METODA TOMATISA – stymulacja audio-psycho

Dla nauczycieli
METODA TOMATISA – stymulacja audio-psycho-lingwistyczna
stworzona przez francuskiego otolaryngologa Alfreda Tomatisa.
Początkowa była to metoda usprawniania głosu śpiewaczego, stosowana
w przypadkach niedokształcenia głosu lub jego zaniku, wynikającego z
nadmiernej bądź nieprawidłowej eksploatacji. Obecnie jej zastosowanie jest
szersze , między innymi stosowana jest jako metoda wspierająca osoby z
trudnościami lub zaburzeniami mowy, trudnościami w nauce szczególnie u
dzieci z dysleksją, zaburzeniami koncentracji uwagi, autyzmem lub do nauki
języków obcych.
Tomatis zauważył, że słyszenie nie zawsze jednoznaczne jest ze
słuchaniem. Słyszenie jest procesem biernym
zależnym od budowy i
funkcjonowania obwodowej części narządu słuchu. Słuchanie, czyli uwaga
słuchowa, jest umiejętnością świadomego odbierania bodźców dźwiękowych,
ich analizowania i opracowywania. Słuchanie należy traktować jako proces
aktywny , zależny głównie od prawidłowego funkcjonowania ośrodkowego
układu nerwowego. Według Tomatisa w umiejętności słuchania wyraża się
chęć komunikowania się ze światem i jest umiejętnością świadomą , rozwijaną
przez całe życie.
Osoba, która ma zaburzoną uwagę słuchową często sprawia wrażenie , że
nie rozumie co do niej mówimy albo wydaje nam się, że puszcza kierowane do
niej informacje „koło uszu”. Nawet kilkakrotne powtórzenie przez nas
komunikatu nie gwarantuje dotarcie informacji do odbiorcy. Źródła zaburzeń
uwagi słuchowej mogą mieć różne podłoża i to już we wczesnym dzieciństwie
np. częste lub przewlekłe zapalenie uszu, silne przeżycia emocjonalne jak
pobyt w szpitalu, adopcja itp.
Objawami , które mogą sugerować istnienie u dziecka zaburzenia uwagi
słuchowej to : zaburzenia koncentracji uwagi, nadwrażliwość na dźwięki, błędna
interpretacja pytań, mylenie podobnie brzmiących słów, konieczność
powtarzania poleceń, monotonny głos, ubogie słownictwo, trudności z
czytaniem i pisaniem, niemuzykalność, słaba koordynacja ruchowa i słabe
umiejętności sportowe, niewyraźne pismo, mylenie strony prawej i lewej,
męczliwość, nadaktywność , tendencje depresyjne, nadwrażliwość emocjonalna,
brak wiary w siebie, nieśmiałość, drażliwość, wycofywanie się.
Ważną rolę w procesie słuchania ma u Tomatisa tzw. lateralizacja
słuchowa czyli preferencja ucha jaką przejawiamy przy odbieraniu bodźców
dźwiękowych. Tak jak istnieje dominacja jednej ze stron w przypadku wyboru
ręki, oka czy nogi , tak samo wybieramy ucho, którym wolimy słuchać. Tomatis
uważał, że ucho lewe słucha inaczej niż prawe. Wynika to z faktu, że prawa i
lewa półkula naszego mózgu zawiaduje innymi umiejętnościami. Lewa półkula
czyli prawe ucho jest „racjonalna” i u zdecydowanej większości osób
odpowiedzialna za myślenie, tam też znajdują się ośrodki mowy. Prawa półkula
czyli lewe ucho odpowiedzialna jest za tzw. „emocjonalność” i „niewerbalną”
stronę odbioru. Odpowiada za ujmowanie pojęć całościowo, wyobraźnię
przestrzenną, percepcję muzyki oraz procesy emocjonalne. Obie półkule
współpracują ze sobą tworząc pewien obraz rzeczywistości i pozwalają nam
reagować we właściwy sposób. Według. Tomatisa prawidłową , fizjologiczną
lateralizacją jest lateralizacja prawouszna.
Opracowana przez Tomatisa metoda usprawniania czynnego słuchania
umożliwia u osób , u których stwierdzono zaburzoną uwagę słuchową wyraźną
poprawę lub całkowite usprawnienie .Terapia polega na słuchaniu odpowiednio
przygotowanego materiału dźwiękowego przez specjalne słuchawki ( dźwięk
podawany jest naprzemiennie drogą powietrzną i kostną). Całość materiału
przepuszczana jest przez „elektroniczne ucho”. To przez nie podawane są
odpowiednio ustawione parametry- opóźnianie dźwięku, przyspieszanie,
filtrowanie do odpowiedniej częstotliwości, bramkowanie( zmiana ucha).
