śląskie monety cesarza karola vi habsburga
advertisement
ŚLĄSKIE MONETY KRÓLÓW CZESKICH KATALOG Piotr Kalinowski KALETY 2006 Słowo wstępu Katalog, który macie Państwo przed sobą powstał na podstawie wydanego w 1988 dzieła Ivo Halački Mince Ziemí Koruny České. W katalogu tym zamieszczono monety (jak również medale talarowe) wybite przez śląskie mennice (Wrocław i Kłodzko) oraz przez mennice obce, ale na których uwzględniono śląską tytulaturę (Dux Silesiae). Katalog został ułożony nominałowo. Przy większości monet podano ich ceny w euro osiągane współcześnie na aukcjach zarówno stacjonarnych jak i internetowych (dane pochodzą z portali Coinarchives, WCN, Auero, e-Bay, i Allegro). Wszystkie uwagi do wyszukanych odmian, układu katalogowego czy wyceny można składać pod adresem [email protected] Piotr Kalinowski MACIEJ KORWIN Maciej Korwin, Mátyás Corvinus (węg. Hunyadi Mátyás), zwany “Sprawiedliwym” (węg. Igazságos) (23 lutego 1443 - 26 kwietnia 1490), król Węgier od 1458 r. i Czech od 1469 r. Korwin był drugim synem Jana Hunyadiego, po jego śmierci więzionym w Pradze przez Władysława V Pogrobowca. Przydomek "Korwin" pochodzi od herbu, na którym umieszczony był kruk (łac. corvus). W wieku 15 lat Maciej został koronowany na króla Węgier. Studiował we Włoszech i zafascynowany ideami renesansu wprowadzał jego osiągnięcia na Węgrzech. Założył uniwersytet w Bratysławie (wówczas Pozsóny), znany był jako mecenas sztuki, nauki i kultury. Przeprowadził szereg reform administracyjnych, podatkowych i wojskowych. Założył zawodową armię zaciężną, tzw. "czarne szeregi" (Fekete Sereg). Za jego panowania Węgry były u szczytu potęgi. Po wojnie z Czechami przyłączył do Węgier Śląsk, Łużyce i Morawy (14681490), koronował się w Ołomuńcu na króla Czech (1469), a następnie po walkach z Fryderykiem III, zajął i przyłączył do Węgier Dolną Austrię (14771491). Rywalizował o tron czeski z Władysławem Jagiellończykiem. Bez powodzenia próbował zostać cesarzem, co miało mu pomóc w pokonaniu Turcji. Uważany jest za najwybitniejszego władcę Węgier. Zmarł w 1490 r. Nr Nominał Rok Materiał Mennica Opis odmiany III 1. Halerz ---- Ag 0,18 g 160,- 2. 3. Halerz Grosz ------- Ag Ag 125,- II WŁADYSŁAW II JAGIELOŃSKI Władysław II Jagiellończyk (1456–1516) - król czeski od 1471, węgierski od 1490, syn króla polskiego Kazimierza IV Jagiellończyka. Król czeski Jerzy z Podiebradów w zamian za pośrednictwo Polski w rokowaniach czesko-papieskich uznał następstwo Władysława Jagiellończyka. Ten ostatni musiał jednak walczyć o tron czeski z panującym na Węgrzech Maciejem Korwinem, który przez Niemców zamieszkujących Czechy został wybrany na króla. Węgierski władca zajął Śląsk i inne czeskie prowincje. Zawarł pokój w Ołomuńcu (1479), przyznający Maciejowi Korwinowi rządy na Śląsku i Morawach. Wybrany królem Węgier w 1490, pokonał w bitwie pod Koszycami wyprawę wojsk polskich pod wodzą jego brata, pretendenta do korony węgierskiej, królewicza Jana Olbrachta. W 1500 nadał przywileje szlachcie czeskiej. Ustępliwy wobec magnatów, na początku panowania na Węgrzech musiał przezwyciężyć pretensje do tronu brata Jana Olbrachta i króla niemieckiego Maksymiliana I Habsburga. W 1506 urodził się jego jedyny syn Ludwik II Jagiellończyk. W 1515 r. uznał następstwo Habsburgów w Czechach i na Węgrzech po wymarciu swych męskich potomków - zjazd wiedeński. Nr 4. Nominał Halerz Rok ---- Materiał Ag Mennica Opis odmiany III II LUDWIK JAGIELOŃSKI Ludwik II Jagiellończyk (ur. 1 lipca 1506 w Pradze, zm. 29 sierpnia 1526 pod Mohaczem) — ostatni król Czech i Węgier z dynastii Jagiellonów. Syn króla Czech i Węgier Władysława II Jagiellończyka i Anny de Foix. W 1515 r. został adoptowany przez cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego Maksymiliana I Habsburga, a w 1522 r. ożenił się z jego wnuczką Marią Habsburżanką, wypełniając postanowienia zjazdu wiedeńskiego. Był władcą nieudolnym, nie interesował się polityką, w jego imieniu rządzili walczący o władzę możni, zwłaszcza niemieccy. Zginął w bitwie z Turkami pod Mohaczem. Po jego śmierci władzę w Czechach i na Węgrzech, zgodnie z układem z 1515 r., objął Ferdynand I Habsburg, przyrodni brat Marii Habsburżanki i mąż siostry Ludwika - Anny Jagiellonki. Nr Nominał Rok Materiał 5. Halerz ---- Ag 6. Halerz ---- Ag 7. 8. Fenig Fenig ------- Ag 0,2 g Au 0,23 g 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. Fenig Fenig Fenig Fenig Fenig Fenig Fenig Fenig Fenig Fenig Fenig Fenig Fenig Fenig Fenig Fenig Fenig Fenig Fenig 1521 1521 1522 1522 1522 1523 1523 1523 1523 1523 1524 1524 1524 1524 1524 1524 1524 1524 1524 Ag Ag Ag Ag Ag Ag Ag Ag Ag Ag Ag Ag Ag Ag Ag Ag Ag Ag Ag 28. 29. 30. 31. Fenig Fenig Fenig Fenig 1525 1525 1525 1525 Ag Ag Ag Ag Mennica Opis odmiany III 150,- Próba w złocie 260,625,- 30,- II FERDYNAND I Ferdynand I Habsburg (ur. 10 marca 1503 w Alcali de Henares, zm. 23 lipca 1564 w Wiedniu) – arcyksiążę austriacki, książę Styrii, Krainy i Karyntii w latach 1521-1564, hrabia Tyrolu w latach 1522-1564, król Czech i Węgier w latach 1526-1564, cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego w latach 1556-1564 (król rzymski w latach 1531-1564) z dynastii Habsburgów. Syn króla Kastylii Filipa I Piękny i królowej Kastylii Joanny Szalonej. Brat i następca Karola V Habsburga na tronie cesarskim. Mąż Anny Jagiellonki, córki króla Czech i Węgier Władysława II Jagiellończyka. Ojciec cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, króla Czech i Węgier Maksymiliana II Habsburga oraz królowych polskich Elżbiety Habsburżanki i Katarzyny Habsburżanki. W 1521 r. został samodzielnym władcą, kiedy brat, cesarz Karol V, nadał mu we władanie austriackie posiadłości Habsburgów. W tym samym roku pojął za żonę Annę Jagiellonkę, córkę króla Czech i Węgier Władysława II. Po bitwie pod Mohaczem (1526 r.) i śmierci teścia odziedziczył trony obu tych państw. Rozpoczęło to epokę panowania Habsburgów w Czechach i na Węgrzech, a także zmagań między nimi a książętami Siedmiogrodu o koronę Świętego Stefana. Jeszcze w 1526 r. Jan Zápolya, władca siedmiogrodzki, został wybrany na króla Węgier przez niechętne Habsburgom stronnictwo tamtejszej szlachty. W 1526 r. Ferdynand odniósł zwycięstwo w bitwie pod Tokaj, po czym koronował się na króla Węgier. Ponieważ jednak Zápolya uznał się wasalem sułtana Sulejmana Wspaniałego, uwikłało to Habsburgów w wojnę z Turcją. W 1529 r. Ferdynand I, z pomocą hiszpańskich i niemieckich armii Karola V, pokonał Turków pod Wiedniem. W 1538 r. w Wielkim Waradynie (węg. Nagyvárad, niem. Grosswardein) podpisano traktat rozbiorowy pomiędzy Ferdynandem a Zàpolyą. Zachodnią część Węgier, Słowację i Chorwację zachowali Habsburgowie, natomiast środkowe Węgry i Siedmiogród wraz z dożywotnim tytułem królewskim zatrzymał Jan Zápolya. Po jego śmierci wszystkie ziemie węgierskie wraz z Siedmiogrodem miały trafić w ręce Ferdynanda. W 1540 r. wybrano jednak na króla węgierskiego syna Jana Zápolyi i Izabeli Jagiellonki, małoletniego Jana Zygmunta Zápolyię. Dało to początek nowej wojnie z Siedmiogrodem i Imperium Osmańskim. W 1541 r., po tym jak Sulejman zdobył Budę, zawarto nowy układ. Potwierdzał podziały terytorialne z 1538 r. Tytuł królewski pozostał przy Habsburgach. W 1547 r. na mocy rozejmu z Turkami Ferdynand I musiał zobowiązać się do płacenia haraczu sułtanowi. W sprawy węgierskie mieszał się król Polski Zygmunt August, wuj Jana Zygmunta. W 1549 r. w Pradze zawarto