DSM - 5 Zbieractwo Syllogomania Zespół Pliuszkina Zespół

Czy patologiczne zbieractwo
mieści się w tak zwanych
"nałogach behawioralnych”?
TOMASZ SZAFRAŃSKI
II Międzynarodowa Konferencja:
Patologiczny hazard i inne uzależnienia behawioralne
Warszawa, 26 XI 2014 r
Zbieractwo (Hoarding Disorder)
• Uporczywy problem z wyrzucaniem, pozbywaniem się
pewnych przedmiotów niezależenie od wartości, która
może być im przypisana przez innych.
• Zachowanie prowadzi zwykle do szkód emocjonalnych,
fizycznych, społecznych, finansowych i prawnych
zarówno dla osoby nim dotkniętej jak i członków
rodziny.
• „Zbiory” zaczynają wypełniać przestrzeń życiową,
stopniowo ograniczając lub uniemożliwiając
korzystanie z niej.
• W ekstremalnych przypadkach może stanowić to
zagrożenie dla samych zbieraczy i otoczenia.
Model
zbieractwa
• nadmierne gromadzenie
• sortowanie, organizowanie, porządkowanie
(bezskuteczne)
• trudności w pozbywaniu się rzeczy
• narastające zagracanie przestrzeni
Frost R. Hoarding: Making disorder and official disorder. http://www.smith.edu/insight/stories/disorder.php
Zbieractwo nie jest „nałogiem behawioralnym”
• Próba zaliczenia zbieractwa do kategorii
„nałogów behawioralnych” może wynikać z
– Braku różnicowania pomiędzy przejawami
zaburzeń z kręgu natręctw (OCD) i objawami
uzależnienia .
– Faktu relatywnie częstego współwystępowania
uzależnień, przede wszystkim od alkoholu, u osób
z patologicznym zbieractwem
– Wśród niektórych zbieraczy obserwuje się również
nadmierne robienie zakupów.
Epidemiologia
Relatywnie częste zaburzenie!
• Problemy z wyrzucaniem rzeczy - 20,6% („Przydasie”)
– National Epidemiologic Survey on Alcohol and Related Conditions, a national
sample of the US population (N=43,093).
– Często współwystępowanie z zaburzeniami z Osi I i osi II DSM
–
Rodriguez CI1, Simpson HB, Liu SM, Levinson A, Blanco C. Prevalence and correlates of difficulty discarding: results from a national sample of the US population. J Nerv Ment Dis. 2013
Sep;201(9):795-801
• Hoarding disorder wg DSM-5 około 2-6% w USA i Europie
– M/F podobnie? Kobiety częściej nadmierne gromadzenie/zakupy?
– Wiek 55-94 3x częściej niż wiek 34-44
– Większość badań na zachodzie ale wydaje się, że występowanie jest uniwersalne
• Badanie Londyn 2013 – kryteria DSM-5
• Rozpowszechnienie 1,5% (95% CI 0.7-2.2)
– South East London Community Health (SELCoH)
– Kobiety i mężczyźni, Starsi, Samotni,
– Częściej mający problemy somatyczne (52.6%) lub współistniejące zaburzenia
psychiczne (58%), z tego powodu otrzymujący świadczenia (47.4%).
–
Nordsletten AE, Reichenberg A, Hatch SL, de la Cruz LF, Pertusa A, Hotopf M, Mataix-Cols D. Epidemiology of hoarding
disorder. Br J Psychiatry. 2013 Dec;203(6):445-52.
Kryteria Zaburzeń Zbieractwa w DSM5
Hoarding Disorder 300.3 (F42)
A.
B.
C.
D.
E.
Przewlekłe trudności w pozbywaniu się lub dzieleniu się posiadanymi rzeczami,
niezależnie od ich aktualnej wartości.
Trudności są związane z silną potrzebą zatrzymania własności lub z cierpieniem
(distresem) związanym z pozbywaniem się ich.
Trudności pozbywania się rzeczy skutkują akumulacją dużej liczby przedmiotów,
które zajmują różne obszary domu lub miejsca pracy do rozmiarów, które
powodują, że ich założone używanie nie jest dłużej możliwe. Jeśli dom nie jest
(przestrzeń życiowa) nie jest zajęta przez przedmioty, to jest to tylko wynikiem
interwencji osób trzecich (członków rodziny, sprzątaczy, władz).
Objawy powodują znaczące klinicznie cierpienie (distres), albo upośledzenie
społecznych, zawodowych lub innych ważnych obszarów funkcjonowania
(włącznie z utrzymywaniem bezpiecznego środowiska dla siebie i innych).
Objawy zbieractwa nie są wynikiem innych schorzeń medycznych
(np. uraz mózgu, choroby naczyń mózgu, Z. Pradera Willego).
F.
Objawy zbieractwa nie wynikają bezpośrednio z objawów innych zaburzeń
psychicznych
(np. natręctw w zaburzeniach obsesyjno-kompulsywnych, zaburzeń poznawczych w
otępieniu, urojeń w schizofrenii, zawężonych zainteresowań w spektrum autyzmu).
