2016-10-20 Zróżnicowanie ludności świata Zróżnicowanie rasowe Zróżnicowanie rasowe ludności świata Zróżnicowanie rasowe polega na różnicach w cechach fizycznych. Zaliczamy do nich: • kolor skóry • kształt czaszki i głowy • kolor i kształt włosów • cechy biochemiczne krwi Różnice te wynikają z odmiennych cech środowiska przyrodniczego w których kształtowały się poszczególne rasy ludzkie. Wyróżniamy trzy podstawowe rasy: • biała (europeidalna) • żółta (mongoloidalna) • czarna (negroidalna) Rasa europeidalna (biała) • Większość mieszkańców Europy • Mieszkańcy północnej Afryki (Arabowie) • Część mieszkańców południowej Afryki (Afrykanerzy – potomkowie kolonizatorów głównie z Wielkiej Brytanii, Holandii i Niemiec) • Mieszkańcy Azji Południowo-Zachodniej aż po Indie i Bangladesz • Mieszańcy południowej Syberii (osadnictwo rosyjskie wzdłuż Kolei Transsyberyjskiej) • Większość mieszkańców obu Ameryk, Australii i Nowej Zelandii (potomkowie kolonizatorów i współcześni migranci z Europy) 1 2016-10-20 Rasa europeidalna Rasa europeidalna Rasa europeidalna - Arabowie Rasa europeidalna - Hindusi Rasa mongoloidalna (żółta) • Mieszkańcy wschodniej i środkowej Azji (Koreańczycy, Japończycy, Chińczycy, Kazachowie itp.) • Mieszkańcy Półwyspu Indochińskiego i Archipelagu Malajskiego (Wietnamczycy, Filipińczycy, mieszkańcy Indonezji, Malezji itp.) • Pierwotni mieszkańcy Syberii (Jakuci, Czukcze, Ewenkowie itp.) • Mieszkańcy Madagaskaru (Malgasze) • Pierwotni mieszkańcy Ameryki (Indianie i Eskimosi) • Mieszkańcy wysp Oceanii (Polinezyjczycy i Maorysi mieszkający na Nowej Zelandii) • Lapończycy zamieszkujący północną Skandynawię Rasa mongoloidalna - Chińczycy 2 2016-10-20 Rasa mongoloidalna - Mongołowie Rasa mongoloidalna - Jakuci Rasa mongoloidalna – Indianie Rasa mongoloidalna - Eskimosi Rasa mongoloidalna - Polinezyjczycy Rasa mongoloidalna - Maorysi 3 2016-10-20 Rasa negroidalna (czarna) • Mieszkańcy Afryki Środkowej i Południowej (Murzyni, Pigmeje – Kotlina Kongo, Buszmeni i Hotentoci – Kotlina Kalahari i Pustynia Namib) • Potomkowie niewolników zamieszkujący Amerykę Afroamerykanie (głównie południowowschodnią część USA, Antyle oraz Kolumbię, Wenezuelę oraz wybrzeże Brazylii) • Pierwotni mieszkańcy Australii (Aborygeni) oraz Nowej Gwinei (Papuasi) Rasa mongoloidalna - Malgasze Rasa negroidalna - Murzyni Rasa negroidalna - Pigmeje Rasa negroidalna - Buszmeni Rasa negroidalna - Hotentoci 4 2016-10-20 Rasa negroidalna - Aborygeni Rasa negroidalna - Papuasi Rasy mieszane Metysaż – proces mieszania rasowego ludności Wyróżniamy trzy podstawowe rasy mieszane: Rasa negroidalna - Afroamerykanie Mulat Metys 5 2016-10-20 Zróżnicowanie religijne ludności świata chrześcijaństwo islam hinduizm buddyzm judaizm pozostali Zambos Zróżnicowanie religijne ludności świata Chrześcijaństwo Chrześcijaństwo – religia monoteistyczna i rodzina związków wyznaniowych głoszących nauczanie o mesjaństwie i synostwie Bożym Jezusa Chrystusa, jego męczeńskiej i odkupieńczej śmierci oraz zmartwychwstaniu. Świętą księgą chrześcijan jest Biblia. Chrześcijaństwo jest największą religią na świecie pod względem liczby wyznawców, biorąc pod uwagę wszystkie odłamy wchodzące w jej skład. Szacunkowo oblicza się, że chrześcijaństwo wyznaje ponad 33% ludności świata (około 2,1 miliarda), w tym: • około 1,1 miliarda - katolicy • 590 milionów - protestanci, w tym anglikanie – 77 milionów • ponad 310 milionów - prawosławni Wyznawcy chrześcijaństwa na świecie (w % ogólnej populacji krajów) Katolicyzm Katolicyzm – najliczniejsze wyznanie chrześcijańskie, uznające prymat i nieomylność biskupa Rzymu (papieża) nad całym Kościołem. Kraje, w których dominują wyznawcy katolicyzmu to: Europa: Polska, Litwa, Słowacja, Austria, Włochy, Słowenia, Chorwacja, Francja, Belgia, Hiszpania, Portugalia, Irlandia oraz południe Niemiec (Bawaria) Pozostałe kontynenty: Ameryka Łacińska oraz Filipiny 6 2016-10-20 Protestantyzm Państwa o największym udziale wyznawców religii rzymskokatolickiej Protestantyzm – jedna z głównych gałęzi chrześcijaństwa, na którą składają się wspólnoty religijne powstałe na skutek ruchów reformacyjnych wewnątrz Kościoła rzymskokatolickiego rozpoczętych wystąpieniem Marcina Lutra w XVI wieku oraz ruchów przebudzeniowych w łonie macierzystych wyznań protestanckich w kolejnych stuleciach. W łonie Kościołów protestanckich wyróżnić można wiele wyznań, z czego główne to: luteranizm, kalwinizm, anglikanizm, baptyzm, metodyzm, adwentyzm itd. Protestantyzm odrzuca kult Matki Boskiej (oraz innych świętych), a także nie uznaje cudów. Dodatkowo w przeciwieństwie do katolicyzmu i prawosławia uznają tylko dwa sakramenty: chrzest oraz Eucharystię. Ten ostatni interpretują raczej jako wspomnienie ostatniej wieczerzy, niż przemienione ciało i krew Jezusa Chrystusa. Rozmieszczenie wyznawców religii protestanckich na świecie Kraje, gdzie dominują wyznawcy protestantyzmu: Niemcy (za wyjątkiem Bawarii), Dania, Szwecja, Finlandia, Estonia, Łotwa, Wielka Brytania, Holandia, USA, RPA, Australia, Nowa Zelandia, Norwegia, Islandia Świątynia protestancka - zbór Prawosławie Duchowny protestancki - pastor Prawosławie jest dosłownym tłumaczeniem z języka grackiego słowa ortodoksja, czyli prawowierność. Religia ta powstała po pierwszym rozłamie w kościele chrześcijańskim w roku 1054, w wyniku tzw. schizmy wschodniej. Kościół prawosławny nie uznaje zwierzchnictwa biskupa Rzymu, w hierarchii kościelne występują jedynie biskupstwo, kapłaństwo, diakonat. Dodatkowo zarówno kapłani, jak u diakoni nie są zmuszeni do celibatu. Bardzo ważnym elementem w Kościele prawosławnym są ikony. Uważana są, jako wizualny przekaz objawienia Jezusa Chrystusa. 7 2016-10-20 Rozmieszczenie wyznawców religii prawosławnej na świecie Kraje, w których przeważają wyznawcy prawosławia: Rosja, Ukraina, Białoruś, Mołdawia, Rumunia, Bułgaria, Grecja, Serbia, Macedonia, Czarnogóra, Gruzja, Armenia, Etiopia. Duchowny prawosławny to pop Islam Islam to religia monoteistyczna, druga na świecie pod względem liczby wyznawców po chrześcijaństwie. Świętą księgą islamu jest Koran, a zawarte w nim objawienie ma stanowić ostateczne i niezmienne przesłanie Allaha do ludzi. Zgodnie z nauką proroka Mahometa objawienie przekazane Żydom i chrześcijanom przez Abrahama, Mojżesza i Jezusa powinno zostać ponowione i uzupełnione. Muzułmanie wierzą, że wersety Koranu zostały stopniowo objawione Mahometowi poprzez Archanioła Gabriela pomiędzy 610 r. n.e., a jego śmiercią 8 czerwca 632 roku. Podstawę islamu tworzy pięć zasad i obowiązków muzułmanina: wyznanie wiary w jedynego Boga, pięciokrotna modlitwa w ciągu doby, post w miesiącu ramadan, jałmużna na rzecz ubogich oraz pielgrzymka do Mekki przynajmniej raz w życiu. Świątynia prawosławna to cerkiew. W jej wnętrzu wyróżnia się ściana zbudowana z ikon IKONOSTAS Do kościołów prawosławnych zaliczamy także Kościół Koptyjski działający głównie w Egipcie Rozmieszczenie wyznawców islamu na świecie Regiony i kraje, w których dominują wyznawcy islamu: północna (saharyjska) część Afryki, Azja południowo-zachodnia (aż po Pakistan), Azja Środkowa, Bangladesz, Indonezja. W Europie wyznawcy islamu stanowią znaczną część mieszkańców: Albanii, Kosowa oraz Bośni i Hercegowiny. 