Zakres działania Państwowej Inspekcji Pracy

SPOŁECZNA INSPEKCJA
PRACY
Związek Nauczycielstwa Polskiego
Zarząd Główny
marzec- kwiecień 2013 r.
(Andrzej Mazurek - Nadinspektor pracy OIP w Warszawie)
Zakres działania
Państwowej Inspekcji Pracy:
• nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy, w szczególności
przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także
przepisów dotyczących legalności zatrudnienia i innej pracy
zarobkowej
• analizowanie przyczyn wypadków przy pracy i chorób
zawodowych (...)
• udzielanie porad i informacji technicznych w zakresie
eleminowania zagrożeń dla życia i zdrowia pracowników
• realizowanie zadań prewencyjnych i promocyjnych
zmierzających do zapewnienia przestrzegania prawa pracy
(od 8.08.2011 r.)
2
OCHRONA PRACY
ZESPÓŁ DZIAŁAŃ PODEJMOWANYCH
W OBSZARZE PRAWA PRACY,
KTÓRE W CAŁOŚCI SŁUŻĄ OCHRONIE
PRACOWNIKA,
PRZEDE WSZYSTKIM w MIEJSCU PRACY
3
FUNKCJONOWANIE SIP
- art. 18(5) par. 1 Kodeksu pracy
- art. 207 par. 2 pkt. 7 Kodeksu pracy
- art. 237(12) par. 1 Kodeksu pracy
(wzmocnienie rangi sip – nowelizacja KP z dnia 2.06.1996 r.)
- art. 29 ustawy o państwowej inspekcji pracy
(w czasie wykonywania czynności kontrolnych inspektor pracy
współdziala miedzy innymi z sip .....)
FUNKCJONOWANIE SIP (cd)
Społeczny nadzór nad warunkami pracy
Zalecenie nr 164 Międzynarodowej Organizacji
Pracy z 22.06.1981 r. w sprawie
bezpieczeństwa, zdrowia pracowników
i środowiska pracy) .
5
FUNKCJONOWANIE SIP (cd)
• Ustawa z dnia 24 czerwca 1983 r. o
społecznej inspekcji pracy (Dz. U. Nr 35,
poz.163, z póżń. zm.)
wprowadziła społeczną inspekcję pracy jako samodzielną organizację kontroli
warunków pracy, kierowaną przez organizacje związkowe
w zakładach pracy (kompetencje kontrolne).
Zasadą jest, aby społeczna inspekcja pracy reprezentowała wszystkich
pracowników w sprawach ochrony warunków pracy i stosowania przepisów
prawa pracy
6
FUNKCJONOWANIE SIP (cd)
• Uchwała Rady Państwa z dnia 6 lipca 1983 r.
w sprawie wytycznych do działalności
społecznych inspektorów pracy (M.P. Nr 23, poz. 128);
· Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia
1 lipca 2009r. w sprawie ustalania
okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy
(Dz. U. Nr 105, poz. 870 z 2009 r.)
FUNKCJONOWANIE SIP (cd)
Żródła wiedzy z zakresu ochrony pracy (przyklady):
- Rozporządzenia
√
Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia
31.12.2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy
w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach
(Dz. U. Nr 6, poz. 69, z 2003 r.), m. in. dot. ustalania
okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy osób
pozostających pod opieką szkoły i placówki, wzór
protokołu „wypadkowego”, rejestru wypadków.
FUNKCJONOWANIE SIP (cd)
√ Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26.09.1997 r. w
sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy (Dz. U. Nr 169, poz.1650 z 2003 r., ze zm.)
√ Ministra Gospodarki z dnia 30.10.2002 r. w sprawie
minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i
higieny w zakresie użytkowania maszyn przez
pracowników w czasie pracy (Dz. U. Nr 191,
poz. 1596)
√ (.....)
Struktura ZNP
Zarząd Główny (obejmuje swoim działaniem cały kraj)
Zarządy Okręgów (województwa – uprawnienia ponadzakładowej
organizacji związkowej - art. 46 ust. 2 statutu
ZNP)
Zarządy Oddziałów (powiatowe, międzygminne, gminne, miejskie
lub dzielnicowe) .