jednak traktat, na mocy której polski monarcha zoobowiązywał się do neutralności w tych kwestiach. W Brukseli układ zatwierdził cesarz Karol V. W tym samym roku Zygmunt August poślubił Elżbietę Habsburg, córkę Ferdynanda, a po jej śmierci, w 1553 r. Katarzynę Habsburg, jej siostrę. Zwrot w polityce polskiej podyktowany był zagrożeniem przez ewentualny sojusz między Habsburgami a Moskwą. W 1551 r. Izabela Jagiellonka, siostra Zygmunta Augusta i matka małego Jana Zygmunta Zàpolyi, zawarła z Habsburgami pakt w Gyulafehérvár, na mocy którego zrzekała się w imieniu syna Księstwa Siedmiogrodzkiego. W zamian za to miała otrzymać odszkodowanie i księstwo opolskie. Ponieważ Ferdynand I zobowiązań nie dotrzymał, Izabela z synem wyjechała do Polski. Po kilku latach sułtan osmański Sulejman zażądał powrotu Zàpolyów do Siedmiogrodu. Zagrożony przez Turków cesarz poprosił króla polskiego o zawrócenie Jana Zygmunta do ojczyzny. W 1556 r. pod eksortą polskiego wojska Izabela i Jan Zygmunt powrócili na ziemie rumuńskie. Po śmierci księżnej (1559 r.) Zygmunt August poczuwał się do obowiązku dbania o interesy i bezpieczeństwo siostrzeńca, wdał się więc w długie i trudne negocjacje z nieustępliwym Ferdynandem. W 1557 r. Ferdynand I jako cesarz i zwierzchnik Zakonu Krzyżackiego wystąpił w obronie niezależności Zakonu Kawalerów Mieczowych i ich państwa w Inflantach. W tym czasie o wpływy i faktyczną kontrolę nad podupadającym państwem zakonnym rywalizowali król Polski Zygmunt August i car Moskwy Iwan IV Groźny. Gdy w 1559 r., po moskiewskim najeździe na Inflanty, Zakon zwrócił się z prośbą o pomoc do cesarza, Ferdynand nie był w stanie przeprowadzić żadnych działań, nie chciał też otwarcie występować przeciw Moskwie, szczególnie że car głosił ideę krucjaty przeciw protestantom inflanckim. Karol V angażował brata do pomocy w prowadzeniu spraw Rzeszy. W 1521 r. został mianowany przewodniczącym Rady Cesarskiej (Reichsregiment), organu pomagającemu cesarzowi w zarządzaniu Świętym Cesarstwem. W styczniu 1531 r., wskutek zabiegów brata, został wybrany przez elektorów na króla Rzymian, czyli króla Niemiec. Tytuł ten czynił go następcą Karola na tronie cesarskim. W 1524 r. jako arcyksiążę Austrii Ferdynand I uczestniczył w zjeździe katolickich książąt Rzeszy w Ratyzbonie. Potwierdzono na nim zakaz czytania dzieł Marcina Lutra. Później, jako król i cesarz rzymski, prowadził jednak politykę kompromisu na szczeblu ogólnoniemieckim. W 1552 r. działał na rzecz zawarcia rozejmu w Passawie, potem prowadził w zastępstwie brata negocjacje, które zakończyły się podpisaniem i uchwaleniem pokoju religijnego w Augsburgu w 1555 r. W 1522 r. Karol V nadał Ferdynandowi Księstwo Wirtembergii, które odebrał protestanckiemu księciu Ulrichowi. W 1534 r. Ferdynand musiał jednak zrzec się tego władztwa, po tym jak został pokonany pod Lauffen przez sojusznika Ulricha, landgrafa Hesji Filipa. Na mocy zawartej ugody, Ulrich odzyskał swoje księstwo, ale uznał się formalnym lennikiem Ferdynanda I jako arcyksięcia Austrii. W 1556 r., po abdykacji Karola V, Ferdynand I objął tron cesarski. Angażował się w obrady soboru trydenckiego. Ponieważ odnosił się przychylnie do żądań protestantów uznania komunii pod dwiema postaciami, papież Paweł IV odmawiał uznania jego tytułu cesarskiego. Dopiero następca Pawła, papież Pius IV uznał Ferdynanda prawowitym cesarzem i w 1564 r. na prośbę Ferdynanda zgodził się, aby w Czechach i niektórych państwach niemieckich przyjmowano komunię pod dwiema postaciami. W 1559 r. na wniosek Ferdynanda I Sejm Cesarstwa uchwalił ordynację menniczą, której celem było uporządkowanie spraw monetarnych w Rzeszy po zakończeniu długich wojen. W tym samym roku Sąd Nadworny Cesarstwa (Reichshofrat) z siedzibą w Wiedniu został zreorganizowany przez cesarza, a Sejm uznał go oficjalnie za organ państwowy Świętego Cesarstwa Rzymskiego. W 1546 r. wybuchła w Niemczech wojna szmalkaldzka. Ferdynand I zwołał czeskie pospolite ruszenie, jednak ogromna część szlachty czeskiej i czeskich miast nie zamierzała walczyć przeciw niemieckim protestantom. Na początku 1547 r. w Pradze zebrał się czeski sejm, bez zgody Ferdynanda. Sejm zażądał potwierdzenia elekcyjnego ustroju monarchii, przestrzegania praw i wolności stanów czeskich i przywrócenia wolności wyznania. Wybrano też radę złożoną z dwunastu szlachciców, wszyscy należeli do wspólnoty braci czeskich. Rada powołała armię i powierzyła dowództwo Kasparowi Pflugowi. Ten wyruszył z zebranymi jednostkami na granicę czesko – saską, ale odmówił przyjmowania rozkazów od króla i czekał na instrukcje sejmu. Tymczasem po zwycięstwie cesarza Karola V pod Mühlbergiem Habsburgowie zdobyli groźną przewagę. Armia czeska się rozeszła, a stany zaproponowały Ferdynandowi ugodę. Ten latem 1547 r. powrócił do Pragi w asyście hiszpańskich wojsk swojego brata i zajął miasto prawie w ogóle nie napotykając oporu. Król aresztował i skonfiskował majątki przywódców opozycji (sześciu skazano na śmierć i ścięto w sierpniu podczas obrad sejmu – stąd mówiono o „krwawym sejmie roku 1547”). Ferdynand I narzucił miastom kontrolę w postaci królewskich „sędziów miejskich” nadzorujących całość spraw danych miast, anulował wiele miejskich przywilejów. Dużą część własności komunalnej czeskich miast przejęła wtedy Korona. W Pradze utworzono królewski sąd apelacyjny, który stanowił wyższą instancję dla miejskiego wymiaru sprawiedliwości w całych Czechach. Po 1547 r. szlachta zdobyła dużą przewagę polityczną nad czeskim mieszczaństwem. W 1527 r. Ferdynand I wydał ordynację dla Austrii, Czech i Węgier Hofstaatsordnung. Określała ona ustrój państ naddunajskich. M.in.: wprowadzała instytucję Tajnej Rady. Ferdynand powołał w Czechach, na Śląsku i na Węgrzech urzędy identyczne do austriackich: rady dworskie (hofrat), kancelarie dworskie (hofkanzlei) i kamery dworskie (hofkammer). W 1537 r. podporządkował austriackiej Kamerze Dworskiej odpowiadające jej kamery na Węgrzech (w Preszburgu), w Czechach (w Pradze) i na Śląsku (we Wrocławiu). Dążył wyraźnie do unifikacji podległych sobie ziem i budowy zwartej, scentralizowanej monarchii. W 1556 r. przekazał Cesarskiej Nadwornej Radzie Wojennej (Kaiserliche Hofkriegrat) odpowiedzialność za sprawy obrony wszystkich krajów monarchii. W ten sposób stała się ona instytucją stojącą ponad odpowiednimi organami krajowymi. Cesarz mianował do rady jedynie Niemców, co wywoływało niezadowolenie Czechów i Węgrów. Mimo to przestrzegał większość praw stanów czeskich i węgierskich. Ferdynand I proponował także wspólne obrady sejmów Austrii, Czech i Węgier, jednak stany czeskie i węgierskie odmówiły. W 1559 r. rosnący opór elit węgierskich i czeskich zmusił Ferdynanda I do decentralizacji i utworzenia osobnych kancelarii nadwornych dla Czech i Węgier. W 1528 r. Ferdynand I wydał edykt przeciw protestantom na Śląsku. Odprawianie nabożeństw niezgodnie z rytem rzymskim i organizowanie tajnych zgromadzeń dysydenckich groziło karą. Kazał nawet niszczyć domy, w których odbywały się takie zgromadzenia. W praktyce edyktu jednak nie wykonano. W 1535 r. wypowiedział się przeciwko uznaniu przez Koronę wspólnoty Braci Czeskich. W 1551 r. król sprowadził jezuitów do Wiednia. Przejęli oni kontrolę nad wiedeńskim uniwersytetem i mieli zająć się wychowaniem dzieci cesarskich. W 1552 r. Ferdynand zajął dla Korony kompetencje w kwestii mianowania członków konsystorza utrakwistów, przez co stany utraciły