ii. waloryzacja botaniczna - BIP
advertisement
II. WALORYZACJA BOTANICZNA Celem waloryzacji botanicznej było rozpoznanie aktualnego stanu szaty roślinnej w gminie w różnych ekosystemach i fizjocenozach oraz wyszukanie cennych fragmentów przyrody, które nie mogą być narażone na zniszczenie w wyniku działań gospodarczych. Badaniami terenowymi objęto cały obszar gminy. W opracowaniu szaty roślinnej główną uwagę skierowano na fitocenozy w ekosystemach charakterystycznych dla tego obszaru oraz na rejestrowanie gatunków roślin cennych, rzadkich bądź zagrożonych wyginięciem. Gmina Postomino pod względem struktury wykorzystywania gruntów ma charakter rolniczoleśny i posiada szatę roślinną typową dla tego sposobu wykorzystywania gruntów. Z uwagi na to że gmina jest położona nad morzem - jej północną granicę stanowi brzeg Bałtyku, występuje specyficzne siedlisko - stosunkowo szeroki pas piaszczystej plaży, przechodzący w wydmy. 1. Dotychczasowy stan wiedzy o szacie roślinnej i florze gminy W nielicznych publikacjach dotyczących roślinności byłego województwa koszalińskiego, znaleziono niewiele danych pochodzących z terenu gminy. Pewne informacje zawarte są w planie urządzania Nadleśnictw Sławno oraz Ustka i dotyczą typów siedlisk leśnych, składu gatunkowego i struktury drzewostanów, flory runa. W programie ochrony przyrody Nadleśnictwa Ustka zawarto propozycje objęcia ochroną wybranych obszarów wydm położonych w granicach gminy, w formie użytków ekologicznych oraz zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Babia wydma”. W 1994 r w ramach Studium woj. słupskiego dokonano inwentaryzacji i waloryzacji biologicznej użytków ekologicznych strefy nadmorskiej województwa. Na terenie gminy Postomino wytypowano 5 obiektów do objęcia ochroną, zlokalizowanych na terenach rolniczych. Nie zostało to jednak usankcjonowane żadnym aktem prawnym gminnym, bądź wojewódzkim. W niniejszym opracowaniu oceniono w terenie obecny stan szaty roślinnej tych obiektów i stwierdzono, że dwa z nich utraciły walory szaty roślinnej, dla których wytypowano je do objęcia ochroną. Pozostałe trzy uwzględniono jako użytki przewidziane do ochrony w niniejszym opracowaniu. 16 2. Historia przekształceń szaty roślinnej gminy Pewne dane dotyczące zmian w szacie roślinnej terenu gminy zawarte są w Elaboracie Planu urządzania lasów Nadleśnictwa Sławno i dotyczą obszarów leśnych okolic miasta Sławno, obejmując jedynie niewielkie fragmenty kompleksów leśnych południowej części gminy, w przybliżeniu można odnieść je do pozostałych terenów leśnych w gminie. Przedstawiono w nich zasady zagospodarowania i użytkowania drzewostanów bukowych i dębowych stosowane na tych obszarach przez leśników niemieckich w końcu XIX i początku XX wieku. Powszechne było zakładanie dużych powierzchni rębni zupełnej na siedliskach lasów liściastych - określanych obecnie jako las mieszany świeży i las świeży. Powierzchnie te zalesiono następnie sosną i świerkiem. Z tego okresu pochodzą duże powierzchnie litych sośnin i świerczyn na żyznych siedliskach oraz znaczna domieszka tych gatunków w pozostałych drzewostanach lasów grądowych i w buczynach. Można wnioskować, że razem z naturalnymi zbiorowiskami leśnymi zniknęła znaczna liczba charakterystycznych dla nich gatunków. Obecnie spotykane są na pojedynczych stanowiskach w niewielkich, trudnodostępnych kompleksach leśnych. Zmianom ulega też nadal roślinność charakterystycznych dla terenu gminy rozległych zatorfionych równin przymorskich od dawna osuszanych, a także stosunkowo licznych obszarów dawnych zastoisk o glebach ze znacznym udziałem węglanu wapnia. 3. Charakterystyka roślinności 3.1. Roślinność potencjalna Zgodnie z obrazem potencjalnej roślinności przedstawionym na mapie autorstwa J. M. Matuszkiewicza (1995) na obszarze administracyjnym gminy Postomino wyróżniono 10 jednostek syntaksonomicznych. Są to: 1. Ols środkowoeuropejski. 2. Niżowy łęg olszowy i jesionowo-olszowy siedlisk wodogruntowych, okresowo lekko zabagnionych. 3. Grąd subatlantycki bukowo-dębowo-grabowy; postać pomorska, uboga. 4. Żyzna buczyna niżowa. 5. “Kwaśna” buczyna niżowa. 6. Subatlantycka, wilgotna dąbrowa acidofilna. 7. Subatlantycki, acidofilny las bukowo-dębowy typu pomorskiego. 17 8. Kontynentalny bór mieszany. 9. Nadmorski, sosnowy bór bażynowy. 10. Subatlantycka brzezina bagienna. Potencjalne siedliska olszyn bagiennych (= olsów) oraz łęgów jesionowo-olszowych występują na terenie rynien subglacjalnych (dolin rzek i cieków) oraz niektórych zagłębień wytopiskowch, a więc: w dolinie Główniczki między Rusinowem, Naćmierzem i Jarosławcem, w zagłębieniach terenu na północ i zachód od Rusinowa, w nieckach wytopiskowych między Marszewem i Budzisławem oraz między Pieszczem, Nosalinem i Tłukami (1 - olsy), a także w dolinie Wieprzy, Moszczeniczki. Marszewki, rynnie górnego odcinka Stobnicy, rynnie Pijawicy - między osadą Ilnica i wsią Tyn, oraz w rynnie lewego dopływu Świdnika na zachód od wsi Wszędzień (2 - łęgi). Lasy bukowo-dębowo-grabowe (3) tworzyłyby dwa oddzielne kompleksy w południowo-zachodniej i we wschodniej części gminy. Jeden - mniejszy, pomiędzy Kaninem, Masłowicami, Roninem i (Kowalewiczkami), drugi - większy, między Pieńkówkiem, Mszanem, Pieńkowem, Postominem, Wykrotami, (Krzemienicą), Pieszczem i Tynem. Lasy bukowe typu - “żyzna buczyna niżowa” (4) i “kwaśna buczyna niżowa” (5) mają swoje potencjalne siedliska w kilku oddzielnych enklawach, przy czym dominowałyby zwłaszcza w części północnej gminy. Największy kompleks potencjalnych buczyn, podzielony na płaty dolinami Świdnika, Klasztornej i Marszewki, obejmowałby obszar położony na południe od doliny Główniczki oraz na południowy-wschód od jez. Wicko, po granicę gminy. Od południa ograniczony jest on linią łączącą wsie: Ciechosław, Postomino, Pieńkowo, Chudaczewko, Kanin, Wszędzień i Naćmierz. Enklawa południowa odnosi się do okolic wsi: Pałowo, Pałówko i Nosalin. Potencjalnym siedliskiem żyznych buczyn są również wzgórza Rusinowa i Jarosławca. Acidofilny las brzozowo-dębowy (6) posiada swoje potencjalne siedliska zarówno w strefie przymorskiej - na zachód od Jarosławca, na mierzei jez. Wicko, w okolicy Królewa, między wschodnim brzegiem jez. Wicko i “Złakowskimi Błotami” oraz o największej powierzchni, przy granicy gminy, na północ od doliny Wieprzy między osadą Kanin (na południe od rzeki Stobnicy), Chudaczewkiem i Mszanem. Acidofilny las bukowo-dębowy typu pomorskiego (7) wykształciłby się między wsiami: Postomino, Mszane, Kłośnik i Wykroty, a także w północno-zachodniej części gminy między jej granicą, oraz wsiami: Bylica, Naćmierz i Rusinowo. 18 Kontynentalne bory mieszane (8) zajmowałyby powierzchnie wydmowe przy wschodniej krawędzi doliny Wieprzy od południowej granicy gminy w okolicy Nosalina poprzez Tłuki do Pieszcza. Potencjalne siedliska borów sosnowych na terenie gminy reprezentowane są jedynie przez specyficzny dla południowych wybrzeży Bałtyku - nadmorski bór bażynowy (9). Jego siedliska ograniczają się do obszarów wydm nadmorskich i zajmują aluwia na zachód od Jarosławca oraz część Mierzei Wicka i obszar ciągnący się dalej na wschód aż po granicę gminy. W tym przypadku na stosunkowo dużych obszarach zbiorowiska potencjalne pokrywają się ze zbiorowiskami rzeczywistymi. Teren “Złakowskich Błot” byłby siedliskiem subatlantyckiej brzeziny bagiennej (10). 3.2. Roślinność rzeczywista 3.2.1. Charakterystyka zbiorowisk roślinnych Jak wynika z zamieszczonego (ANEKS) wykazu zespołów, zróżnicowanie roślinności gminy jest znaczne aczkolwiek, wykaz ten jest z pewnością niepełny i wymaga dalszych badań. Klasyfikację i układ zbiorowisk oparto w głównej mierze na pracy W. Matuszkiewicza (2001). Złożoność i charakter roślinności wynika z dużej różnorodności siedlisk, a to z kolei jest efektem znacznego zróżnicowania stosunków geomorfologiczno-glebowych. Na zasadnicze typy siedlisk gminy składają się: brzeg morza z przylegającymi do niego utworami dyluwialnymi (klif) i aluwialnymi (wydmy), wzgórza i wysoczyzny morenowe, duże jezioro przymorskie wraz ze swym zapleczem akumulacji biogenicznej, rzeki i zbiorniki wodne a także ich zatorfione doliny i misy oraz wypełnione torfem niecki i zagłębienia powytopiskowe. Zdecydowana większość stwierdzonych zbiorowisk należy do typowych i szeroko rozpowszechnionych na całym Pomorzu. Wśród nich wyróżniają się jednak te, które występują wyłącznie nad brzegiem Bałtyku. Ich obecność decyduje w znacznej mierze o specyfice roślinności gminy. (Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, że spory obszar przymorski oraz północne i wschodnie brzegi jeziora Wicko, położone na terenie zamkniętym, nie zostały rozpoznane pod względem geobotanicznym). 19 3.2.2. Roślinność wodna i przybrzeżna Nieliczne rozpoznane zbiorowiska hydrofitów całkowicie zanurzonych w toni wodnej występują w strefie litoralu jezior oraz w korytach rzecznych. Niewielkie płaty zespołu moczarki kanadyjskiej odnaleziono w wodach rzek: Moszczeniczki, Głównicy oraz Wieprzy i jej starorzeczy. Zespół rdestnicy przeszytej wykształca się w toni jezior: Wicko i Marszewko. Fitocenozy zespołu wywłócznika okółkowego stwierdzono w starorzeczach Wieprzy pomiędzy Staniewicami i Tynem. Hydrofity o liściach pływających (zakorzenione lub nie) tworzą zbiorowiska częściej. Wśród nich najpospolitsze są efemeryczne ugrupowania rzęs i spirodeli wielokorzeniowej oraz zespół żabiścieku pływającego. Fitocenozy te, a zwłaszcza pierwsza z nich w postaci z rzęsą drobną, występują niemal w każdym zbiorniku wodnym, naturalnym i sztucznym oraz w wypłyconych miejscach, o słabym nurcie, wód płynących. Skupienia rzęs i żabiścieku utrzymują się również na powierzchni wód w kompleksie z zespołami przybrzeżnych helofitów. Zespół żabiścieku pływającego rozwija się także w wielu odcinkach starorzeczy Wieprzy w postaci z osoką aloesowatą, która, opanowując często całkowicie powierzchnię wody, decyduje o charakterystycznym obrazie roślinności tego typu siedlisk. Do podobnego rodzaju roślinności należy zespół okrężnicy bagiennej. Gatunek ten tworzy zwykle niewielkie skupienia przede wszystkim w płytkich, często okresowych, niewielkich, zamulonych zbiornikach i zagłębieniach, a więc w rowach melioracyjnych, np. na terenie Złakowskich Błot oraz w olszynach bagiennych (olsach), np. na południe od Tyna i Ronina na północ od Wilkowic. Ugrupowania zakorzenionych hydrofitów o liściach pływających reprezentowane są przez zespół “lilii wodnych” - niemal wyłącznie z grążelem żółtym oraz zespołem rdestnicy pływającej. Pierwszy z nich występuje dość często zarówno w jeziorach: Wicko, Marszewo, Pieńkowo, jak i w starorzeczach np. na południe od Tyna i Staniewic; postać z grzybieniami białymi stwierdzono jedynie w kanale łączącym gospodarstwo rybackie w Łącku z jez. Wicko oraz w jez. Pieńkowo. Skupiska rdestnicy pływającej są znacznie rzadsze. Większe płaty zespołu spotkać