PRESENTATION NAME

Budowa wszechświata
Adam Tomaszewski
TOŚ III rok
Co to jest wszechświat?
• Wszechświat – wszystko, co fizycznie istnieje:
cała przestrzeń, czas, wszystkie formy materii i
energii oraz prawa fizyki i stałe fizyczne
określające ich zachowanie. Obserwacje
astronomiczne pokazują, że Wszechświat istnieje
od 13,75 ± 0,11 miliarda lat. Zgodnie ze
współczesną wiedzą Wszechświat powstał z
osobliwości w Wielkim Wybuchu.
Wielki Wybuch
• Model ewolucji Wszechświata uznawany za
najbardziej prawdopodobny. Według tego modelu
ok. 13,75 (±0,11) mld lat temu dokonał się Wielki
Wybuch – z bardzo gęstej i gorącej osobliwości
początkowej wyłonił się Wszechświat (przestrzeń,
czas, materia, energia i oddziaływania).
Potwierdzenie teorii
• Prawo Hubble'a
• Odkrycie mikrofalowego promieniowania tła
• Obserwacje oraz pomiary satelity COBE,
WMAP
Z czego się składa wszechświat?
Obiekty we wszechświecie
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Galaktyki
Mgławice
Czarne dziury
Kwazary
Gwiazdy
Planety
Planety karłowate
Naturalne Satelity
Komety
Planetoidy
Meteroidy
Galaktyki
• Wyróżniamy galaktyki:
– Spiralne
– Nieregularne
– Eliptyczne
Eliptyczne
Galaktyka Panna A ( M87)
Zdjęcie: HST
Spiralne
Galaktyka Bodego ( M81)
Zdjęcie: HST
Nieregularne
Galaktyka Cygaro ( M82)
Zdjęcie: Chandra/HST/Spitzer
Soczewkowate
Galaktyka Wrzeciono ( NGC 5866)
Zdjęcie: HST
Mgławice
• Mgławice – obłoki gazu i pyłu międzygwiazdowego lub bardzo
rozległe otoczki gwiazd.
• Wyróżniamy 4 typy mgławic:
- ciemne
- emisyjne
- refleksyjne
- planetarne
Refleksyjne
Mgławica Głowa czarownicy( IC 2118)
Zdjęcie: HST
Emisyjne
Mgławica Ameryka Północna ( NGC 7000)
Zdjęcie: HST
Ciemne
Mgławica Koński łeb( IC 434)
Zdjęcie: HST
Planetarne
Mgławica Pierścień( M57)
Zdjęcie: HST
Gwiazdy
• Gwiazda - kuliste ciało niebieskie stanowiące skupisko
powiązanej grawitacyjnie materii w stanie plazmy bądź
zdegenerowanej. Przynajmniej przez część swojego życia
gwiazda w sposób stabilny emituje powstającą w jej jądrze w
wyniku procesów syntezy jądrowej atomów wodoru energię w
postaci promieniowania elektromagnetycznego, w
szczególności światło widzialne. Gwiazdy zbudowane są
głównie z wodoru i helu.
Typy gwiazd
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Czerwony nadolbrzym
Czerwony olbrzym
Błękitny nadolbrzym
Błękitny olbrzym
Biały karzeł
Czerwony karzeł
Brązowy karzeł
Czarny karzeł (hipotetycznie)
Błękitny karzeł (hipotetycznie)
Gwiazda neutronowa (pulsar)
Cykl życiowy
• protogwiazda → błękitny nadolbrzym → czarna dziura
• protogwiazda → błękitny nadolbrzym → supernowa → czarna dziura
• protogwiazda → błękitny nadolbrzym → czerwony olbrzym → supernowa
→ gwiazda neutronowa
• protogwiazda → gwiazda ciągu głównego typu naszego Słońca → czerwony
olbrzym → mgławica planetarna → biały karzeł → czarny karzeł*
• protogwiazda → czerwony karzeł → błękitny karzeł
• protogwiazda → brązowy karzeł → czarny karzeł
Planety
• Planeta - Zgodnie z definicją Międzynarodowej Unii Astronomicznej –
obiekt astronomiczny okrążający gwiazdę lub pozostałości gwiezdne, w
którego wnętrzu nie zachodzą reakcje termojądrowe, wystarczająco duży,
aby uzyskać prawie okrągły kształt oraz osiągnąć dominację w przestrzeni
wokół swojej orbity. W odróżnieniu od gwiazd świecących światłem
własnym, planety świecą światłem odbitym.
Planety karłowate
• Planeta karłowata – rodzaj obiektu astronomicznego, pośredni między
planetami a małymi ciałami niebieskimi.
Ceres
Pluton
Zdjęcie: HST
Zdjęcie: HST
Komety
• Kometa – małe ciało niebieskie poruszające się w układzie planetarnym,
które na krótko pojawia się w pobliżu gwiazdy centralnej. Ciepło tej
gwiazdy powoduje, że wokół komety powstaje koma, czyli gazowa otoczka.
W przestrzeń kosmiczną jądro komety wyrzuca materię, tworzącą dwa
warkocze kometarne – gazowy i pyłowy, skierowane pod różnymi kątami
do kierunku ruchu komety.
•
•
•
•
Najbardziej popularne komety:
Helleya
Hale’a-Boppa
Kometa Kohoutka (jednopojawieniowa)
Kometa inna niż wszystkie
Kometa inna niż wszystkie
Planetoidy
• Planetoida ciało niebieskie o małych rozmiarach - od kilku metrów do
czasem ponad 1000 km, obiegające gwiazdę centralną, posiadające stałą
powierzchnię skalną lub lodową, bardzo często – przede wszystkim w
przypadku planetoid o mniejszych rozmiarach i mało masywnych – o
nieregularnym kształcie, często noszącym znamiona kolizji z innymi
podobnymi obiektami.
Meteroidy
• Meteoroidy – okruchy skalne (mniejsze od planetoid), poruszające się po
orbitach wokół gwiazdy centralnej. Meteoroidy mają zwykle masę od 10−9
kg do 103 kg (choć najczęściej nie przekracza ona 10−6 kg). Ich rozmiary
wynoszą od 0,1 mm do 10 m.
Bibliografia
• Brian Greene, „Struktura kosmosu”, Wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa
2005, ISBN: 83-7459-191-3
• Praca zbiorowa, red. Przemysław Rudź, „Niebo na weekend”,
wydawnictwo Pascal, Warszawa 2003, ISBN: 83-7304-195-8
• G. Sparrow: „Tajemnice Wszechświata", Wydawnictwo Bellona, Warszawa
2010. ISBN: Numer ISBN: 9788311119451
• http://www.nasa.gov/