Alergie polekowe w stomatologii oraz ich farmakoterapia

Dr n. med. Marcin Kosmalski
Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Farmakologii Klinicznej
Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Monitorowanie bezpieczeństwa leków
 1962 FDA - system oceny skuteczności i bezpieczeństwa nowych
leków
 1967 WHO - system monitorowania niepożądanych działań leków
 1968 - Komitet ds. Bezpieczeństwa Leków (UK), WHO – Rejestr
NDL
 1990 ICH - (International Conference of Harmonization) –
międzynarodowy standard raportowania NDL
 1993 EMEA - (European Medicines Agency) – Europejska Agencja
Oceny Leków (w jej strukturze - Komitet Leków Weterynaryjnych)
 2002 - Dostosowanie polskich przepisów farmaceutycznych do
wymogów UE
Niepożądane działanie leku
Powikłanie polekowe, choroba polekowa
DEFINICJA
Jest to każde działanie leku, które nie jest zamierzone albo
spodziewane i które jest na tyle poważne, że wymaga przerwania
stosowania leku lub każde działanie niepożądane leku w okresie badań.
Światowa Organizacja Zdrowia WHO z 1973
American Society of Health-System Pharmacist ASHP
Niepożądane działanie leku







przerwanie stosowania
zmiana terapii
modyfikowanie dawkowania
konieczność dodatkowego leczenia
wydłużenie okresu zdrowienia
konieczność hospitalizacji
komplikacja diagnozy i ujemny wpływ na prognozowanie
 czasowe lub stałe uszkodzenie
 inwalidztwo
 zgon
Zdarzenie niepożądane (Adverse Drug Event, ADE) wszystkie objawy rejestrowane podczas przyjmowania leku
przez pacjenta, bez skojarzeń, że to ten lek jest za nie
odpowiedzialny
Efekt uboczny (AE) - to taki, który doprowadził do śmierci,
stanowi zagrożenie życia, powoduje uszczerbek na zdrowiu lub
wymaga hospitalizacji albo ją przedłuża.
Wady wrodzone lub wystąpienie nowotworów złośliwych.
Niespodziewane działanie niepożądane - niepożądana
reakcja, która nie została wymieniona w charakterystyce
produktu leczniczego
Czynniki predysponujące
 błędy leczenia
 terapia wielolekowa
 wiek: noworodki, małe dzieci, osoby w wieku podeszłym i
starczym
 różnice farmakokinetyczne
 różnice genetyczne
 czynniki farmaceutyczne (postać leku, substancje pomocnicze)
Typ A działań niepożądanych polekowych wg Rawlinsa
(drug action)






farmakologicznie przewidywalne
zależne od dawki
wysoka zapadalność (70-80%)
zwykle niska umieralność
związek z ciążą, podeszłym wiekiem i chorobami współistniejącymi
zwykle są przewidywalne na podstawie rezultatów badań fazy II i III
np. krwawienie po doustnych antykoagulantach
Indywidualizacja dawkowania
Typ A działań niepożądanych polekowych wg Rawlinsa
(drug action)
Przyczyny:
- chory otrzymuje więcej leku niż zwykle jest to potrzebne
- chory otrzymuje dawkę leku nie odbiegającą od przeciętnej, ale charakterystyka
farmakokinetyczna powoduje, że dawka ta jest dla tego pacjenta zbyt duża
(zwolniona biotransformacja, upośledzone wydalanie, podwyższona
biodostępność)
- podana dawka powoduje wytworzenie prawidłowych stężeń leku, ale chory ma
podwyższoną wrażliwość na lek (rzadko)
Typ B działań niepożądanych polekowych wg Rawlinsa
(patient reaction)









niespodziewane
często paradoksalne
często udokumentowane genetyką
wszystkie reakcje alergiczne
rzadko zależne od dawki
niska zapadalność
wysoka umieralność
rozpoznawane w fazie IV
około 20% wszystkich reakcji niepożądanych
np. zespół Stevesna-Johnsona po sulfonamidach
Przerwanie podawania leku
Typ C działań niepożądanych polekowych wg Rawlinsa
(not true drug reactions)
 występuje z większą częstością u osób leczonych danym
produktem, ale dla konkretnego pacjenta trudno wykazać, czy
to farmakoterapia była przyczyną wystąpienia reakcji
np. choroba zakrzepowa u kobiet po doustnych środkach
antykoncepcyjnych
Typ D działań niepożądanych polekowych wg Rawlinsa
(delayed actions)
 u osób stosujących długo dany produkt leczniczy lub nawet po
zakończeniu terapii
np. rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego po antybiotykoterapii
lub działanie teratogenne talidomidu, izotretioniny
Typ E działań niepożądanych polekowych wg Rawlinsa
(end of use)
 po nagłym odstawieniu leku
 zaostrzenie choroby, następujące po zaniechaniu terapii
np. zwiększenie poziomu gastryny prowadzące do wyrzutu kwasu
solnego w żołądku po odstawieniu antagonistów receptorów H2 w
żołądku
Powolne odstawienie leku powoli, stopniowo zmniejszając dawkę
Typ F działań niepożądanych polekowych wg Rawlinsa
(failure of therapy)
 brak skuteczności terapii
Ciężka reakcja niepożądana






zgon pacjenta
zagrożenie życia
konieczność hospitalizacji lub jej przedłużenie
trwały lub znaczny uszczerbek na zdrowiu
wady rozwojowe płodu
inne, które lekarz według swojego stanu wiedzy uzna za ciężkie
Konieczność zgłaszania w ciągu 15 dni kalendarzowych!!!