można jedynie w przybrzeżnych partiach jez. Wicko oraz w śródleśnym stawie na południe od Tłuków (oddział 347k Obrębu Stary Kraków). W strefie brzegowej wód stojących i na niskich brzegach wód wolno płynących, a także w wypełnionych niskim torfem zagłębieniach o wysokim poziomie wód gruntowych wykształcają się liczne zbiorowiska roślin błotnych (helofitów). Zbiorowiska tego typu najczęściej stanowią strefę przejściową pomiędzy roślinnością wodną i formacjami roślin podłoży mniej wilgotnych. W przypadku wód o podwyższonej żyzności zbiorowiska 20 helofitów przybierają postać różnego typu tzw. szuwarów. Szuwary te zwykle płynnie kontaktują się ze zbiorowiskami łąkowymi. Mogą też graniczyć z zaroślami wielkolistnych wierzb lub ze zbiorowiskami lasów olszowych. W przypadku kiedy zbiornik wodny lub niecka terenowa posiada wysokie brzegi szuwary graniczą z innymi typami lasów (np. ze zboczowymi postaciami grądów) lub, w krajobrazie rolniczym, z agrocenozami (pastwiska, uprawy). Płaty odrębnych zespołów szuwarowych występują zwykle w postaci skupień agregacyjnych czyli są zdominowane przez jeden gatunek, przy czym nie zawsze są od siebie ostro oddzielone, natomiast często wzajemnie przenikają się tworząc charakterystyczną mozaikę roślinną. Wybitną rolę w kształtowaniu obrazu szaty roślinnej obszarów nadwodnych i mocno uwodnionych gminy odgrywają zwłaszcza szuwary typowe (trawiaste) i wielkoturzycowe. Spośród typowych szuwarów trawiastych największe powierzchnie zajmuje szuwar trzcinowy. Jego płaty, dominują na długich odcinkach brzegów jeziora Wicko. Często występują również na brzegach starorzeczy Wieprzy oraz przy niskich brzegach Moszczeniczki, Głównicy, Klasztornej, wzdłuż rowów melioracyjnych oraz w najniżej położonych i mocno uwodnionych partiach zagłębień terenowych. Reprezentantem tego typu ugrupowań roślinnych jest także szuwar oczeretowy. W skali gminy występuje on jednak rzadko. Większe skupiska oczeretu jeziornego znajdują się tylko w toni jez. Wicko. Lokują się przy tym zwykle przed pasem innych helofitów w miejscach o większej głębokości. Niewielkie płaty zespołu odnotowano także w obrębie starorzeczy Wieprzy. Głębokowodnym zbiorowiskiem tego typu jest również szuwar pałki wąskolistnej. Jego fitocenozy występują w gminie rzadko - stwierdzono je tylko przy południowych brzegach jez. Wicko. Częściej natomiast wykształca się szuwar pałki szerokolistnej. Spotkać go można w żyznych, wypłyconych stawach i zbiornikach sztucznych np. w oddziale 151Dd obrębu Ustka, przy południowym skraju Staniewic, w zagłębieniu śródpolnym na północny zachód od Postomina, a także przy brzegach jezior: Wicko i Pieńkowo. Należy tutaj dodać, że pojawienie się i rozprzestrzenianie tego zespołu wiąże się często z gwałtownym wzrostem napływu biogenów (eutrofizacją). Przy zachodnich brzegach jeziora Wicko oraz wzdłuż niskich brzegów Głównicy i niektórych rowów na terenie Złakowskich Bagien, a także na równi zalewowej Wieprzy, rozciągają się również rozległe płaty wysokiego szuwaru trawiastego z panującą manną mielec. Zespół ten wiąże się z okresowo wysychającymi, zamulonymi płyciznami o wzbogaconej żyzności. W misie jeziornej lokuje się od strony lądu poza pasem uwodnionych trzcinowisk. 21 Fitocenozy pozostałych spośród wymienionych w wykazie zespołów szuwarów typowych wykształcają się rzadko i zajmują niewielkie powierzchnie. Niski szuwar ponikła błotnego odnotowano na płyciznach południowo-zachodniego brzegu jez. Wicko. Szuwar skrzypowy stwierdzono w kilku wypłyconych, zatorfionych zbiornikach i starorzeczach np. koło Królewa (oddział 151D obręb Ustka), Marszewa, Naćmierza, Staniewic - w oddziale 347k obrębu Stary Kraków oraz przy brzegach jezior: Wicko i Marszewo, a szuwar tatarakowy - w nurcie Pijawicy koło Tyna i w starorzeczu koło Staniewic. Szuwary wielkoturzycowe w układzie strefowym roślinności brzegowej zajmują zwykle miejsca mniej wilgotne od szuwarów właściwych lokując się na ogół, patrząc od strony zbiornika, poza ich pasem. Woda na powierzchni gruntu nie utrzymuje się w nich przez cały sezon wegetacyjny. W miejscach zlądowiałych przekształcają się w formacje krzewiaste (łozowiska), niekiedy także w lasy olszowe lub w brzeziny. Turzycowiska występują ponadto, obok niektórych wymienionych poprzednio zespołów szuwarów trawiastych (najczęściej. - trzcinowego), na terenie równi zalewowych rzek oraz innych obniżeń terenu w sąsiedztwie kompleksów łąkowo-pastwiskowych. I choć w płatach zdecydowanej większości omawianych zespołów elementem dominującym są gatunki charakterystyczne np.: turzyca zaostrzona, turzyca błotna, turzyca sztywna, turzyca prosowa, to ich skład florystyczny jest bogatszy niż w szuwarach poprzedniego typu. Wynika to między innymi z mniejszego uwodnienia siedlisk i co się z tym wiąże, z szerszych kontaktów przestrzennych z innymi zbiorowiskami. Do najczęściej występujących należą szuwary: turzycy zaostrzonej oraz turzycy błotnej. Przy czym pierwszy z wymienionych rozwija się zarówno w misach jeziornych i innych zabagnionych obniżeniach jak i na równiach zalewowych rzek w sąsiedztwie kompleksów łąkowo-pastwiskowych, drugi - przy brzegach jez. Wicko, oraz przy starorzeczach w dolinie Wieprzy. Pozostałe zespoły, a więc: turzycy dzióbkowatej, turzycy sztywnej i turzycy prosowatej, występują już znacznie rzadziej niemal wyłącznie przy brzegach jez. Wicko i zajmują niewielkie powierzchnie. Przy brzegu Wicka, na północny-zachód od Królewa, stwierdzono ponadto płat rzadkiego na Niżu szuwaru z turzycą dwustronną. Specyficzne trzcinowisko z udziałem narecznicy błotnej - nie częste w strefie równin przymorskich, wykształciło się w jednym miejscu na części pła zarastającego odgórnie lustro wody niewielkiego stawu w obniżeniu śródpolnym na południe od Złakowa. Z kolei dość często, ale na niewielkich powierzchniach, głównie w starorzeczach oraz w wypełnionych wodą zagłębieniach w lasach olsowych, a więc w podobnych miejscach jak zespół okrężnicy bagiennej, rozwijają się płaty zespołu kosaćca żółtego. Natomiast pospolicie i także na większych powierzchniach, zajmując siedliska najmniej wilgotne, 22 zarówno przy jeziorach jak i na równiach zalewowych oraz na wyższych brzegach rzek (wałach przybrzeżnych) wykształca się trawiasty zespół mozgi trzcinowatej. Niski szuwar trawiasty manny jadalnej tworzy wydłużone płaty o niewielkiej powierzchni w nurcie i na brzegach trwałych, czystych cieków, a także w toni niewielkich, żyznych zbiorników głównie w obszarach lasów liściastych, np. koło Dzierżęcina, Wszędzienia, Chudaczewka i Pieńkówka. W skład przybrzeżnych zbiorowisk roślinnych można włączyć również zespół uczepów i rdestu ostrogorzkiego. Jego efemeryczne fitocenozy pojawiają się na pozbawionych innej roślinności niskich, mulistych brzegach wielu śródpolnych okresowych zalewisk i zbiorników wodnych (także sztucznych). W takich warunkach powierzchnia płatów zespołu powiększa się sukcesywnie w miarę wysychania płycizn. Niewielkie ugrupowania nawiązujące do tego zespołu, wkomponowane między innego typu fitocenozy helofitów, spotykano także na krawędziach i obrywach rowów odwadniających w kompleksach torfowiskowo-łąkowych. Zespół wyróżnia w terenie zwykle bujny rozrost jednorocznych ziół, a przede wszystkim uczepów: zwisłego lub trójlistkowego. 3.2.3. Roślinność torfowisk przejściowych i wysokich Roślinność torfowisk przejściowych i wysokich na terenie gminy odgrywa rolę marginalną. Zlokalizowano zaledwie trzy niewielkie torfowiska, których szata roślinna odpowiada siedliskom kwaśnym, dystroficznym i skąpożywnym, a więc charakterystycznym właśnie dla torfowisk tego typu. Obiekty te znajdują się w oddziałach: 116b i 117d obrębu Stary Kraków (na południowy-wschód od Chudaczewa), oraz w kompleksie leśnym na południowy-wschód od Pałówka (po północnej stronie drogi do Sycewic, koło siedziby Leśnictwa Sycewice). Torfowisko położone w oddziale 117d, ze względu na charakter roślinności, posiada cechy torfowiska wysokiego, a dwa pozostałe - przejściowego. Typowe torfowiska tego rodzaju tworzą formacje nieleśne aczkolwiek ich starsze i mniej uwodnione fragmenty mogą zawierać młodociane okazy drzew: sosny zwyczajnej oraz brzozy omszonej i brzozy brodawkowatej. Ich zasadniczymi składnikami florystycznymi oraz torfotwórczymi są mchy torfowce, niektóre gatunki mchów właściwych i płonników oraz nieliczne, wyspecjalizowane ekologicznie, gatunki roślin kwiatowych; zielnych i krzewinek. Są to m. in.: rosiczka okrągłolistna, wełnianka pochwowata, modrzewnica zwyczajna i żurawina błotna. Rośliny te tworzą różne zespoły, które często wykształcają się na tym 23 samym torfowisku, tworząc skomplikowaną, charakterystyczną, mozaikę roślinności i siedlisk lokalnych. Spośród wymienionych w poprzednim rozdziale zespołów charakterystycznych na wszystkich odkrytych torfowiskach dominują dwa mszary torfowcowe: z turzycą dzióbkowatą i z wełnianką wąskolistną. 3.2.4. Zbiorowiska łąkowe i pastwiska Na terenie gminy roślinność tego typu to niemal wyłącznie tzw. łąki trwale lub okresowo wilgotne. Łąki te, traktowane jako użytki zielone, są zwykle eksploatowane albo jako łąki kośne, albo jako pastwiska. Są to formacje roślinne wtórne, które trwają dzięki tej eksploatacji, bowiem porzucone, w efekcie naturalnej sukcesji, przekształciłyby się w zbiorowiska leśne. Występują w dolinach rzecznych i rozległych zagłębieniach terenu gdzie utrzymuje się wysoki poziom wód gruntowych. W szczególnie wilgotnych okresach roku (np. na przedwiośniu) powierzchnie łąk mogą być zalane. Typ zbiorowiska łąkowego zależy od wielu czynników naturalnych (m. in. od rodzaju i żyzności podłoża, wysokości wód gruntowych), ale także, w znacznej mierze, od sposobu i intensywności użytkowania. Inny utrzymuje się w przypadku zaniechania gospodarki łąkowej lub bardzo ograniczonej eksploatacji (np. sporadyczne koszenie, okazjonalny wypas), inny jeśli użytkowany jest intensywnie i poddany zabiegom gospodarczym (nawożenie mineralne, odwadnianie, podsiewanie). Zgodnie ze współczesnymi ujęciami zbiorowisk łąkowo-pastwiskowych można na terenie gminy wyróżnić przynajmniej siedem zespołów. Sześć z nich należy do szerokiego kręgu łąk wilgotnych, jeden - do łąk świeżych. Najczęściej występującym jest zespół rdestowo-ostrożeniowy, który reprezentuje grupę eutroficznych łąk wilgotnych. Zespół ten powstaje i utrzymuje się wyłącznie przez koszenie i nawożenie organiczne w warunkach tradycyjnej gospodarki łąkarskiej (W. Matuszkiewicz 2001). Posiada kilka barwnych aspektów sezonowych (w okresach masowego kwitnienia rzeżuchy łąkowej, jaskra żółtego i rdestu wężownika), a jego skład florystyczny jest bogaty. W płatach zespołu odnotowano m. in. rzadkie na terenie gminy storczyki: kukułkę szerokolistną i podkolana białego. Największe kompleksy łąkowo-pastwiskowe znajdują się w północnej części gminy, w okolicach Rusinowa, Jarosławca, Jezierzan, Łącka, Korlina, na