Powtórzenie wiadomości – GENETYKA

Powtórzenie wiadomości – GENETYKA
1.
Czym zajmuje się genetyka?
Genetyka to nauka zajmująca się dziedziczeniem oraz zmiennością organizmów.
2.
Co to jest dziedziczność?
Dziedziczność to przekazywanie cech dziedzicznych (np. kolor włosów) potomstwu przez rodziców.
3.
Podaj przykłady cech dziedzicznych.
Cechy dziedziczne: kolor skóry, włosów i oczu, rysy twarzy, umiejętności zwijania języka w rurkę.
Cechy niedziedziczne: blizny, opalenizna.
4.
Czym jest zmienność organizmów?
Zmienność czyli występowanie różnic między osobnikami tego samego gatunku; jest wynikiem rozmnażanie
płciowego oraz wpływu środowiska.
U ludzi wyróżniamy cechy:
a) gatunkowe np. dwunożność, pionowa postawa ciała.
b) indywidualne np. brzmienie głosu, kolor włosów.
5.
Opisz budowę DNA.
DNA (kwas deoksyrybonukleinowy) to nośnik materiału genetycznego składa się z mniejszych jednostek
NUKLEOTYDÓW.
Pojedynczy nukleotyd składa się z:
–
cukru – deoksyryboza
–
reszty kwasu fosforowego
–
zasady azotowej (adenina, tymina, cytozyna, guanina).
Jedna cząsteczka Dna składa się z dwóch nici ułożonych spiralnie, skręconych wokół wspólnej osi
(podwójna helisa).
6.
Wyjaśnij, na czym polega komplementarność zasad.
Komplementarność czyli dopasowanie zasad do siebie. Zasady mają taką budowę, że pasują do siebie jak
puzzle, mogą łączyć się ze sobą w pary:
–
adenina jednej nici zawsze tworzy parę z tyminą z drugiej nici (wiązanie podwójne)
–
cytozyna łączy się z guaniną (wiązanie potrójne).
7.
Opisz budowę chromosomu.
Chromosom to struktura zawierająca w komórce jedną cząsteczkę DNA.
Chromosomy są widoczne tylko podczas podziału komórkowego, a ich budowa zależy od tego, czy
obserwujemy je tuż przed, czy tuż po podziale komórki.
Chromosom zbudowany jest z dwóch chromatyd siostrzanych, które są połączone ze sobą w jednym punkcie
zwanym centromerem.
8.
Co to jest gen?
Gen to odcinek DNA, który zawiera informację o określonej czesze organizmu. Geny stanowią 2% całości
DNA, pozostałe 98% to odcinki nie kodujące.
Odcinki kodujące (geny) + odcinki niekodujące = GENOM (kompletny zapis informacji genetycznej)
9.
Podaj różnice w budowie DNA i RNA.
Cechy DNA:
a)występuje w jądrze komórkowym i jest nośnikiem informacji genetycznej
b) występują zasady adenina, tymina, cytozyna, guanina
c) występują 2 nici
d)cukier budujący to deoksyryboza
Cechy RNA:
A) występuje w cytoplazmie i rybosomach, bierze udział w syntezie białka
B)występuje 1 nic
C)zasady: adenina uracyl,cytozyna i guanina
D) cukier budujący ryboza
10.
Co to jest replikacja?
Replikacja to powielanie DNA (proces tworzenia kopii DNA). W nowej cząsteczce DNA (po replikacji) 1
nić pochodzi ze starej cząsteczki DNA, a 2 (nowa) nić jest dobudowana na zasadzie komplementarności.
11.
Wyjaśnij pojęcia: chromosomy homologiczne, komórki diploidalne, komórki haploidalne, kariotyp,
genotyp, fenotyp.
Chromosomy homologiczne- chromosomy podobne do siebie pod względem wielkości i kształtu; zawierają
takie same geny.
Komórki diploidalne – komórki z podwójnym zestawem chromosomów (komórki budujące ciało = 23pary
czyli 46 chromosomów)
Komórki haploidalne – komórki z pojedynczym zestawem chromosomów (komórka jajowa, plemnik = 23
chromosomy z każdej pary).
Kariotyp – komplet chromosomów danego organizmu.
Genotyp – zespół wszystkich genów organizmu.
Fenotyp – zespół możliwych do zaobserwowania cech organizmu.
12.
Mitoza a mejoza.
Mitoza- podział jądra komórkowego, w wyniku którego powstają dwie komórki potomne o takiej samej
liczbie chromosomów jak w jądrze komórki rodzicielskiej.
Mejoza- proces złożony z dwu kolejnych podziałów jader komórkowych, dzięki którym z komórki
dipoidalnej powstają cztery komórki haploidalne. w procesie mejozy u zwierząt powstają gamety a u roślin
spory.
Mejoza występuje tylko u komórek rozrodczych, w przeciwieństwie do mitozy, która występuje w prawie
każdej komórce ciała.
13.
Wyjaśnij w jaki sposób w DNA jest zakodowana informacja o budowie białek.
