ptsd

Kryteria diagnostyczne
ASD I PTSD według
DSM-5
Dorota Merecz,
Zakład Psychologii Zdrowia i Pracy IMP- Łódź
[email protected]
Uwagi wprowadzające
• Podstawą tworzenia kryteriów diagnostycznych w DSM-5
jest analiza latentnej struktury zaburzenia
• W przypadku PTSD od czasu opublikowania DSM-IV
istniało kilka propozycji modeli opisujących wewnętrzną
strukturę PTSD:
• 4-czynnikowy model emocjonalnego odrętwienia ( King, Leskin
i in., 1998)(EN)
• 4-czynnikowy model dysforii (Simms, Watson & Doebbeling,
2002)(DYS)
• 5- czynnikowy model dysforycznego pobudzenia ( Elhai i in.
2011) (DA)
• Później powstały kolejne:
• 6- czynnikowy model anhedonii (Liu i in., 2014)(Anhed)
• 6 –czynnikowy modele uzewnętrznionych zachowań (Tsai i in,
2014)(EB)
• 7-czynnikowy model hybrydowy (Armour i in., 2016)(Hybryda)
Dlaczego zdaniem ekspertów APA ważna jest
znajomość struktury PTSD?
• różne podejścia diagnostyczne prowadzą do odmiennej oceny
występowalności zaburzenia
• „zainfekowanie„ dużym współczynnikiem współwystępowalności z
innymi zaburzeniami
• Rzetelność metod diagnostycznych
• Rozwijanie technik i planów leczenia
Uwagi wprowadzające
• Piątą edycję DSM opublikowano w roku 2013
• PTSD i ASD nie wchodzą już do kategorii zaburzeń lękowych
• Wraz z innymi jednostkami klinicznymi zostały zgrupowane w
kategorii: Zaburzenia związane z traumą i stresem
• DSM-5 wprowadza również kryteria diagnostyczne dla PTSD u
dzieci poniżej 6 roku życia
• liczba objawów PTSD została rozszerzona do 20.
• PTSD jest zróżnicowanym zaburzeniem składającym się z 4
wiązek symptomów
Uwagi wprowadzające
• Diagnoza PTSD wg nowych kryteriów diagnostycznych może
być postawiona tylko osobom, które doświadczają:
• przynajmniej 1 symptomu z grupy ponownego przeżywania
• przynajmniej 1 symptomu z grupy unikania
• Dwóch lub więcej symptomów z grupy NACM- negatywnych
zmian w procesach poznawczych i nastroju
• Dwóch i więcej symptomów z grupy negatywnych zmian w
pobudzeniu i reaktywności
• I jednocześnie mają znaczące trudności w codziennym
funkcjonowaniu przez okres co najmniej miesiąca
R-ponowne przeżywanie, A-unikanie, NACM- negatywne zmiany poznawcze i emocjonalne; AR-pobudzenie
i reaktywność, N- odrętwienie, H- nadmierna czujność; D- dysforia, DA dysforyczne pobudz., AApobudzenie lękowe,
Objawy (Elhai i in, 2011;Armour i in., 2014, 2015)
DSM-5
EN
Dys
DA
1. Intruzywne myśli
R
R
R
R
2. Koszmary senne
R
R
R
R
3. flashbacks
R
R
R
R
4. Wzmożona reaktywność emocjonalna
R
R
R
R
5. Wzmożona reaktywność fizjologiczna
R
R
R
R
6. Unikanie myśli
A
A
A
A
7. Unikanie przypomnień
A
A
A
A
8. Amnezja dot. traumy
NACM
N
D
NACM
9. Negatywne przekonania
NACM
N
D
NACM
10. Obwinianie siebie/innych
NACM
D
NACM
11. Negatywne emocje związane z traumą
NACM
D
NACM
12. Utrata zainteresowań
NACM
N
D
NACM
13. Wyobcowanie
NACM
N
D
NACM
14. Ograniczony afekt
NACM
N
D
NACM
15. Irytacja/ gniew
AR
H
D
DA
16. Zachowania autodestruktywne
AR
AR
DA
17. Nadmierna czujność
AR
H
AR
AA
18. Nadmierna reakcja przestrachu
AR
H
AR
AA
19. Trudności w koncentracji
AR
H
D
DA
20. Zaburzenia snu
AR
H
D
DA
KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE DSM-5
PTSD- DOROŚLI I DZIECI POWYŻEJ 6
LAT DSM-5 309.81
DSM-IV TR
DSM - V
A. Osoba przeżyła traumatyczne wydarzenie, w A. Ekspozycja na śmierć, zagrożenie śmiercią,
którym wystąpiły
poważne zranienie lub przemoc seksualną
następujące czynniki:
przejawiająca się w jeden lub więcej
poniżej wymienionych sposobów:
1. Doświadczenie, bycie świadkiem lub stanięcie
w obliczu wydarzenia
albo wydarzeń, które obejmowały śmierć,
poważny uraz lub ich zagrożenie albo też
zagrożenie fizycznej integralności
danej osoby lub innych.