Złakowskich Bagnach. Ponadto istnieją także w dolinach rzek o szerokich odcinkach równi zalewowych np.: Wieprzy między Staniewicami i Tynem, Pijawicy, na północny-wschód od Tyna, Świdnika na południe od 24 Bylicy. Mniejsze fragmenty, użytkowane lub porzucone, występują w otoczeniu każdej wsi lub osady. Pozostałe zespoły tego typu występują znacznie rzadziej. Fragmenty fitocenoz łąki sitowo-trzęślicowej, których klasyczne stanowiska wiążą się z użytkami zielonymi na glebach kwaśnych i ubogich oraz stale mokrych, na terenie gminy występują w postaci uwodnionego “okrajka” na obrzeżach śródleśnych enklaw o charakterze torfowiskowym. Miejsca te (na południowy-wschód od Pałówka, oddziały: 350j, 347d, 103g - obręb Stary Kraków) zapewne w przeszłości od czasu do czasu koszono. Porzucone są współcześnie, zwykle opanowane przez wysoką, kępiastą trawę - trzęślicę modrą i zarośnięte brzozą lub wierzbami. Zespół łąkowo-pastwiskowy z panującym sitem rozpierzchłym powstaje w miejscach gdzie na mokrych glebach prowadzi się (bądź prowadziło się) intensywny wypas - nie zgryzane pędy sitów rozrastają się z czasem i opanowują przestrzeń takiego pastwiska. Na fitocenozy tego typu można natknąć się na terenach bagienno-torfowiskowych np. w obrębie Złakowskich Bagien, na południowy-wschód od Pałówka, między Wilkowicami i Mazowem, koło Postomina. Ponadto na skrajnych stanowiskach w obrębie kompleksów łąkowych, np. przy brzegach cieków, rowów odwadniających i starorzeczy, w sąsiedztwie bagnistych zakrzaczeń, w miejscach długo lub stale podtopionych, których z reguły nie kosi się, powstają i utrzymują się skupiska wysokich bylin dwuliściennych (ziołorośli) z masowym udziałem wiązówki błotnej. Rozpoznano dwa zespoły tego typu. W płatach jednego z nich współdominantem jest bodziszek błotny, a drugiego - tojeść bukietowa. W dolinie Wieprzy, na równi zalewowej, po wschodniej stronie nurtu rzeki, w dużym kompleksie nie użytkowanych łąk (na gruntach wsi Pieszcz) stwierdzono płaty jeszcze jednego zespołu. Reprezentuje on grupę łąk mokrych. Jego fitocenozy wykształcone w lokalnych zagłębieniach, trwale zabagnionych, wyróżniają się florystycznie dominacją sitowia leśnego. Łąki świeże, których klasycznymi siedliskami są średnio wilgotne, mineralne gleby bez śladów zabagnienia, jako użytki zielone na terenie gminy nie występują. Siedliska te, zapewne podobnie jak i w innych częściach Niżu Polskiego, przekształcono w pola uprawne. Fragmenty fitocenoz, które nawiązują do typowego zespołu łąk świeżych - rajgrasu wyniosłego spotkać można na poboczach dróg, nasypach, skarpach i stokach wysokich miedz wśród pól. W obszarach rolniczych często przeplatają się z płatami krzaczastych “czyżni”. Wyróżniają się obecnością wysokich traw, a przede wszystkim rajgrasu wyniosłego i kupkówki pospolitej oraz tymotki łąkowej, kłosówki owłosionej, a także takich roślin kwiatowych jak: krwawnik pospolity, marchew zwyczajna, barszcz zwyczajny, złocień właściwy, komonica zwyczajna. 25 3.2.5. Zbiorowiska klifu oraz nadbrzeżnych i innych siedlisk piaszczystych Klif utworzony w okolicach Jarosławca miał częściowo charakter czynny (żywy) i podlegał abrazji. Proces ten w niektórych fragmentach klifu utrzymuje się nadal. W takich miejscach osuwający się materiał skalny nie dopuszcza do rozwoju roślinności stokowej. Dopiero powstrzymanie procesów abrazyjnych stwarza możliwość ekspansji roślinności i prowadzi do powstania tzw. klifu martwego. Pionierami sukcesji roślinności na nieczynnym klifie są: podbiał pospolity, przelot pospolity, koniczyna łąkowa, ostrożeń polny, później pojawiają się także inne gatunki zielne. Na utrwalone zbocza wkraczają następnie rośliny krzewiaste: wierzba iwa, jarząb zwyczajny, topola osika, porzeczka alpejska, buk zwyczajny i charakterystyczne dla brzegu morskiego - rokitnik zwyczajny i wierzba piaskowa oraz gatunki synantropijne - np. róża fałdowana i porzeczka czerwona. Silne wiatry ograniczają szybkość wzrostu roślin zdrewniałych i wymienione gatunki drzew przybierają także formę krzewów. Poza górną krawędzią klifu utrzymują się niewielkie fragmenty naturalnych buczyn pomorskich oraz, skażonych piętnem antropopresji, zbiorowiska lasów bukowo-dębowych, a także sadzone lasy sosnowo-dębowe. Na wydmach nadmorskich, zbudowanych z piasków eolicznych pochodzenia morskiego, rozwijają się specyficzne zbiorowiska roślinne wyłącznie z tym środowiskiem związane. Między Jarosławcem i Wiciami zbiorowiska te ograniczają swój areał do stosunkowo wąskiego i niewysokiego pasa wydm przednich. Jedno z nich charakterystyczne dla tzw. wydm białych, zbudowane jest z mniej lub bardziej zwartych skupisk wysokich, rozłogowych traw, przede wszystkim - piaskownicy zwyczajnej, gatunku dominującego w płatach oraz wydmuchrzycy piaskowej. Trawom tym towarzyszą ponadto: bylica polna, fiołek trójbarwny, odmiana nadmorska jastrzębca baldaszkowego, lepiężnik kutnerowaty, a także w kilku miejscach, mikołajek nadmorski. Wymienione gatunki porastają stoki i wierzchołki wału wydmowego, natomiast u jego podstawy, na granicy z plażą zimową (poza zasięgiem fal sztormowych) osiedlają się wąskim pasem rośliny znoszące niewielkie zasolenie podłoża, głównie rukwiel nadmorska oraz solanka kolczysta, i honkenia piaskowa. Wierzchowiny wydm zajmują również, na niewielkich powierzchniach, fitocenozy tzw. wydmy szarej. Zespół ten, poza gatunkami charakterystycznymi: kocanką piaskową i jasieńcem piaskowym, budują również m. in.: turzyca piaskowa, szczotlicha siwa, kostrzewa czerwona, tu i ówdzie storczyk - kruszczyk rdzawoczerwony, a także niskie darenki mchów i porostów (chrobotków). 26 Luźne i bardziej zwarte, innego typu murawy psammofilne występują rzadko ograniczając się do niewielkich fragmentów powierzchni piaszczystych. Wykształcają się także w miejscach zmienionych przez człowieka - na żwirowiskach, odkrywkach piaszczystego gruntu, rzadziej i fragmentarycznie na słabej jakości pastwiskach położonych na stokach i zwyżkach piaszczystych wyniesień. Można je spotkać również przy liniach oddziałowych i drogach w borach sosnowych oraz na ich obrzeżach. Murawy te tworzą fitocenozy trzech zbiorowisk. Jednym z nich jest tzw. murawa szczotlichowa czyli zespół sporka wiosennego i szczotlichy siwej. Wykształca się niemal wyłącznie w postaci niewielkich płatów przy drogach leśnych w obrębie suchszych postaci nadmorskich borów sosnowych. W tym pionierskim zespole rolę dominującą odgrywa kępowo rosnąca trawa szczotlicha siwa. Towarzyszy jej bardzo nieliczna grupa gatunków innych roślin kwiatowych, natomiast liczniej pojawiają się porosty i mchy. Zespół drugi - niska murawa trawiasta ze śmiałką wczesną występuje również w podobnych miejscach jak zespół poprzedni, ale rzadziej. Murawa goździkowo-zawciągowa, która stanowi dojrzałą postać napiaskowych zbiorowisk roślinnych, jest także rzadka. Pokrycie powierzchni gruntu przez gatunki tworzące ten zespół jest już niemal pełne, a ponadto poszczególne jego fitocenozy są bogate florystycznie i z reguły bardzo barwne. Znaczącą rolę w niektórych płatach odgrywają także gatunki “łąkowe”- przechodzące ze zbiorowisk sąsiednich. Omawiane murawy są stosunkowo nietrwałe i stanowią jedne z pierwszych ogniw łańcucha sukcesyjnego prowadzącego w kierunku borów suchych - murawa szczotlichowa oraz borów mieszanych, a na Pomorzu acidofilnych dąbrów - murawa goździkowo-zawciągowa. Ich płaty odnotowano m. in.: na zachód i południe od Jarosławca, koło Naćmierza (Krucze Gniazdo), na półwyspie jez. Wicko, koło Złakowa, w obszarze drzewostanów iglastych przy południowej granicy gminy koło Staniewic. W kompleksach drzewostanów iglastych i nadmorskich borów sosnowych, przy liniach oddziałowych wykształciły się także niewielkie płaty wrzosowisk. Tworzą je mniej lub bardziej bujne kępy wrzosu, wraz z grupą innych światłolubnych roślin zielnych, takich jak mietlica pospolita, izgrzyca przyziemna, szczotlicha siwa, jastrzębiec kosmaczek, szczaw polny oraz gatunków “borowych”, w tym mszaków i porostów, które przechodzą z sąsiednich fitocenoz leśnych. 3.2.6. Zbiorowiska leśne i zaroślowe Na terenie gminy występuje szereg formacji zaroślowych i leśnych, z których część reprezentuje kilka przestrzennych i dynamicznych kręgów zbiorowisk zbieżnych pod 27 względem warunków siedliskowych i powiązanych ze sobą sukcesyjnie. Zbiorowiska krzewiaste wykształcają się albo jako naturalne “oszyjki” na obrzeżach lasów, albo, współcześnie oddzielone przestrzennie od formacji leśnych, stanowią potencjalne stadia poprzedzające ich rozwój (fazy regeneracyjne lasów). Skupiska zarośli można interpretować także jako fazy degeneracyjne lasów. Dwa ostatnio wymienione walory dynamiczne formacji krzewiastych są w terenie niekiedy trudne do określenia. Odnosi się to zwłaszcza do obszarów przekształconych (pozostałości po parkach dworskich, “siedliska” i obiekty niegdyś zamieszkałe lub użytkowane itp.). Lasy gminy tylko częściowo zgodne są z obrazem jej roślinności potencjalnej. Zgodność ta dotyczy przede wszystkim sporej części borów nadmorskich, eutroficznych lasów bagiennych i niektórych lasów z udziałem dębów o statusie glebochronnym (traktowanych w użytkowaniu leśnym jako gospodarstwo specjalne). Generalnie, podobnie jak na całym Pomorzu i w innych częściach Polski, na obszarach zalesionych najistotniejszym składnikiem drzewostanów są gatunki iglaste - głównie sosna zwyczajna oraz świerk pospolity. Zdecydowana większość zalesień porolnych przybrała również postać drzewostanów iglastych. W rezultacie formacje leśne wizualnie upodabniają się do zbiorowisk borowych choć, w gruncie rzeczy, nimi nie są. Częstym elementem roślinności gminy są łozowiska. Wykształcają się w żyznych, zabagnionych miejscach, okresowo zalewanych lub stale wilgotnych, a więc przy niskich brzegach zbiorników eutroficznych wód, na dnie dolin rzecznych, w starorzeczach i w obrębie kompleksów łąkowo-pastwiskowych. Wyróżniają się w przestrzeni wyraźnie jako większe lub mniejsze grupy lub kępy krzewiastych wierzb - przede wszystkim: wierzby szarej, rzadziej - trójpręcikowej i pięciopręcikowej. W rejonie przymorskim - między Rusinowem i Jarosławcem oraz na Złakowskich Bagnach, a także na obrzeżach torfowiska położonego w kompleksie leśnym przy granicy gminy, na południowy-wschód od Pałówka występują również płaty zarośli wierzbowych zdominowane jednak przez wierzbę uszatą. Podobnego kształtu ugrupowania bywają wyróżniane jako odrębny zespół. Być może jednak przymorskie skupiska wierzby uszatej należałoby traktować jako kadłubowe (czyli o uproszczonej strukturze i zubożałym składzie florystycznym) postaci atlantyckiego zespołu woskownicy europejskiej i wierzby uszatej, tym bardziej, że na sąsiadujących z terenem gminy Złakowskich Błot zbiorowiska tego typu, ze znaczącym udziałem woskownicy europejskiej, są obecne. Jeszcze jeden “zespół wierzbowy” na terenie gminy