Jak postępować z dzieckiem ze zdiagnozowanym ADHD
advertisement
Co to jest ADHD? Jak sobie radzić z dzieckiem ze zdiagnozowanym ADHD. „Dzieci z ADHD w pięćdziesięciu procentach słyszą co się do nich mówi , a w pięćdziesięciu procentach, rozumieją to co się do nich powiedziało” Dzieci z nadpobudliwością wyróżniają się określonym zespołem zachowania zespół ten ujawnia się już w pierwszych tygodniach ich życia. Wielka radość rodziców, iż urodziło im się zdrowe dziecko, bo otrzymało w skali Apgar 10 pkt- nie trwa długo. W czasie pierwszych wspólnie przebytych dni, tygodni , miesięcy rodzice zauważają, że ich dziecko zachowuje się trochę inaczej niż inne w jego wieku. Więcej płacze, ruchy ma niespokojne, a sen płytki. Łatwo wpada w gniew, czasami przestaje jeść, a rodzice szukają przyczyny –dlaczego? Tajemniczy skrót ADHD oznacza zespół nadpobudliwości psychoruchowej, o schorzeniu tym mówi się od niedawna i z niepewnością. Bo jak odróżnić zwykłą dziecięcą energię od tej negatywnej? Jest to problem, który coraz częściej dotyka współczesność. Obserwujemy znaczny wzrost dorosłych, szczególnie jednak dzieci, które cierpią na ADHD. Coraz częściej można spotkać w klasach już nie kilkoro, ale kilkanaścioro dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej. Skupiają one na sobie uwagę nie tylko psychologów i lekarzy, lecz również nauczycieli i rodziców, głównie z powodu licznych trudności, jakie sprawiają w domu i w szkole. Przejawy nadpobudliwości są różne i mogą występować w różnym stopniu nasilenia, a zachowanie dzieci nadpobudliwych często prowadzi do konfliktów z dorosłymi oraz rówieśnikami, możliwości tych dzieci są nieco inne niż możliwości ich rówieśników, którzy odznaczają się równowagą procesów nerwowych. Tę odmienność nie tylko trzeba znać i rozumieć, ale również umieć uwzględnić w procesie nauczania i wychowania. Rozwój medycyny, postęp nauk humanistycznych, daje szansę na to by, choć w minimalnym stopniu zminimalizować skutki tego zaburzenia. Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi( Attetion Deficyt Hyperactivity Disorder). Kryją się za nim ludzie, którzy uważani są za niezorganizowanych, nadpobudliwych, nieobliczalnych, choć bardzo często twórczych. To ludzie, którzy mogliby zrobić bardzo dużo gdyby tylko jakoś udało im się ,,pozbierać”. Ludzie, których nosi z miejsca na miejsce, ludzie, którzy odnieśli sukces, ale nadal czują się niezorganizowani – cierpią z powodu ADHD. To dzieci, które uczucia i zachowania okazują na zewnątrz w sposób otwarty – dzieci ekstrawertyczne. Dzieci, które łatwo się nudzą , krótko utrzymują uwagę, stają się drażliwe nie lubią powtarzania , frustrują się i oskarżają innych– okazując swój nastrój. Niepokój staje się coraz większym problemem. Rodzice martwią się, że dziecko ich nie słucha jest niezorganizowane i niestaranne. Nauczyciele mają trudności z prowadzeniem zajęć z niespokojną klasą, co przyczynia się do zmęczenia i stresów. Lekarze proszeni o zapisywanie łagodnych leków uspokajających. A leki nie rozwiążą wszystkich problemów dziecka, są tylko pomocą. Lek jest trochę jak okulary, które osobie z wadą wzroku ułatwią lub wręcz umożliwia czytanie, ale pod warunkiem , że umie czytać i otworzy książkę. Musimy wiedzieć że mózg dziecka z ADHD funkcjonuje inaczej niż u innych dzieci. Uniemożliwia mu kontrolowanie swoich zachowań. Takie dziecko nie ma więc „czegoś” za dużo, ale ma „czegoś” za mało. Brakuje mu zdolności do wewnętrznej kontroli. Uważa się, że jest to zaburzenie neurorozwojowe. Przyczyna leży w specyficznym dojrzewaniu mózgu, który jest zdeterminowany genetycznie. Nieprawidłowa praca połączeń między komórkami nerwowymi korą mózgu a, jądrami podkorowymi. Powiązane jest to z nieprawidłowym przekazywaniem informacji za pomocą dopaminy i noradrenaliny. 