1. Bezpośrednie doświadczenie zdarzenia
traumatycznego
2. Bycie świadkiem (osobiste) zdarzenia, które
przytrafiło się innym
3. Uzyskanie informacji o tym, że ktoś z bliskich (
rodzina, przyjaciele) uczestniczył w zdarzeniu
traumatycznym. W przypadku śmierci lub
zagrożenia utratą życia członka rodziny/ bliskich
przyjaciół zdarzenie musi być nacechowane
przemocą lub przypadkowe
4. Doświadczanie powtarzających się lub
ekstremalnych ekspozycji na awersyjne szczegóły
zdarzenia traumatycznego (np. ratownicy
zbierający szczątki ludzkie, policjanci mający wgląd
w drastyczne detale znęcania się nad dziećmi)
A2 pominięte
A2. Reakcja obejmowała intensywny lęk,
bezsilność lub przerażenie.
DSM-IV TR
DSM - V
B. Doświadczenie powodujące uraz jest
uporczywie przeżywane w jeden (lub
więcej) z następujących sposobów:
B.
B1. Powracające, natrętne i powodujące
cierpienie wspominanie zdarzenia,
obejmujące obrazy, myśli i odczucia.
Obecność jednego lub więcej niżej
wymienionych objawów intruzji
związanych ze zdarzeniem
traumatycznym, które pojawiły się po
zdarzeniu traumatycznym:
B1. Powtarzające się, niechciane i intruzywne
stresujące wspomnienia traumatycznego
wydarzenia (wydarzeń)
Uwaga: U małych dzieci mogą występować
powtarzające się zabawy, w których przejawiają się uwaga: u dzieci powyżej 6 r.ż. mogą pojawiać się
tematy lub aspekty wydarzeń powodujących uraz.
powtarzające się zabawy, w których tematy
związane ze zdarzeniem traumatycznym lub
pewne aspekty tego zdarzenia są odtwarzane
B2. Powracające, niepokojące sny na temat
danego wydarzenia.
uwaga: U dzieci mogą występować przerażające sny
bez rozpoznawalnej treści.
B2. Powtarzające się stresujące sny, których
treść i /lub afekt odnosi się do zdarzenia
traumatycznego
uwaga: u dzieci mogą to być przerażające sny bez
rozpoznawalnej treści
DSM-IV TR
DSM - V
Kryterium B. ciąg dalszy
B3. Działanie lub odczuwanie takich emocji,
jakby wydarzenie powodujące uraz się
powtarzało [obejmują poczucie
ponownego przeżywania wydarzenia,
złudzenia, omamy i dysocjacyjne,
flashbacki [te występujące przy
przebudzeniu lub w stanie nietrzeźwym].
Kryterium B ciąg dalszy
B3. Reakcje dysocjacyjne ( np. wtargnięcia flashback), w których jednostka czuje się lub
działa jak gdyby zdarzenie traumatyczne się
powtarzało (takie reakcje mogą pojawiać się
na kontinuum, którego najbardziej skrajnym
wyrazem jest całkowita utrata świadomości
otoczenia.