wyraźnie się wyróżnia. Tworzą go skupiska nadrzecznych wiklin. Jego płaty zdominowane przez wierzbę wiciową, rozciągają się na długich odcinkach wzdłuż obu brzegów Wieprzy, głównie w 28 szerszych partiach jej doliny, np. koło Tyna i Staniewic. Są bardzo cennym elementem roślinności bowiem w sposób naturalny utrwalają linię brzegową i stabilizują koryto rzeki. Na podłożu mineralnym, w krajobrazie rolniczym, utrzymują się przede wszystkim dwojakiego rodzaju światłożądne zbiorowiska krzewiaste - żarnowczyska i czyżnie. Zarośla żarnowca miotlastego, wchodzą w skład dynamicznego kręgu acidofilnych dąbrów i zastępują je lub poprzedzają ich rozwój na porzuconych pastwiskach i polach uprawnych, np. na południowy-wschód od Pałówka, na północ od Nosalina, na północ od Mazowa, na północnyzachód od Dzierżęcina i Karsina. Ponadto tu i ówdzie tworzą oszyjki na skrajach zbiorowisk leśnych. Zarośla tarniny z udziałem innych roślin krzewiastych - głogów, trzmieliny, róż, występują przeważnie w postaci wąskich pasów na skarpowatych miedzach, często także na skrajach żyźniejszych lasów, np. na północ od Złakowa, między Tynem i Pieszczem, koło Kłośnika, Łężka, Dzierżęcina, Bylicy, Naćmierza. Wczesną wiosną, kwitnące na biało tarniny, uatrakcyjniają monotonię krajobrazów rolniczych, zdobią także obrzeża lasów przed pełnym rozwojem liści drzew. Fitocenozy leśne gminy reprezentują cztery grupy zbiorowisk: (1) żyznych lasów olszowych na zalewanych lub podtopionych glebach organogenicznych (torfowych lub torfowo-mineralnych), (2) żyznych, średnio żyznych oraz acidofilnych lasów dębowograbowych, bukowych i dębowo-brzozowych, (3) borów sosnowych na glebach mineralnych oraz (4) borów i brzezin bagiennych na torfach wysokich i przejściowych. Współczesny obraz tych zbiorowisk jest wypadkową wielu czynników naturalnych i antropogenicznych. Wśród pierwszych najistotniejszymi są: budowa geologiczna i morfogeneza oraz uwodnienie i żyzność siedlisk. Wpływ człowieka ujawnia się jako efekt oddziaływań pośrednich - głównie poprzez kształtowanie stosunków wodnych (osuszanie) oraz bezpośrednich - czyli poprzez prowadzenie zabiegów związanych z gospodarką leśną. Płaty olsów porzeczkowych rozwinięte są niemal wyłącznie w postaci niewielkich enklaw w obrębie innych lasów liściastych, w najniżej położonych nieckach i zagłębieniach, także w paleomeandrach, a więc w miejscach, w których woda utrzymuje się na powierzchni gruntu długo lub przez cały rok. Identyfikację olsów w terenie ułatwiają - powierzchniowa woda oraz związana z tym stała obecność roślin bagiennych i wodnych, a także szczudłowata forma podstawy pni olszy czarnej (skutek obnażenia górnych części korzeni). Miejsca zlokalizowanych olszyn bagiennych to: oddziały 117a (częściowo w fazie odnowienia), 106, 107d, 134, 154 Obrębu Stary Kraków, przy moście nad Wieprzą na południowy-wschód od Tyna. 29 Łęgi jesionowo-olszowe są wykształcone znacznie częściej niż zbiorowiska omówione wyżej. Utrzymują się jednak w formie stosunkowo niewielkich enklaw i w ogólnej powierzchni leśnej gminy nie odgrywają roli znaczącej. Wiążą się z siedliskami hydrogenicznymi o powolnym przepływie wód gruntowych, a ich podłożem są niemal wyłącznie murszejące torfy niskie. Płaty zespołu można spotkać zarówno w podstokowych partiach dolin rzek, jak i przy ciekach w rynnach erozyjnych oraz na terenie innych zatorfionych zagłębień. Na skutek żyzności podłoża fitocenozy łęgów wyróżniają się bujnością i złożonością struktury warstwowej oraz bogactwem florystycznym. Na początku okresu wegetacyjnego w runie pojawia się charakterystyczny aspekt wiosenny w trakcie masowego kwitnienia tzw. geofitów i terofitów wiosennych, takich jak: zawilec gajowy i rzadziej, zawilec żółty oraz złoć żółta, ziarnopłon wiosenny, śledziennica skrętolistna, piżmaczek wiosenny. W skład dobrze rozwiniętej warstwy krzewów wchodzą: czeremcha zwyczajna, kruszyna, porzeczka czarna i inne. Drzewostan jest z reguły zdominowany przez olszę czarną. Jesion wyniosły, dąb szypułkowy oraz wyjątkowo, świerk lub brzoza brodawkowata stanowią tylko niewielką domieszkę. Płaty łęgów występują w dolinie Główniczki, na północ od Rusinowa, w okolicach: Jarosławca, na Złakowskich Bagnach, w kompleksach leśnych między Wszędzieniem i Roninem oraz na południe i południowywschód od Chudaczewa. Charakter łęgowy posiadają także zbiorowiska leśne wykształcone na zapleczu wydm nadmorskich w oddziałach 260 i 261 Urzędu Morskiego. Grupę acidofilnych dąbrów reprezentuje las brzozowo-dębowy. Las ten kształtuje się pod wpływem klimatu atlantyckiego i w Polsce osiąga wschodni kres zasięgu. Na Pomorzu występuje głównie w pasie Pobrzeży, na ubogich w biogeny i wilgotnych glebach piaszczystych. Potencjalnie zajmowałyby, sporą część powierzchni gminy. Współcześnie jednak utrzymał swoje stanowiska tylko w kompleksie leśnym położonym w strefie przymorskiej, na północny-zachód od Rusinowa (oddziały: 30, 31 Obrębu Stary Kraków). Fitocenozy tego typu wyróżniają się, poza specyficznością siedliska, znaczącym udziałem brzozy brodawkowatej w drzewostanie, oraz ubóstwem florystycznym warstw: krzewów i runa (przy czym ich zwarcie bywa duże). Warstwy te zbudowane są z gatunków kwasolubnych takich jak: jarzębina, przeniec zwyczajny, borówki, siódmaczek leśny, trzęślica modra oraz “borowe” mchy, a także torfowce (brak gatunków o większych wymaganiach troficznych). Ze względu na ograniczony zasięg terytorialny, nawet w skali Pomorza, zespół ten należy uznać za cenny. W odróżnieniu od omówionych zespołów, które zdefiniowane są wyraźnie i pod względem siedliskowym, i przestrzennym, pozostałe zbiorowiska lasów liściastych, 30 wykształcone na mineralnych glebach bardziej zwartych i żyźniejszych, identyfikuje się trudniej. Wynika to przede wszystkim z przekształceń zbiorowisk spowodowanych niewłaściwą gospodarką drzewostanami. Poszczególne zbiorowiska z udziałem dębu i buka często ze sobą sąsiadują, a granice między nimi są nieostre. Fitocenozy żyznego lasu dębowo-grabowego wykształciły się głównie jako postaci zboczowe, na stokach doliny Wieprzy. Zidentyfikowano je również na stokach oraz w łagodnych płytkich obniżeniach wzgórz morenowych. Ich płaty są z reguły niewielkie i wkomponowane w układ przestrzenny z innymi zbiorowiskami lasów mezofilnych. Niektóre założenia parkowe przy siedzibach wielkich własności ziemskich powstały także na bazie zbiorowisk tego typu. Płaty zespołu są często zdegradowane wskutek usunięcia części okazów dębu szypułkowego i graba oraz przez wprowadzenie do drzewostanów gatunków iglastych: sosny lub świerka. Drzewostan niektórych płatów jest tak zmieniony, że o ich przynależności do grądów świadczą jedynie krzewy leszczyny - szybko odnawiającej się odrostowo oraz skład florystyczny runa. Zachowane fitocenozy grądowe charakteryzują się zwykle obecnością okazałych egzemplarzy dębu szypułkowego niekiedy także grabu oraz bogatym runem, które w najżyźniejszych postaciach (w tzw. grądach niskich) jest zbliżone florystycznie do tego jakie wykształca się w lasach łęgowych. Tu również pojawia się aspekt wiosenny. Najlepiej zachowane płaty zespołu stwierdzono w oddziale 71 obrębu Stary Kraków stanowiącym oddzielną enklawę śródpolną położoną na północny-wschód od Chudaczewa. Ponadto, poza kilkoma miejscami na stokach doliny Wieprzy, odnotowano je jeszcze na Wzgórzach Barzowickich - na północ od Karsina, na Wzgórzach Naćmierskich, przy granicy gminy - na wschód od Postomina i na północny-wschód od Pieszcza. Żyzne buczyny niżowe zachowały się w niewielu fragmentach. Fitocenozy tego zespołu, są zbliżone pod względem wymagań siedliskowych do zbiorowisk grądowych. Wzajemne związki wzmacnia dodatkowo podobny charakter florystyczny runa oraz fakt, że płaty tych zbiorowisk często ze sobą sąsiadują. W sytuacji kiedy, ponadto, sposób zagospodarowania drzewostanów polega na protegowaniu dębu, rozróżnienie obu zbiorowisk nie jest łatwe. W związku z powyższym za żyzną buczynę uznawano tylko te fitocenozy, które wyróżniały się zdecydowaną dominacją buka w drzewostanie i brakiem w nim grabu, słabo rozwiniętą warstwą krzewów, a w szczególności brakiem w niej leszczyny. W zespole warstwa roślin zielnych bywa dobrze rozwinięta, ale tylko w tych płatach, w których nie gromadzi się gruba ściółka i korony drzew nie są mocno zwarte. Miejsca występowania zespołu to: jary i stoki doliny Wieprzy koło Wilkowic, oddziały - 118b, 106p. obrębu Stary Kraków, oddziały - 355A, 359a obrębu Ustka, Naćmierskie Wzgórza. 31 Kwaśne buczyny niżowe są jak się wydaje, najczęstszymi zbiorowiskami z bukiem w drzewostanie. Ich fitocenozy pokrywają najuboższe siedliska w kompleksach lasów z udziałem dębu i buka, a więc w szczytowych i podszczytowych partiach wyniesień morenowych oraz na ich stokach o ekspozycji północnej. W drzewostanie bukowi często towarzyszy sosna, rzadziej - dąb szypułkowy. W płatach typowych drzewostan jest czysto bukowy i brak warstwy krzewów. Jeśli dno lasu nie pokrywa gruba warstwa liściastej ściółki i korony drzew nie są mocno zwarte to wykształca się charakterystyczne runo. Składa się ono z niewielu acidofilnych gatunków roślin (konwalijka dwulistna, turzyca palczasta, siódmaczek leśny, kosmatka owłosiona, szczawik zajęczy, śmiałek pogięty) oraz mchów. Jego pokrycie może osiągać wartość 80%, przy czym udział ilościowy mchów wzrasta w płatach położonych na stokach o ekspozycji północnej. Taki, zbliżony do klasycznego, układ nie jest jednak częsty. Przeważają płaty zdegradowane sosną o zwartych koronach drzew, a więc cieniste i wskutek tego z nikłym runem. (Takie postaci bywają określane jako buczyna naga.) Należy jeszcze dodać, że część płatów buczyn (także żyznych) na skutek eksploatacji (odnowień) drzewostanów znajduje się w fazie regeneracji. Kwaśną buczynę odnaleziono: na północnych stokach Wzgórz Barzowickich, przy górnych krawędziach doliny Wieprzy koło Mazowa i Chudaczewka oraz na północ od Wikowic, w kompleksach leśnych - na południe od Masłowic i Ronina - w oddziałach: 107, 117, 120, oraz na północ - w oddziałach: 73, 84, 85, 87,91, 92. W zalesionych obszarach gminy dominują drzewostany sosnowe. Jednak poza obszarem wydm pochodzenia morskiego mają charakter sztuczny, w całości nie zgodny ze swym siedliskiem i stanowią zbiorowiska zastępcze dla lasów liściastych. Nie można ich zatem utożsamiać ze zbiorowiskami borowymi w znaczeniu fitosocjologicznym. Najbardziej zbliżone do fitocenoz śródlądowych borów świeżych wydają się płaty drzewostanów sosnowych zlokalizowane między Staniewicami i Nosalinem (oddziały: 353, 354) oraz na północny-wschód od Chudaczewka (oddziały: 116, 117). Należy wszakże przypuszczać, że i one obecnie zastępują tylko najmniej żyzną (oligotroficzną) odmianę zbiorowisk lasów bukowo-dębowych - acidofilną dąbrowę W części śródlądowej gminy jest natomiast reprezentowana grupa borów bagiennych, ale niemal wyłącznie specyficzna