Droga do społeczeństwa obywatelskiego

Droga do społeczeństwa
obywatelskiego
Dr hab. Witold Toczyski
http://panda.bg.univ.gda.pl/~toczyski/
Tożsamość narodu, jego ducha i siłę kształtują zdarzenia dziejowe.
W Polsce ostatnie 300 lat historii narodu wpłynęło na charakter
szczególnych cech Polaków. Olśniewające zrywy i żałosne klęski.
Co jest cechą Polaków ?
Czy jest to wytrwałość w pracy?
Jak wyjaśnić fenomen
Solidarności?
Jak wytłumaczyć fenomen
Karola Wojtyły?
TWÓRCZA PRZEKORA!
CREATIVE TENSION
Twórcze napięcie, niepokój,
pobudzenie, ciśnienie, dynamizm,
przekora - z wielką intensywnością
przejawiają się w charakterze
Polaków. W samorządzeniu ukazują
wady i siłę. Samorząd jest także
sceną tej gry.
TWÓRCZE NAPIĘCIE
CREATIVE TENSION
Polska czerpie swoją osobowość, siłę i niepowtarzalną
witalność z bogactwa pozornie przeciwstawnych cech,
które są własne i „oswojone”.
• jest częścią zachodu i rozumie wschód
• idealizm i finezja wobec praktyczności i zaradności
• romantyzm i pozytywizm
• cnotliwość i grzeszność
• wielkoduszność i małostkowość
• osiąganie rzeczy prawie niemożliwych
Polskie twórcze napięcie
CREATIVE TENSION
Wartości w rozwoju regionalnym (1)
Podstawowe wartości:
1. Obywatelska suwerenność jednostki – swobody
obywatelskie, przedsiębiorczość, innowacyjność, prawo do
autonomii i samorealizacji, poczucie odpowiedzialności za
własne życie i za dobro wspólne, aktywność społeczna
i polityczna sprzyjająca ładowi demokratycznemu
2. Spójność i solidarność społeczna – równe szanse
wszystkich społeczności i grup społecznych, silna
tożsamość kulturowa na poziomie lokalnym i regionalnym,
usunięcie wszelkiej dyskryminacji i integracja wykluczonych
3. Zrównoważony rozwój – orientacja na poprawę jakości
życia obecnych i przyszłych pokoleń, przy zapewnieniu
ochrony i zachowania zasobów przyrodniczych i
dziedzictwa kulturowego oraz właściwej struktury
demograficznej społeczeństwa
Wartości w rozwoju regionalnym (2)
4. Ochrona rynku i konkurencji
5. Zapewnienie równego dostępu do sądu i
ochrony konstytucyjnych praw
6. Dialog obywatelski i partnerstwo społeczne
7. Kształtowanie partnerskich relacji Polski z
państwami demokratycznymi oraz jej
uczestnictwa w globalnej polityce i gospodarce
Wartości w rozwoju regionalnym
Celem rozwoju społeczno-gospodarczego i jakości życia
– także skali regionalnej – jest realizacja społecznych
wartości i dążeń, która równoważy orientację
indywidualistyczną i kolektywistyczną, postęp
ekonomiczny z kulturowymi aspiracjami
poszczególnych wspólnot.
Z tej aksjologii ma wynikać dbałość o ekologiczne
warunki życia, wymóg łagodzenia konfliktów
międzygeneracyjnych oraz kompromis między
centralnym sterowaniem rozwojem a potrzebami i
celami społeczności lokalnych i regionalnych.
Wartości w rozwoju regionalnym
Osiągnięcie strategicznych celów rozwojowych
warunkowane harmonizacją działań
podejmowanych równolegle w trzech wymiarach:
-
strukturalnym – oddziaływanie na cechy
strukturalne gospodarki
-
przestrzennym – oddziaływanie na
zagospodarowanie przestrzeni kraju
-
regionalnym – oddziaływanie na rozwój i
konkurencyjność regionów (województw).
Podstawowe cechy
dobrego zarządzania publicznego w regionie
• koalicje władzy oparte na licznych aktorach zaangażowanych w
•
•
•
•
•
•
politykę regionalną;
publiczno-prywatne partnerstwo;
odejście od dominacji hierarchicznych instytucjonalnych struktur
władzy;
zorientowanie na partnerstwo, negocjacje, współpracę,
sieciowe powiązania jako ważniejsze formy aktywności niż
budowanie złożonych struktur instytucjonalnoadministracyjnych;
skoncentrowanie uwagi na mechanizmach podejmowania
decyzji, z uwzględnieniem powiązań i wpływów nieformalnych;
zainteresowanie rozwojem gospodarczym regionu;
uznanie dominującej roli sektora biznesu w realizacji zadań
gospodarczych.województw).
Koncepcje
instytucjonalne
rozwoju
regionalnego
Europejska Karta Samorządu Terytorialnego
1985
Art.. 3
Samorząd terytorialny oznacza prawo i rzeczywistą
zdolność społeczności lokalnych, w granicach
określonych ustawą, do regulowania i zarządzania –
na ich wyłączną odpowiedzialność i w interesie ich
mieszkańców – zasadniczą częścią spraw
publicznych.
Prawo to jest realizowane przez rady lub zgromadzenia
składające się z członków wybranych w wyborach
wolnych, tajnych, równych, bezpośrednich i
powszechnych, i które mogą dysponować organami
wykonawczymi im podlegającymi.
Europejska Karta Samorządu Terytorialnego
1985
Art. 4
Zakres działania samorządu terytorialnego
1. Podstawowe kompetencje społeczności lokalnych są
określone w Konstytucji lub w ustawie.
