rowne prawa rowne szanse_002.indd
advertisement
Dyrektywa 78/EC/2000 zezwala na ograniczoną liczbę wyjątków od zasady równego traktowania. W motywie 19 zaznaczono, iż w celu umożliwienia Państwom Członkowskim utrzymywanie skuteczności sił zbrojnych, mogą one nie stosować przepisów dyrektywy dotyczących niepełnosprawności i wieku w całych siłach zbrojnych lub ich części. Art. 3.4. stanowi, iż Państwa Członkowskie mogą ustalić, że dyrektywa w kwestii dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność lub wiek, nie znajduje zastosowania wobec sił zbrojnych. www.wojsko-polskie.pl www.mon.gov.pl Materiał nie przenaczony do sprzedaży. Wyłącznie do dystrybucji bezpłatnej. Dyrektywa 2006/54/WE w sprawie wprowadzenia w życie zasady równych szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy stanowi, iż zasada równego traktowania odnosi się do: • dostępu do zatrudnienia, w tym dostępu do awansu zawodowego i szkolenia zawodowego, • warunków pracy (w tym wynagrodzenia), • systemów zabezpieczenia społecznego. Dyrektywa nałożyła na państwa członkowskie obowiązek zarówno działań legislacyjnych, jak również działań zmierzających do zmiany postaw społecznych. Uwaga – nie stanowi naruszenia zakazu dyskryminacji odmienne traktowanie ze względu na płeć: • jeżeli ze względu na rodzaj pracy, warunki jej wykonywania, charakter konkretnych czynności zawodowych płeć stanowi prawdziwy i konieczny (determinujący) wymóg zawodowy z zastrzeżeniem, że jego cel jest uzasadniony, a wymóg ma charakter proporcjonalny (np. aktorstwo, taniec, służba w specjalnych jednostkach bojowych), np. wyłączenie kobiet ze służby w specjalnych jednostkach wojskowych może być uzasadnione (wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości – ETS Sirdar, C-273/97), ale ogólne wyłączenie kobiet ze stanowisk wojskowych wymagających użycia broni i umożliwienie im jedynie dostępu do np. usług medycznych jest nieuzasadnione (ETS Kreil, C-285/98), • ochrona kobiet w okresie ciąży i macierzyństwa. Za naruszenie zakazu dyskryminacji ze względu na płeć może być uznane wypowiedzenie pracownicy stosunku pracy z powodu jej długotrwałej nieobecności, jeżeli przyczyną było zagrożenie ciąży, poronienie i związane z tym komplikacje zdrowotne, • środki mające na celu promowanie równości szans dla kobiet i mężczyzn – utrzymywanie czasowych lub stałych rozwiązań i przepisów prawnych mających na celu wyrównanie szans osób i grup dyskryminowanych (dyskryminacja pozytywna, akcje afirmatywne), np. systemy kwotowe, parytety, bardziej korzystne systemy premiowania dla kobiet, jeżeli z pewnych względów nie mogą one osiągnąć efektywności pracy osiąganej przez mężczyzn. Prawo krajowe • Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. • Kodeks pracy uznaje za niedopuszczalną jakąkolwiek dyskryminację w zatrudnieniu ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a na pracodawców nakłada obowiązek zapewnienia przyjaznego, wolnego od dyskryminacji środowiska pracy (art. 94). • Ustawa z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania określa obszary i sposoby przeciwdziałania naruszeniom zasady równego traktowania oraz organy właściwe w tym zakresie. Najważniejszymi organami odpowiedzialnymi za politykę równego traktowania w Polsce są: • Rzecznik Praw Obywatelskich; • Pełnomocnik Rządu ds. Równego Traktowania; • Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych; • Rzecznik Praw Dziecka; • Rzecznik Praw Pacjenta; • Rzecznik Ubezpieczonych; • ministerstwa. Każdy minister, w obszarze wskazanym w ustawie z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej odpowiedzialny jest za politykę równego traktowania i przeciwdziałania dyskryminacji w ramach swoich kompetencji tak, aby nie była naruszana zasada równego