CTx

Przykłady zastosowania biomarkerów
kostnych w praktyce klinicznej
Autor: B. Obermayer-Pietsch
Endokrinologie-Laborplattform und
Klin.Abt. Endokrinologie und Stoffwechsel
Medizinische Universität Graz
Tłumaczenie :Magdalena Kuligowska-Prusińska
Komentarz : Grażyna Odrowąż-Sypniewska
Najczęstsze pytania w praktyce klinicznej…
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Czy postawiłem właściwą diagnozę?
Jak rozpoznam, czy jest to właściwe leczenie?
Czy istnieją jeszcze inne objawy?
Pomimo terapii nie ma poprawy?
Nowe złamania kości bez przyczyny ?
U tej pacjentki przewiduję komplikacje, tylko co mogę zrobić..
Pacjentka jest szczególna - czy stosuje zaleconą terapię ?
Beznadziejny przypadek – co mogę jeszcze zrobić?
Czy mogę pacjentowi/pacjentce ogólnie pomóc?
Przykłady kliniczne
Przypadek 1
B.T. ♀ 73 lata
Kobieta B.T., 73 lata
•Rasy kaukaskiej, mieszka w domu opieki
•162 cm; 77 kg; BMI: 29.3
•Żadnych problemów zdrowotnych, demencja
•Żadnych znanych złamań
•Bóle w odcinku dystalnym kręgosłupa
•DXA: Kręgosłup L1-L4 T-Score -3.1
Biodro (total hip) T-Score -2.75
B.T. ♀ 73 lata
Kobieta B.T., 73 lata
•Rasy kaukaskiej, mieszka w domu opieki
•162 cm; 77 kg; BMI: 29.3
•Żadnych problemów zdrowotnych, demencja
•Żadnych znanych złamań
•Bóle w odcinku dystalnym kręgosłupa
•DXA: Kręgosłup L1-L4 T-Score -3.1
Biodro (total hip) T-Score -2.75
B.T. ♀ 73 lata
Parametry
laboratoryjne
Wartość
Jednostka
Zakres referencyjny
ALP
135
U/l
Osteokalcyna
37
ng/ml
1 - 35
CTX
0.44
ng/ml
0.06 – 0.35
TRAP5b
5.2
U/l
2.51 – 5.1
PTH
78
pg/ml
15 - 65
25(OH)D
5.5
ng/ml
30 - 60
Wapń całkowity
2.10
mmol/l
2.20 – 2.65
35 - 105
ALP-fosfataza alkaliczna, CTX(ß-Crosslaps)-marker resorpcji, TRAP5b (winiano-oporna fosfataza kwaśna)marker resorpcji, PTH-Parathormon
Ciężki niedobór witaminy D, nadczynność przytarczyc, podwyższone stężenie markerów
kościotworzenia (ALP, osteokalcyny) i markerów resorpcji (CTx, TRAP5b); nasilony
metabolizm kostny
+
DXA-Biodro
DXA-Biodro
Zmiany gęstości mineralnej kości (BMD,DXA) po roku
leczenia -B.T. ♀ 73 lata
+
+8%
Pomiar wyjściowy DXA
1 rok później- przyrost
8% masy kostnej
Przypadek 2
M.R. ♀ 80 lat
Kobieta M.R., 80 lat
•Rasy kaukaskiej, mieszka w domu
•Utrata masy ciała, smoliste stolce, niedokrwistość
•172 cm; 53 kg; BMI: 17.9
•Żadnych znanych złamań
•Bóle kostne, bóle brzucha, zaparcia
•Gęstość mineralna kości (DXA): Kręgosłup L1-L4 T-Score -1.1
Biodro (total hip)
T-Score -0.62
M.R. ♀ 80 lat
Parametry
laboratoryjne
Wartość
Jednostka
ALP
240
U/l
Osteokalcyna
41
ng/ml
1 - 35
0.74
ng/ml
0.06 – 0.35
-
U/l
2.51 – 5.1
PTH
51
pg/ml
15 - 65
25(OH)D
22
ng/ml
30 - 60
2.64
mmol/l
2.20 – 2.65
CTX
TRAP5b
Wapń całkowity
Zakres referencyjny
35 - 105
→ Rak okrężnicy, przerzuty do kości i wątroby, podwyższone stężenia
markerów kościotworzenia (ALP, osteokalcyny) i resorpcji (CTx)
Przypadek 3
J.A. ♀ 70 lat
Kobieta J.A., 70 lat
•Rasy kaukaskiej, mieszka w domu