kontrolę nad tą instytucją. W 1556 r. sprowadził jezuitów także do Pragi, gdzie w 1561 r. reaktywował arcybiskupstwo (niobsadzone od ponad osiemdziesięciu lat). Ferdynand nie zgodził się na to, by utrakwiści utworzyli odrębną organizację kościelną wzorowaną na protestanckiej. W latach 1536 – 1563 r. wzniesiono w Pradze Belweder – letni pałac cesarzowej dla Anny Jagiellonki, żony Ferdynanda I. Jest to piękny zabytek renesansowej architektury. W 1562 r. Ferdynand I przeprowadził wybór swojego syna, Maksymiliana II Habsburga, na króla Czech zapewniając dynastii sukcesję w tym kraju. W 1564 r. cesarz podzielił austriackie ziemie Habsburgów pomiędzy swoich synów. Austrię otrzymał Maksymilian II, późniejszy cesarz, król Węgier i Czech. Syrię, Karyntię i Karniolę otrzymał arcyksiążę Ferdynand II, a Tyrol i szwabskie posiadłości Habsburgów arcyksiążę Karol. Nr Nominał Rok Materiał Mennica 32. Halerz ---- Ag 0,31 g Wrocław 33. Halerz 1546 Ag 0,31 g Wrocław 34. Halerz 1547 Ag 0,31 g Wrocław 35. Halerz 1548 Ag 0,31 g Wrocław 36. 37. Halerz Halerz 1549 1549 Ag 0,31 g Ag Wrocław Wrocław 38. Halerz 1550 Ag 0,31 g Wrocław 39. 40. Halerz Halerz 1561 1562 Ag 0,31 g Ag 0,72 g Wrocław Krnov 41. Halerz 1562 Ag 0,31 g Wrocław 42. Halerz 1563 Ag 0,72 g Krnov Opis odmiany III 30,- 30,- II 43. Halerz 1563 Ag 0,31 g Wrocław 44. Halerz 1564 Ag 0,31 g Wrocław 45. Fenig ---- Ag 46. Fenig ---- Ag 0,36 g 47. Fenig 1527 Ag 48. Fenig 1527 Ag 49. Fenig 1527 Ag 50. Fenig 1528 Ag 51. Fenig 1529 Ag 52. 53. Fenig Fenig 1530 1530 Ag Ag Krnov 54. 55. Fenig Fenig 1531 1532 Ag Ag 56. 57. 58. Fenig Fenig Fenig 1533 1534 1534 Ag Ag Ag 59. Fenig 1535 Ag 60. Fenig 1536 Ag 61. 62. Fenig Fenig 1537 1539 Ag Ag 63. Fenig 1540 Ag 0,36 g Wrocław 64. 65. Fenig Fenig 1541 1563 Ag 0,36 g Ag 0,36 g Wrocław Krnov 66. 2 Fenigi 1530 Ag Wrocław 67. 2 Fenigi 1531 Ag Wrocław 90,- 68. 2 Fenigi 1532 Ag Wrocław 69. 2 Fenigi 1534 Ag Wrocław 70. Krajcar 1561 Ag 0,89 g Wrocław 71. Krajcar 1562 Ag 0,89 g Wrocław 72. Krajcar 1562 Ag 0,89 g Wrocław 73. Krajcar 1563 Ag 0,89 g Wrocław 74. Krajcar 1564 Ag 0,89 g Wrocław 75. 2 Krajcary 1561 Ag 1,42 g Wrocław 65,- 40,- 50,- 76. 2 Krajcary 1562 Ag 1,42 g Wrocław 77. 78. 2 Krajcary 2 Krajcary 1563 1563 Ag 1,42 g Ag 4,20 g Wrocław Wrocław 79. Grosz 1546 Ag 1,96 g Wrocław 80. Grosz 1546 Ag 1,96 g Wrocław 81. Grosz 1546 Ag 1,96 g Wrocław 82. 83. Grosz Grosz 1547 1547 Ag 1,96 g Ag 1,96 g Wrocław Wrocław 84. Grosz 1548 Ag 1,96 g Wrocław 100,- 35,- 60,- 85. 1/2 Talara ---- Ag 14,31 g Wrocław 86. 1/2 Talara ---- Ag 14,22 g Jachymov 1300,- 87. 1/2 Talara ---- Ag 14,22 g Jachymov 1750,- 88. 1/2 Talara ---- Ag 14,22 g Jachymov 89. 1/2 Talara ---- Ag 14,22 g Jachymov 90. 1/2 Talara ---- Ag 14,22 g Jachymov 91. 92. 1/2 Talara 1/2 Talara 1530 1530 Ag 14,22 g Ag 14,22 g Jachymov Jachymov 93. Talar ---- Ag 28,71 g Wrocław 2500,- 6750,- 94. Talar ---- Ag 28,71 g Wrocław 95. Talar ---- Ag 28,77 g Jachymov 96. Talar ---- Ag 28,77 g Jachymov 97. 98. Talar Talar ------- Ag 28,77 g Ag 28,77 g Jachymov Jachymov 99. 100. 101. 102. 103. 104. 105. Talar Talar Talar Talar Talar Talar Talar ------------------1528 Ag 28,77 g Ag 28,77 g Ag 28,77 g Ag 28,77 g Ag 28,77 g Ag 28,77 g Ag 28,77 g Jachymov Jachymov Jachymov Jachymov Jachymov Jachymov Jachymov 106. Talar 1529 Ag 28,77 g Jachymov 107. Talar 1529 Ag 28,77 g Jachymov 108. Talar 1529 Ag 28,77 g Jachymov 2000,- 109. Talar 1529 Ag 28,77 g Jachymov 110. Talar 1529 Ag 28,77 g Jachymov 111. 112. 113. 114. 115. 116. Talar Talar Talar Talar Talar Talar 1529 1529 1529 1529 1529 1530 Ag 28,77 g Ag 28,77 g Ag 28,77 g Ag 28,77 g Ag 28,77 g Ag 28,77 g Jachymov Jachymov Jachymov Jachymov Jachymov Jachymov 117. Talar 1564 Ag 28,71 g Wrocław 118. Talar 1564 Ag 28,71 g Wrocław 119. 