Uwaga: U małych dzieci może wystąpić
ponowne odgrywanie roli specyficzne dla
wydarzenia powodującego uraz.
uwaga: u dzieci odtwarzanie sytuacji związanych z
traumą może pojawić się w zabawie
B4. Intensywna lub przedłużona reakcja
B4. Silny psychologiczny niepokój przy
stresowa na ekspozycję na zewnętrzne lub
narażeniu na wewnętrzne lub zewnętrzne
wewnętrzne sygnały, które symbolizują lub
sygnały, które symbolizują albo
przypominają jakiś aspekt zdarzenia
przypominają zdarzenie traumatyczne.
traumatycznego
B5. Znaczące fizjologiczne reakcje na
B5. Fizjologiczna reakcja na narażenie na
zewnętrzne lub wewnętrzne sygnały, które
wewnętrzne lub zewnętrzne sygnały, które
symbolizują lub przypominają jakiś aspekt
symbolizują albo przypominają zdarzenie
zdarzenia traumatycznego
traumatyczne
DSM-IV TR
DSM - V
C. Uporczywe unikanie bodźców
C. Utrzymujące się unikanie bodźców
związanych z wydarzeniem
powodującym uraz oraz redukcja
ogólnego reagowania (co nie jest
zauważalne przed urazem)
manifestujące się poprzez obecność
trzech (lub więcej) następujących
objawów:
C1. Usiłowanie unikania myśli, uczuć lub
rozmów związanych z wydarzeniem
powodującym uraz.
C2. Usiłowanie unikania czynności, miejsc lub
ludzi przywołujących wspomnienia urazu.
Pozostałe punkty z kryterium C przeniesione do
innych wiązek symptomów
związanych ze zdarzeniem
traumatycznym, pojawiające się po
zdarzeniu traumatycznym i
manifestujące się poprzez przynajmniej
jedno z poniższych zachowań:
C1. Unikanie lub podejmowanie wysiłków by
uniknąć stresujących wspomnień, myśli lub
odczuć o zdarzeniu traumatycznym lub
blisko z nim związanych
C2. Unikanie lub podejmowanie wysiłków by
uniknąć zewnętrznych przypomnień ( ludzi,
miejsc, rozmów, aktywności, przedmiotów,
sytuacji), które wzbudzają stresujące
wspomnienia, myśli lub odczucia o zdarzeniu
traumatycznym lub są z nimi blisko związane.
DSM-IV TR
DSM - V
D. Negatywne zmiany w procesach
poznawczych i nastroju związane ze
zdarzeniem traumatycznym, które
pojawiły się lub pogorszyły po
zdarzeniu traumatycznym i przejawiają
się w jednym lub więcej z poniższych
objawów:
C3. Niezdolność do przywołania w pamięci
istotnych aspektów urazu.
D1. Niezdolność do pamiętania istotnych
aspektów zdarzenia traumatycznego
(zwykle jako skutek amnezji dysocjacyjnej a
nie urazu głowy, działania alkoholu lub
leków)
D2. Utrzymujące się, przesadzone negatywne
przekonania lub oczekiwania na temat
siebie, innych lub świata ( np.: jestem zły,
C7. Poczucie braku perspektyw, jeśli chodzi o
nikomu nie można zaufać, świat jest
przyszłość (np. osoba nie oczekuje, że zrobi
niebezpieczny, mój system nerwowy jest
karierę, weźmie ślub, będzie miała dzieci lub
zdewastowany)
długość jej życia będzie normalna).
DSM-IV TR
DSM - V
D3. Utrzymujące się zniekształcenia
poznawcze na temat przyczyn i
konsekwencji zdarzenia
traumatycznego, które doprowadzają
jednostkę do winienia siebie lub
innych
D4. Utrzymujące się negatywne stany
emocjonalne( np. strach, horror,
gniew, wina lub wstyd)
C4. Znaczne zmniejszenie
zainteresowania lub uczestniczenia w
istotnych aktywnościach
D5. Znacząco obniżone zainteresowanie
lub uczestnictwo w ważnych
aktywnościach
C5. Poczucie oderwania lub wyobcowania D6. Poczucie wyobcowania, oddalenia się od
innych
w stosunku do innych.