Programy dobiera się na podstawie przeprowadzonych badań na : uwagę
zewnętrzną i wewnętrzną, lokalizację dźwięku, dyskryminację dźwięków i
lateralizację słuchową.
Programów jest 5. Zaczyna się od fazy słuchania biernego i przechodzi do
fazy aktywnej. W fazie biernej dziecko słucha odpowiednio dobranej muzyki
Mozarta, chorałów gregoriańskich lub walców . W zależności od programu
muzyka jest odpowiednio filtrowana, podawanie opóźniane lub przyspieszane,
a wszystko przepuszczane jest przez specjalne „ucho”. W fazie czynnej dziecko
słucha tekstu w języku ojczystym oraz samego siebie pracując z mikrofonem
.Każdy program zazwyczaj obejmuje 10 dni słuchania przez 2 godziny muzyki o
odpowiednich parametrach. Co 30 minut parametry są zmieniane.
Po skończeniu programu dziecko jest diagnozowane najczęściej w 10
dniu lub nieznacznie później.. Następnie konieczna jest przerwa od 4 do 6
tygodni, maksymalnie do 6 miesięcy. Po upływie tego czasu ponownie
konieczna jest diagnoza, która informuje o zmianach jakie nastąpiły w uchujakości słuchania. Na podstawie tej diagnozy podejmuje się decyzje o dalszych
krokach w terapii.
OBJAWY ZABURZEŃ UWAGI SŁUCHOWEJ( wg. P. Madaule)
Słuchanie receptywne, skierowane na zewnątrz (do otaczającego świata)
• Zaburzenia koncentracji
• Nadwrażliwość na dźwięki
• Błędna interpretacja pytań
• Mylenie podobnie brzmiących słów
• Konieczność częstego powtarzania poleceń
• Nieumiejętność spełniania wieloczłonowych wypowiedzi
Słuchanie ekspresyjne skierowane do wewnątrz
• Monotonne wypowiedzi
• Problemy z płynnością i wyrazistością wypowiedzi
• Ubogie słownictwo
• Nadużywanie stereotypowych wyrażeń
• Nieumiejętność czystego śpiewania
• Mylenie liter lub odwracanie ich kolejności
• Słabe rozumienie tekstu czytanego
• Problemy z czytaniem na głos
• Problemy z głosowaniem
Funkcje motoryczne
• Brak poczucia rytmu
• Niewyraźne pismo
• Problemy z organizacją , strukturą
• Mylenie strony prawej i lewej
• Mieszana dominacja
Poziom energii
• Trudności z porannym wstaniem
• Męczliwość
• Nadaktywność
• Skłonność do ulegania przygnębieniu ( uwaga- do różnicowania z
depresją)
• Poczucie przytłoczenia codziennymi obowiązkami
Postawy społeczne
• Mała tolerancja na frustrację
• Brak wiary w siebie, nieśmiałość
• Tendencja do wycofywania się
• Drażliwość
• Niedojrzałość
• Brak motywacji do nauki / pracy
• Negatywne nastawienie do nauki / pracy
Co diagnozuje się w metodzie Tomatisa?
• Bada się uwagę słuchową zewnętrzną
( drogą powietrzną od 125Hz- 8000 Hz);
• Bada się uwagę słuchową wewnętrzną
( drogą kostną od 125Hz-8000 Hz));
• Bada się umiejętności lokalizacji dźwięku ( drogą kostną);
• Bada się umiejętności dyskryminacji wysokości dźwięku (tzw. selekcja
dźwięku);
• Bada się lateralizację słuchową – które ucho jest dominujące ?
Przy zaburzeniach I sfery tzn. 125 – 1000Hz zauważa się :
• Opóźnienia psychomotoryczne
• Dysleksja, dysgrafia
• Problemy z rytmem
• Problemy z prawo- lewo
• Problemy z orientacją przestrzenną
• Problemy z równowagą np. jazda na rowerze
• Brak zmysłu praktycznego
Przy zaburzeniach II sfery 1000 – 3000Hz zauważa się :
• Problemy z werbalizacją
• Problemy z czytaniem
• Ubogie słownictwo
• Problemy z zapamiętywaniem
• Problemy z rozumieniem
• Trudności szklone
• Problemy z koncentracją
Przy zaburzeniach III sfery 3000 – 8000Hz zauważa się :
• Trudności z koncentracją, zapamiętywaniem
• Mało twórcze
• Problem z ekspresją
• Zamknięcie w sobie
• Mała motywacja do działania
• Mały dynamizm życiowy
• Brak energii
Przygotowała na podstawie materiałów szkoleniowych przez
Mirosława Orłowska - Gaweł