Poważne niepożądane działanie leku
(SADR)
reakcja ciężka
reakcja poważna
Niepożądane działania leków, które muszą być zgłaszane
 wszystkie działania niepożądane leków, które zagrażają życiu lub
powodują poważne i trwałe uszkodzenia ciała
 będące wynikiem rozszerzenia farmakologicznego stosowanego leku
 działania zależne od dawki, powodujące poważne zagrożenie zdrowia lub
życia pacjenta
 idiosynkrazje
 reakcje będące wynikiem interakcji leków
 reakcje nadwrażliwości (hipotensja, pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy)
 niespodziewane działanie niepożądane nieopisywane wcześniej w
piśmiennictwie
 reakcje obniżonej tolerancji na lek (obniżenie progu farmakologicznego
stosowanego leku)
 każde działanie niepożądane leku będącego w którejkolwiek z faz badań
klinicznych
 reakcje anafilaktyczne
Rejestr działań niepożądanych
 Światowy System Monitorowania Działań Niepożądanych
(Szwecja, Uppsala)
 Polska współpracuje od 1972 roku
 Wydział Monitorowania Niepożądanych Działań
Produktów Leczniczych w Urzędzie Rejestracji Produktów
Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów
Biobójczych w Warszawie
 Regionalne Ośrodki Monitorowania Działań
Niepożądanych we Wrocławiu, Poznaniu, Krakowie i
Warszawie
Zgłaszanie działań niepożądanych
 Zgłoszenia spontaniczne od przedstawicieli zawodów
medycznych
 Okresowe raporty firm farmaceutycznych dotyczące
bezpieczeństwa produktu leczniczego
Zgłaszanie spontaniczne działań niepożądanych
•
•
•
•
•
lekarze
lekarz dentysta
magistrzy farmacji
lekarze weterynarii
pielęgniarki i położne
Obowiązkowe zgłaszanie działań niepożądanych produktów
leczniczych !!!
artykuł 45a Ustawy z dn. 5.12.1996r. – O zawodzie lekarza;
Dz.U. Nr 21 z dn. 13.03.2002r.
USTAWA z dnia 28 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy o zawodach lekarza i
lekarza dentysty (Dz. U. z dnia 2 czerwca 2011 r.)
Zgłaszanie spontaniczne działań niepożądanych
 do podmiotu, który uzyskał pozwolenie na obrót danym
preparatem (droga zalecana)
 do Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów
Medycznych i Produktów Biobójczych (Wydział
Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów
Leczniczych)
 do Regionalnych Ośrodków Monitorowania Działań
Niepożądanych
Okresowe raporty dotyczące bezpieczeństwa
(PSUR – Periodic Safety Update Report)
 Przez pierwsze 2 lata – co 6 miesięcy
 Przez następne 3 lata – co 12 miesięcy
 Następnie co 5 lat przy odnowieniu rejestracji
Formularze zgłoszeń ADR
 Załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia –
tzw. „żółta karta”
 Załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Zdrowia –
FORMULARZ CIMOS
(CIMOS – Council for International Organizations of Medical Sciences)
Informacje na stronie internetowej: www.urpl.gov.pl
Formularze można wysyłać faksem, pocztą lub drogą elektroniczna
Jeśli masz wątpliwości czy zgłosić
przypadek – zgłoś!
