PROGRAM SZKOLENIA W ZAKRESIE OCHRONY

PROGRAM SZKOLENIA W ZAKRESIE OCHRONY RADIOLOGICZNEJ
dla pracowników zatrudnionych w pracowni rtg
w warunkach narażenia na promieniowanie jonizujące.
lp
temat
liczba
godzin
Promieniowanie rentgenowskie
1
1) powstawanie promieniowania X w lampie rtg,
2) promieniowanie charakterystyczne,
3) zależność od mA i kV oraz kształtu impulsu WN
4) zjawiska występujące podczas oddziaływania prom. X z materią,
5) pochłanianie i osłabianie przez materię,
6) filtracja promieniowania X, HVL.
1
Budowa i działanie aparatu rentgenowskiego :
2
1) elementy zestawu rentgenowskiego,
2) budowa lampy rentgenowskiej,
3) ograniczanie i regulacja szerokości wiązki,
4) filtracja własna i dodatkowa,
5) kratka przeciwrozproszeniowa,
6) rejestracja dawki,
7) rodzaje generatorów wysokiego napięcia,
8) wybór parametrów ekspozycji (sposoby),
9) powstawanie obrazu rentgenowskiego,
10) zapis obrazu rentgenowskiego,
11) rodzaje (przeznaczenie) aparatów rentgenowskich
1
Działanie promieniowania na organizm człowieka
1) efekty działania na poziomie komórki,
3
2) efekty działania na poziomie organizmu,
3) względna skuteczność biologiczna,
4) następstwa deterministyczne,
5) następstwa stochastyczne,
6) następstwa dziedziczne,
1
Wymagania dla aparatu rentgenowskiego :
4
1) wymagania instalacyjne,
2) wymagania konstrukcyjne dla aparatów:
a) ogólnodiagnostycznych,
b) mammograficznych,
c) stomatologicznych,
d) do radiologii interwencyjnej
3) sprzęt ochronny,
4) testy akceptacyjne i okresowe,
1
Pojęcia stosowane w ochronie radiologicznej :
5
1) rodzaje dawek promieniowania
2) dawki graniczne (przepisy) i ograniczniki dawki.
0,5
Zasady ochrony radiologicznej pracowników :
6
1) klasyfikacja miejsc pracy,
2) klasyfikacja pracowników,
3) sposoby i środki zapewniające bezpieczeństwo pracy,
4) informacja i szkolenie,
5) optymalizacja ochrony radiologicznej i limitowanie dawek,
6) nadzór medyczny,
7) ochrona kobiet.
0,5
Kontrola dawek indywidualnych :
7
1) metody kontroli dawek,
2) rodzaje dozymetrów indywidualnych ( fotochemiczne, TTL ),
3) obserwowane poziomy narażenia zawodowego
0,5
Wymagania dla pracowni rentgenowskiej
8
1) wymagania lokalizacyjne i wyposażenie pracowni rtg,
2) urządzenia ostrzegawcze,
3) sprzęt ochronny,
4) ciemnia rentgenowska
5) dokumentacja pracowni.
0,5
Ekspozycja medyczna i narażenie pacjentów
9
1) czynniki wpływające na dawkę otrzymywaną przez pacjenta i ochrona radiologiczna
pacjenta,
2) ochrona kobiet w ciąży, dzieci i młodzieży
1
Warunki bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla
wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej
10
1) formalne zasady zmierzające do ograniczenia dawek dla pacjentów:
b) poziomy referencyjne,
c) zalecane parametry techniczne badań rtg,
2) ekspozycje medyczne dzieci, kobiet w ciąży i kobiet karmiących,
3) kontrola parametrów fizycznych urządzeń radiologicznych.