120. 2 Talary Dukat 1529 1562 Ag 59,49 g Au Jachymov Wrocław 121. Dukat 1563 Au 3,37 g Wrocław 15000,- MAKSYMILIAN II Maksymilian II Habsburg (ur. 31 lipca 1527 w Wiedniu, zm. 12 października 1576 w Ratyzbonie) – cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, król Czech i Węgier w latach 1564-1576 z dynastii Habsburgów. Syn cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, króla Czech i Węgier Ferdynanda I Habsburga i Anny Jagiellonki, córki króla Czech i Węgier Władysława II Jagiellończyka. Ojciec cesarzy Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego: Rudolfa II Habsburga i Macieja Habsburga. W 1562 r. wybrany przez elektorów za życia ojca (vivente imperatore) na króla rzymskiego. Maksymilian II przejawiał niewielkie zainteresowanie sporami religijnymi. Nie kontynuował kontrreformacyjnych działań ojca, ale z drugiej strony nie udzielał protestantom poparcia. Wydał natomiast dekrety przeciw braciom czeskim, tradycyjnie nastawionym wrogo wobec Habsburgów. Popierał też reformę Kościoła katolickiego. Kiedy papież i sobór trydencki wypowiedzieli się za celibatem księży i przeciw komunii pod obiema postaciami, Maksymilian II zakazał publikowania uchwał soborowych (mimo że niemieccy katolicy przyjęli konstytucje soboru w 1566 r.). W 1566 r. pod naciskiem książąt uznał kalwinistyczne wyznanie wiary palatyna reńskiego Fryderyka III Pobożnego, które stało się podstawą dla Katechizmu Heidelberskiego. Nigdy nie rozszerzył jednak artykułów pokoju religijnego na kalwinizm. Cesarz opierał się również żądaniom luteranów dotyczącym poszerzenia wolności religijnych i sekularyzacji dóbr kościelnych. W 1571 r. wydał "edykt asekuracyjny", w którym zezwolił protestantom w Austrii na odprawianie nabożeństw w ich domach i prywatnych dobrach. W 1567 r. na żądanie luteranów anulował kompakty praskie, pochodzące jeszcze z czasów wojen husyckich. W 1575 r. przyrzekł sejmowi czeskiemu wydanie edyktu tolerancyjnego dla protestantów i utrakwistów (w zamian za co sejm czeski wybrał jego syna, Rudolfa, na króla), czego jednak nie zrealizował. Władcy niemieccy rozumieli, że walki Habsburgów z Imperium Osmańskim na Węgrzech to sprawa dotycząca także Niemiec. W 1566 r. Sejm Rzeszy w Augsburgu uchwalił podatki i wystawienie armii w celu obrony Cesarstwa przed Turkami. W 1570 r. cesarz Maksymilian II zaproponował Sejmowi Rzeszy obradującemu w Spirze wzmocnienie obronności Cesarstwa, zwłaszcza wschodnich granic (co wiązało się z wojną z Turkami). Książęta jednak obawiali się wzrostu siły cesarza w Rzeszy i Sejm uchwalił ustawę ograniczającą kompetencje cesarskie w sprawach wojskowych. Żadnych działań zmierzających do poprawy obronności Niemiec nie podjęto. Bezskutecznie walczył z Turkami na Węgrzech. W 1568 r. zawarł rozejm z rządem sułtana Selima II. Na jego mocy Habsburgowie mieli płacić Porcie Ottomańskiej trybut. W 1570 r. zawarł traktat w Spirze z księciem Siedmiogrodu Janem Zygmuntem Zàpolyą. Postanawiał on, że Habsburgowie zostaną dziedzicami Siedmiogrodu w razie bezpotomnej śmierci Jana Zygmunta. Tak się jednak nie stało: tron siedmiogrodzki przejął Stefan Batory. Próby popierania zbrojnych wystąpień przeciw władzy Batorego nie przyniosły Maksymilianowi II żadnych korzyści. W 1573 r. kandydatem na tron polsko-litewski był arcyksiążę Ernest Habsburg, syn cesarza. W 1575 r., rywalizując ze Stefanem Batorym, Maksymilian II sam kandydował do korony Rzeczpospolitej. Po stronie Habsburga stanęli katoliccy magnaci polscy. 