Dr n. med. Marcin Kosmalski
Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Farmakologii Klinicznej
Uniwersytet Medyczny w Łodzi
DEFINICJA
Szkodliwe i niezamierzone działanie substancji leczniczej,
występujące podczas stosowania dawek zalecanych u
ludzi w celach profilaktycznych, diagnostycznych,
leczenia chorób lub w celu modyfikacji czynności
fizjologicznych
wg Światowej Organizacji Zdrowia
Czynniki sprzyjające powstaniu alergii polekowej
budowa chemiczna i masa cząsteczkowa
długotrwałe stosowanie dużych dawek leków
częste powtarzanie cykli leczniczych
pozajelitowa i miejscowa droga podania leku
wiek dorosły
płeć
uwarunkowania genetyczne
stany patologiczne
Leki wyzwalające
uczulenie
Leki reagujące krzyżowo
penicylina
cefalosporyny, ampicylina,karbenicylina,
amoksycylina i inne penicyliny półsynteyczne
sulfonamidy
furosemid, acetazolamid, disulfiram, pochodne
sulfonylomocznika, tiazydowe leki
moczopędne, środki znieczulające miejscowo z
grupą p-aminofenylową
kwas acetylosalicylowy
NLPZ-y
prokaina
benzokaina, tetrakaina, prokainamid
Kryteria rozpoznawania odczynu alergicznego
obserwowane objawy reakcji polekowej odpowiadają manifestacji
immunologicznej
czas wystąpienia objawów po przyjęciu leku odpowiada określonemu typowi
reakcji nadwrażliwości
lek z danej grupy, o określonej strukturze chemicznej, wywołuje reakcje
immunologiczne
odczyn uczuleniowy występuje u niewielkiego odsetka osób poddanych terapii
tym samym lekiem
chory wcześniej stosował dany lek
nasilenie objawów jest nieproporcjonalne do zastosowanej dawki
objawy nie są podobne do farmakologicznego działania leku
istnieje skłonność osobnicza i dziedziczna do uczuleń
nie stwierdza się innej przyczyny obserwowanych objawów
wyniki prób na uczulenie najczęściej potwierdzają reakcję alergiczną na lek
Niepożądane działania leków w obrębie jamy ustnej
 Ostre zespoły polekowe ( obrzęk Quinckego, rumień
wysiękowy wielopostaciowy)

Przewlekłe zespoły polekowe (wykwity grudkowe,
rumienie, pęcherze, pęcherzyki, nadżerki i owrzodzenia
różnej wielkości bez lub z objawami typu ogólnego)
Niezależnie od drogi podania leku
REAKCJA TYPU I
 reakcja natychmiastowa (kilkadziesiąt minut od podania leku)
 nie występuje w trakcie długotrwałej terapii
 reakcja między antygenem (lekiem) a przeciwciałem klasy IgE (na powierzchni
komórki tucznej)
1.
2.
3.
4.
Wstrząs anafilaktyczny
Obrzęk naczynioruchowy
Choroby atopowe (dychawica oskrzelowa, alergiczny nieżyt nosa)
Inne objawy uczulenia (pokrzywka, wymioty, biegunka, bóle brzucha,
miejscowa postać odczynu alergicznego)
Wstrząs anafilaktyczny
CZYNNIKI WYWOŁUJĄCE:
antybiotyki (zwłaszcza penicyliny, cefalosporyny, sulfonamidy)
surowice obcogatunkowe, streptokinaza, asparaginaza, dekstrany, szczepionki
hormony (korytkotropina, insulina, kalcytonina, hormon antydiuretyczny)
witaminy B1, B12, kwas foliowy
cisplatyna, karboplatyna, doksorubicyna, cytarabina, difenhydramina, heparyna,
prokaina, chloroprokaina, tetrakaina, benzokaina, lidokaina, tubokuraryna,
pankuronium, suksametonium, atrakurium
galamina, radiologiczne środki cieniujące, lateks, dwutlenek etylu
Wstrząs anafilaktyczny
POSTĘPWANIE:
 chory w pozycji leżącej
 zabezpieczenie drożność dróg oddechowych
 natychmiast s.c lub i.m epinefryna 1:1000 (0,1% roztwór). Dawka - dorośli 0,2-




0,5mg, dzieci 0,01 mg/kg m.c, powtarzać co 10-15 min do maksymalnej dawki
1,0mg, aż do ustąpienia objawów klinicznych wstrząsu
dostęp do żyły
wziewny β2-adrenomimetyk (salbutamol)
lek przeciwhistaminowy (klemastyna 1-2mg dorośli, 25 ug/kg m.c. dzieci lub
prometazyna 25-50mg dorośli, 1mg/kg m.c. dzieci)
dożylnie półbursztynian hydrocortizonu 200mg lub prednizolon 20mg
(prewencja późnej fazy reakcji anafilaktycznej)
Obrzęk naczynioruchowy
Miejscowa postać odczynu anafilaktycznego lub pokrzywka o głębszym
umiejscowieniu
Stan zagrożenia życia
CZYNNIKI WYWOŁUJĄCE:
penicylina, inne antybiotyki β-laktamowe, sulfonamidy, pochodne pirazolonu,
białka obcogatunkowe, leteks
POSTĘPOWANIE:
 zaprzestanie podawania leku
 doustne leki przeciwhistaminowe
 sporadycznie kortykosteroidy
REAKCJA TYPU II
 reakcje cytotoksyczne i cytolityczne
 wytwarzanie przeciwciał skierowanych przeciw elementom błon komórkowych
 swoiste przeciwciała skierowane przeciwko kompleksowi krwinka-lek,
dopełniacz
1.