8 2016-10-20 Islam • Islam dzieli się na wiele odłamów, z których najważniejsze to sunnizm (ponad 80% wszystkich wyznawców islamu) oraz szyizm (występujący głównie w Iranie i Iraku). • W niektórych krajach islamskich obowiązuje prawodawstwo religijne czyli szariat • Islam zakazuje spożywania wieprzowiny i krwi, picia alkoholu oraz używania narkotyków • Islam zakazuje hazardu oraz lichwy • Islam dopuszcza wielożeństwo Meczet w Mekce oraz Al-Kaba – cel pielgrzymek muzułmanów Hinduizm W islamie nie ma duchownych. Występują przywódcy religijni tacy, jak: imam lub ajatollah Hinduizm to jedna z najstarszych religii świata (właściwie zespół różnorodnych wierzeń). Jej początki sięgają XV w. p. n. e. Pierwsze zasady wiary spisane są w świętych księgach – Wedach. Hinduizm jest wyznawany przez około 900 mln ludzi żyjących głównie w Indiach i Nepalu. Większość wyznawców wierzy w wielu bogów w jednej wszechogarniającej rzeczywistości(Brahma). Inne ważniejsze wcielenia Brahmy to: Wisznu, Śiwa, Kriszna. Zgodnie z zasadami hinduizmu, po śmierci duch człowieka wciela się w inne ciało (reinkarnacja). Ludzie żyjący sprawiedliwie odradzają się w doskonalszym wcieleniu; niegodziwe uczynki powodują, że człowiek zdegradowany do niższego bytu. Dusze żarliwych wyznawców uwalniają się od cyklu narodzin i śmierci i tworzą jedność z Brahmą. Hindusi są podzieleni na kasty, z których najwyższą są Bramini, czyli kapłani. Hindusi otaczają wielkim szacunkiem zwierzęta i owady. Nie jedzą wołowiny. Wierzą, że rzeka Ganges ma moc oczyszczenia z grzechów. Wyznawcy hinduizmu na świecie Triada bogów hinduskich – Brahma, Śiwa i Wisznu 9 2016-10-20 Waranasi (Benares)– rytualna kąpiel w Gangesie Waranasi – palenie zwłok nad Gangesem Świątynia hinduistyczna Bramin – kapłan i religijny nauczyciel w hinduizmie Buddyzm Rozmieszczenie wyznawców buddyzmu na świecie Buddyzm to nonteistyczny (w religi tej nie ma boga) system filozoficzny i religijny, którego założycielem i twórcą jego podstawowych założeń był żyjący od około 560 do 480 roku p.n.e. Siddhārtha Gautama (Budda). Buddyzm opiera się na Czterech Szlachetnych Prawdach głoszonych przez Siddharthę Gautamę, oraz na przedstawionej przez niego Ośmiorakiej Ścieżce, która prowadzić ma do ustania cierpienia (osiągnięcia stanu nirwany). Buddyzm występuje w wielu odmianach w Chinach (zwłaszcza w Tybecie – Lamaizm), Bhutanie, Mongolii, Korei, Japonii oraz krajach Półwyspu Indochińskiego. Liczbę wyznawców tej religii szacuje się na niecałe 400 mln. 10 2016-10-20 Posąg Buddy - Siddhārtha Gautama – założyciela Buddyzmu Pagoda- świątynia buddyjska Konfucjanizm Mnisi buddyjscy Taoizm Taoizm to system filozoficzny, zapoczątkowany w VI w. p.n.e. w Chinach. Taoizm głosi duchowo-materialną jedność świata, przejawiającą się w harmonii wszystkich zjawisk nazywanej tao. Celem mędrca winno być poznanie tao, gdyż dzięki temu nabywa się cnotę, pozwalającą na przestrzeganie zasady wu-wei, która polega na niesprzeciwianiu się naturalnemu porządkowi rzeczy, panującemu w przyrodzie i społeczeństwie. Konfucjanizm – system filozoficznoreligijny zapoczątkowany w Chinach przez Konfucjusza w V wieku p.n.e. Konfucjanizm głosi, że zbudowanie idealnego społeczeństwa i osiągnięcie pokoju na świecie jest możliwe pod warunkiem przestrzegania obowiązków wynikających z hierarchii społecznej oraz zachowywania tradycji, czystości, ładu i porządku. Występuje głównie w Chinach, a także na Półwyspie Indochińskim, w Korei i Japonii. Judaizm Judaizm jest jedną z najstarszych (początki religii sięgają 2 tysięcy lat p.n.e.) i zarazem ciągle żywych religii świata; opiera się na 2 podstawowych założeniach: 1) na monoteizmie etycznym, czyli wierze w jednego, jedynego Boga, Stwórcę i Pana Wszechświata, który oczekuje od ludzi moralnego postępowania, 2) na przekonaniu o posłannictwie Żydów z racji przymierza, które Bóg zawarł z nimi, jako narodem przez Siebie wybranym na świadka. Z Judaizmu wywodzi się Chrześcijaństwo i Islam. Obecnie na świecie żyje kilkanaście milionów wyznawców Judaizmu – głównie w Izraelu i USA. Za założyciela religii uznającej za jedynego Boga Jahwe (przy czym imienia Jahwe Żydzi nie wymawiają), uważa się Mojżesza. 