Alicja Gujska-Śledź pedagog szkolny REFERAT: PROBLEM

Alicja Gujska-Śledź
pedagog szkolny
REFERAT: PROBLEM EUROSIEROT W POLSCE.
Rosnąca fala emigracji zarobkowej do krajów wspólnoty europejskiej
wywołała pojawienie się zjawiska zwanego „eurosieroctwem” lub „sieroctwem
migracyjnym”. Zjawisko eurosieroctwa jest coraz bardziej zauważalne, mimo, iż
pod ta nazwą nie jest jeszcze znane szerokiej grupie społeczeństwa. Mianem
eurosieroctwa psychologowie określają zjawisko pozostawiania w kraju dzieci
przez rodziców wyjeżdżających za granicę. Ponieważ ich zdaniem dzieci
pozbawione stałego kontaktu nawet z jednym z rodziców czują się jak sieroty.
Zjawisko eurosieroctwa lub sieroctwa migracyjnego jest zjawiskiem
trudnym do zdefiniowania. Mówimy o nim w sytuacji, gdy nieobecność obojga
lub jednego z rodziców wyjeżdżających za granicę z powodów zarobkowych
powoduje oddanie dziecka pod opiekę pozostającego rodzica, dziadków, dalszej
rodziny, starszego rodzeństwa, sąsiadów, domów dziecka czy też
w szczególnych przypadkach pozostawienie bez opieki. Zjawisko to wywołuje
negatywne konsekwencje wyrażające się w zmianie postaw dziecka w stosunku
do jego obowiązków szkolnych, grupy rówieśniczej czy osób dorosłych. Wyjazd
migracyjny jest zawsze wydarzeniem rodzinnym. Zarówno osoba migrująca, jak
i pozostający na miejscu członkowie rodzin konfrontują się z koniecznością
zmiany sposobów uczestnictwa i realizacji czynności codziennego życia.
Zwiększa się znacznie ich zakres obowiązków. Każda rodzina reaguje w
indywidualny sposób na to wydarzenie, jakim jest wyjazd migracyjny w celach
zarobkowych, jednakże można zarysować pewne ogólne tendencje.
Fakt migracji warunkuje w zasadniczy sposób strukturę, organizację,
funkcje rodzin, zakres pełnionych przez członków rodziny ról, zaspokajanie
podstawowych potrzeb oraz wpływa na atmosferę domową. Praca za granicą
związana jest z cyklicznie powtarzającą się nieobecnością rodzica, bądź
rodziców i w rezultacie powoduje zjawisko rozłąki. Psychologowie twierdzą, że
rozłąki rodziny prowadzą do dwóch zasadniczych zmian: do okresowej
deformacji struktury rodziny oraz do jej okresowej dysfunkcjonalności. Zmiany
te, mimo swej okresowości, wywołują z kolei niejednokrotnie głębokie i trwale
następstwa psychospołeczne, noszące znamiona dezorganizacji.
Czas trwania migracji zarobkowej rodziców nie jest jedyną miarą skutków
rozłąki dla dziecka. Konsekwencje tej rozłąki zależą od różnych czynników,
między innymi takich jak wiek dziecka, psycho–społeczna sylwetka dziecka oraz
struktura relacji w rodzinie przed podjęciem przez rodzica decyzji o wyjeździe.
Istotne znaczenie ma fakt, czy jest to wyjazd jednego rodzica z rodziny
biparentalnej, wyjazd obydwojga rodziców, czy wyjazd rodzica z rodziny
monoparentalnej.
W oparciu o propozycje przedstawione w literaturze B. Walczak
wyodrębnił następujące przedziały czasowe emigracji rodzica/rodziców:
• nieobecność do dwóch miesięcy: nieznacząca,
• nieobecność od dwóch do sześciu miesięcy: niewielki wpływ na proces
socjalizacji, brak zaburzenia struktury ról w rodzinie, możliwość nieznacznego
osłabienia więzi pomiędzy rodzicem a dzieckiem,
• nieobecność od sześciu miesięcy do roku: w zależności od wieku dziecka
możliwość istotnego wpływu na socjalizację, możliwość przejęcia kulturowej
roli rodzica migranta przez rodzica pozostającego w domu, wyraźne zaburzenie
więzi, możliwość wystąpienia traumatyzującego efektu odrzucenia;
• nieobecność powyżej roku: znacząca restrukturyzacja rodziny i relacji
z otoczeniem społecznym, przejęcie funkcji przez rodzica pozostającego
w domu, znaczące zaburzenie więzi – wysoce prawdopodobny efekt odrzucenia
u dziecka.