2.
3.
4.
Niedokrwistość hemolityczna
Granulocytopenie
Trombocytopenie
Pancytopenie
REAKCJA TYPU III
 reakcje późne
 kompleksy immunologiczne złożone z leków-antygenów i przeciwciał IgG, IgM
odkładające się w ścianach drobnych naczyń krwionośnych
 objawy zapalenia naczyń (wykwity pokrzywkowe, zapalenie kłębuszków
nerkowych, stawów, tęczówki i ciała rzęskoweg
CHOROBA POSUROWICZA
charakter wielonarządowy
objawy
czynniki wywołujące
surowice obcogatunkowe, antybiotyki β-laktamowe, cyprofloksacyna,
streptomycyna, sulfonamidy, pochodne tiouracylu, hydralazyna, fenylbutazon,
tiopental
REAKCJA TYPU III
Postępowanie
1. Zaprzestanie podawania leku
2. Terapia objawowa
a.
b.
c.
d.
Leki przeciwhistaminowe (antazolina, difenhydramina, hydroksyzyna) – swędzące
zmiany skórne (też leki blokujące receptory histaminowe H2.
Epinefryna 1:1000 0,001 mg/kg mc. s.c co 30 min gdy obrzęk twarzy i języka
Niesteroidowe leki przeciwzapalne – zapalenia stawów
Glikokorytykosteroidy – tylko ciężkie postacie choroby, powikłane niewydolnością
nerek i zaburzeniami czynności OUN




REAKCJA TYPU IV
24-48 godzin po kontakcie z antygenem
Komórkowa reakcja immunologiczna zależna od limfocytów T
Różny przebieg – od łagodnych wysypek do śmiertelnego złuszczana skóry
Zaprzestanie kontaktu z alergenem, leki przeciwhistaminowe
Kontaktowe zapalenie skóry
 Grudka, pęcherzyk, świąd
 Czynniki wywołujące – leki stosowane miejscowo (maści, krople) – penicylina,
neomycyna, gentamycyna, kanamycyna, amikacyna, tetracyklina, pochodne
fenotiazyny, glikokortykosteroidy, tromantadyna, podłoża i środki konserwujące:
lanolina, euceryna, nadtlenek benzoilu, rumianek
 Czynniki wywołujące – związki akrylowe oraz ich aktywatory i inhibitory,
złożone żywice dentystyczne (zawierające grupę epoksydową), lateks, eugenol,
kalafonia, miejscowe anestetyki zawierające grupę estrową (benzokaina,
tetrakaina, prokaina), grupę amidową (lidokaina, mepiwakaina, prylokaina,
bupiwakaina), metale miedź (amalgamat), nikiel (protezy dentystyczne), pallad,
złoto, kobalt, środki odkażające (aldehyd glutarowy )
ALERGICZNE POLEKOWE USZKODZENIE WĄTROBY
Po kliku tygodniach od rozpoczęcia terapii, a po ponownym stosowaniu leku
objawy pojawiają się szybko
Czynniki wywołujące: chlorpromazyna, halotan, enfluran, paracetamol (w
dużych dawkach), sulfonamidy, allopurynol, związki złota, hydrazyd kwasu
nikotynowego, metyldopa, tiouracyl
Postępowanie: wyeliminowanie leku, wyrównanie gospodarki wodnoelektrolitowej, ograniczenie białka w diecie, lektuloza, głębokie wlewy
przeczyszczające, kontrola glikemii
ALERGICZNA POLEKOWA NEFROPATIA
śródmiąższowe zapalenie nerek
Czynniki wywołujące: duże dawki penicylin, metycylina, sulfonamidy,
fenylbutazon, paracetamol, radiologiczne środki cieniujące, sole złota,
penicylamina, allopurynol
Postępowanie: wyeliminowanie leku, w ciężkich przypadkach
glikokortykosteroidy, dializoterapia, leczenie objawowe
Reakcje fototoksyczne
Lek i dodatkowa duża dawka promieniowania UV
Zależna od dawki zastosowanego leku
Czynniki wywołujące:tetracykliny, fluorochinolony, sulfonamidy,
gryzeofulwina, pochodne fenotiazyny, furosemid, NLPZ, amiodaron,
