękowymi, gdyż ich ekspansywność może
pogłębiać te stany. Pielęgniarka powinna
obserwować tych chorych, którzy mogą
zagrażać sobie lub innym, posługując się
narzędziami pracy. Ważne jest przewidywanie i zapobieganie agresji, autoagresji
i czynom impulsywnym. W sytuacjach,
gdy pacjent czuje się zagrożony, może atakować innych, może usiłować popełnić
samobójstwo, ponieważ się boi. (K.K.)
transmitter, który zwiększa przepuszczalność błony dla jonów K+ i Cl–. Jony
K+ wychodzą z wnętrza neuronu, jony
zaś Cl– wchodzą do jego wnętrza, powodując zwiększenie ujemnego potencjału elektrycznego wewnątrz neuronu.
W czasie trwania h.p.p. pobudliwość
neuronu jest obniżona, co jest równoznaczne z jego hamowaniem. H.p.p.,
podobnie jak pobudzający potencjał
postsynaptyczny, wykazuje sumowanie
czasowe i przestrzenne. H.p.p. jest wywoływany przez transmittery hamujące.
Zalicza się do nich kwas gamma-aminomasłowy (GABA) i glicynę. (A.M.N.)
halucynoza
(hallucinosis); termin stosowany najczęściej w odniesieniu do zespołu psychopatologicznego (omamica) o różnej etiologii, np. infekcyjnej lub alkoholowej,
charakteryzującego się dominującymi
w obrazie klinicznym halucynacjami.
Mianem h. określa się czasem pojedyncze zmysłowe przeżycia omamowe, występujące przy zachowanym poczuciu
nierealności odbieranych postrzeżeń (halucynoidy, halucynacje neurologiczne).
(J.A.P.)
hapten
(–, hapten); mała cząsteczka, sama niezdolna do działania antygenowego i wywołania → odpowiedzi immunologicznej, ale mogąca ją wywołać po połączeniu
z białkiem, zwanym nośnym lub nośnikiem. H. mogą być substancje nieorganiczne, lipidy, kwasy nukleinowe, niektóre leki (penicylina) i in., białkiem nośnym są natomiast m.in. białka surowicy, skóry, błony komórkowej → krwinek
czerwonych i → płytek krwi. (T.S.)
hamujący potencjał postsynaptyczny
(–, IPSP – inhibitory postsynaptic potential); zwiększenie spoczynkowej
różnicy potencjałów błony komórkowej
neuronu wywołane aktywnością synapsy hamującej. Synapsa hamująca uwalnia
haploid
(–, haploid); komórka lub organizm
z pojedynczym genomem (pojedynczym
zestawem chromosomów). U człowieka
takie komórki mogą powstać w warunkach patologicznych, np. w rozroście nowotworowym. (J.R.K.)
HbA1c
→ hemoglobina glikowana
HBAb
(–, hepatitis B antibody); przeciwciało
skierowane przeciw antygenowi wirusa
zapalenia wątroby typu B, HBAg. (L.J.)
289
HBAg
(–, hepatitis B antigen); antygen wirusa
zapalenia wątroby typu B. (L.J.)
HBcAg
(–, hepatitis B central antigen); antygen
rdzeniowy wirusa zapalenia wątroby. (L.J.)
HBeAg
(–, hepatitis B entire antigen); antygen e hepadnawirusa nr 1 (odmienny od
HBsAg i HBcAg). (L.J.)
HBsAb
(–, hepatitis B spherical antibody); przeciwciało antygenu powierzchniowego wirusa zapalenia wątroby typu B. (L.J.)
HBsAg
(–, hepatitis B spherical antigen); antygen
powierzchniowy hepadnawirusa nr 1.
(L.J.)
HBV
(hepatitis B virus); wirus zapalenia wątroby typu B. (L.J.)
hematoksylina i eozyna
Helicobacter pylori
(Helicobacter pylori); bakteria o wyglądzie
spirali wytwarzająca ureazę. Występuje w błonie śluzowej żołądka i w ogniskach metaplazji błony śluzowej żołądka,
w dwunastnicy pod warstwą śluzu na nabłonku: nie wnika do komórek nabłonka.
Rola tej bakterii nie jest dokładnie wyjaśniona, ale jest dużo dowodów (wysoki
procent zakażenia) na to, że bierze udział
w patogenezie przewlekłego zanikowego
→ zapalenia błony śluzowej żołądka, we
→ wrzodzie żołądka i dwunastnicy. Droga zakażenia nie jest wyjaśniona; możliwe jest zakażenie od człowieka, również
drogą pokarmową. Rozpoznanie: test oddechowy, specyficzne przeciwciała w surowicy krwi, hodowla na odpowiednim
podłożu oraz test urazowy z materiału
pobranego podczas → gastroduodenofiberoskopii. Leczenie w zależności od
schematu: antybiotykoterapia (metronidazol, amoksycylina, klarytromycyna,
tetracykliny), inhibitory pompy protonowej, sole bizmutu. (H.C.-L.)