Zjawisko eurosieroctwa jest słabo rozpoznawalne, jednak w ostatnim
czasie podjęto próby jego zbadania. Wyniki tych badań pozwalają na
wyróżnienie następujących wychowawczych i edukacyjnych konsekwencji
czasowej migracji zarobkowej rodziców. Wyjazd rodziców za granicę w celach
zarobkowych ma ogromny wpływ na funkcjonowanie młodego człowieka nie
tylko w środowisku rodzinnym, ale także szkolnym.
Wśród wychowawczych i edukacyjnych konsekwencji odczuwanych przez
dziecko na skutek migracji zarobkowej jego rodziców wyróżnić możemy:
1. Szeroko rozumiane problemy z nauką wyrażające się między innymi w:
• obniżonej lub braku motywacji do nauki,
• obniżonych wynikach nauczania,
• nieprzygotowaniu do zajęć,
• lekceważeniu obowiązków szkolnych
• nieregularnym uczęszczaniu uczniów na zajęcia
2. Problemy wychowawcze:
• arogancja,
• używanie wulgarnego słownictwa,
• oszukiwanie,
• wysoka absencja
• niesystematyczne uczestnictwo w zajęciach szkolnych
• ucieczki z lekcji
• wagary
• duża liczba godzin nieusprawiedliwionych
3. Zmiany stanu emocjonalnego:
• uczuciowa pustka,
• uczucie osamotnienia,
• tęsknota,
• smutek,
• zaburzenia w relacjach z rówieśnikami,
• nadpobudliwość,
• agresywność,
• problemy z koncentracją.
4. Skłonność do zachowań ryzykownych (sięganie po nikotynę, alkohol,
narkotyki, obniżenie wieku inicjacji seksualnej).
Wyjazdy emigracyjne rodziców często niosą ze sobą brak właściwego
nadzoru nad dzieckiem oraz kontaktu szkoły z rodzicem. Jednakże, jak
wspomniano wcześniej migracje są zjawiskiem złożonym, obok konsekwencji
negatywnych, przynoszą także zdaniem pedagogów biorących udział w
badaniach dotyczących eurosieroctwa skutki pozytywne, takie jak poprawę
statusu materialnego rodziny i wzrost samodzielności dzieci.
To, jak sytuacja rozłąki odbierana jest przez dziecko, zależy od wielu
okoliczności związanych z samym wyjazdem, z relacjami, więziami
i wydarzeniami w rodzinie, a także od cech samego dziecka.
Dla dziecka czy dzieci ważne jest:
1. czy wyjeżdżają oboje rodzice, czy tylko jedno z nich,
2. jak długo trwa rozłąka i jaki kontakt z ojcem czy matką utrzymywany jest
podczas ich nieobecności,
3. jakie były motywy wyjazdu i czy decyzja o rozstaniu była decyzją wspólną
obojga rodziców,
4. w jakich warunkach i pod czyją opieką znajduje się dziecko podczas
nieobecności rodziców, czy łączy je stały, mocny związek z opiekunami,
5. w jakim wieku jest dziecko,
6. jak nieobecność traktowana jest w rodzinie,
7. czy wyjazd spełnia oczekiwania rodziny i przynosi oczekiwane rezultaty,
8. jakie są perspektywy powrotu i ponownego połączenia z rodziną.
Wszystkie funkcje psychiczne dziecka rozwijają się w kontekście
społecznym, a istota pierwszych związków łączących dziecko z rodzicami rzutuje
w dużym stopniu na wszystkie późniejsze relacje. Poprzez związki z najbliższymi
dzieci spotykają się ze światem zewnętrznym, dowiadują się, co ważne i warte
uwagi, uczą się mowy i sposobów komunikacji, wyrabiają w sobie obraz własnej
osoby. Proces tworzenia związków w dzieciństwie jest kluczem do
emocjonalnego i społecznego rozwoju w przyszłości. Szczęśliwe i pomyślne
związki są źródłem poczucia bezpieczeństwa i komfortu, niepowodzenia w tej
sferze – przyczyną dramatów.
Gdy rodzice wyjeżdżają na długo, nie ma ich przy dziecku, gdy stawia
pierwsze kroki, wypowiada pierwsze słowa, uczy się jeździć na rowerze, czytać gdy w tych chwilach nie widzi ono dumy w ich oczach - nie czuje satysfakcji ze
swych sukcesów.
Rodzice nieobecni w takich chwilach też tracą niepowtarzalne okazje dawania
dziecku siły swej miłości, otuchy w trudnościach, budowania niepowtarzalnego
związku na całe życie