Krew-najważniejsze informacje…

Krew-najważniejsze
informacje…
Marysia Kieliszek
Czym jest krew i jakie pełni funkcje?
Krew jest łączną tkanką płynną krążącą w układzie krwionośnym. Składa się z osocza oraz elementów
morfotycznych: krwinek białych(leukocytów), czerwonych(erytrocytów) i płytek krwi(trombocytów).
Do najważniejszych zadań krwi należą:





Transport i wymiana niezbędnych substancji.
Obrona organizmu.
Utrzymanie właściwej temperatury na obszarach narażonych na przegrzanie lub na zmiany temperatury.
Ochrona organizmu przed zmianami pH .
Proces krzepnięcia krwi(hemostazy)
Osocze
Osocze zajmuje ponad połowę objętości krwi .Zawiera ok.90-92% wody , reszta to składniki organiczne(m.in. jony
sodowe, wodorowęglanowe, chlorkowe) oraz nieorganiczne(m.in. białka, glukoza, kwasy tłuszczowe). Białka osocza
dzielimy na trzy frakcje: albuminy, fibrynogen oraz globuliny.
Albuminy:




Stanowią ok.55% wszystkich białek osocza.
Wytwarzane są w wątrobie.
Warunkują istnienie ciśnienia onkotycznego osocza, regulującego gospodarkę wodną tkanek
Transportują kwasy tłuszczowe.
Globuliny:





Stanowią ok.40-50% białek osocza.
Dzielą się na frakcje α, β i γ.
Globuliny α i β powstaję w wątrobie, globuliny γ są wytwarzane w śledzionie.
Globuliny α i β są białkami transportowymi.
Globuliny γ pełnią funkcję przeciwciał.
Fibrynogen:
 Stanowi ok.6% białek w osoczu
 Wytwarzany w wątrobie.
 Pełni kluczową rolę w procesie powstawania skrzepu.
Ważnymi składnikami osocza są także lipoproteiny, do których zaliczamy:
 Chylomikrony
 Lipoproteiny o bardzo małej gęstości(VLDL)
Strona 1 z 14
 Lipoproteiny o malej gęstości(LDL)
 Lipoproteiny o dużej gęstości(HDL)
Czym jest hematokryt?
Hematokrytem nazywamy proporcję objętości elementów morfotycznych do całkowitej objętości krwi. Stanowi on
zazwyczaj ok. 45%.
Komórki krwi oraz ich hemopoeza.




Hemopoeza w okresie zarodkowym zachodzi w woreczku żółtkowym.
W życiu płodowym zachodzi w wątrobie.
Pod koniec życia płodowego i w późniejszym życiu zachodzi w szpiku kostnym czerwonym.
Szpik kostny czerwony do ok.6 roku życia wypełnia wnętrze wszystkich kości, natomiast w późniejszym
okresie życia znajduje się tylko w kościach płaskich oraz nasadach kości długich.
 Początek hemopoezy stanowi podział wieloczynnościowej komórki hemopoetycznej pnia na komórkę
macierzystą mieloidalną oraz komórkę macierzystą limfoidalną.
 Z linii limfoidalnej różnicują się limfocyty, natomiast z linii mieloidalnej erytrocyty, granulocyty, monocyty
oraz trombocyty.
Strona 2 z 14
Erytrocyty