D7.Utrzymująca się niezdolność do
C6. Ograniczony zakres odczuwanych
doświadczania pozytywnych emocji (np.
emocji (np. niemożliwość odczuwania
niezdolność do przeżywania szczęścia,
miłości).
zadowolenia czy uczucia miłości)
DSM-IV TR
DSM - V
D. Uporczywe objawy wzmożonego
pobudzenia (niewystępujące przed urazem)
przejawiające się w postaci dwóch (lub
więcej) następujących objawów
E. Znaczące zmiany w pobudzeniu i
reaktywności związanej ze zdarzeniem
traumatycznym, które pojawiły się lub
pogłębiły po zdarzeniu traumatycznym i
przejawiają się w co najmniej dwóch z
poniższych objawów:
E1. Poirytowanie wyrażone w zachowaniu i
wybuchy gniewu ( przy niewielkiej lub braku
prowokacji), zwykle wyrażane w postaci
werbalnej lub fizycznej agresji wobec ludzi i
przedmiotów.
E2.Lekkomyślne lub autodestruktywne
zachowanie
D2. Nerwowość lub wybuchy gniewu.
E3. nadmierna czujność
D4. Nadmierna czujność
E4. wyolbrzymiona reakcja przestrachu
D5. Wyolbrzymiona reakcja przestrachu
E5. Problemy w koncentracji
D3. Trudności z koncentracją.
D1. Trudności z zasypianiem lub
kontynuowaniem snu.
E6. Zaburzenia snu ( np. trudności z
zaśnięciem, ciągłością snu, sen nie dający
wypoczynku)
DSM-IV TR
DSM - V
E. Czas trwania zaburzenia (objawów
kryteriów B, C i D) wynosi ponad 1
miesiąc.
Ostry – jeśli czas trwania symptomów nie
jest dłuższy niż 3 miesiące. Chronicznyjeśli objawy trwają trzy miesiące lub
dłużej.
F. Czas trwania zaburzenia ( kryteria B, C,
D i E) jest dłuższy niż 1 miesiąc
G. Zaburzenie powoduje klinicznie istotny
F. Zaburzenie powoduje klinicznie znaczne
dystres lub zakłócenia w życiu
cierpienie lub zaburzenie zawodowego,
społecznym, zawodowym lub innych
społecznego lub innych ważnych
ważnych obszarach funkcjonowania
obszarów funkcjonowania.
H. Zaburzenie nie wynika z fizjologicznych
skutków używania substancji
psychoaktywnych (np. alkoholu,
leków) ani nie jest skutkiem innych
uwarunkowań medycznych
DSM-IV TR
DSM - V
Wyróżnienia:
Z objawami dysocjacyjnymi: jednostka spełnia kryteria
diagnostyczne dla PTSD, i dodatkowo, w odpowiedzi na
stresor doświadcza utrzymujących się lub powtarzających się
objawów w postaci (co najmniej jeden):
1.
depersonalizacji: utrzymujące się lub powtarzające
się doświadczenia poczucia oderwania, jakby jednostka
stawała się zewnętrznym obserwatorem własnych procesów
umysłowych, odczuć z ciała, poczucia śnienia, poczucia
nierzeczywistości własnego ja, własnego ciała, lub poczucia
wolnego upływu czasu.
2.
derealizacji: utrzymujące się lub powtarzające
doświadczenia nierzeczywistości otoczenia
Uwaga: aby użyć tego podtypu, symptomy dysocjacyjne nie są wynikiem fizjologicznych
skutków stosowania substancji psychoaktywnych ani skutkiem uwarunkowań medycznych
( np. napadów padaczkowych)
DSM-IV TR
DSM - V
Wyróżnienia:
Wyróżnienia:
Z odroczonym początkiem:
jeśli symptomy pojawiają się
przynajmniej 6 miesięcy po
stresorze
Z opóźniona ekspresją:
jeśli kryteria diagnostyczne PTSD
nie zostały w pełni spełnione
przynajmniej do 6 miesiąca po
zdarzeniu traumatycznym ( chociaż
pojawienie się części objawów
może być natychmiastowe)
PTSD –kryteria diagnostyczne dla
dzieci sześcioletnich i młodszych.