7 listopada 1575 został ogłoszony przez prymasa Jakuba Uchańskiego królem Polski, lecz kandydatura jego przepadła niezaakceptowana przez rzeszę szlachecką. Sam Maksymilian z resztą ociągał się z przyjęciem i zaprzysiężeniem przedstawionych mu pacta conventa. Tymczasem Batory, wybrany wraz z Anną Jagiellonką przez szlachtę przeciwną Habsburgom, ubiegł cesarza i dotarł szybciej do Krakowa. Nr Nominał Rok Materiał Mennica 122. 123. 124. Fenig Fenig Halerz 1671 1675 1564 Cu Cu Ag 125. 126. 127. 128. Halerz Halerz Halerz Halerz 1565 1566 1567 1568 Ag Ag Ag 0,34 g Ag 0,34 g 129. 130. 131. 132. 133. 134. Halerz Halerz Halerz Halerz Halerz Halerz 1569 1570 1571 1572 1573 1575 Ag 0,34 g Ag 0,34 g Ag 0,34 g Ag 0,34 g Ag 0,34 g Ag Wrocław Wrocław Wrocław Wrocław Wrocław 135. Krajcar 1567 Ag 0,86 g Wrocław 136. Krajcar 1569 Ag 0,86 g Wrocław 137. 2 Krajcary 1573 Ag 1,38 g Wrocław Opis odmiany III II Wrocław Wrocław 90,- 138. 30 Krajcarów 1573 Ag Wrocław 139. 140. 60 Krajcarów 60 Krajcarów 1573 1575 Ag Ag Wrocław Wrocław 141. 142. Dukat Dukat 1567 1672 Au 3,44 g Au Wrocław RUDOLF II Rudolf II Habsburg (ur. 18 lipca 1552 w Wiedniu, zm. 20 stycznia 1612 w Pradze) — cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego i król Czech w latach 1576-1611, król Węgier w latach 1576-1608 z dynastii Habsburgów. Syn cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, króla Czech i Węgier Maksymiliana II Habsburga i Marii Habsburg, córki cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego i króla Hiszpanii Karola V Habsburga. W 1593 r., w odpowiedzi na najazd tureckiego beja Serbii na Chorwację, zaprzestał płacenia Imperium osmańskiemu trybutu z Węgier i rozpoczął III wojnę austriacko-turecką. W latach 1608-1609 wydał akty gwarantujące swobody wyznaniowe dla protestantów w Czechach i na Morawach (tzw. List Majestatyczny). Nie przestrzegał ich w praktyce, czym przyczynił się do wybuchu wojny trzydziestoletniej. Prowadził pertraktacje z królem Polski Zygmuntem III Wazą w sprawie przekazania korony polskiej Habsburgom (Zygmunt liczył na odzyskanie tronu Szwecji). Został pozbawiony tronów: Węgier, cesarskiego i Czech na rzecz brata, Macieja Habsburga. Nr 143. 144. Nominał Fenig Fenig Rok 1584 1585 Materiał Cu Cu 145. 146. 147. Fenig Fenig Fenig 1588 1604 1607 Cu Cu Cu 148. 149. Halerz Halerz 1580 1583 Ag Ag 150. 151. 152. 153. 154. 155. 156. 157. 158. 159. 160. 161. Halerz Halerz Halerz Halerz Halerz Halerz Halerz Halerz Halerz Halerz Halerz Halerz 1584 1584 1588 1592 1594 1596 1597 1598 1599 1602 1603 1604 Ag 0,29 g Au 0,85 g Ag Ag Ag Ag Ag Ag Ag Ag Ag Ag 162. 163. 164. 165. 166. Halerz Halerz Halerz Halerz Halerz 1605 1606 1608 1609 1610 Ag Ag Ag Ag Ag 167. 1/2 Grosza 1584 Ag Mennica Wrocław Wrocław Wrocław Opis odmiany Próba w złocie III II 168. Talar ---- Ag 28,45 g Wrocław 169. Talar ---- Ag 28,45 g Wrocław 170. Talar ---- Ag 28,45 g Wrocław 171. Talar 1587 Ag 28,45 g Wrocław 172. Talar 1587 Ag 28,45 g Wrocław 173. 2 Talary 1587 Ag Wrocław 174. Dukat ---- Au 3,50 g Wrocław 175. Dukat 1584 Au 3,50 g Wrocław 176. Dukat 1587 Au 3,50 g Wrocław 4000,- 177. 5 Dukatów 1587 Au Wrocław 178. 6 Dukatów 1587 Au 20,55 g Wrocław MACIEJ II Maciej Habsburg (ur. 24 lutego 1557 w Wiedniu, zm. 20 marca 1619 w Wiedniu) — król Węgier w latach 1608-1619, Czech w latach 1611-1619, cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego w latach 16121619 z dynastii Habsburgów. Syn cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego Maksymiliana II Habsburga i Marii Habsburg, córki cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego i króla Hiszpanii Karola V Habsburga. Następca cesarza Rudolfa II Habsburga. Jego rządy pogłębiły antagonizmy wyznaniowe w krajach habsburskich i doprowadziły do wojny trzydziestoletniej. Nr 179. 180. 