Mają dyskoidalny, dwuwklęsły kształt.
Nie mają jądra komórkowego oraz innych organelli komórkowych.
Ich wnętrze prawie w całości wypełnia hemoglobina, która wiąże i transportuje tlen.
Erytropoeza trwa ok.30 dni, a same erytrocyty żyją we krwi obwodowej ok.120 dni.
Hemoliza erytrocytów zachodzi w śledzionie.
Strona 3 z 14
 Uwolnioną do osocza hemoglobinę komórki śródbłonka naczyń wychwytują i rozkładają na aminokwasy, a
hem zamieniają w bilirubinę, która przekazywana jest do wątroby, a następnie wydalana jako barwnik żółci.
 Erytrocyty pomimo braku jądra komórkowego potrafią zdobywać energię w postaci cząsteczek glukozy w
procesie beztlenowej glikolizy ( nie ma cyklu kwasu cytrynowego).
Leukocyty
 Mają jądro komórkowe.
 Występują w znacznie mniejszej liczbie niż erytrocyty.
 Dzielone pod względem zawartości ziarnistości w cytoplazmie na granulocyty oraz pozbawione ziarnistości
agranulocyty.
 Granulocyty:
 mają płatowate, segmentowane jądro
 dzielimy je na 3 typy: neutrofile, bazofile oraz eozynofile
 neutrofile(granulocyty obojętnochłonne) stanowią najliczniejszą grupę leukocytów, pełnią funkcje
obronne poprzez prowadzenie fagocytozy obcych komórek lub własnych chorobowo zmienionych
 eozynofile(granulocyty kwasochłonne) stanowią 2-5% wszystkich leukocytów, biorą udział w
reakcjach alergicznych poprzez prowadzenie fagocytozy alergenów oraz uruchamianie innych reakcji
obronnych, zwalczają także pasożyty układu pokarmowego
 bazofile(granulocyty zasadochłonne) stanowią ok.1% leukocytów, ziarnistości zawierają substancje
czynne, m.in. histaminę i serotoninę, które uwalniane przez krwinki stymulują reakcje obronne tkanek
 Agranulocyty:
 Należą do nich limfocyty stanowiące ok.28-42% leukocytów, mają kuliste jądro; dzielimy je na 3
klasy: limfocyty T, limfocyty B, komórki NK
 Monocyty(makrofagi krążące) stanowią ok.4-8% leukocytów, są dość duże i mają właściwości żerne;
monocyty krążące i osiadł tworzą system fagocytów, które niszczą bakterie, komórki nowotworowe i
grzyby; uczestniczą także w prezentacji antygenów w reakcjach odpornościowych.
Strona 4 z 14
Trombocyty
 Są to fragmenty cytoplazmy otoczonej błoną.
 Powstały z rozpadu megakariocytów.
 Biorą udział w procesie krzepnięcia krwi(hemostazy).
Strona 5 z 14
Hemoglobina
 Barwnik oddechowy (Hb) szczelnie wypełniający erytrocyty, odgrywający główną rolę w transporcie tlenu do
komórek.
 Cząsteczka hemoglobiny składa się z 2 par łańcuchów globinowych połączonych z hemem, centralną część
stanowi atom żelaza Fe 2+.
 Oksyhemoglobina powstaje poprzez przyłączenie do atomu centralnego cząsteczki tlenu(HbO2).
 Utlenowanie polega na wiązaniu hemoglobiny z tlenem w sposób odwracalny, natomiast utlenienie to proces
nieodwracalny , w czasie którego następuje utlenienie jonu Fe 2+ do Fe 3+
 Utleniona hemoglobina traci zdolność wiązania tlenu i przechodzi w formę nieczynnej methemoglobiny.
 Hemoglobina ma ok.200 razy większe powinowactwo do tlenku węgla(II)(potocznie nazywanego czadem) niż
do samego tlenu! karboksyhemoglobina nie przenosi tlenu, co może prowadzić do śmierci organizmu w
wyniku tzw. zaczadzenia-niedotlenienia organizmu.
Strona 6 z 14
 Krzywa dysocjacji oksyhemoglobiny opisuje zależność stopnia wysycenia hemoglobiny tlenem od ciśnienia
cząstkowego tlenu występującego w różnych częściach organizmu.
 hemoglobina jest wysycona tlenem prawie całkowicie przy najwyższych wartościach ciśnienia tlenu
 oddaje tlen kiedy znajdzie się w miejscu o znacznie niższym ciśnieniu,np. w naczyniach włosowatych
 przesunięcie krzywej w prawo oznacza, że tlen jest łatwiej oddawany bo nastąpił spadek jego
wiązania przez hemoglobinę
 przesunięcie krzywej w lewo oznacza, że nastąpił wzrost wiązania tlenu
 na wiązanie przez hemoglobinę tlenu wpływają : pH, temperatura oraz zawartość dwutlenku węgla
 wzrost CO2 powoduje przesunięcie krzywej w prawo, bo obniżeniu uległo pH, wtedy
oksyhemoglobina łatwiej oddaje tlen komórkom
 wzrost temperatury sprawia, że rośnie tempo metabolizmu, a tym samym zapotrzebowanie na tlen,
krzywa również przesuwa się w prawo a tlen jest łatwiej oddawany.
 Inne barwniki oddechowe to m.in. mioglobina przenosząca tlen w mięśniach ssaków, hemocyjanina rozpuszczona w osoczu mięczaków i stawonogów; hemerytryna - zamknięta w komórkach wieloszczetów
oraz chlorokruoryna - rozpuszczona w osoczu wieloszczetów.
 Hemoglobina płodowa(HbF) różni się od hemoglobiny dorosłego człowieka właściwościami – wykazuje