A. W przypadku dzieci w wieku lat 6 i młodszych
ekspozycja na śmierć lub ryzyko śmierci, poważne
obrażenia lub przemoc seksualną manifestująca się
w jeden lub więcej z poniższych sposobów:
1.
2.
3.
Bezpośrednie doświadczenie zdarzenia traumatycznego
Bycie świadkiem (osobiście) zdarzenia, które przytrafiło się
innym, szczególnie głównym opiekunom
Uwaga: nie dotyczy ekspozycji na wyżej wymienione treści za
pomocą mediów elektronicznych, telewizji, filmów lub zdjęć
Uzyskanie informacji o tym, że ktoś z bliskich ( rodzic, opiekun)
uczestniczył w zdarzeniu traumatycznym.
B. Obecność jednego lub więcej niżej wymienionych
objawów intruzji związanych ze zdarzeniem
traumatycznym, które pojawiły się po zdarzeniu
traumatycznym:
1.
2.
3.
4.
5.
Powtarzające się, niechciane i intruzywne stresujące wspomnienia
traumatycznego wydarzenia ( wydarzeń)
uwaga: spontaniczne i intruzywne wspomnienia nie muszą
wydawać się stresujące, mogą być wyrażana poprzez zabawę
Powtarzające się stresujące sny, których treść i /lub afekt odnosi się
do zdarzenia traumatycznego
uwaga: może się zdarzyć, że nie można uzyskać pewności co do
związków przerażających treści snów ze zdarzeniem
traumatycznym
Reakcje dysocjacyjne ( np. wtargnięcia- flashback), w których dziecko
czuje się lub działa jak gdyby zdarzenie traumatyczne się powtarzało
( takie reakcje mogą pojawiać się na kontinuum, którego najbardziej
skrajnym wyrazem jest całkowita utrata świadomości otoczenia.
Odtwarzanie sytuacji związanych z traumą może pojawić się w
zabawie
Intensywna lub przedłużona reakcja stresowa na ekspozycję na
zewnętrzne lub wewnętrzne sygnały, które symbolizują lub
przypominają jakiś aspekt zdarzenia traumatycznego
Znaczące fizjologiczne reakcje na zewnętrzne lub wewnętrzne
sygnały, które symbolizują lub przypominają jakiś aspekt zdarzenia
traumatycznego
C. Jeden lub więcej z poniższych objawów odnoszących się albo
do utrzymującego się unikania bodźców kojarzonych ze
zdarzeniem traumatycznym albo negatywne zmiany w
procesach poznawczych lub emocjonalnych. Objawy te
muszą pojawić się po zaistnieniu zdarzenia lub zaostrzyć po
jego wystąpieniu:
Utrzymujące się unikanie bodźców:
1. Unikanie lub podejmowanie wysiłków by uniknąć aktywności,
miejsc lub fizycznych symboli, które wzbudzają wspomnienia
zdarzenia traumatycznego
2. Unikanie lub podejmowanie wysiłków by uniknąć ludzi, rozmów,
kontaktów interpersonalnych, które wzbudzają wspomnienia
zdarzenia traumatycznego.
C.
ciąg dalszy opisu kryterium
Negatywne zmiany w procesach poznawczych:
3. Znacząco poniesiona częstość negatywnych stanów
emocjonalnych ( np. strach, wina, smutek, wstyd, zmieszanie)
4. Znacząco obniżone zainteresowanie lub uczestnictwo w ważnych
aktywnościach, włączając ograniczenie aktywności w formie
zabawy
5. Zachowania o charakterze wycofania społecznego
6. Utrzymujące się ograniczenia w wyrażaniu pozytywnych emocji
D. Znaczące zmiany w pobudzeniu i reaktywności
związanej ze zdarzeniem traumatycznym, które
pojawiły się lub pogłębiły po zdarzeniu
traumatycznym i przejawiają się w co najmniej
dwóch z poniższych objawów:
1. Poirytowanie wyrażone w zachowaniu i wybuchy gniewu
( przy niewielkiej lub braku prowokacji), zwykle wyrażane
w postaci werbalnej lub fizycznej agresji wobec ludzi i
przedmiotów (włączając ekstremalne napady złości).