1
System Zarządzania Jakością w Rentgenodiagnostyce
11
1) dokumentacja systemu zarządzania jakością w rentgenodiagnostyce
- księga zarządzania systemem jakości
- obowiązujące procedury
2) rola kierownictwa jednostki,
3) kompetencje i szkolenie pracowników,
4) ochrona radiologiczna pracowników i pacjentów,
5) skierowanie na badanie lub zabieg
6) radiologiczne procedury wzorcowe
7) wewnętrzny i zewnętrzny audyt kliniczny
1
Testy kontroli parametrów technicznych aparatury rtg
12
1) rodzaje testów,
3) wykaz testowanych wielkości, częstość kontroli,
4) uprawnienia do wykonywania testów
..........................................
miejscowość , data
1
........................................
podpis, pieczątka
kierownika jednostki
INSTRUKCJA PRACY Z APARATEM RENTGENOWSKIM
ustalająca szczegółowe zasady postępowania w zakresie ochrony
radiologicznej pracowników i pacjentów
1.
Osoby odpowiedzialne w pracowni rtg
stanowisko
Imię i Nazwisko
telefon
w godz. pracy
po godz. pracy
telefon kom.
kierownik
pracowni
inspektor
ochrony
radiologicznej
konserwator
aparatury rtg
inspektor
BHP i Ppoż.
2.
Badania rentgenodiagnostyczne są wykonywane przez lekarzy posiadających
specjalizację z radiologii i diagnostyki obrazowej lub, pod ich nadzorem, przez lekarzy
będących w trakcie takiej specjalizacji. Technicy elektroradiologii są uprawnieni do
wykonywania radiografii. Inne elementy procedury medycznej zlecone technikom przez
lekarzy radiologów wykonywane są pod ich nadzorem.
3.
Procedury densytometrii kostnej mogą być wykonywane przez technika elektroradiologii
lub inną osobę posiadającą udokumentowane umiejętności w tym zakresie.
4.
Procedury rentgenodiagnostyczne stomatologiczne mogą być wykonywane tylko przez
lekarzy radiologów, techników elektroradiologow bądź lekarzy stomatologów.
5.
Wszyscy pracownicy zatrudnieni w narażeniu na promieniowanie jonizujące winni być
objęci kontrolą dawek indywidualnych w
Instytucie Medycyny Pracy w Łodzi*
Instytucie Fizyki Jądrowej w Krakowie*
i stosować dozymetry indywidualne w sposób umożliwiający prawidłową ocenę
otrzymanych dawek.
*wybrać właściwe
6.
Wszyscy pracownicy zatrudnieni w narażeniu na promieniowanie jonizujące powinni
posiadać aktualne badania lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w
narażeniu na promieniowanie jonizujące.
7.
Przygotowanie pacjenta do badań:
7.1 Badania rentgenodiagnostyczne wolno wykonywać jedynie pacjentom posiadającym
pisemne skierowanie zgodne z obowiązującymi przepisami
( nie dotyczy zdjęć rtg stomatologicznych punktowych oraz badań rtg densytometrycznych
),
7.2 Skierowanie powinno zawierać :
imię, nazwisko i datę urodzenia pacjenta,
cel i uzasadnienie badania lub leczenia,
wstępne rozpoznanie kliniczne,
informacje niezbędne do prawidłowego przeprowadzenia medycznej
procedury radiologicznej,
podpis i pieczęć osoby kierującej na badanie lub leczenie przy użyciu
promieniowania jonizującego.
7.3 Bez skierowania może być wykonane badanie z zastosowaniem promieniowania
jonizującego przeprowadzane w ramach badań przesiewowych, densytometrii kostnej
wykonywanej aparatami przeznaczonymi wyłącznie do tego celu lub dla celów
stomatologicznych z wyłączeniem badań pantomograficznych i cefalometrycznych, oraz w
przypadkach bezpośredniego zagrożenia życia pacjenta,
7.4 W widocznym dla pacjentów miejscu należy umieścić, informację o obowiązku
wcześniejszego poinformowania personelu obsługującego aparat rtg o ewentualnej ciąży,
jeśli to możliwe, należy przeprowadzić wywiad z pacjentkami, które maja być poddane
procedurom radiologicznym, czy są w ciąży,
7.5 Badania z udziałem pacjentów, którzy w ostatnim czasie otrzymali znaczące dawki
promieniowania, np. w wyniku zabiegów angiograficznych, terapii promieniami rentgena
lub gamma, oraz badania z udziałem kobiet ciężarnych mogą być wykonywane tylko
ze wskazań życiowych.