wyższe powinowactwo do tlenu i wysyca się nim przy niższym ciśnieniu parcjalnym. Ma to bardzo ważne
znaczenia, ponieważ miejscem wymiany gazowej jest łożysko, w którym dochodzi do wymiany tlenu i
dwutlenku węgla między krwią matki i płodu. W łożysku stężenie tlenu nie jest duże więc hemoglobina
odłącza tlen. Gdyby we krwi płodu była taka sama hemoglobina jak we krwi matki, nie mogłaby wiązać dużo
tlenu. HbF w warunkach tlenowych łożyska silnie wiąże tlen, bo wysyca się nim przy niższych stężeniach i
może go przenosić z łożyska do narządów płodu.
Dlaczego tak dużo dwutlenku węgla pozostaje we krwi?
 Dwutlenek węgla pełni ważną role fizjologiczną.
 W reakcji z wodą tworzy kwas węglowy, który pod wpływem enzymu - anhydrazy węglanowej dysocjuje
na jon wodorowęglanowy będący składnikiem buforu wodorowęglanowego, który odpowiada za stabilizację
pH
 Bez dwutlenku węgla we krwi nie byłoby buforu, a tym samym zostałaby zachwiana równowaga kwasowo –
zasadowa ustroju.
Strona 7 z 14
Hemostaza-proces krzepnięcia krwi
 Jej celem jest wytworzenie skrzepu-gęstej sieci zbudowanej z fibryny- tamującego wypływ krwi.
 Udział w procesie krzepnięcia czynników osocza i płytek ma charakter kaskadowy, co oznacza, że
uaktywnienie jednego czynnika stymuluje następny itd.
 Uruchomienie czynnika, który w obecności kationów wapniowych dokonuje zamiany nieaktywnej
protrombiny w aktywna trombinę.
 Kaskadę aktywacji może inicjować uwolniona z uszkodzonej tkanki tromboplastyna i włókna kolagenowe
w miejscu uszkodzenia.
 Następnie trombina katalizuje reakcję polimeryzacji fibrynogenu w fibrynę - powstaje skrzep.
 Ostatnim etapem jest fibrynoliza, polegająca na usuwaniu skrzepu po zrośnięciu uszkodzonego naczynia.
Rozkład skrzepu katalizuje plazmina.
 Biosynteza czynników białkowych osocza wymaga obecności witaminy K, białka powstające bez obecności
witaminy K nie mają zdolności tworzenia skrzepu.
 Czynnikiem przeciwdziałającym krzepnięciu jest heparyna, która unieczynnia trombinę.
Strona 8 z 14
Strona 9 z 14
Grupy krwi
 Aglutynogeny to antygeny zawarte w błonach komórkowych erytrocytów, które umożliwiają identyfikację
krwinek czerwonych. Ich obecność decyduje o przynależności do określonej grupy krwi.
 Aglutyniny to przeciwciała występujące w osoczu rozpoznające aglutynogeny.Wywołują reakcję aglutynacji.
 Aglutynacja to zlepianie się krwinek ze sobą i wytrącanie ich w postaci kłaczkowatych złogów, które
uniemożliwiają krążenie. Następuje w wyniku przedostania się do układu krążenia krwinek z obcym
aglutynogenem.
 Krew każdego człowieka można zaklasyfikować do jednej z 4 grup układu grupowego AB0.
 Rozróżnia się także gr. A1 i A2, ze względu na obecność dodatkowych odmian aglutynogenu A błonie
komórkowej erytrocytów u niektórych ludzi.
 Grupa AB może być albo A1B lub A2B.
Grupa krwi
A
B
AB
0
Aglutynogen w błonie
krwinek czerwonych
Aglutynogen A
Aglutynogen B
Aglutynogen A i B
Brak aglutynogenów A i B,
występuje aglutynogen H
Strona 10 z 14
Aglutynina w osoczu
Aglutynina β (anty-B)
Aglutynina α (anty-A)
Brak
Aglutyniny α i β
Czynnik Rh
Strona 11 z 14
 Obecność aglutynogenu D w błonie krwinki decyduje o przynależności krwi do grupy Rh+, jego brak
oznacza grupę Rh-.
 Większość ludzi o jasnej karnacji skóry (aż 85%) ma grupę Rh+.
 W tym układzie grupowym nie występują przeciwciała naturalne.
 Jeżeli człowiekowi o gr.Rh- zostanie podana krew grupy Rh+ to układ odpornościowy rozpocznie
produkowanie przeciwciał anty-Rh+, które rozpoczną aglutynację krwinek z takim aglutynogenem. Wysoki
poziom przeciwciał anty-Rh+ może utrzymywać się przez wiele lat. Gdy ponownie zostanie takiemu
człowiekowi przetoczona krew o gr. Rh+ przeciwciała natychmiast rozpoczną aglutynację. Reakcja ta
nazywana jest konfliktem serologicznym i występuje głównie u kobiet w ciąży, które mają gr. krwi Rh-, a
partner Rh+. Pomiędzy parą istnieje niezgodność serologiczna. Jeżeli dziecko odziedziczy po ojcu gr. krwi
Rh+ to krew w czasie porodu może przedostać się do organizmu matki co prowadzi do reakcji obronnej. We
krwi pojawiają się przeciwciała anty-Rh+. Matce po porodzie powinno się podać przeciwciała, które
wychwycą krwinki dziecka z jej krwiobiegu. Tym samym zminimalizuje się ryzyko aglutynacji krwinek
płodu w czasie kolejnej ciąży i porodu i zapobiegnie powikłaniom rozwojowym płodu o gr.krwi Rh+.
Choroby krwi