Oddział - międzyzakładowa org. zw. o uprawnieniach zoz w
rozumieniu ustawy o zz i prawa pracy (art. 18 ust. 1 statutu ZNP).
Zarządy Ognisk (poszczególne placówki;
w jednym ognisku – członkowie ZNP z kilku
placówek)
Działalność SIP w ZNP
Społeczna Inspekcja Pracy
Jeden z instrumentów wykonawczych zakładowej organizacji
związkowej w zakresie nadzorowania warunków pracy
i przestrzegania praw pracowniczych.
Funkcjonowanie w oparciu o:
- ustawę o sip
- wytyczne Prezydium Zarządu Głównego ZNP w sprawie
działalności społecznych inspektorów pracy
- ramowe wytyczne Prezydium ZG ZNP do regulaminu
wyborów sip
(vide art. 6 ust. 7 ustawy o sip)
SIP w strukturach ZNP
Zarząd Główny ZNP
- powołana jest Komisja Socjalna i Ochrony Pracy (zadanie:
m. in. inspirowanie i koordynowanie działalność sip w ogniwach
ZNP).
Zarząd Okręgu ZNP
- Okręgowa Komisja Ochrony Pracy
- Okręgowy Koordynator społecznej inspekcji pracy
(członek zarządu okręgu – znający problematykę sip)
SIP w strukturach ZNP (cd)
Oddział ZNP
- Oddziałowy Koordynator społecznej inspekcji pracy
(obejmujący swoim zasięgiem więcej niż 5 zsip)
Zadania: m.in. rozstrzyganie i dostosowanie organizacji
społecznej inspekcji pracy do potrzeb wynikających ze struktury
danej placówki oświatowej.
W zasadzie – w placówkach oświatowych (z uwagi na liczbę
zatrudnionych społeczną inspekcję pracy tworzy
zakładowy społeczny inspektor pracy
Prawidłowość wyborów sip
potwierdzana uchwałą przez organizatora wyborów
(zarząd oddziału ZNP)
Zakwestionowanie zasadności wyborów
art. 48 a ust. 1 w związku art. 30 Statutu ZNP dot. nadzoru
prezydium zarządu okręgu nad właściwymi terytorialnie
oddziałami ZNP i procedury postępowania zarządu wyższego
szczebla ZNP w przedmiotowej sprawie
(art. 30 „w razie sprzeczności uchwały władzy lub jej organu z postanowieniami
Statutu lub obowiązującego prawa - zarząd lub rada wyższego szczebla może tę
uchwałę uchylić lub zawiesić jej obowiązywanie do czasu dostosowania
postanowień uchwały do obowiązujących przepisów, wyznaczając w tym celu
stosowny termin. W razie bezskutecznego upływu tego terminu, uchwała traci
moc).
ZADANIA SPOŁECZNYCH INSPEKTORÓW
PRACY (art. 4 ustawy o sip)
* uczestniczenie
- w przeprowadzaniu społecznych przeglądów warunków pracy
- w kontroli przestrzegania przepisów dot. ochrony środowiska
naturalnego
* udział
- w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy; w
analizowaniu przyczyn ich powstawania, zachorowań na
choroby zawodowe oraz kontrola stosowania przez z-dy
właściwych środków zapobiegawczych.
ZADANIA SPOŁECZNYCH INSPEKTORÓW
PRACY (cd)
* podejmowanie działań na rzecz aktywnego udziału pracowników
w kształtowaniu właściwych warunków bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz oddziaływanie na przestrzeganie przez pracowników
przepisów i zasad bhp
* opiniowanie projektów planów poprawy warunków bhp i planów
rehabilitacji zawodowej oraz kontrola ich realizacji
* wykonywanie innych zadań określonych w ustawie i przepisach
szczególnych.