2. Społeczności lokalne mają – w zakresie określonym ustawą
– pełną swobodę działania w każdej dziedzinie, która nie
jest wyłączona z ich kompetencji lub nie wchodzi w zakres
kompetencji innych podmiotów władzy.
3. Kierowanie sprawami publicznymi powinno, ogólnie rzecz
biorąc, należeć do tych organów władzy, które znajdują się
najbliżej obywateli. .
Europejska Karta Samorządu Regionalnego
1997
Art.. 3
Samorząd terytorialny oznacza prawo i rzeczywistą
zdolność społeczności lokalnych, w granicach
określonych ustawą, do regulowania i zarządzania –
na ich wyłączną odpowiedzialność i w interesie ich
mieszkańców – zasadniczą częścią spraw
publicznych.
Prawo to jest realizowane przez rady lub zgromadzenia
składające się z członków wybranych w wyborach
wolnych, tajnych, równych, bezpośrednich i
powszechnych, i które mogą dysponować organami
wykonawczymi im podlegającymi.
Europejska Karta Samorządu Regionalnego
1997
Art.. 7
1. Regiony, które posiadają kompetencje dotyczące
władz lokalnych, do których stosuje się Europejska
Karta Samorządu Terytorialnego, powinny
respektować ducha i literę tej konwencji w
stosunkach z tymi władzami lokalnymi.
2. Regiony powinny stosować zasadę subsydiarności w
swoich stosunkach z władzami lokalnymi.
Europejska Karta Samorządu Regionalnego
Art. 14
1997
1. System finansowy regionów powinien zapewniać im
przewidywalne wielkości dochodów publicznych,
dostosowanych do ich kompetencji i umożliwiających im
prowadzenie własnej polityki.
2. Źródła regionalne finansowania powinny być wystarczająco
zróżnicowane i elastyczne, aby regiony miały możliwość
dostosowania się do ogólnego rozwoju gospodarczego i
rzeczywistych zmian kosztów wykonywania kompetencji.
3. W odniesieniu do wykonywania własnych kompetencji
regionalne zasoby finansowe powinny pochodzić głównie z
własnych źródeł….
4. Zasada solidarności wymaga wprowadzenia, w obrębie
każdego państwa, mechanizmu wyrównywania finansowego,
….
Rozwiązania instytucjonalne (1)
Rozwój regionalny
 Zinstytucjonalizowane partnerstwo administracji rządowej i
samorządowej - wymaga wydajnych źródeł dochodów
własnych
 Wieloletnie planowanie budżetowe, uregulowane w ustawie
o finansach publicznych dla wieloletnich programów
rozwojowych
 Wieloletnie programy rozwojowe
 Kontrakty regionalne – wieloletnie porozumienia rządowosamorządowe
 Osoby, korporacje prawa publicznego
 Innowacyjne i patrtnerskie Regionalne Programy Operacyjne
w latach 2007-2013
Rozwiązania instytucjonalne (2)
Rozwój regionalny
 Koncentracja działań rozwojowych w wybranych centrach
metropolitalnych
 Rozwiązania dla wielkomiejskich aglomeracji –
katowickiej, trójmiejskiej i warszawskiej
 Rewitalizacji miast – umożliwienie dyfuzji innowacyjności i
rozwoju w regionalne otoczenie, zwłaszcza na obszary
wiejskie
 Wyodrębnienie trzech rodzajów obszarów polityki rozwoju
regionalnego (metropolitalne, miejskie, wiejskie)
 Sformułowanie modelu polaryzacyjno-dyfuzyjnego
określającego mechanizmy i metody stymulowania
rozwoju tych trzech obszarów
Rozwiązania instytucjonalne (3)
Rozwój regionalny
 Utrzymanie ustanowionej w 1998 r. organizacji
terytorialnej państwa, przy modyfikacji przyjętego modelu
 Ograniczenie nadmiernej liczby powiatów o nie
wystarczającym potencjale ekonomicznym i
administracyjnym, zniesienie rozdzielenia powiatów
grodzkich i ziemskich
 Wzmocnienie kompetencji i zdolności rozwojowych
samorządu województwa
 Ograniczenie kompetencji i skali zatrudnienia
wojewódzkiej administracji rządowej
 Utworzenie w ramach służby cywilnej korpusu wojewodów
Rozwiązania instytucjonalne (4)
Rozwój regionalny
 Wzmocnienie pozycji marszałka w zarządzie
województwa
 Służba cywilna w samorządzie terytorialnym
 Umocnienie instytucji kontrolnych w samorządzie
województwa
 Rozwiązania wymuszające zdecydowane i skuteczne
działanie organów nadzoru w samorządzie terytorialnym
 Rozdzielenie planowania od zagospodarowania
przestrzennego
 Wzmocnienie strategicznego planowania przestrzennego
Rozwój regionalny - osie dyskusji
Jak godzić umacnianie
konkurencyjności z podnoszeniem
poziomu spójności społecznej,
ekonomicznej i przestrzennej?
Rozwój regionalny - osie dyskusji
W jaki sposób utrzymać wysoki
wzrost gospodarczy i jednocześnie
zapewniać zrównoważony rozwój?
Rozwój regionalny - osie dyskusji
Jak przekształcać obszary
społecznej i gospodarczej
zapaści w ogniwa rozwoju?
Rozwój regionalny - osie dyskusji
Jak odchodzić od modelu
państwa resortowokorporacyjnego na rzecz modelu
państwa samorządowoobywatelskiego?
Rozwój regionalny - osie dyskusji
Jak przeprowadzić Polskę z
cywilizacji produkcyjnej do
cywilizacji informacyjnej?
Wykład zakończony