2. Wzmożona czujność
3. wyolbrzymiona reakcja przestrachu
4. Problemy w koncentracji
5. Zaburzenia snu ( np. trudności z zaśnięciem, ciąglością
snu, sen nie dający wypoczynku)
E. czas trwania zaburzenia jest dłuższy niż 1 miesiąc
F. Zaburzenie powoduje klinicznie istotny dystres lub
zakłócenia w relacjach z rodzicami, rodzeństwem,
innymi opiekunami lub w zachowaniach w szkole.
G. Zaburzenie nie wynika z fizjologicznych skutków
używania substancji psychoaktywnych ( np.
alkoholu, leków) ani nie jest skutkiem innych
uwarunkowań medycznych
Wyróżnić jeśli:
Z objawami dysocjacyjnymi: jednostka spełnia kryteria diagnostyczne dla PTSD, i dodatkowo, w
odpowiedzi na stresor doświadcza utrzymujących się lub powtarzających się objawów w postaci (
co najmniej jeden):
1. depersonalizacji: utrzymujące się lub powtarzające się
doświadczenia poczucia oderwania, jakby jednostka
stawała się zewnętrznym obserwatorem własnych
procesów umysłowych, odczuć z ciała, poczucia śnienia,
poczucia nierzeczywistości własnego ja, własnego ciała,
lub poczucia wolnego upływu czasu.
2. derealizacji: utrzymujące się lub powtarzające
doświadczenia nierzeczywistości otoczenia( np. świat
wokół odbierany jest jako nierzeczywisty, podobny do
snu, odległy, zniekształcony)
Uwaga: aby użyć tego podtypu, symptomy dysocjacyjne nie są wynikiem fizjologicznych skutków stosowania
substancji psychoaktywnych ani skutkiem uwarunkowań medycznych ( np. napadów padaczkowych)
Wyróżnić jeśli:
Z opóźniona ekspresją: jeśli kryteria diagnostyczne PTSD nie
zostały w pełni spełnione przynajmniej do 6 miesiąca po
zdarzeniu traumatycznym ( chociaż pojawienie się części
objawów może być natychmiastowe)
Zaburzenie Stresu Ostrego –ASD
308.3 (F 43.0)
KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE DSM-5
traumatyczne spełniające poniższe
kryteria:
A1. doświadczyła, była świadkiem zdarzenia, w
którym ktoś poniósł śmierć, doznał poważnych
obrażeń, lub była tego groźba
A2. reakcję osoby na to zdarzenie charakteryzuje
intensywny strach, bezradność lub przerażenie,
odraza
pominięte w DSM5
śmiercią, poważne zranienie lub
przemoc seksualną przejawiająca się w
jeden lub więcej poniżej wymienionych
sposobów:
A1.Bezpośrednie doświadczenie zdarzenia
traumatycznego
A2.Bycie świadkiem (osobiste) zdarzenia, które
przytrafiło się innym
A3.Uzyskanie informacji o tym, że ktoś z bliskich (
rodzina, przyjaciele) uczestniczył w zdarzeniu
traumatycznym. W przypadku śmierci lub
zagrożenia utratą życia członka rodziny/ bliskich
przyjaciół zdarzenie musi być nacechowane
przemocą lub przypadkowe
A4 Doświadczanie powtarzających się lub
ekstremalnych ekspozycji na awersyjne szczegóły
zdarzenia traumatycznego (np. ratownicy
zbierający szczątki ludzkie, policjanci mający
wgląd w drastyczne detale znęcania się nad
dziećmi) Uwaga: nie dotyczy ekspozycji na wyżej
wymienione treści za pomocą mediów
elektronicznych, telewizji, filmów lub zdjęć o ile
taka ekspozycja związana jest z wykonywaną
pracą
DSM IV TR
DSM-V
B. W trakcie przeżywania zdarzenia i po
nim pojawiają się 3(lub więcej) symptomy
dysocjacyjne :
1. Subiektywne uczucie odrętwienia,
wyobcowania albo brak reakcji
emocjonalnej
2. Ograniczenie świadomości otoczenia
3. Derealizacja
4. depersonalizacja
5. Amnezja dysocjacyjna( np. niezdolność
do przypomnienia sobie ważnych
aspektów traumy)
B. Obecność 9 lub więcej z następujących
objawów z jakiejkolwiek z 5 kategorii:
intruzji, negatywnego nastroju,
dysocjacji, unikania i pobudzenia, które
pojawiły się lub zaostrzyły po
wystąpieniu zdarzenia traumatycznego:
objawy dysocjacyjne:
B5. Zmienione poczucie rzeczywistości
własnego otoczenia lub Ja ( np. widzenie
siebie z innej perspektywy, bycie w transie,
spowolnienie czasu)
B6. Niezdolność do pamiętania istotnych
aspektów zdarzenia traumatycznego
(zwykle jako skutek amnezji dysocjacyjnej a
nie urazu głowy, działania alkoholu lub
leków)
DSM IV TR
DSM-V
C. Zdarzenie
traumatyczne jest
uporczywie ponownie
przeżywane w postaci
przynajmniej jednego
z następujących
objawów
(powracające myśli,
obrazy, wrażenia
percepcyjne, omamy,
fashbacki, poczucie
silnego stresu wobec
konfrontacji z
bodźcami
przypominającymi
traumę).