•152 cm (-15cm); 49 kg; BMI: 21.2
•Bóle kości
•3 stare złamania, 2 nowe (kości promieniowej)
•Leczenie: alendronian od 5 lat, regularna
suplementacja wapniem i witaminą D
J.A. ♀ 70 lat
Parametry
laboratoryjne
Wartość
Jednostka
ALP
73
U/l
OC
17
ng/ml
1 - 35
CTX
0.09
ng/ml
0.06 – 0.35
TRAP5b
2.2
U/l
2.51 – 5.1
PTH
58
pg/ml
15 - 65
25(OH)D
35
ng/ml
30 - 60
2.34
mmol/l
2.20 – 2.65
Wapń
Zakres referencyjny
35 - 105
ALP-fosfataza alkaliczna, OC-osteokalcyna, CTX-ß-Crosslaps, TRAP5b-winiano-oporna
fosfataza kwaśna, PTH-parathormon
J.A. ♀ 70 lat
Parametry
Wartość
Jednostka
ALP
73
U/l
OC
17
ng/ml
1 - 35
CTX
0.09
ng/ml
0.06 – 0.35
TRAP5b
2.2
U/l
2.51 – 5.1
PTH
58
pg/ml
15 - 65
25(OH)Witamina D
35
ng/ml
30 - 60
2.34
mmol/l
2.20 – 2.65
Wapń
Zakres referencyjny
35 - 105
→ Terapia antyresorpcyjna (alendronianem) obniżyła stężenie markerów
resorpcji (CTx,TRAP5b) ale mimo wszystko wystąpiły dodatkowe złamania
DXA-wyściowa J.A. ♀ 70 lat
Data urodzenia: 30.11.1932
Płeć: żeńska
BMI: 21.2 kg/m2
Data pomiaru BMD: 14. 04. 2004
Zmiana sposobu leczenia.
DXA-po 18 m J.A.♀ 70 lat
18 miesięcy leczenia teriparatydem (podskórnie)
Data pomiaru BMD: 09. 12. 2005
DXA-bku:
T – score +11
DXA-(total hip) : T – score + 1%
Z – score + 15%
Z – score + 4 %
->zwiększenie BMD
AF
Przypadek 4
E.L. ♀ 42 lata
Kobieta E.L., 42 lata
•Rasy kaukaskiej, mieszka w domu
•162 cm; 63 kg; BMI: 24.0
•Leczona choroba Graves-Basedowa,
aktualnie eutyreoza
•Nie spożywa mleka, wstręt do produktów mlecznych (serów)
•Wczesna menopauza (38. r. ż.)
•Żadnych złamań
•Leczenie: zażywa preparaty witaminowe
E.L. ♀ 42 lata
Parametry laboratoryjne
Wartość
Jednostka
Zakres referencyjny
ALP
110
U/l
OC
31
ng/ml
1 - 35
CTX
0.74
ng/ml
0.06 – 0.35
FSH
78
U/l
PTH
68
pg/ml
15 - 65
25(OH)D
29
ng/ml
30 - 60
Wapń
2.19
mmol/l
2.20 – 2.65
TSH
1.2
U/l
Niedobór laktazybadanie genet.
CC
Genotyp
35 - 105
< 20 przed menopauzą
0.5-4.0
Pierwotna
nietolerancja laktozy
ALP-fosfataza alkaliczna, OC-Osteokalcyna, CTX-ß-Crosslaps, PTH-Parathormon,
winianooporna fosfataza kwaśna, TSH-Hormon tyreotropowy, FSH-folitropina
TRAP5b-
E.L. ♀ 42 lata
Parametry laboratoryjne
Wartość
Jednostka
Zakres referencyjny
ALP
110
U/l
OC
31
ng/ml
1 - 35
CTX
0.74
ng/ml
0.06 – 0.35
FSH
78
U/l
PTH
68
pg/ml
15 - 65
25(OH)D
29
ng/ml
30 - 60
Wapń
2.19
mmol/l
2.20 – 2.65
TSH
1.2
U/l
Genetyczny niedobór
laktazy
CC
Genotyp
35 - 105
< 20 przed menopauza
0.5-4.0
Pierwotna
nietolerancja laktozy
→ wczesna menopauza, niskie spożycie wapnia, podwyższony
marker resorpcji (CTx), nieznacznie podwyższone kościotworzenie
DXA E.L. ♀ 42 lata, ciężka osteoporoza; konieczna
terapia antyresoropcyjna
Przypadek 5
L.H. ♀ 69 lat
Kobieta L.H, 69 lat
•Rasy kaukaskiej, mieszka z bratem
•158 cm; 68 kg; BMI: 27.3
•Usunięcie tarczycy, eutyreoza, krótkowzroczność
•Żadnych znanych złamań, ale ew. L4
•Leczenie: Doustnie bisfosfoniany od 2 lat, spożywa
olej z wątroby (źródło wit.D) i suplementy
DXA L.H. ♀ 69 lat