11 2016-10-20 Judaizm • Obowiązuje zakaz spożywania wieprzowiny • Obowiązuje obrzezanie chłopców • Obowiązuje nakaz spożywania jedzenia koszernego (reguły określające rodzaje produktów dozwolonych do spożywania oraz warunki, w jakich powinny być produkowane oraz spożywane) • Święte księgi to Tora i Talmud • Obowiązuje kult rodziny (obowiązek małżeństwa i posiadania licznego potomstwa) • Obowiązuje przestrzeganie Szabatu (dzień świąteczny – od zachodu Słońca w piątek do zachodu Słońca w sobotę) Synagoga – miejsce spotkań i modlitw wyznawców judaizmu Główne miejsca pielgrzymkowe Rabin – duchowy ojciec, doradca i interpretator prawa religijnego w społecznościach żydowskich • Katolicyzm: Rzym i Watykan, Lourdes (Francja), Fatima (Portugalia), Częstochowa, Jerozolima i i Ziemia Święta (Izrael), Guadelupe (Meksyk), Medjugorie (Bośnia i Hercegowina) • Islam: Mekka i Medyna (Arabia Saudyjska), Jerozolima (Izrael), Karbala (Irak) • Hinduizm: Benares (Waranasi) • Buddyzm: Lhasa (Tybet – Chiny) • Judaizm: Jerozolima (Izrael) LOURDES - Francja FATIMA - Portugalia 12 2016-10-20 CZĘSTOCHOWA JEROZOLIMA – Ściana Płaczu i Meczet Al-Aksa Mekka – Arabia Saudyjska Lhasa – stolica Tybetu Zróżnicowanie językowe ludności Najważniejsze języki rodzime (ojczyste) Na świecie używa się ponad 6 tysięcy języków (ich dokładna liczba jest trudna do ustalenia). Języki dzielimy na rodziny językowe, które składają się z grup języków. Najbardziej rozpowszechnione są języki należące do dwóch rodzin: • indoeuropejskiej (45% ludności świata) • chińsko-tybetańskiej (22% ludności świata) • Chiński (1300 mln) • Hindi i urdu (500 mln) – Indie i Pakistan • Angielski (450 mln) – Wlk. Brytania, Irlandia, USA, Kanada, Australia, Nowa Zelandia • Hiszpański (400 mln) – Hiszpania, Ameryka Łacińska (bez Brazylii) • Arabski (240 mln) - kraje północnej Afryki oraz Półwyspu Arabskiego, Syria, Irak) • Bengalski (220 mln) – Bangladesz i Indie • Portugalski (190 mln) – Portugalia i Brazylia 13 2016-10-20 Zróżnicowanie językowe ludności • Języki oficjalne ONZ: Angielski, Francuski, Rosyjski, Hiszpański, Chiński, Arabski • Języki martwe (języki, które nie są już używane na co dzień): łacina, aramejski, sanskryt, starocerkiewnosłowiański • Języki sztuczne (języki, które nie powstały w wyniku naturalnej ewolucji): esperanto, języki programowania komputerowego: C++, HTML Język urzędowy Język urzędowy to język, który otrzymał wyjątkowy status prawny na terenie państwa - używany w krajowych organach legislacyjnych. W większości krajów świata obowiązuje jeden język urzędowy. Wybrane kraje, w których obowiązuje więcej języków urzędowych: • Szwajcaria (niemiecki, francuski, włoski, retroromański) • Belgia (francuski, niderlandzki, niemiecki) • Irlandia (irlandzki, angielski) • Finlandia (fiński, szwedzki) • Kanada (angielski, francuski) • Indie (hindi, angielski) Zróżnicowanie językowe ludów Europy • Ludy indoeuropejskie: – Ludy słowiańskie (Polacy, Czesi, Słowacy, Rosjanie, Białorusini, Ukraińcy, Bułgarzy, Serbowie, Słoweńcy, Macedończycy, Bośniacy, Czarnogórcy) – Ludy germańskie (Niemcy, Austriacy, Holendrzy, Flamandowie, Duńczycy, Szwedzi, Norwegowie, Islandczycy, Anglicy) – Ludy romańskie (Portugalczycy, Hiszpanie, Francuzi, Walonowie, Włosi, Rumuni) – Ludy celtyckie (Bretończycy, Irlandczycy, Walijczycy, Szkoci) – Ludy bałtyckie (Litwini, Łotysze) – Grecy – Albańczycy • Ludy uralskie: – Ludy ugrofińskie (Finowie, Estończycy, Węgrzy) • Baskowie 14