ich postać brzezina bagienna. Brzezina ta rozwija się na mniej kwaśnych i o nieco podwyższonej żyzności torfach. Stanowi końcowe ogniwo sukcesji roślinności na siedliskach torfowisk przejściowych. Podobnie jak acidofilny las brzozowo-dębowy zespół ten ma charakter atlantycki i wykształca się tylko w północno-zachodniej Polsce. Drzewostan zespołu zbudowany jest głównie z brzozy omszonej, ale w niewielkiej domieszce występują w nim 32 także: sosna i brzoza brodawkowata. W warstwie krzewów obecne są: kruszyna, podrost brzozowy i jarzębina. Runo tworzą m. in. takie gatunki jak: borówki - czernica i brusznica, narecznica krótkoostna, śmiałek pogięty, trzęślica modra oraz mchy. W inicjalnych postaciach obecne są także rośliny właściwe dla torfowisk przejściowych oraz torfowce. Płaty brzeziny bagiennej zlokalizowano w leśnej części Złakowskich Błot, gdzie ma ona także potencjalne centrum występowania oraz w oddziałach:103g, 116b, 117d, 172 obrębu Stary Kraków, a także na torfowisku położonym na południowy-wschód od Pałówka (przy granicy gminy). Koło tego torfowiska występuje również jedyny na terenie gminy płat sosnowego boru bagiennego. Jego fitocenoza jest zdewastowana przez liczne stare wykopy po eksploatacji torfu. Przy brzegu morskim występuje nadmorski bór bażynowy. Jego naturalne fitocenozy rozwijają się poza pasem wydm przednich i stanowią końcowe, leśne stadium sukcesji roślinności na wydmowych odcinkach brzegu Bałtyku. Wyjątkowa wartość tych borów polega m. in. na tym, że ich występowanie ogranicza się tylko do wąskiego pasa wybrzeża. Na stosunkowo krótkim odcinku, położonym na zachód od Jarosławca, wykształciły się płaty trzech postaci ekologicznych tego boru. Siedliska skrajnie suche (nieliczne) zajmuje podzespół chrobotkowy, mniej suche - podzespół gruszyczkowy, a średnio wilgotne (świeże) - podzespół typowy. Pierwsza postać wyróżnia się znikomym pokryciem warstwy runa przez rośliny kwiatowe, ale za to bogatą warstwą przyziemnych porostów (chrobotków), które, przez swój masowy udział, zabarwiają dno boru na kolor szaroniebieski. Postać druga posiada runo niskie i też niepozorne (wyraźnie uwidacznia się iglasta ściółka) ale właśnie w nim znaleźć można charakterystyczne dla zespołu gruszyczki i okazy niewielkiego storczyka tajęży jednostronnej. W runie postaci typowej dominują krzewinki, a przede wszystkim bażyna czarna. 3.2.7. Zbiorowiska synantropijne Roślinność synantropijna to taka, która towarzyszy człowiekowi, z tym wszakże zastrzeżeniem, że dotyczy to zbiorowisk powstających spontanicznie, choć w warunkach skrajnej antropopresji. Określenie to nie dotyczy więc układów roślinnych, które istnieją jako efekt świadomej woli i działalności człowieka (jak np. klombów, kompozycji ogrodowych, parkowych, itp.). Składa się na nią tzw. roślinność segetalna, która obejmuje zbiorowiska chwastów w uprawach oraz ruderalna - związana z osadami, gruzowiskami, drogami, itp. 33 Zbiorowiska roślin segetalnych można z kolei podzielić na towarzyszące uprawom zbożowym oraz - uprawom okopowym i ogrodowym. W łanach zbóż gminy, na glebach uboższych, rozwija się pospolicie zespół chłodka drobnego i czerwca rocznego. Jest on charakterystyczny dla Pomorza, ma bowiem wyraźnie subatlantycki charakter i występuje głównie w północno-zachodniej części Polski. Uprawom zbożowym na żyźniejszych glebach gliniasto-piaszczystych i gliniastych towarzyszą: zespół skrytka polnego i rumianku pospolitego - o podobnych walorach geograficznych jak wyżej wymieniony oraz zespół maku polnego. W uprawach roślin okopowych, na mniej żyznych piaskach gliniastych rozwija się: zespół chwastnicy jednostronnej i włośnicy zielonej. Zespół wyróżnia się również udziałem acidofilnych gatunków siedlisk piaszczystych, podobnie jak w zespole chłodka drobnego i czerwca rocznego, z którym są sprzężone w płodozmianie. Na glebach żyźniejszych o obojętnym odczynie (pH) uprawom okopowym towarzyszy często zespół dymnicy pospolitej oraz, znacznie rzadziej, zespół sporka polnego i złocienia polnego. Także i te subatlantyckie zespoły, ze względu na zasięg terytorialny, wyróżniają region Pomorza z całego obszaru Polski. Rzadkim na Pomorzu i nie częstym w całym kraju jest zespół szczawika żółtego i komosy wielonasiennej. Jego płaty stwierdzono w dolinie Pijawicy koło Wykrotów. W uprawach ogrodowych na glebach żyznych, bogatych w azot i optymalnie wilgotnych, typowym i częstym zbiorowiskiem jest zespół żółtlic i włośnicy zielonej. Ze zbiorowisk reprezentujących na terenie gminy roślinność ruderalną najlepiej rozwiniętymi i najczęściej spotykanymi są tzw. “zbiorowiska dywanowe”. Występują w miejscach wydeptywanych, a więc na słabiej uczęszczanych drogach i ich poboczach, ścieżkach, placach, podwórzach, itp. Pospolitym zbiorowiskiem jest zwłaszcza zespół życicy trwałej i rdestu równolistnego. Wzdłuż poboczy dróg leśnych, na żyźniejszych siedliskach rozciągają się tu i ówdzie wąskie płaty zespołu głowienki pospolitej i babki zwyczajnej, a na nawierzchni placów, podwórzy i brukowanych dróg, w szczelinach między kamieniami, wykształca się, złożony z mszaków i roślin jednorocznych, zespół prątnika srebrzystego i karmnika rozesłanego. Pod płotami, przy budynkach, na składowiskach, wysypiskach, także niektórych podwórkach rozwijają się, niekiedy tylko fragmentarycznie w zubożałych florystycznie postaciach, zbiorowiska mniej lub bardziej azotolubne. Do częstszych spośród nich należą: zespół stulichy psiej, zespół pyleńca pospolitego oraz zespół wrotyczy pospolitej i bylicy pospolitej. 34 Na terenach parków podworskich i innych skupisk “wysokiej zieleni”, a zwłaszcza przy ich granicach (okrajkach), wykształciły się spontanicznie zbiorowiska, które występowały, bądź występują nadal, na skrajach lasów i zarośli. Ponieważ wiążą się także z krajobrazami przekształconymi można traktować je jako zbiorowiska synantropijne. Należy do nich, często występujący, ziołoroślowy zespół podagrycznika pospolitego. W jego płatach synantropijnych gatunkowi przewodniemu towarzyszy szereg innych przywiązanych do ludzkich siedlisk roślin. Są to m. in.: jasnota biała, perz właściwy, gwiazdnica zaniedbana. Na terenie parków dworskich w Złakowie i Pieńkowie oraz we wsi Górsko rozwinęły się płaty zespołu lepiężnika różowego. Zbiorowisko to wyróżnia się w terenie wybitnie, bowiem lepiężnik wczesną wiosną wykształca dorodne kwiatostany, a latem - wielkie liście. Zespół z panującą trybulą leśną rozwija się często jako okrajek “wysokiej zieleni” np. granicznych zakrzewień i żywopłotów ale zawsze w sąsiedztwie użytków zielonych. Występuje również na poboczach dróg biegnących przez obszary łąkowe. 4. Występowanie chronionych siedlisk przyrodniczych W gminie Postomino stwierdzono występowanie siedlisk przyrodniczych, które zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dania 14 sierpnia 2001roku (ANEKS) zostały poddane ochronie. Sposobem ochrony tych siedlisk jest, według ustawy o ochronie przyrody, ustanowienie obiektów chronionych przewidzianych ustawą, tam gdzie wymienione są siedliska mogą znaleźć dogodne warunki. Poniżej zaprezentowano, listę chronionych siedlisk i symbole obiektów istniejących i przewidzianych do ochrony, omówionych szerzej w rozdziale V niniejszego opracowania. Tabela II-1. Chronione siedliska i ich lokalizacja w istniejących i proponowanych do ochrony obiektach w gminie Postomino. L.p. Nazwa zbiorowiska / siedliska Stanowisko 1. klify na wybrzeżu Bałtyku Jarosławiec i okolice OC - 1A, Wicko Morskie, w istniejącym (OCHK - I). 2. nadmorskie wydmy białe Między Jarosławcem a Wiciami zbiorowiska te ograniczają swój areał do stosunkowo wąskiego pasa wydm przednich, w istniejącym (OCHK - I). 3. nadmorskie wydmy z zaroślami rokitnika i wierzby piaskowej Jarosławiec i okolice OC - 1A. 35 4. lasy mieszane na wydmach nadmorskich Jarosławiec i okolice OC - 1A, Wicko Morskie, Wickie Wydmy, całe wybrzeże Bałtyku w gminie. 5. wydmy śródlądowe szczotlichowymi murawami Na zachód i południe od Jarosławca, koło Naćmierza (Krucze Gniazdo), na półwyspie jeziora Wicko, koło Złakowa i Staniewic. 6. starorzecza i inne naturalne, eutroficzne zbiorniki wodne Rzeka Wieprza OC- 7, na południe od Tyna, i Staniewic, Moszczeniczki, Głównicy, Klasztornej, w przewidzianym do ochrony (ZPK - 3). 7. mokre łąki użytkowane ekstensywnie Północna część gminy w okolicach Rusinowa, Jarosławca (OC - 1A), Jezierzan, Łącka, Kolina, na Złakowskich Bagnach oraz w dolinach rzek o szerokich odcinkach równi zalewowych np. Wieprzy OC - 7 między Staniewicami, i Tynem, Pijawicy, na północnywschód od Tyna, Świdnika na południe od Bylicy, w istniejącym (OCHK - I). 8. torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą, zdegradowane lecz zdolne do stymulowanej regeneracji Oddz. 117d obręb Stary Kraków (na południowy - wschód od Chudaczewa) oraz w kompleksie leśnym na południowy wschód od Pałówka (po północnej stronie drogi do Sycewic, koło siedziby L-ctwa Sycewice) w przewidzianym do ochrony (UE - 9 i UE - 11). 9. torfowiska przejściowe i trzęsawiska Oddz. 116b obręb Stary Kraków (na południowy - wschód od Chudaczewa) oraz w kompleksie leśnym na południowy wschód od Pałówka (po północnej stronie drogi do Sycewic, koło siedziby L-ctwa Sycewice). 10. kwaśna buczyna niżowa Dolina Świdnika, Klasztornej i Marszewki, południowy-wschód od jeziora Wicko OC 1 B. Od południa ograniczony jest on linią łączącą wsie: Ciechosław, Postomino, Pieńkowo, Chudaczewko, Kanin, Wszędzień i Naćmierz, w przewidzianym do ochrony (ZPK - 2). 11. grąd subatlatycki Dwa oddzielne kompleksy w południowozachodniej i we wschodniej części gminy. Jeden mniejszy pomiędzy Kaninem, Masłowicami, Roninem, drugi większy między Pieńkówkiem, Mszanem, Pieńkowem, Postominem, Wykrotami, Pieszczem i Tynem. 12. acidofilne dąbrowy brzozowo - dębowy z i acidofilny las Między wsiami Postomino, Mszane, Kłośnik i Wykroty, a także w północno-zachodniej części gminy między jej granicą, oraz wsiami: Bylica, Naćmierz i Rusinowo oddz. 30, 31 obręb Stary Kraków, w istniejącym (OCHK - 36 I). 13. brzezina bagienna W leśnej części Złakowskich Błot oraz w oddz. 103g, 116b, 117d, 172 obręb Stary Kraków, a także na torfowisku położonym na południowy wschód od Pałówka (przy granicy gminy), w istniejącym (OCHK - I), w przewidzianym do ochrony (UE - 2). 14. sosnowy bór bagienny Koło torfowiska na południowy wschód od Pałówka przy granicy gminy, w przewidzianym do ochrony (UE - 14). 15. łęg jesionowo-olszowy W dolinie Główniczki między Rusinowem, Naćmierzem i Jarosławcem, w zagłębieniach terenu na północ i zachód od Rusinowa, w nieckach wytopiskowych między Marszewem i Budzisławem oraz między Pieszczem, Nosalinem i Tłukami, a także w dolinie Wieprzy, Moszczeniczki. Marszewki, rynnie górnego odcinka Stobnicy, rynnie Pijawicy między osadą Ilnica i wsią Tyn, oraz w rynnie lewego dopływu Świdnika na zachód od wsi Wszędzień, w przewidzianym do ochrony (ZPK - 2, ZPK - 3). 