fluorouracyl
Reakcje fotoalergiczne
Po 24 godzinach od powtórnego podania leku i narażenia na promieniowanie UV
Skóra naświetlona i nienaświetlona
Nie zależna od dawki zastosowanego leku
Czynniki wywołujące:sulfonamidy,tetracykliny, pochodne sulfonylomocznika,
amiodaron, leki tiazydowe, NLPZ, pochodne fenotiazyny, gryzeofulwina, środki
przeciwbakteryjne, dodoawane do mydeł, heksachlorofen
Postępowanie: unikanie w czasie terapii ekspozycji na słońce, leki
przeciwhistaminowe
Płucne reakcje nadwrażliwości na leki
Astma oskrzelowa, śródmiąższowe zapalenie płuc, przewlekłe zwłóknienie płuc,
obrzęk płuc
Czynniki wywołujące: izoprenalina, sulfonamidy, penicyliny, streptokinaza,
NLPZ, leki miejscowo znieczulające, nitrofurantoina, witaminy B i K, sole złota,
pochodne hydantoiny, tiouracyl, bleomycyna, busulfan, cyklofosfamid
Postępowanie: wyeliminowanie leku, glikokortykosteroidy
Gorączka polekowa
Pojawia się między 8 a 21 dniem od rozpoczęcia terapii
Ustępuje po 72-96 godzinach od zaprzestania podawania leku
Czynniki wywołujące:penicyliny, cefalosporyny, chloramfenikol,
erytromycyna, streptomycyna, sulfonamidy, nitrofurantoina, amfotrycyna B,
allopurinol, barbiturany, chinidyna, fenytoina, metyldopa, kaptopryl, enalapryl
Postępowanie: wyeliminowanie leku, leki przeciwhistaminowe, w ciężkich
przypadkach glikokortykosteroidy,
Układowy toczeń rumieniowaty
tworzenie i odkładanie się kompleksów immunologicznych w narządach
wewnętrznych i skórze
U chorych poddawanych długotrwałej terapii dożylnymi dawkami leków
Czynniki wywołujące:hydralazyn, metyldopa, prokainamid, pochodne
hydantoiny, chlorpromazyna, fenylbutazon, sole złota, izoniazyd, gryzeofulwina,
cyklofosfamid
Postępowanie: odstawienie leku, terapia objawowa
Reakcje pseudoalergiczne/anafilaktoidalne
Bezpośrednie uwalnianie z komórek tucznych mediatorów reakcji uczuleniowej,
aktywacja dopełniacza, uruchamianie łańcucha reakcji szlaku przemian kwasu
arachidonowego
Nie przebiegają z udziałem immunoglobiny IgE
CZYNNIKI WYWOŁUJĄCE
radiologiczne środki cieniujące, środki znieczulające, kwas acetylosalicylowy,
polimyksyna B, tiopental, tubokuraryna, opioidy, dekstran, protamina, kaptopryl,
enelapryl, immunoglobuliny, kompleksy heparynowo-protaminowe, związki
fluoro-węglowe, siarczany, kremofor, polichlorek winylu, alkohol poliwinylowy,
polikarbonat, akryl, polipropylen, polinitryloakryl, poliuretan, silikon
Pokrzywki pseudoalergiczne – mannitol, jonowe środki cieniujące, opioidy,
polimyksyna B, NLPZ
Zespół czerwonego człowieka po wanakomycynie
IDIOSYNKRAZJA
Wynik zwiększonej wrażliwości osobniczej na lek (brak związku z
farmakologicznym mechanizmem działania, uwarunkowana genetycznie)
 ostre zatrucie po podaniu dawek leczniczych lub subterapeutycznych
 ustępuje po odstawieniu leku
 mała części populacji
 po pierwszej lub kolejnej dawce leku
 stan przejściowy lub trwały
 rolę odgrywają czynniki osobnicze (wiek, płeć, choroby dziedziczne,
niewydolność narządów)
 Przykład: pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, napady astmy oskrzelowej,