traktowania określona w Konstytucji RP oraz aktach prawa krajowego i międzynarodowego. Zgodnie z ustawą o wdrożeniu niektórych przepisów UE w zakresie równego traktowania, cele i priorytety działań określone zostały w Krajowym Programie Działań na Rzecz Równego Traktowania. Obejmują one w szczególności działania w zakresie: 1) podnoszenia świadomości społecznej w zakresie równego traktowania, w tym na temat przyczyn i skutków naruszenia zasady równego traktowania; 2) przeciwdziałania naruszeniom zasady równego traktowania. Program nakłada na resort obrony narodowej obowiązek realizacji następujących działań: Obszar: Polityka antydyskryminacyjna 1. Współpraca z organizacjami pozarządowymi i partnerami społecznymi w zakresie monitoringu polityki równościowej, 2. Wyznaczenie Koordynatora ds. Równego Traktowania, 3. Szkolenia żołnierzy i pracowników z zakresu problematyki równego traktowania. Obszar: Równe traktowanie na rynku pracy i w systemie zabezpieczenia społecznego 1. Dążenie poprzez realizację działań ujętych w „Krajowym Planie Działań w zakresie zrównoważonych zamówień publicznych na lata 2013-2016” do osiągnięcia poziomu 10% społecznych zamówień publicznych udzielanych przez polskie instytucje zamawiające, mierzonego w oparciu o metodologię Urzędu Zamówień Publicznych (dotyczy stosowania tzw. klauzul społecznych w zamówieniach publicznych). Obszar: Równe traktowanie w dostępie do dóbr i usług 1. Przystosowywanie polskich urzędów i instytucji do właściwej obsługi osób starszych oraz osób z niepełnosprawnością poprzez wprowadzenie rozwiązań uwzględniających potrzeby obydwu grup. Ministerstwo Obrony Narodowej Departament Wychowania i Promocji Obronności RÓWNE PRAWA RÓWNE SZANSE KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ art. 32 1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. 2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. art. 33 1. Kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym. 2. Kobieta i mężczyzna mają w szczególności równe prawo do kształcenia, zatrudnienia i awansów, do jednakowego wynagradzania za pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia społecznego oraz do zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń. Warszawa 2014 RÓWNOŚĆ PRAW, RÓWNE TRAKTOWANIE Jedną z podstawowych zasad praw człowieka oraz funkcjonowania demokratycznych społeczeństw, jest równość wszystkich ludzi wobec prawa. Oznacza ona, że choć jesteśmy różni, powinniśmy być jednakowo traktowani przez prawo i instytucje publiczne, bez względu na cechy, na które zazwyczaj nie mamy wpływu (płeć, wiek, pochodzenie etniczne i narodowe, „rasę”, religię, niepełnosprawność, orientację seksualną). Równość praw określana jest jako równouprawnienie, czyli brak barier prawnych utrudniających udział w życiu gospodarczym, politycznym i społecznym z powodu przynależności do określonej grupy społecznej. Dyskryminacja oznacza nierówne, gorsze traktowanie kogoś z powodu jego cechy (np. rasy, religii, wieku, przekonań, płci, niepełnosprawności), gdy takiego traktowania nie można ani usprawiedliwić, ani obiektywnie wytłumaczyć. Dyskryminujący charakter mogą mieć nie tylko regulacje prawne, praktyki urzędów i instytucji, ale również działania i zachowania międzyludzkie. Zasada równego traktowania to traktowanie wolne od wszelkich rodzajów dyskryminacji we wszystkich przejawach życia społecznego, w tym przede wszystkim w stosunkach pracy. Uwaga – nie każde równe traktowanie jest słuszne i sprawiedliwe. Gdy wszyscy są traktowani jednakowo i nie uwzględnia się faktycznych potrzeb lub możliwości poszczególnych osób (np. starszych, niepełnosprawnych) sytuacja taka może być przejawem ich dyskryminacji. Płeć jest istotnym czynnikiem różnicującym sytuację kobiet i mężczyzn