7.6 Decyzję o tym podejmuje kierownik pracowni, lub lekarz zespołu zabiegowego,
jeśli zagrożone jest życie pacjenta, a nie ma możliwości skontaktowania się z
kierownikiem pracowni,
7.7 Należy bezwzględnie stosować osłony osobiste chroniące przed promieniowaniem
części ciała i narządy pacjenta nie będące przedmiotem badania, a w szczególności
znajdujące się w obrębie wiązki pierwotnej promieniowania, jeżeli nie umniejsza to
diagnostycznych wartości wyniku badania;
7.8 Przed rozpoczęciem procedury radiologicznej należy pouczyć pacjenta, jak
powinien się zachować podczas jej wykonywania,
7.9 Przed ekspozycją należy upewnić się, że w gabinecie rtg znajdują się tylko te
osoby, których obecność jest niezbędna dla prowadzenia badania
7.10 Wykonanie badania rentgenowskiego u osób poniżej 16. roku życia należy
odnotować w książce zdrowia dziecka.
8.
Zasady
postępowania
rentgenodiagnostycznych
podczas
dokonywania
diagnostycznych
badań
8.1
Stosuje się parametry ekspozycji decydujące o jakości i natężeniu
promieniowania jonizującego właściwe dla fizycznej budowy pacjenta oraz rodzaju
wykonywanego badania;
8.2 Ogranicza się liczbę projekcji, czas ekspozycji oraz rozmiary wiązki promieniowania
padającej na ciało pacjenta do wartości niezbędnych dla uzyskania żądanej informacji
diagnostycznej;
8.3 Stosuje się osłony osobiste chroniące przed promieniowaniem części ciała i narządy
pacjenta nie będące przedmiotem badania, a w szczególności znajdujące się w obrębie
wiązki pierwotnej promieniowania, jeżeli nie umniejsza to diagnostycznych wartości
wyniku badania;
8.4 Stosuje się materiały, filtrację wiązki, fizyczne parametry pracy aparatu i urządzenia
zmniejszające do minimum narażenie na promieniowanie jonizujące i zapewniające
uzyskanie obrazu o wartości diagnostycznej,
8.5 Stosuje się wyłącznie automatyczne wywoływanie i utrwalanie błon rentgenowskich, z
wyjątkiem błon stosowanych w stomatologii do badań wewnątrzustnych,
8.6 Rejestruje się fizyczne parametry ekspozycji w sposób umożliwiający odtworzenie
warunków badania.
8.7 Jeżeli w czasie wykonywania badania rentgenodiagnostycznego zachodzi
konieczność podtrzymywania pacjenta, czynność tę wykonuje osoba, która:
ukończyła 18 lat
nie jest w ciąży
została wyposażona w fartuch i rękawice ochronne z gumy ołowiowej
została poinstruowana o sposobie postępowania i poinformowana o
ryzyku radiacyjnym.
9. Instrukcję należy umieścić w pracowni rentgenowskiej lub gabinecie rentgenowskim na
widocznym miejscu.
Na kopii instrukcji, przechowywanej w dokumentacji pracowni, powinny znajdować się
podpisy pracowników i data podpisania.
..........................................
miejscowość , data
..........................................
podpis, pieczątka
kierownika jednostki
ZAKŁADOWY PLAN POSTĘPOWANIA AWARYJNEGO
w wypadku awarii aparatu rtg lub zdarzenia radiacyjnego.
1. W razie awarii urządzenia wytwarzającego promieniowanie rentgenowskie , zostanie ono
niezwłocznie wyłączone i zabezpieczone przed przypadkowym włączeniem.