Informacja o budowie białek jest zapisana językiem genów, którego alfabet stanowią litery ATCG; tworzą
ona trzyliterowe słowa. Trzy kolejne nukleotydy w nici DNA nazywamy kodonem, kodują jeden aminokwas.
Ten sposób zapisu informacji genetycznej o budowie białek zawartej w DNA to kod genetyczny.
Kodony niekodujące aminokwasu stanowią stop – koniec przepisu.
Kodonów jest więcej niż aminokwasów; ten sam aminokwas może być kodowany przez kilka kodonów.
np.
GGC
AAC
GGA
kodon
kodon
kodon
glicyna
asparagina
glicyna
14.
Odczytywanie kodu genetycznego.
DNA: TCACCAGGGTCTCCCGAG
–
przepisz informację z DNA na mRNA (zasada komplementarności, pamietaj że w nici mRNA
zamiast tyminy występuje uracyl)
AGUGGUCCCAGAGGCUC
–
odczytaj z tabeli kodu genetycznego jakie aminokwasy są kodowane przez kolejne trójki
nukleotydów w mRNA
AGU – seryna, GGU – glicyna, CCC – prolina, itd.
15.
Omów proces powstawania białek:
cząsteczka DNA rozplata się, powstaje cząsteczka mRNA, cząsteczka mRNA transportowana jest z jądra
komórkowego do cytoplazmy, mRNA łączy się z rybosomem (w cytoplazmie), tRNA transportują
aminokwasy do rybosomu, rybosom przyłącza aminokwasy, rybosom przesuwa się po mRNA i do
istniejącego łańcucha aminokwasów dołącza kolejne, tRNA pozbawione aminokwasów odłączają się od
rybosomu, kodon stop – koniec syntezy białka, zwijanie łańcucha aminokwasów w struktury białka.
16.
Rola tRNA i MRNA w syntezie białka.
tRNA dostarcza aminokwasów do miejsca syntezy białek, mRNA przenosi informację o budowie białek z
jądra komórkowego do cytoplazmy.
17.
Krzyżówki genetyczne.
–
groszki o barwie kwiatów czerwonych z groszkami o barwie kwiatów białych( AAxaa lub Aaxaa).
–
Jakie jest prawdopodobieństwo, że dziecko będzie miało niebieski kolor oczu, jeżeli jego rodzice
mają brązowy kolor oczu i są heterozygotami.
–
Jakie jest prawdopodobieństwo urodzenia dziecka o niebieskim kolorze oczu przez kobietę o
brązowym kolorze oczu, jeżeli ojciec ma oczy niebieskie. (Aaxaa lub Aaxaa)
–
dziedziczenie cech sprzężonych z płcią : * jakie jest prawdopodobieństwo urodzenia się dziewczynki
daltonistki w rodzinie, w której mama prawidłowo rozpoznaje barwy, a tata jest daltonistą (dziedziczenie
cech sprzężonych z płcią)
*jakie jest prawdopodobieństwo urodzenia się dziecka z hemofilią, jeżeli ojciec jest chory, a matka jest
nosicielką tej choroby.
*Sprawdź, jaką grupę krwi może mieć dziecko, jeżeli mama ma grupę krwi AB, a ojciec ma grupę krwi A i
jest heterozygotą.
*Sprawdź, jaką grupę krwi może mieć dziecko, jeżeli mama ma grupę krwi A (heterozygota), a ojciec ma
grupę krwi 0.
18.
Kiedy może wystąpić konflikt serologiczny?
Konflikt serologiczny może wystąpić kiedy matka ma grupę krwi Rh- a dziecko Rh+. Istnieje wtedy ryzyko,
że przeciwciała wytworzone przez organizm matki podczas pierwszej ciąży, zagrożą kolejnemu dziecku.
19.
Zadanie: wypisz gamety produkowane przez osobniki o następujących genotypach RR, IAi, IAIB, ii.
Podaj fenotypy tych osobników.
RR gamety R, R - obecny czynnik Rh we krwi,
IAi gamety: IA,i – grupa krwi A,
A B
A B–
I I gamety: I ,I grupa krwi AB,
ii gamety i, i – grupa krwi 0
20.
Czym są mutacje i przykłady.
Mutacja to nagła, trwała zmiana w materiale genetycznym;może się pojawić w dowolnym miejscu nici DNA:
a) genowe (punktowe) – dotyczy zmian w sekwencji nukleotydów
b) chromosomowe – dotyczą zmian w liczbie lub budowie chromosomów.
Przyczyny mutacji: * spontaniczne bez udziału czynników zewnętrznych; * wywołane przez czynniki
mutagenne np. dym papierosowy, konserwanty, promieniowanie UV i rentgenowskie X.
21.
Wyjaśnij rolę mutacji:
a) pozytywna – powstanie ulepszonej wersji białka
b) negatywna – choroby genetyczne, powstają bakterie chorobotwórcze odporne na antybiotyki
22.
Scharakteryzuj 3 wybrane choroby genetyczne:
fenyloketonuria, albinizm, mukowiscydoza, zespół Downa, pląsawica Hunitingtona,
23.
Oceń rolę poradnictwa genetycznego w planowaniu rodziny.