1 ADHD jest to zaburzenie neurologiczne składające się z następujących objawów a) Deficyt b) Nadaktywność c) Impulsywność Deficyt (zaburzenie) uwagi oznacza wzorzec zachowania, w którym u dziecka obserwuje się jedynie krótkie okresy koncentracji na zadaniach narzuconych przez dorosłych, a w czasie zabawy – częste i nagłe zmiany formy aktywności. Tę cechę zachowania coraz częściej uznaje się za istotę problemu. Nadaktywność (zwana tez hiperaktywnością , hiperkinezją lub nadruchliwością) oznacza wykonanie czynności w przyśpieszonym tempie. Najczęstszym objawem jest nieustanne wiercenie się, choć nadmierna aktywność ruchowa może też przejawiać się niemożliwością usiedzenia w jednym miejscu przez dłuższy czas lub niespokojnym chodzeniem tam i z powrotem. Impulsywność oznacza działanie pod wpływem chwilowego pragnienia lub zachcianki bez zwracania uwagi na konsekwencje. Zachowanie takie może być w niektórych przypadkach niebezpiecznych( np. kiedy dziecko wybiega na jezdnię), zazwyczaj jednak oznacza łamanie zasad bez myślenia o tym, co się w rezultacie wydarzy. Nie ma zwięzłej definicji ADHD. Ponieważ gdy skoncentrujemy się na jednym aspekcie zaburzenia występuje ryzyko, iż nie zauważymy innego, całkiem odmiennego. Jeśli skoncentrujemy się na braku uwagi to możemy przeoczyć fakt, iż większość osób z ADHD ma okresy nadmiernego skupiania się. Jeśli skupimy się głównie na nadruchliwości , to możemy nie dostrzec tych osób, które są spokojnymi marzycielami. W nazewnictwie specjalistycznym rozróżniamy 2 podtypy ADHD ADHD z nadruchliwością ADHD bez towarzyszącej nadruchliwości Nadpobudliwość psychoruchowa – prawidłowo funkcjonujący układ nerwowy odznacza się duża siłą procesu pobudzania i hamowania oraz wysokim stopniem równowagi obu tych procesów do siebie, a także średnim stopniem ich ruchliwości. Przez równowagę rozumiemy określony stosunek obu procesów do siebie, a przez ruchliwość układu nerwowego do przechodzenia do hamowania . Z nadpobudliwością psychoruchową mamy do czynienia wtedy, kiedy dochodzi do przewagi procesów pobudzania nad procesem hamowania. Nadpobudliwość to poważna dysfunkcja, a nie efekt złego wychowania. Problem ten dotyka dzieci, mających rozwój intelektualny w granicach normy lub powyżej przeciętnej przy obniżonej w stosunku do ich wieku zdolności koncentracji i utrzymywania uwagi na wykonywanych czynnościach. Wielu z nas spotkało się z dziećmi określanymi jako żywe, nadpobudliwe, rozpuszczone, źle prowadzone przez rodziców. Wiele dzieci zachowuje się czasem w sposób przypominający objawy choroby. W okresie przedszkolnym dzieci są bardzo aktywne ruchowo oraz zmienne emocjonalnie. Jest to wynikiem naturalnej ciekawości otaczającym światem. Czasami nadmierny spokój i mała aktywność powinna wzbudzać niepokój. Niesłuszne zaszufladkowanie dziecka do grupy objawów ADHD może poważnie zahamować jego rozwój. Jest wiele objawów podobnych do ADHD więc nim powstanie diagnoza należy wykluczyć inne przyczyny nadpobudliwości. Może takie dziecko ma problemy ze słuchem i dlatego wierci się na krześle, lub z wzrokiem próbując zobaczyć co napisane jest na tablicy. Nietypowe zachowania dziecka może też być przyczyna tego iż jest na tyle zdolne, że nudzą go tematy lekcji, dlatego nie słucha nauczyciela, pisze coś w zeszycie, rozmawia z kolegą. Przyczyną może być również nadmierny temperament, a ten na pewno wpłynie na pojawienie się zaburzeń w zachowaniu. Temat ADHD jest ostatnio bardzo modny, a to spowodowało, że dużo się mówi o tym problemie. Coraz częściej mamy do czynienia z ,,epidemią” rozpoznawalności, tzw. pseudoadhd. Bardzo często dzieci, które od czasu do czasu są niespokojne i trudne mają przyczepioną etykietkę ADHD-wca. Jednak musimy pamiętać o tym, że żeby rozpoznać 2 ADHD musi wystąpić odpowiednia liczba objawów zaburzenia, a dzieci muszą ,,spełniać” kilka warunków wynikających z klasyfikacji diagnostycznych. „Tylko od nas dorosłych zależy czy dziecko nadpobudliwe psychoruchowo będzie tylko trudniejszym dzieckiem, czy dzieckiem o zaburzonym rozwoju.” Mając do czynienia z dzieckiem nadpobudliwym nasuwa się określenie, że jest to źle wychowane dziecko. Obciążamy rodziców odpowiedzialnością za niewłaściwe zachowanie dziecka. Jak wynika z obserwacji wśród dzieci nadpobudliwych można spotkać takie, których zachowanie jest rezultatem niewłaściwego oddziaływania najbliższego otoczenia, gdyż przy innych warunkach, innym postępowaniu z dzieckiem zaburzenie by nie istniało. Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo są dziećmi trudnymi, kłopotliwymi, wymagającymi bardzo przemyślanego i konsekwentnego działania dla zminimalizowania zaburzenia. Najważniejsze jest, aby pamiętać o tym, że działania wychowawcze wobec dziecka z ADHD trzeba podjąć jak najwcześniej. „Wszystko jest trudne , nim stanie się proste Bo zanim stanie się proste, upłynie sporo czasu, a cierpliwości coraz mniej…” Dziecko z ADHD choćby „stawało na głowie” nie wykonuje jak należy tego, czego oczekują od niego rodzice, czy nauczyciele. Niełatwe dzieci chcą robić co należy, i jak należy. Dzieci nadpobudliwe wymagają większego wkładu pracy, większej cierpliwości, bardzo przemyślanego, konsekwentnego działania dla osiągnięcia pozytywnych rezultatów wychowawczych. Należy jednak pamiętać głównie o tym, że działania wychowawcze, które mają doprowadzi do opanowania nadpobudliwości i przeciwdziałania jej skutkom należy zacząć jak najwcześniej Dzieci z ADHD w większym stopniu niż inne potrzebują ścisłego ustalenie granic postępowania. Choć stale sprawdzają, czy dałoby się te granice przekroczyć, granice dają dzieciom poczucie pewności. W życiu dziecka, z ADHD każdy dzień stanowi ramę ustalonych, rutynowych działań w którym zostaje ograniczona liczba bodźców atakujących dziecko. Zasady dają dziecku poczucie bezpieczeństwa, więc lepiej się koncentruje. Próby zagospodarowania dziecku wolnego czasu, tak aby jak najwięcej zapewnić mu ruchu, zwykle kończą się tym że to rodzic czy nauczyciel pada z wysiłku , a rozochocone dziecko dopiero się rozkręca. Ale ruch jest dla dziecka nadpobudliwego bardzo istotny więc należy próbować. Może dzięki temu pozbędzie się nadmiernej ilości energii, stanie się spokojniejsze. Dobrym wyjściem są zajęcia dodatkowe, ponieważ tam w pozytywny sposób spożytkuje swoja energię i przy okazji będzie łatwiej dziecku żyć w społeczeństwie. U dzieci z ADHD dominuje prawa półkula mózgu, u większości populacji dominuje lewa półkula mózgu, która odpowiada za zdolność mówienia i rozumienie słów, w odróżnieniu prawa półkula odpowiada za umiejętności matematyczne, zdolności plastyczne, talenty muzyczne. Wiedząc o tym można rozwijać kreatywność dziecka, pozwalać dziecku na tzw. „upust wyobraźni”, poprzez rozwój wyobraźni, twórczości dziecko uczy się lepiej radzić ze sobą i z otoczeniem W przypadku dziecka z tym zaburzeniem słabe strony , złe cechy charakteru trzeba w miarę możliwości eliminować, a te dobre uwypuklać. Rodzice i nauczyciele muszą znać słabe strony dziecka – wówczas będą mogli mu pomóc w określonych sytuacjach. Zatem jak postępować z dzieckiem ze zdiagnozowanym ADHD? 1. Nie należy go zaskakiwać - dobrze mieć plan dnia (dzieci te uciekają od zasad, ale lepiej funkcjonują w zorganizowanym świecie). 2. Stosować krótkotrwałe kary (dzieci mają zburzone poczucie czasu, kara kilkudniowa nie daje efektu). 4. Mówić krótkimi zdaniami, patrząc dziecku prosto w oczy. 5. Nie dawać wielu poleceń jednocześnie. 3 6. Minimalizować liczbę przedmiotów w pokoju dziecka. 7. Nieustannie przypominać dziecku o zadaniach, obowiązkach, nawet takich szczegółach jak zabranie kurtki (łatwo zapominają). Nie można zmienić całego świata nadpobudliwego dziecka (jedynie czego można oczekiwać od innych to odrobiny zrozumienia).Można jednak nauczyć, je radzić sobie z samym sobą , nauczyć je jak żyć w świecie takim jakim jest. ADHD- ma również zalety i należy je wykorzystywać. Osoby takie są odważniejsze i bardziej przebojowe od innych. Nie boją się podejmować zajęć, na które nikt „ ze zdrowym rozsądkiem” by się nie zgodził i często na tym zyskują. Bogu dzięki, że na ADHD „cierpieli” Albert Einstein, Pablo Picasso, Amadeusz Mozart, Leonardo da Vinci itd… Więcej wiadomości o ADHD znaleźć można w następujących pozycjach książkowych. Polecana literatura: Ratey John J., Hallowell Edward M.: W świecie ADHD. Nadpobudliwość psychoruchowa z zaburzeniami uwagi u dzieci i dorosłych, Ratey John J., Hallowell Edward M.: Jak żyć z ADHD? Nadpobudliwość psychoruchowa z zaburzeniami uwagi w świetle najnowszych badań. Tomasz Wolańczyk, Artur Kołakowski, Magdalena Skotnicka, Agnieszka Pisula, Anita Bryńska: ADHD- zespół nadpobudliwości psychoruchowej. opracowała mgr Aneta Pawlik 4 5