16. olsy i łozowiska W dolinie Główniczki między Rusinowem, Naćmierzem i Jarosławcem, w zagłębieniach terenu na północ i zachód od Rusinowa, w nieckach wytopiskowych między Marszewem i Budzisławem oraz między Pieszczem, Nosalinem i Tłukami, a także w dolinie Wieprzy, Moszczeniczki. 17. nadmorski bór bażynowy Na wydmowych odcinkach brzegu Bałtyku są to wąskie pasy wybrzeża na krótkim odcinku, na zachód od Jarosławca, w istniejącym (OCHK - I) oraz w przewidzianym do ochrony ZPK - 1. 5. Inwentaryzacja flory gminy 5.1. Ogólna charakterystyka flory Flora roślin naczyniowych gminy Postomino liczy 584 gatunki roślin naczyniowych (ANEKS). Należą one do 87 rodzin. Liczba gatunków w poszczególnych rodzinach jest bardzo zróżnicowana: od 1 (18 rodzin) do 58( w rodzinie złożone). 37 5.2. Charakterystyka flory chronionej Podstawę prawną ochrony gatunkowej roślin stanowi w Polsce Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. (Dz. U. Nr 106, poz. 1167). Na obszarze gminy Postomino, w wyniku przeprowadzonej inwentaryzacji, stwierdzono występowanie 28 gatunków chronionych, w tym ochronie ścisłej podlega 20, a ochronie częściowej 8 gatunków. Do najważniejszych gatunków chronionych na terenie gminy należą: bluszcz pospolity paprotka zwyczajna kruszczyk rdzawoczerwony grzybienie białe grążel żółty Poza bluszczem pospolitym i paprotką zwyczajną, które w skali gminy występują stosunkowo często, pozostałe gatunki znaleziono tylko na pojedynczych stanowiskach. Populacje widłaków są ponadto bardzo nieliczne, można więc sądzić, że lokalnie są gatunkami ginącymi. Populacje grążela żółtego i grzybieni białych są na swych stanowiskach liczne i nie będą zagrożone jeśli nie zostaną zniszczone ich siedliska. W tabeli poniżej przedstawiono kategorie zagrożeń według czerwonych ksiąg i list roślin dla taksonów chronionych i zagrożonych wyginięciem na Pomorzu. Poszczególne kategorie zagrożeń oznaczają: Ex - gatunki wymarłe i zaginione, E - wymierające, których przeżycie jest mało prawdopodobne, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia, V - narażone; jeśli nie przestaną działać czynniki powodujące zagrożenie, w niedalekiej przyszłości znajdą się w kategorii wymierających na Pomorzu Zachodnim, R - rzadko spotykane, tzn. o ograniczonych zasięgach geograficznych, o małych obszarach siedliskowych lub też występujące w dużym rozproszeniu; ustępujące ze swoich stanowisk, jeśli nie przestaną działać czynniki powodujące zagrożenie w przyszłości znajdą się w kategorii narażonych, I - gatunek o nieokreślonym zagrożeniu (E, V lub R), K - gatunek o zagrożeniu niedostatecznie znanym. Dla czerwonych list Meklemburgii i Brandenburgii zastosowano następujące oznaczenia: 0 – gatunki wymarłe lub zaginione, 38 1 – gatunki zagrożone wymarciem, 2 – gatunki silnie zagrożone, 3 – gatunki zagrożone, 4 dla Meklemburgii a R dla Brandenburgii – gatunki potencjalnie zagrożone, ? – gatunki o nieokreślonym zagrożeniu. Tabela II-2. Wykaz stanowisk gatunków chronionych i częściowo chronionych stwierdzonych na terenie gminy Postomino (Inwentaryzacja 2001/2002) Przyjęte skróty: E – Europejska czerwona lista roślin, PL – Lista roślin zagrożonych w Polsce (Zarzycki, Wojewoda, Heinrich 1992), PZ - Ginące i zagrożone rośliny naczyniowe Pomorza Zach. i Wielkopolski (Żukowski, Jackowiak, 1995), KB – Gatunki roślin naczyniowych objęte Konwencją Berneńską, DH - Gatunki roślin naczyniowych objęte Dyrektywą Habitatową, CL – czerwona lista m - Meklemburgii, b – Brandenburgii. Gatunki objęte ochroną ścisłą Lp Nazwa gatunku 1. Bluszcz pospolity 2. Dzięgiel nadbrzeżny 3. Grążel żółty 4. Grzybienie białe 5. Kruszczyk błotny E PL PZ KB DH CL m/b Lokalizacja Liczba stanowisk Park podworski w Pieńkowie, Postominie, Pieszczu A Pieszczu B, Złakowie, Góra Krucze Gniazdo, Zarośla nad Marszewką, na północ od Mazowa, przy moście na Wieprzy, N-ctwo Sławno, oddz. 71a, 106p, 121d, 170j,m, 171h, 172x, Nctwo Ustka, oddz. 354b. Dolina Wieprzy Tłuków (ZPK 3). koło 1 Nie zagrożone jez. rz. 4 Nie zagrożone Łącko, kanał do jez. Wicko, Jez. Pieńkowo. 2 Nie zagrożone Łącko, kanał do Wicko, Starorzecze Wieprzy. V V 2/2 16 Nie zagrożone Park podworski Zakłowie. w 1 Nie 39 zagrożone 6. Kruszczyk rdzawoczerwo ny 7. Listera jajowata 8. Mikołajek nadmorski 9. Orlik pospolity 10. Paprotka zwyczajna 11. Podkolan biały 12. Pomocnik baldaszkowy 13 Rokitnik zwyczajny 14. Rosiczka okrągłolistna 15. Storczyk plamisty 16. Storczyk szerokolistny V V V V -/R Jarosławiec, na wschód od głównego zejścia na plażę, N-ctwo Sławno, oddz. 27a. 2 Nie zagrożone 3/3 400 m na północny wschód od drogi Pieszcz-Pałowo (UE 6), obniżenie nad jeziorem Wicko. 2 Nie zagrożone 1/- Oddz. 260 Morskiego w plaża biała. 1 Nie zagrożone 4/0 2/2 Urzędu Słupsku, Jarosławiec, wierzchowinie klifu. na Na północ od Mazowa, przy moście na Wieprzy, Tyń - wyspa leśna, Oddz. 261, Urząd Morski w Słupsku, N-ctwo Sławno, oddz. 31a,i, 117d, 118n, 172x, Nctwo Ustka, oddz. 151Dd. 9 Nie zagrożone Obniżenie nad jeziorem Wicko, N-ctwo Ustka, oddz. 354b. 2 Nie zagrożone N-ctwo Sławno, oddz. 24b. 1 Nie zagrożone Oddz. 260, Urząd Morski w Słupsku. 1 Nie zagrożone N-ctwo Sławno, 116b, 117d. 2 Nie zagrożone 1/3 R V I V 3/3 1 Nie zagrożone oddz. 2/2 Gytiowisko przy drodze polnej Nosalin - Pałowo, obniżenie nad jeziorem Wicko, zatorfiona łąka ostrożeniowa nad jez. Wicko, N-ctwo Sławno, oddz. 71a. 4 Nie zagrożone 2/2 Gytiowisko przy drodze polnej Nosalin - Pałowo, obniżenie nad jeziorem 4 Nie 40 17. Śnieżyca wiosenna 18. Śnieżyczka przebiśnieg 19. Tajęża jednostronna 20. V -/1 I V Wiciokrzew pomorski Wicko, zatorfiona łąka ostrożeniowa nad jez. Wicko, wschodni brzeg jeziora Marszewo. zagrożone Park podworski w Pieszczu A i Pieńkowie. 2 Nie zagrożone Park podworski Zakłowie, przydroże Korlinie. w w 2 Nie zagrożone Jarosławiec, na wschód od głównego zejścia na plażę. 1 Nie zagrożone 400 m na pólnocny wschód od drogi Pieszcz-Pałowo (UE 6), lężek, zarośla śródpolne, Jarosławiec, brzeg Głównicy, Złakowo, jar za wsią, Rusinowo, zarośla śródpolne, Gytiowisko koło Bylicy (OC 5), N-ctwo Sławno, oddz. 98a, 148a, 146g, 126d, 71a, 31a, 32c, 24b, 23p, 217a, 117c, 116c, 103g,n, 119j, 121d, 106p,n, 105i, N-ctwo Ustka, oddz. 151Ca, 354b, 151Dd, oddz. 261, Urząd Morski w Słupsku. 29 Nie zagrożone Zatorfiona łąka ostrożeniowa nad jez. Wicko, Łącko – torfowisko niskie, torfowisko przejściowe koło Pałowa, Wszędzień – łąka na torfach niskich. 4 Nie zagrożone 400 m na północny wschód od drogi Pieszcz-Pałowo (UE 6, Starorzecze rz. Wieprzy, łąka koło leśnictwa Radosław, gytiowisko przy drodze polnej Nosalin – Pałowo, Kanin – zarośla przy rowie melioracyjnym, wschodni brzeg jez Marszewo, oddz. 16 Nie zagrożone Gatunki objęte ochroną częściową 21. 22. Bobrek trójlistkowy Kalina koralowa -/3 41 260, Urząd Morski w Słupsku, N-ctwo Sławno, oddz. 98a, 71a, 130b, 126d, 24b, 103n, N-ctwo Ustka, oddz. 142Ci, 354b. 23. 24. 25. 26. 27. 28. Kocanki piaskowe Łącko- suche przydroże. 1 Nie zagrożone Konwalia majowa Dolina Wieprzy przy ujściu Moszczeniczki, Tyn wyspa leśna, skarpa doliny Wieprzy, N-ctwo Sławno, oddz. 147c, 148a, 146g, 170j,m, N-ctwo Ustka, oddz. 354b. 9 Nie zagrożone Kruszyna pospolita Dolina Wieprzy, N od Mazowa, przy moście na Wieprzy, południowowschodni brzeg jez. Marszewo, N-ctwo Sławno, oddz. 23p, 171h, N-ctwo Ustka, oddz. 142Hd,Ci, 151Ca. 8 Nie zagrożone Marzanka wonna Góra Krucze Gniazdo, Góra Krecich, Tyn - wyspa leśna, skarpa doliny Wieprzy, park podworski w Postominie i Pieszczu B, oddz. 260, Urząd Morski w Słupsku, N-ctwo Sławno, oddz. 146g, 98a, 71a, 171h, N-ctwo Ustka, oddz. 354b. 12 Nie zagrożone Porzeczka czarna 400 m na północny wschód od drogi Pieszcz-Pałowo (UE 6), Starorzecze rz. Wieprzy, Tyn - wyspa leśna, park podworski w Pieszczu B, N-ctwo Sławno, oddz. 98a, 146g, 130b, 172o, 171k,d. 10 Nie zagrożone Turzyca piaskowa Droga leśna Nosalin Tłuki, oddz. 260, 261, Urząd Morski w Słupsku, N-ctwo Ustka, oddz. 142Hd. 4 Nie zagrożone 42 5.3. Gatunki wymarłe, ginące i zagrożone wyginięciem znajdujące się w czerwonych księgach regionalnych i ponadregionalnych Na obszarze gminy, zgodnie z inwentaryzacją przeprowadzoną w 2002 roku, występuje 6 gatunków regionalnie zagrożone wymarciem, licząc tylko dwie kategorie – „E” oraz „V”. Do wymierających należy 1 („E”), natomiast 2 są narażone na wymarcie„V”. Poza tym 3 są zagrożone wymarciem w stopniu „R”, czyli ze względu na rzadkość występowania na Pomorzu Zachodnim. Wykazano je wraz ze stanowiskami poniżej w tabeli. Tabela II-3. Wykaz stanowisk gatunków flory ginącej i zagrożonej wymarciem na obszarze gminy oraz flory będącej przedmiotem zainteresowania Konwencji Berneńskiej i Dyrektywy Habitatowej (Inwentaryzacja 2001/2002) Przyjęte skróty: PL – Lista roślin zagrożonych w Polsce (Zarzycki, Wojewoda, Heinrich 1992), PZ - Ginące i zagrożone rośliny naczyniowe Pomorza Zach. i Wielkopolski (Żukowski, Jackowiak, 1995), KB – Gatunki roślin naczyniowych objęte Konwencją Berneńską, DH - Gatunki roślin naczyniowych objęte Dyrektywą Habitatową, CL – czerwona lista m - Meklemburgii, b – Brandenburgii. Kategoria zagrożenia Lp 1. Nazwa gatunku PL Czosnek niedźwiedzi PZ E 2. Kokorycz wątła R 3. Komosa strzałkowata R 4. 5. Rolnica polna Stokłosa żytnia V* V V KB DH CL m/b 0/3 3/2 Lokalizacja Stwierdzenie w sezonie 2001/2002 Uwagi Pieszcz, wilgotne zarośla nad rzeką Moszczeniczką. Płat o pow. 12m2. 1 stanowisko nie zagrożone Na północ od Mazowa przy moście na Wieprzy, N-ctwo Manowo, oddz. 171h. 2 stanowiska nie zagrożone Pieszcz, Łącko. 2 stanowiska nie zagrożone 2/2 Kanin - w uprawie pszenicy, Łącko - w uprawie buraków cukrowych. 2 stanowiska nie zagrożone 1/1 Naćmierskie Wzgórza w uprawie żyta, Królewo - w uprawie żyta. 2 stanowiska nie zagrożone 43 Tobołki przerosłe 6. R* 1/2 Wykroty - w uprawie buraków na glebie gliniastej. 1 stanowisko nie zagrożone Objaśnienia: * - według Warcholińskiej (1994) 5.4. Charakterystyka flory będącej przedmiotem zainteresowania Konwencji Berneńskiej i Dyrektywy Habitatowej oraz list CORINE Z gatunków objętych ochroną na podstawie Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21.05.1992 r w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory, na terenie gminy występują: śnieżyczka przebiśnieg (prawdopodobnie tylko na stanowiskach synantropijnych) park podworski w Złakowie oraz przydroże w Korlinie, widłaki występują w przewidzianym do ochrony ZPK-1. W załączniku V do w/w Dyrektywy wykazano gatunki roślin, których pozyskiwanie i eksploatacja ze stanu dzikiego mogą podlegać działaniom w zakresie zarządzania. Oprócz porostów i torfowców, należy do nich mech Leucobrium glaucum oraz wszystkie gatunki widłaków. We florze gminy nie stwierdzono ani jednego gatunku rośliny figurującej w Załączniku 1 Konwencji Berneńskiej. Z gatunków znajdujących się na liście podstawowej CORINE występuje - traganek piaskowy. 