Zadania SIP (podsumowanie)
SIP realizuje swoje zadania na trzech płaszczyznach
(vide wytyczne Rady Państwa ....par. 3)
* bezpieczeństwa pracy
(eliminowanie zagrożeń, które mogą być przyczyną wypadków przy pracy
i chorób zawodowych; przestrzeganie wymogów
technologicznych; wyposażenie maszyn w osłony i urządzenia
zabezpieczające; własciwy dobór i wykorzystanie urządzeń sportowych
w salach gimnastycznych i na boiskach; wyposażenie pracowników w
sprawne środki ochrony indywidualnej; przestrzeganie przez
pracowników przepisów i zasad bhp; stan urządzeń elektrycznych i
skuteczności ochron przeciwporażeniowych, warunki i bezpieczeństwo
w kotłowniach szkolnych (uprawnienia „palaczy”, konserwatorów
kotłowni)
Zadania SIP (podsumowanie, cd)
* higieny pracy
(zapewnienie pracownikom obowiązujących norm higienicznych, w
szczególności dot. obecności w środowisku pracy substancji
szkodliwych, zapylenia, hałasu, wibracji, mikroklimatu, oświetlenia,
oraz – zapewnienie pracownikom odpowiednich pomieszczeń
higieniczno-sanitarnych; poddawanie pracowników obowiązkowym
badaniom wstępnym i okresowym)
Zadania SIP (podsumowanie, cd)
• prawnej ochrony pracy
w szczególności:
-realizacja uprawnień nauczycieli wynikających z ustawy Karta
Nauczyciela , Kodeksu Pracy, regulaminów pracy i wynagradzania
(wynagrodzenia, awans zawodowy, uprawnienia socjalne, zdrowotne i
inne);
- stosowanie skróconego czasu pracy wprowadzanego ze względu na
uciążliwe lub szkodliwe warunki pracy;
- ustalanie i realizacja zakładowych norm przydziału odzieży i
obuwia roboczego i śoi
Uprawnienia Społecznej Inspekcji Pracy
Uprawnienia sip nadaje art. 8 i następne
ustawy .......
•
•
wstęp w każdym czasie do pomieszczeń i
urządzeń zakładu celem wykonania zadań
określonych w art. 4 ustawy
żądanie informacji oraz okazywania dokumentów
niezbędnych do wykonywania funkcji
kontrolnych (z zachowaniem przepisów o
ochronie tajemnicy państwowej i służbowej)
Uprawnienia Społecznej Inspekcji Pracy (cd)
•
•
•
występowanie o natychmiastowe usunięcie
bezpośredniego zagrożenia dla
zdrowia lub życia pracowników
wydawanie zaleceń i wpisywanie uwag,
w tym szczególności zalecenia
wstrzymywania pracy danej
maszyny lub określonych prac
zwracanie
uwagi pracownikom, w sytuacji
naruszania przez nich
obowiązujących przepisów i
zasad bhp
21
Uprawnienia Społecznej Inspekcji Pracy (cd)
• występowanie o odsunięcie pracownika od pracy
(np. w przypadku braku wymaganych
uprawnień kwalifikacyjnych niezbędnych
do obsługi określonych maszyn, czy też
braku orzeczenia lekarskiego
dopuszczającego pracownika do
wykonywania określonej pracy)
• udział w zespołach „powypadkowych”
(jako strony równoprawnej) ustalających
okoliczności i przyczyny wypadków przy
pracy oraz w pracach zespołów
dokonujących analizy przyczyn
powstawania wypadków przy pracy,
chorób zawodowych......
22
Uprawnienia Społecznej Inspekcji Pracy (cd)
• Uczestniczenie
- w kontrolach pip i ich
podsumowaniu (art. 20 ustawy o
sip, itp ) + “wytyczne” paragraf 9
i następne);
- w pracach komisji bhp (wiceprzewodniczący)
• opiniowanie projektów planów poprawy warunków
pracy i planów rehabilitacji zawodowej
oraz kontrolowanie ich realizacji
ZASADY POSTĘPOWANIA SIP
METODYKA KONTROLI
Zakładowy Społeczny Inspektor Pracy
prowadzi działalność na podstawie
Planu Pracy
(zatwierdzany przez Zarząd Oddziału ZNP)
Metodyka kontroli
Plan pracy
przedstawienie zamierzeń związanych z:
- częstotliwością kontroli poszczególnych
zagadnień ochrony pracy ( np. urlopy
wypoczynkowe, praca w godzinach nadliczbowych,
wyposażenie w środki ochrony indywidualnej, odzież i
obuwie robocze, badania lekarskie, …..) .