Kryteria Zaburzeń Zbieractwa w DSM5
- podtypy
• Gromadzenie
• Zaburzenia zbieractwa z nadmiernym gromadzeniem
– Nadmierne gromadzenie dotyczy 80-90% zbieraczy, najczęściej w
wyniku kupowania, zbieranie darmowych rzeczy (ulotki, gratisy,
wyrzucone przez innych), rzadko kradzieży.
•
•
•
•
Wgląd
Zaburzenia zbieractwa z dobrym lub umiarkowanym wglądem
Zaburzenia zbieractwa ze słabym wglądem
Zaburzenia zbieractwa z brakiem wglądu/przekonaniami
urojeniowymi
– Pomimo dowodów, że jest przeciwnie osoba jest w pełni
przekonana, że zachowania i przekonania związane ze zbieractwem
(gromadzenie, zaśmiecenie, problem z pozbyciem się) nie stanowią
żadnego problemu
Animal hoarding
• Specyficzna manifestacja zbieractwa polegająca
na trzymaniu dużej liczby zwierząt bez
zapewnienia im odpowiednich warunków
odżywienia, pobytu, opieki weterynaryjnej co
prowadzi do chorób, zagłodzenia, śmierci
zwierząt oraz zanieczyszczenia środowiska.
• Zwykle osoby „zbierające” zwierzęta, zbierają
także przedmioty „nieożywione”
• Zwykle mają bardziej upośledzony wgląd i dużo
gorsze warunki sanitarne niż inni zbieracze
Przebieg
• Początek wcześnie około 11-15 roku życia
• Zwykle przewlekły przebieg, objawy stale
obecne, rzadziej pojawiają się i znikają
• Nasilenie wzrasta z każdą dekadą życia:
– Wpływ na funkcjonowanie druga dekada życia
– Znaczne upośledzenie funkcjonowania zaznacza
się w trzeciej dekadzie życia
Konsekwencje
• Zaśmiecenie, akumulacja utrudnia podstawowe aktywności
życiowe – przemieszczanie się , gotowanie, sprzątanie, higienę
osobistą, a nawet sen
• Trudności w prowadzeniu napraw i konserwacji mogą
prowadzić do odłączenia gazu, elektryczności uszkodzenia
instalacji
• W ekstremalnych przypadkach ryzyko pożaru, wypadku,
ryzyko sanitarne
• Zwykle zbieractwo jest związane z słabym zdrowiem
fizycznym, brakiem pracy, korzystaniem z opieki społecznej
• Napięte relacje rodzinne
• Często konflikty z sąsiadami, administracją budynku,
lokalnymi władzami
• Problemy prawne, procedura eksmisji
Współwystępowanie innych
zaburzeń
• Zaburzenia afektywne lub zaburzenia lękowe
około 75% osób ze zbieractwem
• Duża depresja (>50%)
• Fobia społeczna
• Uogólnione zaburzenie lękowe
• Kryteria diagnostyczne OCD spełnia około 20%
– Często pacjent zgłasza się na konsultację z
powodu tych zaburzeń – problem zbieractwa nie
jest zwykle spontanicznie zgłaszany a lekarz nie
pyta o nie rutynowa w trakcie zbierania wywiadu.
Leczenie
• Ograniczony wgląd
• Ograniczona motywacja do leczenia
• Leczenie farmakologiczne i terapie poznawcze generalnie tak
jak w OCD – najlepsze wyniki gdy stosuje się jedno i drugie
– Leki: SSRI, wenlafaksyna
• Sprzeczne doniesienia czy mniej skuteczne niż w OCD
– Modyfikacja technik CBT – bardziej skuteczne jeśli wizyty domowe
• http://hoarding.iocdf.org/therapy.aspx
• Saxena S. Pharmacotherapy of compulsive hoarding. J Clin Psychol. 2011 ;67(5):477-84.
• Pollock L, Kellett S, Totterdell P. An intensive time-series evaluation of the effectiveness of
cognitive behaviour therapy for hoarding disorder: A 2-year prospective study. Psychother Res.
2013 Nov 13.
• Saxena S, Sumner J. Venlafaxine extended-release treatment of hoarding disorder. Int Clin
Psychopharmacol. 2014 Apr 9.
Podsumowanie
• Zbieractwo to przewlekłe trudności w pozbywaniu się lub dzieleniu się
posiadanymi rzeczami, niezależnie od ich aktualnej wartości. Trudności
pozbywania się rzeczy skutkują akumulacją dużej liczby przedmiotów,
które zajmują przestrzeń życiową.
• Zbieractwo nie jest „nałogiem behawioralnym”
• Zbieractwo prowadzi do upośledzenie funkcjonowania i jakości życia
• W ekstremalnych przypadkach może stanowić zagrożenie dla samych
zbieraczy i ich otoczenia.
• Rozpowszechnienie zaburzeń zbieractwa w populacji - co najmniej 1-2%.
• Zaburzenia zbieractwa są od 2013 roku oddzielną diagnozą w DSM-5
• Zbieractwo może być wtórne do schorzeń somatycznych
• U zbieraczy często współwystępują depresja i zaburzenia lękowe
• Problem wglądu i motywacji jest istotnym utrudnieniem leczenia
• Leczenie farmakologiczne w pierwszym rzędzie polega na podawaniu
leków serotoninergicznych zaś oddziaływania terapeutyczne na
stosowaniu technik poznawczo-behawioralnych