Anemia(niedokrwistość) również anemia sierpowata
Czerwienica(nadkrwistość)
Białaczka
Hemofilia
Analiza krwi w diagnostyce
Badanie morfologiczne-normy w zależności od wieku.
Strona 12 z 14
Przykładowy wynik badania krwi
Strona 13 z 14
Bibliografia
1.)Biologia Podręcznik tom3. Liceum ogólnokształcące-zakres rozszerzony. Jerzy Duszyński,
Krystyna Grykiel, Andrzej Lesicki, Lech Ratajczak. Wydawnictwo PWN.
2.) Biologia Podręcznik tom5. Liceum ogólnokształcące-zakres rozszerzony. Jerzy Duszyński, ,
Andrzej Lesicki, Agnieszka Kozłowska-Rajewicz, Marta Krenz-Niedbała, Kazimierz Ziemnicki.
Wydawnictwo PWN.
3.)Biologia część 2, tom 2. Kształcenie w zakresie rozszerzonym. Podręcznik dla liceum
ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. Andrzej Czubaj, Janina Grzegorek, Andrzej
Jerzmanowski, Rafał Skoczylas, Krystyna Skwarło-Sońta, Jolanta Sotowska-Brochocka, Krzysztof
Spalik, Krzysztof Staroń, Tomasz Umiński.
4.) The Merck Manual. Podręcznik diagnostyki i terapii. Trzecie wydanie polskie.
5.) http://www.maluchy.pl/tabele/1-badanie-morfologiczne-krwi-normy
Strona 14 z 14