181. Nominał Halerz Halerz Halerz Rok 1613 1614 1617 Materiał Mennica Opis odmiany III II FRYDERYK Z PALATYNATU Fryderyk V Wittelsbach, zw. Królem Zimowym (ur. 16 sierpnia 1596 w dworku myśliwskim Deinschwang niedaleko Amberga, zm. 29 listopada 1632 w Mainz) – elektor Palatynatu Reńskiego w latach 1610-1623, król Czech w latach 1619-1620 jako Fryderyk I Wittelsbach z dynastii Witellsbachów. Syn elektora Palatynatu Reńskiego Fryderyka IV Wittelsbacha i Ludwiki Julianny Orańskiej, córki księcia Oranii, namiestnika Niderlandów Wilhelma I Orańskiego. Mąż Elżbiety Stuart, córki króla Anglii, Szkocji i Irlandii Jakuba I Stuarta. Ojciec Zofii Wittelsbach, matki króla Wielkiej Brytanii i Irlandii Jerzego I Hanowerskiego i Zofii Szarlotty Hanowerskiej (żony elektora brandenburskiego, księcia a następnie króla Prus Fryderyka I Hohenzollerna i matki króla Prus Fryderyka Wilhelma I Hohenzollerna). Nr Nominał Rok Materiał Mennica Opis odmiany III II 182. 12 Krajcarów 1620 Ag 3,56 g Kutna Hora 183. 184. 185. 12 Krajcarów 12 Krajcarów 24 Krajcary 1620 1620 1620 Ag 3,44 g Au 6,95 g Ag 5,96 g Praga Praga Oleśnica 186. 24 Krajcary 1620 Ag 6,80 g Opava 187. 24 Krajcary 1620 Ag 6,80 g Opava 190,- 188. 24 Krajcary 1620 Ag 6,80 g Opava 100,- Próba w złocie 75,- 400,- 189. 24 Krajcary 1620 Ag 6,80 g Opava 190. 24 Krajcary 1620 Ag 6,80 g Opava 191. 24 Krajcary 1620 Ag 6,80 g Opava 192. 24 Krajcary 1620 Ag 7,32 g Jachymov 193. 24 Krajcary 1620 Ag 7,32 g Jachymov 85,- 170,- 100,- 1650,- 194. 24 Krajcary 1620 Ag 7,32 g Jachymov 195. 24 Krajcary 1620 Ag 7,32 g Jachymov 196. 24 Krajcary 1620 Ag 7,58 g Kutna Hora 75,- 260,- 197. 24 Krajcary 1620 Ag 7,58 g Kutna Hora 50,- 140,- 198. 24 Krajcary 1620 Ag 7,58 g Kutna Hora 75,- 100,- 199. 24 Krajcary 1620 Ag 7,58 g Kutna Hora 200. 24 Krajcary 1620 Ag 7,58 g Kutna Hora 350,- 201. 24 Krajcary 1620 Ag 15,05 g Kutna Hora 100,- 202. 24 Krajcary 1620 Ag 7,48 g Praga 160,- 320,- 203. 24 Krajcary 1620 Ag 7,48 g Praga 150,- 450,- 380,- 600,- 204. 205. 206. 24 Krajcary 24 Krajcary 24 Krajcary 1620 1620 1620 Ag 7,48 g Ag 10,25 g Au 6,93 g Praga Praga Praga 207. 24 Krajcary 1621 Ag 5,96 g Oleśnica 208. 209. 24 Krajcary 48 Krajcarów 1621 1620 Ag 5,96 g Ag 13,74 Oleśnica Opava 210. 48 Krajcarów 1620 Ag 14,63 g Jachymov Próba w złocie 1400,- 211. 48 Krajcarów 1620 Ag 14,63 g Jachymov 2300,- 212. 48 Krajcarów 1620 Ag 15,2 g Jachymov 4200,- 213. 48 Krajcarów 1620 Ag 15,2 g Jachymov 214. 48 Krajcarów 1620 Ag 14,65 g Kutna Hora 170,- 270,- 215. 48 Krajcarów 1620 Ag 14,65 g Kutna Hora 200,- 216. 48 Krajcarów 1620 Ag 14,65 g Kutna Hora 180,- 217. 48 Krajcarów 1620 Ag 14,65 g Kutna Hora 218. 48 Krajcarów 1620 Ag 14,65 g Kutna Hora 85,- 290,- 700,- 219. 48 Krajcarów 1620 Ag 14,65 g Kutna Hora 220. 48 Krajcarów 1620 Ag 14,65 g Kutna Hora 250,- 221. 48 Krajcarów 1620 Ag 14,65 g Kutna Hora 500,- 222. 48 Krajcarów 1620 Ag 14,65 g Kutna Hora 325,- 400,- 575,- 223. 48 Krajcarów 1620 Ag 14,65 g Kutna Hora 224. 48 Krajcarów 1620 Ag 14,55 g Praga 225. 48 Krajcarów 1620 Ag 14,55 g Praga 100,- 320,- 226. 48 Krajcarów 1620 Ag 14,55 g Praga 250,- 410,- 230,- 227. 48 Krajcarów 1620 Ag 14,55 g Praga 228. 229. 48 Krajcarów 48 Krajcarów 1620 1620 Ag 14,55 g Ag 14,55 g Praga Praga 230. 48 Krajcarów 1621 Ag 14,8 g Oleśnica 231. 48 Krajcarów 1621 Ag 14,8 g Oleśnica 65,- Klipa 232. 48 Krajcarów 1621 Ag 13,74 Opava 233. 48 Krajcarów 1621 Ag 13,74 Opava 234. 48 Krajcarów 1621 Ag 13,74 Opava 235. 60 Krajcarów 1620 Ag Kutna Hora 250,- 236. 70 Krajcarów 1620 Ag 14,26 g Kutna Hora 237. 70 Krajcarów 1620 Ag 14,28 g Praga 238. 239. 240. 241. Talar Talar Talar Talar 1620 1620 1620 1620 Ag 28,67 g Sn Au 17,29 g Au 34,57 g Praga Praga Praga Praga 242. Dukat 1620 Au 3,42 g Praga Próba w cynie Próba w złocie Próba w złocie 5600,- 243. 244. Dukat Dukat 1620 1620 Au 3,42 g Au 3,42 g Praga Praga