w życiu politycznym, ekonomicznym i społecznym, a jednocześnie jedną z głównych przesłanek dyskryminacji. Przejawem nierówności płci jest niejednakowy dostęp do powszechnie cenionych i uważanych za ważne dóbr, takich jak np. majątek, władza, formalne wykształcenie i kwalifikacje zawodowe, ochrona zdrowia, możliwości odpoczynku, niezależność od innych, gdy dostęp do tych dóbr jest względnie trwały. Dyskryminacja ze względu na płeć oznacza traktowanie kogoś gorzej, mniej korzystnie, czy mniej przychylnie tylko dlatego, że jest kobietą lub mężczyzną. Dyskryminacja może przejawiać się w formie mechanizmów dyskryminujących całe grupy kobiet lub mężczyzn (np. brak dostępu do określonego wykształcenia, zawodu), lub dyskryminacji konkretnej osoby ze względu na jej płeć. Przejawem dyskryminacji ze względu na płeć jest także molestowanie seksualne, czyli każde niepożądane zachowanie o charakterze seksualnym lub odnoszące się do płci, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności osoby lub stworzenie wobec niej zastraszającej, wrogiej, poniżającej, upokarzającej lub uwłaczającej atmosfery. W sensie prawnym molestowanie odnosi się do zachowań, które budzą strach lub zakłócają spokój. Środowisko, w którym dochodzi do molestowania uważane jest za zastraszające, wrogie, degradujące, poniżające. PRAWNE PODSTAWY RÓWNEGO TRAKTOWANIA PŁCI Główne międzynarodowe źródła prawne zakazu dyskryminacji z powodu płci (ONZ): • Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (1966 r.) • Międzynarodowy Pakt Praw Ekonomicznych, Społecznych i Kulturalnych (1966 r.) • Konwencja o likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet z 1979 r. (CEDAW) Przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych Konwencja o likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet określa „dyskryminację kobiet” jako wszelkie zróżnicowanie, wyłączenie lub ograniczenie ze względu na płeć, które powoduje lub ma na celu uszczuplenie albo uniemożliwienie kobietom, niezależnie od ich stanu cywilnego, przyznania, realizacji bądź korzystania na równi z mężczyznami z praw człowieka oraz podstawowych wolności w dziedzinach życia politycznego, gospodarczego, społecznego, kulturalnego, obywatelskiego i innych. Konwencja zobowiązuje Państwa Strony do przyjmowania i stosowania rozwiązań prawnych wzmacniających pozycję kobiet i eliminujących nierówności między kobietami i mężczyznami we wszystkich obszarach życia społecznego. Zgodnie z postanowieniami Konwencji, obowiązki państwa w zakresie likwidacji dyskryminacji kobiet dotyczą zarówno sfery publicznej, jak i prywatnej, w tym rodziny. Rezolucja Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych UNSC 1325 z 31 października 2000 r., dotycząca roli kobiet w budowaniu pokoju i umacnianiu bezpieczeństwa na świecie, poświęcona jest wpływowi konfliktów zbrojnych na sytuację kobiet. Rezolucja kładzie nacisk na znaczenie równorzędnego udziału kobiet i ich pełnego zaangażowania w wysiłkach mających na celu utrzymywanie i promowanie pokoju i bezpieczeństwa. Wzywa do poszerzenia roli i zwiększenia udziału kobiet w misjach pokojowych, do obejmowania funkcji wojskowych, policyjnych i cywilnych, jak również stanowisk przywódczych. Zobowiązuje także państwa członkowskie do zapewnienia poszanowania praw kobiet oraz ochrony kobiet i dziewcząt wynikającej z międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych. W realizację postanowień rezolucji RB ONZ nr 1325 oraz promowania roli kobiet w operacjach i misjach włączyła się Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego (NATO). We wrześniu 2009 roku NATO zatwierdziło Dyrektywę Dowództw Strategicznych Bi-SC 40-1. W sierpniu 2012 r. zastąpiła ją nowa Dyrektywa BI – SCD 40-1 Wdrożenie rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ 1325 oraz zagadnień związanych z płcią do struktur dowodzenia NATO. Dyrektywa została ustanowiona dla organizacji i sił wojskowych działających w strukturze dowodzenia NATO (NCS), w Strukturze Sił NATO (NFS), jak również w ramach operacji prowadzonych pod dowództwem NATO. Dyrektywa wdraża, w obrębie NATO, zasady postępowania zawarte w Rezolucjach Rady Bezpieczeństwa ONZ (UNSCR) nr 1325 (2000), nr 1820 (2008), nr 1888 (2009), nr 1889 (2009) oraz nr 1960 (2010). Prawne źródła zakazu dyskryminacji – Rada Europy: Europejska Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z dnia 4 listopada 1950 r. jest podstawowym dokumentem międzynarodowym regulującym ochronę fundamentalnych praw i wolności. Artykuł 14 Konwencji stanowi: Korzystanie z praw i wolności wymienionych w niniejszej Konwencji powinno być zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powodów jak płeć, rasa, kolor skóry, język, religia, (…) bądź z jakichkolwiek innych przyczyn. Zalecenia Komitetu Ministrów Rady Europy dla państw członkowskich w sprawie praw człowieka członków sił zbrojnych (CM/Rec 2010/4), ustanawiają standardy i zasady ochrony praw człowieka i wolności w siłach zbrojnych. Zgodnie z pkt. 77 Zaleceń…, w kontekście pracy i życia zawodowego żołnierzy, niedopuszczalna jest dyskryminacja wynikająca z takich powodów jak płeć, orientacja seksualna, rasa, kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie lub z jakichkolwiek innych przyczyn. Zasada niedyskryminacji nie będzie naruszona, jeśli zróżnicowanie między żołnierzami w analogicznych sytuacjach ma obiektywne i rozsądne uzasadnienie i zmierza do uprawnionego celu, jakim jest utrzymanie zdolności bojowej, oraz jeśli zastosowane środki są proporcjonalne do zamierzonego celu. Zasada niedyskryminacji stanowi ogólną regułę prawa Unii Europejskiej. Uwzględnianie zasady równości kobiet i mężczyzn we wszystkich jej działaniach jest jednym z ogól- nych celów Unii – stwierdzają to wyraźnie art. 2 i art. 3 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej oraz art. 8 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Zgodnie z polityką UE, zasada równości szans kobiet i mężczyzn powinna być realizowana poprzez jednoczesne stosowanie dwóch wspierających się systemów: • politykę równości szans płci (gender mainstreaming) – celowe, systematyczne i świadome ocenianie danej polityki i działań z perspektywy wpływu na warunki życia kobiet i mężczyzn tak, aby kobiety i mężczyźni odnosili równe korzyści, a nierówność się nie utrwalała (np. promocja niestereotypowego przekazu w mediach i programach nauczania, itp.); • konkretne działania wspierające równość szans płci – działania pozytywne, wyrównawcze, mające na celu przyspieszenie zmian na rzecz równości poprzez udzielenie szczególnego wsparcia grupom znajdującym się w gorszym położeniu (np. profilaktyka chorób układu krążenia skierowana do mężczyzn). Prawo do równego traktowania konkretyzują: Karta Praw Podstawowych UE, Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady oraz Strategia na rzecz równości kobiet i mężczyzn na lata 2010-2015. Dyrektywy 43/EC/2000 oraz 78/EC/2000 nakładają na państwa członkowskie obowiązek prowadzenia działań, mających na celu przeciwdziałanie dyskryminacji, szczególnie w miejscu pracy. Równe traktowanie w zatrudnieniu dotyczy rekrutacji, zawierania i rozwiązywania stosunków pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkoleń w celu doskonalenia kwalifikacji zawodowych. Celem zakazu dyskryminacji jest stworzenie pracownikom (osobom ubiegającym się o zatrudnienie) gwarancji, że będą oceniane według posiadanych kwalifikacji, doświadczenia zawodowego, jakości i ilości wykonanej pracy, a nie np. według płci czy koloru skóry.