Metodyka kontroli (cd)
- organizacją społecznych przeglądów warunków
pracy i nauki
- rodzajem i częstotliwością kontroli
- oceną i wnioskami, które będą przedstawiane
zarządowi oddziału (rola koordynatora sip)
(vide zadania sip – par. 3, 7 Wytycznych Rady Państwa
.......)
Metodyka kontroli (cd)
Uprawnienia SIP określone są w postanowieniach
ustawy o sip – z art. 8 ust. 2 ustawy wynika, iż:
„SIP ma prawo żądać od kierownika zakładu pracy
oraz oddziału (wydziału) informacji oraz okazania
dokumentów w sprawach wchodzących w zakres jego
działania”.
Metodyka kontroli (cd)
Brzmienie tego przepisu nie budziło wątpliwości
interpretacyjnych do czasu uchwalenia np. ustawy
o ochronie informacji niejawnych
(zastąpienie terminów: „tajemnicy służbowej; państwowej).
Powrót
28
Metodyka kontroli (cd)
Co do zasady pracodawca winien udostępnić sip
dokumenty w sprawach wchodzących w zakres jego
działania, poza dokumentacją osobową pracownika
/ochrona zostanie wyłączona, gdy osoba, której dane dotyczą,
złoży oświadczenie o rezygnacji z przysługującego jej prawa do
prywatności/
(vide ustawy: o dostępie do informacji publicznej i ochrony
danych osobowych)
Metodyka kontroli (cd)
Prawo sip do wstępu do pomieszczeń i
urządzeń zakładu pracy
- (o każdej porze dnia i nocy) do pomieszczeń pracy i
urządzeń zakładu musi być związane z wykonywaniem
zadań sip.
Oględziny powinny być dokonywane za wiedzą i
zgodą osób zawiadujących tymi pomieszczeniami, w
sposób który (przy zachowaniu wymagań bhp)nie
zakłóci normalnego toku pracy
Metodyka kontroli (cd)
Ocena pomieszczeń pracy - zapewnienie:
- norm powierzchniowoprzestrzennych, wysokości
pomieszczeń (z uwzględnieniem występowania w
procesie pracy czynników szkodliwych dla zdrowia), ciągów
komunikacyjnych i ewakuacyjnych, oświetlenia, itp.
Przekazanie niezbędnej dokumentacji - ułatwienie
oceny realizacji obowiązków pracodawcy w zakresie
przestrzegania postanowień przepisów ustawy o sip.
Powrót
Powrót
31
Metodyka kontroli (cd)
Zgłaszanie uwag, wydawanie zaleceń
Nie zapewnienienie bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy; naruszenie uprawnień
pracowniczych
- informacja sip do pracodawcy (lub osoby działającej
w jego imieniu) oraz kierownika (wydziału) zakładu,
i dokonanie stosownego zapisu w Księdze zaleceń i
uwag
(wydanie zalecenia do natychmiastowego
wykonania lub wykonania w ustalonym terminie).
.
Powrót
Powrót
32
Metodyka kontroli (cd)
Zakres przedmiotowy Zalecenia
dot.
naruszenia przepisów prawa pracy, jak i zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy
*np. istnieje uzasadniona potrzeba:
- usunięcia stwierdzonych uchybień w
przestrzeganiu przepisów prawa pracy
(zaprowadzenie ewidencji czasu pracy, ustalenie planu urlopów,
wykorzystanie urlopów wypoczynkowych).
Metodyka kontroli (cd)
a w sprawach warunków pracy - również przepisów
i zasad bhp
(Zalecenie “terminowe”)
- wstrzymania pracy maszyny lub określonyh prac
(wykonywanych w warunkach bezpośredniego
zagrożenia dla zdrowia lub życia pracownika)
/Zalecenie (do) “natychmiastowego
wykonania”/
Decyzja w sprawie usunięcia stwierdzonych
nieprawidłowości - w gestii pracodawcy lub osoby
działajacej w jego imieniu.