Data urodzenia: 30.11.1932
Płeć: żeńska
BMI: 27.3
Data pomiaru BMD: 14. 04. 2004
L.H. ♀ 69 lat
Parametry
laboratoryjne
Wartość
Jednostka
Zakres referencyjny
ALP
73
U/l
OC
17
ng/ml
1 - 35
CTX
0.59
ng/ml
0.06 – 0.35
TRAP5b
2.2
U/l
2.51 – 5.1
PTH
58
pg/ml
15 - 65
25(OH)D
35
ng/ml
30 - 60
Wapń
2.34
mmol/l
2.20 – 2.65
TSH
0.9
U/l
35 - 105
0.2-4
ALP-fosfataza alkaliczna, OC-Osteokalcyna, CTX-ß-Crosslaps, PTH-Parathormon, TRAP5bwinianooporna fosfataza kwaśna, TSH-Hormon tyreotropowy
L.H. ♀ 69 lat
Parametry
laboratoryjne
Wartość
Jednostka
Zakres referencyjny
AP
73
U/l
OC
17
ng/ml
1 - 35
CTX
0.59
ng/ml
0.06 – 0.35
TRAP5b
2.2
U/l
2.51 – 5.1
PTH
58
pg/ml
15 - 65
25(OH)D
35
ng/ml
30 - 60
Wapń
2.34
mmol/l
2.20 – 2.65
TSH
0.9
U/l
35 - 105
0.2-4
→ niepewność co do prawidłowego stosowania leków
antyresorpcyjnych, stężenie witaminy D i wapnia w normie
DXA-po zmianie sposobu leczenia (po 20 mies.)
L.H. ♀ 69 lat
20 mies. dożylnie bisfosfonian
Dat pomiaru BMD: 09. 12. 2005
L1: T – score + 4%
Z – score + 9%
L2: T – score + 4%
Z – score + 9%
L3: T – score + 7%
Z – score + 12%
Przypadek 6
H.R. ♂ 40 lat
Mężczyzna H.R., 40 lat
•Rasy kaukaskiej, mieszka w domu
•166 cm; 60 kg; BMI: 21.7
•Epilepsja od 12 lat (ataki)
•Cukrzyca typu 1 od 8. r. ż.
•Osłabienie mięśni proksymalnych, nocne „bóle pleców“
•Ciężkie złamania przy upadku (Th5,7,8)
•Leczenie: oksykarbamazepina, kwas walproinowy, insulina, alendronian
(terapia antyresorpcyjna), bez wapnia / witaminy D
DXA H.R. ♂ 40 lat, ciężka osteoporoza w odcinku
lędźwiowym kręgosłupa
H.R. ♂ 40 lat
Parametry
laboratoryjne
Wartość
Jednostka
ALP
150
U/l
OC
11
ng/ml
1 - 35
CTX
0.11
ng/ml
0.06 – 0.35
TRAP5b
2.2
U/l
2.51 – 5.1
PTH
75
pg/ml
15 - 65
25(OH)D
9.6
ng/ml
30 - 60
Wapń
2.26
mmol/l
2.20 – 2.65
P1NP (marker
17.9
ng/ml
11.6 - 69
kościotworzenia)
Zakres referencyjny
35 - 105
→ Epilepsja, ciężki niedobór witaminy D,
niskie stężenie markerów
kościotworzenia (P1NP i OC w dolnym zakresie) mimo terapii bisfosfonianem
H.R. ♂ 40 lat
W oparciu o wyniki badań laboratoryjnych została natychmiast
wprowadzona suplementacja witaminą D. Po przywróceniu normalnego
stężenia witaminy D rozpoczęto leczenie teriparatydem (terapia o
charakterze anabolicznym). Obecnie pacjent bez ciężkich objawów i
dalszych złamań.
Badania laboratoryjne po 1 roku stosowania - teriparatydu
25(OH)D 57.3 ng/ml (30-60) (optymalna)
iPTH 23 pmol/l (10- 65)
( w normie)
sCTX 0.43 ng/ml (0.22 – 0.86)
przywrócono właściwy poziom
Osteokalcyna 37 ng/ml (1 – 35) metabolizmu kostnego,
PINP 119 ng/ml (11.6 – 69)
w szczególności, kościotworzenia
Wnioski
• Badania laboratoryjne, w tym biomarkerów kostnych
ułatwiają rozpoznanie, diagnostykę różnicową i
monitorowanie leczenia chorób kości
• Zwiększone nakłady finansowe na dodatkowe badanie
biomarkerów przekładają się na oszczędność w
zakresie kosztów leczenia
• Stwarzają możliwość bardziej przyjaznej opieki nad
indywidualnym pacjentem- medycyna
spersonalizowana.