β HCG
(–, human chorionic gonadotrophin);
ludzka gonadotropina łożyskowa; jest
markerem choroby trofoblastycznej (kosmówczaka i zaśniadów), niektórych
nowotworów jądra (zawierających syncytiotrofoblast) oraz nowotworów typu
zarodkowego (neuroblastoma, nefroblastoma). (M.M.)
hemaglutynacja
(–, haemagglutination); aglutynacja krwinek; zlepianie się krwinek czerwonych:
1) pod wpływem hemaglutynin; 2) pod
wpływem działania wirusów, np. wirusa grypy; 3) samoistna, pod wpływem
działania nieznanych czynników – autohemaglutynacja; 4) pod wpływem obniżonej temperatury do 277 K (4°C) – zimna h. (L.J.)
heksachlorofen
septofen; powszechnie stosowana w celach dezynfekcyjnych, silnie działająca pochodna dwufenolu, w stężeniach
0,05% używana do odkażania skóry rąk
i pomieszczeń oraz przedmiotów w szpitalach. (L.J.)
hematoksylina i eozyna
( –, hematoxylin and eosin); barwniki
stosowane w standardowej metodzie
(H+E) barwienia preparatów histopatologicznych. H. wybarwia jądra komórkowe
na kolor fioletowy, a e. barwi cytoplazmę
na kolor różowy. Struktury wybarwiające
hematologia
się e. określa się jako eozynofilne lub kwasochłonne, a struktury wybarwiające się
h. jako zasadochłonne. (E.K., J.S.S.)
hematologia
(–, hematology); nauka o krwi i układzie krwiotwórczym oraz ich chorobach.
H. obejmuje trzy grupy chorób: 1) choroby układu czerwonokrwinkowego → niedokrwistości i → nadkrwistości; 2) choroby układu białokrwinkowego: → granulocytopenie → białaczki → chłoniaki
→ zespoły mielodysplastyczne; 3) → skazy krwotoczne (naczyniowe, płytkowe,
osoczowe). (A.D.)
290
Hematopoetyczne czynniki wzrostowe
Nazwa
Komórka docelowa
GM-CSF (–, granulocyte-macrophage colony stimulating factor); granulocytowomakrofagowy czynnik
wzrostu
granulocyty
obojętnochłonne,
kwasochłonne,
monocyty
G-CSF (–, granulocyte colony stimulating
factor); granulocytowy czynnik wzrostu
granulocyty
obojętnochłonne
hematopoetyczne
czynniki wzrostu
(–, haematopoietic growth factors); białka regulujące proliferację i dojrzewanie
komórek macierzystych (tabela). (A.D.)
M-CSF (–, monocyte
colony stimulating
factor); monocytowo-makrofagowy czynnik wzrostu
monocyty,
makrofagi
hematopoeza
(haematopoiesis); proces krwiotworzenia,
w czasie którego komórki macierzyste
dzielą się i różnicują do dojrzałych czynnościowo i morfologicznie komórek krwi
obwodowej. (A.D.)
Il–3 (–, interleukin-3);
interleukina 3
granulocyty
obojętnochłonne,
kwasochłonne,
zasadochłonne,
monocyty, krwinki
płytkowe
hemipareza
(–, hemiparesis); niedowład połowiczy
(→ porażenie). (M.B.J., K.T. i A.P.)
EPO (–, erythropoietin); erytropoetyna
krwinki czerwone
KGF (–, keratin
growth factor); keratynocytowy czynnik
wzrostu
komórki nabłonkowe
EGF (–, epidermal
growth factor); naskórkowy
czynnik
wzrostu
komórki nabłonka
TPO (–, thrombopoetin); trombopoetyna
megakarioblasty
hemiplegia
→ porażenie
hemobilia
(–, haemobilia); krwawienie z dróg żółciowych spowodowane nieprawidłowym połączeniem naczyń krwionośnych wątroby
ze światłem przewodów żółciowych. Najczęstszą przyczyną jest uraz prowadzący do uszkodzenia zarówno naczyń, jak
i przewodów żółciowych. (P.M., W.P.).
291
hemodylucja
Uproszczony schemat hematopoezy
hemochromatoza
(haemochromatosis); wrodzony defekt
przemiany żelaza polegający na jego
zwiększonym odkładaniu w układzie
limforetykularnym, wątrobie i trzustce,
co prowadzi do uszkodzenia tych narządów. Objawy: brązowy odcień skóry, →
cukrzyca, objawy niewydolności wątroby
(→ żółtaczka, → wodobrzusze). Leczenie: upusty krwi, leki wiążące (chelatujące) żelazo, np. deferoksamina. (A.D.)
hemodializa klasyczna
(–, haemodialisis); technika → dializy pozaustrojowej: polega na usunięciu
substancji toksycznych z krwi do płynu
dializacyjnego oraz wyrównaniu zaburzeń wodno-elektrolitowych i kwasowo-zasadowych. Do zabiegu h. potrzebne
są dializator, płyn dializacyjny (wodorowęglanowy), urządzenie monitorujące.
W dializatorze krew oddzielana jest od
płynu dializacyjnego błoną półprzepusz-
czalną, przez którą substancje toksyczne
dyfundują na zewnątrz, natomiast elektrolity uzyskują równowagę, zgodnie ze
stężeniem w płynie dializacyjnym. Płyn
dializacyjny zawiera substancje, których
stężenie we krwi musi pozostać na stałym
poziomie. Urządzenie monitorujące, zwane popularnie sztuczną nerką, składa się
z pompy krwi, systemu przygotowującego
płyn dializacyjny i szeregu wskaźników
(temperatury, przypływu, przewodności
powietrza). Odmiany HD to: h. wysokoefektywna (HEHD), h. z zastosowaniem dializatorów high flux (HFHD),
codzienna niskoprzepływowa powolna
h. (SLEDD). (A.K.)
hemodylucja
(haemodilutio, haemodilution); rozcieńczanie krwi. Stopień rozcieńczenia krwi
określa wskaźnik hematokrytowy, który w warunkach prawidłowych wynosi
37–54%. Niski wskaźnik świadczy o roz-