Powrót
34
Metodyka kontroli (cd)
Wymagania formalno-prawne dla Zaleceń
- wpisane do Księgi zaleceń i uwag zsip
- dokładne określenie miejsca i rodzaju stwierdzonego
zagrożenia/uchybienia oraz terminu jego usunięcia
(“natychmiastowe”/”terminowe”)
- data, podpis oraz pieczęć zsip
- doprowadzenie do wiadomości pracodawcy w sposób
przyjęty w zakładzie z odnotowaniem daty i pieczęci
pracodawcy (osoby działającej w jego imieniu).
Zalecenie zsip, choć nie jest decyzją administracyjną
w rozumieniu przepisów Kpa, po stronie pracodawcy wytwarzaPowrót
obowiązek prawny.
35
Sprzeciw pracodawcy od zalecenia.....
OCHRONA PRAWNA
Społecznego Inspektora Pracy
art. 13 ustawy o sip
nie wolno pracodawcy definitywnie wypowiedzieć
umowy o pracę ani jej rozwiązać
(w czasie trwania kadencji oraz przez rok po jej
upływie).
Powrót
36
Chyba, że:
- wypowiedzenie stało się konieczne z przyczyn, o
których mowa w art. 43 Kp
(nowe zasady wynagradzania dotyczące wszystkich pracowników
lub orzeczenie lekarskie stwierdzające niezdolność do
wykonywania obecnej pracy)
Powrót
37
- zaistniały przyczyny uzasadniające natychmiastowe
rozwiązanie
/np. długa choroba lub gdy pracownik dopuścił się
ciężkiego naruszenia obowiązków, popełnił w czasie
trwania stosunku pracy przestępstwo, które
uniemożliwia dalsze zatrudnienie na zajmowanym
stanowisku (jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało
stwierdzone prawomocnym wyrokiem), nastąpiła zawiniona
utrata uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na
zajmowanym stanowisku/
(jednak i wówczas ustanie zatrudnienia sip po uzyskaniu zgody zoz)
Powrót
38
- została ogłoszona upadłość lub nastapiła likwidacja
pracodawcy.
Istnieje również zakaz pogorszenia warunków
zatrudnienia sip podczas trwania jego kadencji i
przez następny rok.
Generalnie
nie jest więc możliwe skuteczne przeniesienie
społecznego inspektora pracy na mniej “intratne”
stanowisko za wypowiedzeniem zmnieniającym.
Powrót
39
ochrona sip zatrudnionych na podstawie
mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę
/Wg SN z 18.12.2001 r. - z ochrony prawnej przed definitywneym
rozwiązaniem stosunku pracy skorzystała pracownica, która przez
wiele lat faktycznie pełniła funkcję zsip za dorozumiałą i
niewątpliwą wolą pracowników, mimo niedokonania formalnego
wyboru po upływie kadencji sip /
(Wyroki SN nie są źródłem prawa a jedynie wskazówką
interpretacyjną)
Powrót
40
Z przyczyn niedotyczących pracowników
(ustawa z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników –
Dz. U. Nr 90, poz.844, ze zm.)
Pracodawca nie może wypowiedzieć definitywnie sip
umowy podczas jego kadencji i przez następny rok po
upływie kadencji.
Ma prawo natomiast zastosować wypowiedzenie
zmnieniające.
Jeśli miałoby ono spowodować obniżenie wynagrodzenia sip
– to przysługuje wówczas dodatek wyrównawczy do końca
“okresu ochronnego” w przypadku zwolnień “grupowych”
/przez 6 miesięcy w przypadku zwolnień “indywidualnych”/.
Społeczny inspektor pracy może
z zakładu” odejść z własnej woli”, np. w wyniku
zainicjowanego przez niego porozumienia stron
Powrót
czy też wypowiedzenia umowy o pracę (jedna ze stron
stosunku pracy).
41