5.5. Charakterystyka flory wymarłej Tabela II-4. Wykaz stanowisk gatunków flory wymarłej na obszarze gminy Postomino Lp. Nazwa gatunku Dane o stanowiskach. Ostatnie stwierdzenie (rok) Wykaz stanowisk koło 1. Goryczuszka polna Wrzosowisko Rusinowa. 2. Lepnica dwudzielna Uprawa koniczyny Naćmierzu. 3. Mlecznik nadmorski Na północ od jeziora Wicko. Herbarium SLTC (Zielnik *MD 1935) Nie odnaleziono 4. Perz sitowy Wydmy w Jarosławcu. Holzfuß (1925) Nie odnaleziono w Holzfuß (1925) Nie odnaleziono Holzfuß (1925, 1937) Nie odnaleziono 44 Pięciornik wiosenny Sucha murawa Jarosławcu. 6. Podejźrzon marunowy Łąka koło Jarosławca. 7. Podejźrzon pojedynczy Północny Wicko. 8. Podejźrzon rutolistny Łąka koło Królewa. Herbarium SLTC (Zielnik *MD 1931) Nie odnaleziono 9. Turzyca Hosta Mokra łąka nad Głównicą. Holzfuß (1925) Nie odnaleziono brzeg w Holzfuß (1925) Nie odnaleziono 5. Holzfuß (1925) Nie odnaleziono jeziora Holzfuß (1925) Nie odnaleziono 10. Wrzosiec bagienny 2 stanowiska: 1 km na północ od Złakowa, 2 km na północ od Złakowa. Jasnowska, Jasnowski (1979). Złakowskie Błota graniczą z torfowiskiem wysokim na Zaleskich Bagnach (gmina Ustka). Nie odnaleziono 11. Wrzosiec bagienny Kanin torfowisko. Holzfuß (1925) Nie odnaleziono Objaśnienia: * MD – zielnik Muzeum w Darłowie (Misiewicz 1977) 5.6. Ogólna charakterystyka zagrożeń i perspektyw gatunków roślin chronionych, zagrożonych wyginięciem, rzadko spotykanych Stanowiska gatunków roślin chronionych, zagrożonych wyginięciem i rzadkich, w większości przypadków są to gatunki związane z siedliskami torfowisk niskich na terenach rozległych obniżeń przymorskich równi zalewowych rzek i strumieni, z siedliskami żyznych lasów liściastych (grądów buczyn i łęgów) oraz zróżnicowanych postaci nadmorskiego boru bażynowego. Stanowiska tych gatunków wraz z dobrze zachowanymi fragmentami ich siedlisk, wytypowano do objęcia ochroną w formie zespołów przyrodniczo-krajobrazowych i użytków ekologicznych. Na pozostałych obszarach są zagrożone przede wszystkim masową, niekontrolowaną penetracją turystyczną, oraz odwadnianiem gruntów użytkowanych rolniczo. Do gatunków zagrożonych należą również rzadko spotykane gatunki synantropijne, związane z uprawami. 45 5.7. Charakterystyka flory będącej przedmiotem zbioru dla celów leczniczych Cechy użytkowe poszczególnych gatunków wyróżniono skrótami: RL – roślina lecznicza, FP II, III, IV – Farmakopea Polska, ML – tradycyjna, ludowa medycyna ziołowa, RT – roślina trująca, USL – Urzędowy Spis Leków. Wykaz gatunków, które mogą być zbierane bez szczególnych ograniczeń: 1. Babka lancetowata RL 22. Pięciornik gęsi RL, ML 2. Babka zwyczajna RL 23. Podagrycznik pospolity RL, ML 3. Barszcz zwyczajny RL, ML 24. Podbiał pospolity RL, FP II, III, IV 4. Bluszczyk kurdybanek RL, ML 25. Pokrzywa zwyczajna RL, ML, WLP 5. Borówka czarna RL, FP IV, USL 26. Płonicznik nagi RL, FP IV 6. Brzoza brodawkowata RL, FP IV 27. Rdest ostrogorzki RL, FP II, III, IV 7. Bylica pospolita RL, ML 28. Rdest ptasi RL, FP II, III, IV 8. Chaber bławatek RL, ML 29. Róża dzika RL 9. Chrzan pospolity RL 30. Rzepik pospolity RL, ML 10.Dziurawiec zwyczajny RL, USL, FP IV, RL 31. Rumianek pospolity RL, FP II, III, IV 11. Dymnica pospolita RL, RT 32. Rumianek bezpromieniowy RL, ML 12. Glistnik jaskółcze ziele RL, RT 33. Stokrotka pospolita RL, ML 13. Jaskier ostry RL, ML, RT 34. Szczaw kędzierzawy RL, ML 14. Kasztanowiec zwyczajny RL, USL 35. Szczaw zwyczajny RL, ML 15. Krwawnik pospolity RL, FP II, III, IV 36. Ślaz zaniedbany RL, ML 16. Lipa drobnolistna RL, FP II, III, IV 37. Śliwa tarnina RL 17. Malina właściwa RL, FP II, III, USL 38. Tasznik pospolity RL, USL 18. Mniszek pospolity RL, FP II, III, IV 39. Trzcina pospolita RL, ML 19. Marchew zwyczajna RL, ML 40. Wiesiołek dwuletni RL 20. Niecierpek pospolity RL, ML 41. Wrotycz zwyczajny RL, RT 46 21. Nostrzyk żółty RL, FP IV 42. Perz właściwy RL W gminie Postomino nie ma gatunków leczniczych, które z jakichkolwiek powodów nie powinny być zbierane. Według informacji Herbapol Słupsk w gminie głównym surowcem zielarskim jest: dziki bez czarny RL; FP II, III, IV; ML Rośliny objęte ochroną częściową mogą być zbierane w celach leczniczych w gminie Postomino: konwalia majowa RL; RT; FP II, III, IV – może być zbierana nad brzegami Wieprzy kruszyna pospolita RL; FP III, IV – może być zbierana w dolinie Wieprzy 5.8. Charakterystyka flory wymagającej podjęcia działań konserwatorskich Tabela II-5. Wykaz stanowisk gatunków flory wymagającej podjęcia działań konserwatorskich. Lp. Gatunek Diagnoza stanowiska pod względem naturalności Lokalizacja, liczba stanowisk 1. Borówka bagienna Torfowisko N-ctwo Ustka, obręb Słupsk, oddz. 633, 1 stanowisko 2. Modrzewnica zwyczajna Torfowisko N-ctwo Ustka, obręb Słupsk, oddz. 633, 1 stanowisko 3. Przetacznik lśniący Stanowisko segetalne Staniewice, ziemniaków, 1 stanowisko w uprawie 4. Rolnica polna Stanowisko segetalne Kanin, w uprawie pszenicy, Łącko, w uprawie buraków cukrowych, 2 stanowiska 5. Tobołki przerosłe Stanowisko segetalne Wykroty, w uprawie buraków, na glebie gliniastej, 1 stanowisko 6. Charakterystyka zieleni parkowej, przykościelnej i pomniki przyrody Parki wiejskie, aleje oraz starodrzewy przykościelne i cmentarne stanowią wartościowy element krajobrazu gminy zarówno jako składnik szaty roślinnej i ostoja fauny, 47 jak część zasobów kulturowych. W obrębie tej gminy znajdują się zadrzewienia o charakterze parkowym, starodrzewy przykościelne, cmentarne i inne obszary z interesującą roślinnością. Często stanowią one jedyne enklawy zieleni zgodne z siedliskami i dlatego warto zachować je nie tylko jako obiekty kulturowe, ale także jako wyspy ekologiczne w rolniczym krajobrazie. 6.1. Parki pałacowe, dworskie i przykościelne Zgodnie z Ustawą o Ochronie i Kształtowaniu Środowiska (Dz. U. Nr 49, poz.196 z 1994r.) i Ustawą o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. Nr 16 poz.78 z 1995r.) oraz Rozporządzeniem Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska w sprawie zasad uznawania terenów zadrzewionych na obszarach wsi za parki wiejskie, ochrony tych parków i zarządzania nimi (Dz. U. Nr 21, poz. 80 z 1980r.), parki wiejskie podlegają ochronie niejako „automatycznie”. Ustawowo zapewnione jest też wykonywanie na ich terenie zabiegów pielęgnacyjnych, w celu zachowania ich walorów przyrodniczych i estetycznych. Na obszarze gminy zinwentaryzowano 4 parki podworskie i 1 przykościelny stanowiące cenne skupiska zieleni wysokiej, wszystkie obiekty uznane są za zabytki i zapisane są w rejestrze zabytków Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Zestawienie tych obiektów przedstawiono poniżej w tabeli. Tabela II-6. Wykaz parków gminy Postomino stwierdzonych w trakcie inwentaryzacji w sezonie 2001/2002 r. Nazwa i rodzaj Lokalizacja parku, Lp. Nr. rejestru powierzchnia [ha], zabytków oraz ewentualny właściciel 1. Pieszcz Park dworski, nr. rej. 536 z dnia 30.12.1965r. Część A parku o pow. 1,40 ha jest własnością gminy Postomino, Część B parku o pow. 4,27 ha jest w użytkowaniu AWRSP Gdańsk, OT/Słupsk Opis parku Park tworzą dwa tereny zieleni wysokiej podzielone pasem pól uprawnych – Pieszcz A i Pieszcz B. Początki parku sięgają 1782 r., który założyła Magdalena Regina von Krokow. Dwór został zbudowany w 1884 r. w stylu romantycznym, gdy właścicielem był Max Deicke. Od 1885 majątek przejął prawny spadkobierca Pieszcza (Peest) – Ernst, Heinrich von Below, którego nagrobek zachował się w parku B. W 1905 r. rozbudował dwór i postawił oranżerię. Po wojnie do 1950 r. w pałacu stacjonował oddział Armii Radzieckiej. Zarówno park, jak i dwór uległy zniszczeniu. Pomieszczenia pałacu przerobiono 48 na magazyny zbożowe, popadał on w ruinę i w połowie lat osiemdziesiątych XX wieku został wyburzony. W parku B wydzielono kwaterę o pow. 0,8 ha do wypasania bydła i ta część jest najbardziej zniszczona. W parku A rosną wyłącznie drzewa rodzime. Trzon drzewostanu stanowią jesiony i wiązy. Te ostatnie częściowo zaatakowane grafiozą. Park zniszczony, bez czytelnego układu ścieżek, podrost stanowi gąszcz samosiewu wiązowego i wierzbowego. W parku B oprócz dominantów: dębów szypułkowych i wiązów polnych, spotyka się ciekawe gatunki: dębów szypułkowych odm. stożkowej, świerka kłującego, jodły kalifornijskiej i klonu srebrzystego. 2. Pieńkowo nr. rej. 245 z dnia 14.04.1987r. Park dworski, pow. 7,39 ha Właściciele prywatni: Małgorzata i Wojciech Romaniszyn 3. Postomino nr. rej. 404 z dnia 27.04.1964r. Park dworski, pow. 3,90 ha Właścicielem parku jest gmina Postomino Pennekow (Pieńkowo) stanowiło własność rodu von Below do końca 1945 r. Nad jez. Pieńkowskim (dziś w tym miejscu park) istniał majątek Seehof (Stawiska), którego właścicielką była Sybille Schach von Wittenau. Pałac zbudowany w latach 1905-06. Park powstał prawdopodobnie w tym samym czasie. Pierwotnie miał kształt regularnego prostokąta, opierającego się w części północno-wschodniej o malownicze jezioro i dwa oczka zamienione później na stawy. Drzewostan stanowią buki zwyczajne, klony pospolite, dęby szypułkowe i jesiony wyniosłe. Nielicznie występują klony jawory, robinie akacjowe, olsze czarne, wierzby białe i świerki pospolite. W sąsiedztwie pałacu rośnie sporo cisów, dąb szypułkowy forma kolumnowa i buk zwyczajny odmiana purpurowa zwisająca. Park powstał w II połowie XIX w. Majątek Pustamin (Postomino) odziedziczył w 1854 r. Martin von Denzin. Założył wokół parterowego pałacu (zbudowanego przez Martina von Derenthal) ogrody, do których wprowadzano nowe gatunki. Czasy świetności parku przypadają, kiedy dobrami opiekuje się syn Fritz von Denzin. Wraz z żoną Gabrielą von Below adoptują siostrzenicę Erikę von Below, która jest do 1945 roku właścicielką dóbr postomińskich. Dawny pierwotny układ parku uległ zatarciu. Dziś zachowały się jedynie zarysy dwóch alei. Jedna z nich – bukowa reprezentacyjna prowadziła do pałacu, druga – wysadzana lipami przecinała park ukośnie. Główny udział w tworzeniu drzewostanu mają: buki zwyczajne, lipy drobnolistne, jesiony wyniosłe. Uzupełnieniem składu gatunkowego są dęby: szypułkowe i bezszypułkowe, topole kanadyjskie, jodły pospolite i dęby błotne. W parku występują drzewa obcego pochodzenia: tulipanowiec, platan klonolistny, sosna Banksa, choina kanadyjska, buk zwyczajny odmiana purpurowa zwisająca. Park zaniedbany, systematycznie dewastowany (wycinanie drzew, wypalanie pni, wysypywanie śmieci, składowanie maszyn rolniczych przez Państwowy 49 Ośrodek Hodowli Zarodowej). W 1975 roku pałac sukcesywnie okradany z wyposażenia został rozebrany. Dziś jeszcze widać pozostałości po dawnej świetności dworu (ozdobne fragmenty ogrodzenia i dawnej lodowni, alejka do stawu). Do parku w części północno-zachodniej przylega osiedle mieszkaniowe i sądzić należy, że będzie wykorzystane przez mieszkańców jako teren rekreacyjny. 