wstrząs a nawet zgon po podaniu kwasu acetylosalicylowego (hamowanie
cyklooksygenazy)
Metody zapobiegania reakcjom alergicznym wywołanym przez leki
 dokładnie zebrany wywiad (wykrycie osobniczych czynników ryzyka)
 wykonanie prób na uczulenie (testy skórne naskórkowe, potarcia,







skaryfikacyjne i śródskórne oraz testy prowokacyjne
w razie uzyskania dodatniego wyniku próby na uczulenie zastosowanie leku
zastępczego lub przeprowadzenie odczulania
unikanie leków wywołujących reakcje krzyżowe
unikanie polipragmazji i zbytecznego przedłużania terapii
obserwacja chorego w trakcie terapii
droga doustna podania leku
informacja o uczuleniu na lek przy pacjencie
znajomość właściwości farmakologicznych i niepożądanych działań
stosowanych leków
POLEKOWE OBJAWY NIEPOŻĄDANE
W OBRĘBIE JAMY USTNEJ
Reakcje niepożądane, niezamierzone, spodziewane i niespodziewane
Reakcje toksyczne
Reakcje wywołane zaburzeniami metabolicznymi organizmu
Reakcje wywołane uczuleniem
Idiosynkrazję
Reakcje wywołane działaniem światła
Działania karcynogenne
Działania teratogenne i embriotoksyczne
Reakcje wywołane wystąpieniem uzależnienia od leków
SUCHOŚĆ W JAMIE USTNEJ
Leki o działaniu cholinolitycznym
atropina, homatropina, skopolamina, ipratropium, biperiden, pridinol
Leki pobudzające układ współczulny
efedryna, fenoterol, salbutamol, salmeterol
Leki o działaniu moczopędnym
chlorotiazyd, hydrochlorotiazyd
Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne
amitryptylina, imipramina, opipramol
Leki przeciwhistaminowe
klemastyna, ketotifen, prometazyna, azalastyna, loratadyna
Inhibitory konwertazy angiotensyny
enalapryl, kaptopryl, lizynopryl, perindopryl
Leki anksjolityczne
diazepam, lorazepam, nitrazepam, oksazepam, klonazepam
Leki neuroleptyczne
chlorpromazyna, flufenazyna, haloperidol, fluspirylen, flupentiksol, klopentiksol
OBRZĘK I BÓL ŚLINIANEK
Aminy katecholowe stosowane wziewnie
Antagoniści receptorów histaminowych H2
cymetydyna, famotydyna, ranitydyna
Leki hipotensyjne
klonidyna, metyldopa
Antagoniści kanału wapniowego
nifedypina
Chemioterapeutyki
sulfonamidy, nitrofurantoina
Leki pobudzające receptory β-adrenergiczne
rytodryna
Niesteroidowe leki przeciwzapalne
naproksen
OWRZODZENIA W JAMIE USTNEJ
Inhibitory konwertazy angiotensyny
kaptopryl, enalapryl
Niesteroidowe leki przeciwzapalne
aspiryna, ibuprofen, indometacyna, naproksen
Leki hipolipemiczne
atorwastatyna
Leki cytostatyczne i immunosupresyjne
bleomucuna, chlorambucyl, cisplatyna
Leki przeciwpadaczkowe
klonazepam, lamotrygina, fenytoina
Leki przeciwwirusowe
gancyklowir, ritonawir, zydowudyna
Leki przeciwbakteryjne
erytromycyna, streptomycyna, sulfonamidy, tetracykliny, metronidazol
Leki psychotropowe
chlorpromazyna, fluoksetyna, imipramina, olanzapina, wenlafaksyna
Przerostowe zapalenie dziąseł
fenytoina, kotrimoksazol, cyklosporyna, etosuksymid, ketokonazol, lamotrygina,
sole litu, sertralina, walproinian sodu, topiramat, wigabatryna
Wykwity liszaja
preparaty złota, chlorpropamid, chlorochina, metyldopa, streptomycyna,
tetracykliny, tolbutamid
Przebarwienia
preparaty bizmutu, sole złota, chlorochina, pochodne fenotiazyny, doksorubicyna