Potencjalne sytuacje awaryjne to :*
• wyciek oleju z promiennika,
• uszkodzenie przesłony głębinowej (np. brak regulacji rozmiaru pola obrazu),
• nieprawidłowa praca toru wizyjnego,
• nieprawidłowa praca układów zapamiętywania i przetwarzania obrazów,
• zła praca układu automatycznego nastawiania parametrów: napięcie, prąd, filtracja,
• uszkodzenie wskaźnika dawki lub zegara odmierzającego czas fluoroskopii i zapisu,
• widoczne uszkodzenia mechaniczne,
• blokada systemu sterowania aparatu.
* wybrać właściwe
2. W razie zaistnienia zdarzenia (wypadku) radiacyjnego wstrzymuje się dalszą pracę pracowni
rtg do czasu wyjaśnienia przyczyn zaistniałej sytuacji.
Zdarzenie radiacyjne ma miejsce gdy:
• pacjent otrzyma dawkę przekraczającą przewidziany dla danego badania poziom na skutek
uszkodzenia aparatu,
• pacjent otrzyma dawkę przekraczającą przewidziany dla danego badania poziom na skutek
błędu popełnionego poprzez niewłaściwe posługiwanie się sprawnym aparatem rtg.
3. W razie awarii lub wypadku, personel obsługujący aparat rtg dokonuje wstępnej oceny sytuacji
w celu ustalenia, czy awaria ograniczona jest wyłącznie do uszkodzenia aparatu rtg, czy też
doszło do zdarzenia (wypadku) radiacyjnego.
4. O fakcie awarii lub zdarzeniu wypadku zostaną powiadomieni:
• jednostki organizacyjnej
• kierownik pracowni
• osoba odpowiedzialna za wdrażanie i stosowanie polityki zapewnienia jakości
• inspektor ochrony radiologicznej
• kierownik firma prowadząca obsługę serwisową urządzenia
5. W razie zaistnienia zdarzenia radiacyjnego (wypadku) zostaną powiadomieni dodatkowo :
•
pacjent, który otrzymał w wyniku awarii większą dawkę od zaplanowanej dla
danego badania lub zabiegu
•
Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny
•
lekarz specjalista, który oceni skutki przekroczenia dawki
6. W przypadku zaistnienia wypadku radiacyjnego należy w pierwszej kolejności zapewnić
pacjentowi odpowiednią pomoc medyczną.
7. Inspektor ochrony radiologicznej obowiązany jest dokonać oszacowania dawki jaką
zaaplikowano pacjentowi.
Informację o dawce należy przekazać:
a.
pacjentowi,
b.
lekarzowi specjaliście, prowadzącemu leczenie pacjenta po wypadku radiacyjnym
c.
kierownikowi jednostki organizacyjnej,
d.
kierownikowi komórki organizacyjnej,
e.
właściwemu Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu.
8. Kierownik jednostki organizacyjnej dokonuje oceny przyczyn wypadku zarządza stosowanie
odpowiednich procedur przeciwdziałających podobnym zdarzeniom w przyszłości, a razie
konieczności zleca inspektorowi ochrony radiologicznej opracowanie takiej procedury.
9. Po każdej naprawie urządzenia radiologicznego są wykonywane testy wewnętrzne
uzasadnione zakresem wykonanej naprawy .Wyniki testów, o których mowa w punkcie 6
zostaną wpisane do paszportu technicznego urządzenia.
10. Urządzenie, którego parametry fizyczne po naprawie nie spełniają wymagań określonych
przepisami nie zostanie dopuszczone do stosowania w gabinecie.
11. Wszelkie zalecenia, nakazy i zakazy Państwowego Wojewódzkiego Inspektora
Sanitarnego związane z zaistnieniem zdarzenia radiacyjnego będą respektowane i wypełniane
przez komórkę organizacyjną.
12. Postępowanie służbowe wobec pracowników, z winy których doszło do wypadku
radiacyjnego wynika z obowiązujących przepisów.
...........................................
podpis IOR
zatwierdzam:
..........................................
miejscowość , data
..........................................
podpis, pieczątka
kierownika jednostki