4. Złakowo nr. rej. 366 z dnia 08.07.1998r. PSOZ Park dworski, pow. 7,39 ha Właścicielem parku jest Marcin Kobyliński 5340/17/98 5. Łącko nr. rejestru. zabytków 393 z dnia 25.04.1966r. Wojewódzki Konserwator Zabytków Park przykościelny pow. 0,25 ha Kuria Biskupia w Koszalinie Wieś Schlackow (Złakowo) od połowy XVII w. była lennem rodu von Puttkamer. W 1910 r. Georg von Puttkamer sprzedaje majątek hrabiemu Wilhelmowi von Zitzewitz. Hrabia porządkuje teren wokół dworu, wykorzystując pozostałości dawnej enklawy leśnej (świadczą o tym stare rodzime drzewa, ogromnych rozmiarów, głównie dęby liczące kilkaset lat). W 1916 r. majątek dziedziczy jego syn Georg, który sprzedaje w 1937 r. dobra złakowskie Pomorskiemu Związkowi Wiejskiemu w Darłowie (Rűgenwalde). Do końca 1945 r. wieś była administrowana przez Związek. Park posiada kształt prostokąta, od północy i wschodu przylegają do niego pola uprawne i pastwiska, od południa i zachodu ograniczają go droga wiejska i zabudowania gospodarcze. Przez park przebiega bezimienny ciek z trzema zarastającymi stawami. Ciek płynie w jarze o zboczach 1-3 m wysokich. Nie zachował się układ alei, została jedynie ta, przez którą przepędzano bydło (z Gospodarstwa Hodowli Zarodowej) na pastwiska i łąki na Złakowskich Błotach. Plac po zburzonym pałacu w połowie lat 50tych ubiegłego wieku porasta samosiew bukowy. Pozostały również fragmenty po żywopłocie cisowym, ograniczającym część cmentarza rodowego. Największy udział w drzewostanie parku mają: dęby szypułkowe, wiązy polne, olsze czarne, jesiony wyniosłe i lipy drobnolistne. Ponadto spotyka się: buki zwyczajne, platany klonolistne, jodły pospolite i jednobarwne, kasztanowce zwyczajne oraz świerki pospolite. Park wokół kościoła gotyckiego z 1500 r. pw. Najświętszej Marii Panny. Przy kościele gotycka brama cmentarna pochodząca również z tego samego okresu. Teren wokół kościoła łącznie z cmentarzem kościelnym został obsadzony głównie lipami drobnolistnymi, zachowało się ich 21, z czego 10 jest pomnikami przyrody . Najokazalszym jest lipa o obw. 565 cm. W bezpośrednim sąsiedztwie kościoła rosną cyprysiki Lawsona, w części sąsiadującej z parkingiem – klony zwyczajne, które tworzą swoisty kształt pierścienia otaczającego dawny cmentarz. Na styku z parkiem przykościelnym rozchodzą się 4 drogi obsadzone kasztanowcami zwyczajnymi. Jedna z nich proponowana jest do ochrony. Teren wokół kościoła uporządkowany, niewątpliwie jest to zasługa 50 obecnego proboszcza Bagińskiego. parafii ks. Andrzeja Większość z wymienionych obiektów zdziczała i straciła dawną funkcję reprezentacyjno-użytkową. Największym ich walorem jest obecnie znaczenie przyrodnicze i krajobrazowe (skupiska cennego drzewostanu ze starodrzewem i licznymi drzewami o rozmiarach pomnikowych, korzystny wpływ na regulację stosunków wodnych przyległych gruntów, ostoja ptactwa, kształtowanie mikroklimatu najbliższej okolicy). Na skutek wieloletnich zaniedbań i użytkowania niezgodnego z ich pierwotną funkcją, nastąpiło w parkach wiele niekorzystnych zmian. Generalnie parki są zarośnięte samosiewem drzew i krzewów, zaniedbane, w niektórych dokonuje się samowolnego wycinania starych drzew na opał. Wszystkie parki zabytkowe wymagają uporządkowania i ochrony wg wskazań WKZ. W parkach mających szansę na zachowanie lub odtworzenie ich walorów zabytkowych należy kierować się następującymi zasadami: pielęgnować stan zdrowotny drzew, zachowując jednakże pewne egzemplarze uszkodzone na skutek starości, lub nawet martwe - są one elementem krajobrazowym i biocenotycznym, z większą troską dobierać nowe nasadzenia, w oparciu o założenia kompozycyjne, zachować pewne enklawy dzikości, jako siedliska dla różnorodnych organizmów zwierzęcych i różnych gatunków roślin, usunąć część krzewów i samosiejek pospolitych gatunków, porządkowanie dysharmonijnego krajobrazu i komponowanie zabudowy zgodnie z wymogami ochrony walorów krajobrazowych, strefy ochrony ekspozycji i krajobrazu kulturowego (na obszarach zurbanizowanych), zachowanie lub przywrócenie swobodnego dostępu do wody, kanalizowanie ruchu turystycznego, ochronę walorów przyrodniczych, zwłaszcza o cechach krajobrazu naturalnego przed zmianą stosunków wodnych, zubożeniem szaty roślinnej, dewastacją powierzchni ziemi. 6.2. Pomniki przyrody - aleje, skupiska drzew na terenie gminy Drzewa o cechach pomników przyrody występują najczęściej w parkach i we wsiach, niekiedy zaś w alejach przydrożnych. Podstawą zakwalifikowania jako pomnik przyrody 51 poszczególnych gatunków drzew było kryterium obwodów w pierśnicy i związanego z nim wieku. W gminie Postomino istnieją 3 obiekty uznane za pomniki przyrody. Są to: grupa 10 lip drobnolistnych w Łącku, plac przykościelny; lipa drobnolistna w Łącku, zagroda rolnika; grupa 3 świerków sitkajskich w Masłowicach, N-ctwo Sławno obręb Stary Kraków oddz. 85a. Proponuje się objąć tą formą ochrony następnych 13 obiektów, w tym drzew pojedynczych 10, 1 grupa drzew i 2 aleje: dąb szypułkowy, Złakowo przy ogrodzeniu posesji nr. 8c; dąb szypułkowy, Złakowo przy ogrodzeniu posesji nr. 9; lipa drobnolistna, Chudaczewko przy tartaku; lipa drobnolistna, Chudaczewko przy tartaku; lipa drobnolistna, Mazów plac w centrum wsi; lipa drobnolistna, Postomino przy drodze na Wykroty na wysokości parku podworskiego; buk zwyczajny, N-ctwo Sławno oddz. 117c; buk zwyczajny, N-ctwo Sławno oddz. 117a/b; buk zwyczajny, N-ctwo Sławno na granicy oddz. 106 m/n/o; jabłoń dzika, Łężek zadrzewienie śródpolne; grupa 10 dębów szypułkowych, Pieszcz szpaler wzdłuż drogi polnej od kościoła w kierunku wschodnim. Na skraju parku podworskiego; aleja kasztanowców zwyczajnych o długości 900m, w kierunku Łącka; aleja kasztanowców zwyczajnych o długości 2500m, od granicy gminy do Pałowa. 6.3. Okazałe drzewa Na terenie gminy Postomino stwierdzono występowanie skupisk drzew o wartościach historycznych, krajobrazowych i biocenotycznych. Stanowią one najczęściej zieleń w parkach podworskich. Z uwagi jednak na to, że drzewa rosnące na terenie parków zabytkowych, które winny podlegać opiece konserwatora zabytków z całym obiektem, nie wskazuje się ich do ochrony pomnikowej. Jednakże należy je wykazać, wyszczególniono i opisano w tabeli poniżej. 52 Tabela II-7. Okazałe drzewa zlokalizowane w parkach zabytkowych chronionych łącznie z całym założeniem parkowym L.p. 1. 2. Nazwa gatunku Odwód na wys. 1.3 m [cm] Dąb szypułkowy Dąb szypułkowy 700 445 Lokalizacja Uwagi Złakowo, park podworski. Drzewo zdrowe, okazałe, rozgałęzione, 2 konary usychają Złakowo, park podworski. Korona wysoko osadzona rozgałęziona bogato i bogato 3. Dąb szypułkowy 490 Złakowo, park podworski. Drzewo zdrowe, korona zwarta 4. Lipa drobnolistna 480 Złakowo, park podworski. Korona rozłożysta z 3 nisko zwisającymi konarami. Trzy konary usychają 5. Dąb szypułkowy 430 Postomino, park podworski. Drzewo rozłożyste, zdrowe 6. Dąb szypułkowy 420 Postomino, park podworski. Drzewo o bogato rozgałęzionej koronie 7. Lipa szerokolistna 455 Postomino, park podworski. Drzewo zdrowe o 2 odnogach 8. Buk zwyczajny 340 Postomino, park podworski. Stan bardzo dobry 9. Buk zwyczajny 335 Postomino, park podworski. Drzewo o nisko osadzonych konarach, rozłożyste 10. Dąb szypułkowy 450 Postomino, park podworski. Stan bardzo dobry 11. Dąb szypułkowy 320 Postomino, park podworski. Drzewo zdrowe, 2 konary obcięte 6.4. Kolekcje i zbiory botaniczne Na terenie gminy Postomino istnieje ogród botaniczny w Staniewicach o powierzchni 0,30 ha, użytkownikiem jest gmina, zarządcą zaś Szkoła Podstawowa. Ogród powstał w 1988 r. Pomysłodawcą i założycielem ogrodu jest p. Zdzisław Hazy, biolog z wykształcenia i zamiłowania. W urządzaniu ogrodu uczestniczyli nauczyciele i uczniowie, pomagali również rodzice. Sprowadzono sadzonki sosny czarnej, różanecznika żółtego i 53 katawbijskiego. To był początek tworzenia ogrodu, potem darowizny osób prywatnych i firm, jednak głównym inwestorem był dyr. Hazy. Dziś ogród liczy 42 gatunki rzadkich drzew i krzewów. Choć nie tylko, świerk występuje u nas pospolicie, w postaci 35-letniego strzyżonego szpaleru jest rzadkością. Niektóre to rośliny chronione: wiciokrzew pomorski, wawrzynek główkowy, bluszcz pospolity, dyptam jesionolistny. Część z nich to bogata kolekcja jałowców: chińskiego, sabińskiego, łuskowego i płożącego, czy żywotników, z dominującym zachodnim i wschodnim. Rewelacyjna jest kwatera różaneczników i cyprysików. Niektóre z roślin to rzadkości również z kraju pochodzenia: jodła kaukaska, jodła mandżurska, sosna żółta, żywornikowiec japoński. 7. Podsumowanie waloryzacji botanicznej Na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji terenowej, analizy literatury, oraz innych dokumentów i materiałów stwierdzono, że we florze gminy występuje: 581 gatunków roślin naczyniowych; 28 gatunków roślin naczyniowych chronionych, z tego 20 całkowicie i 8 częściowo (Rozp. MŚ o ochronie gatunkowej roślin z 11 września 2001 r.); aż 79 gatunków nie chronionych roślin naczyniowych rzadkich, ginących lub zagrożonych wyginięciem wpisanych na którąś z czerwonych list, tj. krajową, regionalną (Pomorza Zachodniego, Maklemburgii); 17 zbiorowisk roślinnych uznanych za chronione (Rozp. MŚ ochronie siedlisk z 14 sierpnia 2001); Do obiektów najbardziej cennych pod względem szaty roślinnej należą; - "Półwysep Wicko" wraz ze strefą brzegową jeziora - przewidziany do ochrony UE - 3 - "Bagna nad Marszewką" otoczone fragmentami zbiorowisk szuwarowych - przewidziany do ochrony UE - 6 - "Torfowiska w Pieńkowskim Lesie" wraz z zachowanymi zbiorowiskami torfowiska wysokiego - przewidziany do ochrony UE - 9 - "Pieskie Błota" wraz z zachowanymi zbiorowiskami torfowiska wysokiego przewidziany do ochrony UE - 11 - "Wydmowe wzgórza" obiekty stanowią fragmenty wydm nadmorskich - przewidziany do ochrony UE - 1 Do obiektów punktowych należy zaliczyć: 54 - 3 istniejące pomniki przyrody - do ochrony pomnikowej zaproponowano16 pomników przyrody: 10 drzew pojedynczych, grupę drzew, 2 aleje oraz 3 głazy narzutowe. Opisano 5 parków podworskich jako skupiska cennego drzewostanu ze starodrzewem i licznymi drzewami o rozmiarach pomnikowych. W celu ochrony walorów szaty roślinnej gminy zaproponowano sieć obiektów chronionych jak: użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe. Niektóre z tych obiektów powinny zostać włączone w Ekologiczny System Obszarów Chronionych (ESOCH) będący częścią sieci ogólnopolskiej EKONET-PL (rozdz. V). W oparciu o przeprowadzoną waloryzację roślinności gminy Postomino można stwierdzić, że w jej obrębie występują zbiorowiska o znaczeniu, regionalnym oraz lokalnym. Stwierdzono tu również zbiorowiska ważne w skali europejskiej i umieszczone na liście Dyrektywy Siedliskowej, tj. Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory. 55
![Pawilon główny wewnętrzno-chirurgiczny. Rzut parteru, [ryc. 10].](http://s1.studylibpl.com/store/data/000602674_1-f09afa8962aedabfd8f7451881ddeff7-300x300.png)