B. symptomy intruzji:
B1.Powtarzające się, niechciane i intruzywne stresujące
wspomnienia traumatycznego wydarzenia ( wydarzeń)
uwaga: u dzieci mogą pojawiać się powtarzające się zabawy, w których
tematy związane ze zdarzeniem traumatycznym lub pewne aspekty tego
zdarzenia są odtwarzane
B2.Powtarzające się stresujące sny, których treść i /lub afekt
odnosi się do zdarzenia traumatycznego
uwaga: u dzieci mogą to być przerażające sny bez rozpoznawalnej treści
B3. Reakcje dysocjacyjne ( np. wtargnięcia- flashback), w
których jednostka czuje się lub działa jak gdyby zdarzenie
traumatyczne się powtarzało ( takie reakcje mogą pojawiać
się na kontinuum, którego najbardziej skrajnym wyrazem
jest całkowita utrata świadomości otoczenia
uwaga: u dzieci odtwarzanie sytuacji związanych z traumą może pojawić
się w zabawie
B4. Intensywna lub przedłużona reakcja stresowa na
ekspozycję na zewnętrzne lub wewnętrzne sygnały, które
symbolizują lub przypominają jakiś aspekt zdarzenia
traumatycznego
DSM IV TR
DSM-V
B.objawy unikania:
D. znaczące unikanie
B8. podejmowanie wysiłków by uniknąć
bodźców które wzbudzają
stresujących wspomnień, myśli lub
wspomnienia traumy (myśli,
odczuć o zdarzeniu traumatycznym lub
emocje, rozmowy, obszary
blisko z nim związanych
aktywności, czynności, ludzie, B9. podejmowanie wysiłków by uniknąć
miejsca)
zewnętrznych przypomnień ( ludzi,
miejsc, rozmów, aktywności,
przedmiotów, sytuacji), które
wzbudzają stresujące wspomnienia,
myśli lub odczucia o zdarzeniu
traumatycznym lub są z nimi blisko
związane. sygnały, które symbolizują
lub przypominają jakiś aspekt zdarzenia
traumatycznego
DSM IV TR
DSM-V
B. objawy pobudzenia:
E. Znaczące symptomy lęku lub B10. Zaburzenia snu ( problemy w
wzmożonego pobudzenia ( np.
zasypianiu, ciągłości snu, sen bez
zaburzenia snu, zaburzenia
uczucia wypoczynku)
koncentracji, irytacja, wzmożona B11. Poirytowanie wyrażone w
czujność, nadmiarowa reakcja
zachowaniu i wybuchy gniewu ( przy
przestrachu, niepokój ruchowy)
niewielkiej lub braku prowokacji),
zwykle wyrażane w postaci
werbalnej lub fizycznej agresji
wobec ludzi i przedmiotów.
B12.Wzmożona czujność
B13. Problemy w koncentracji
B14. Wyolbrzymiona reakcja
przestrachu
DSM IV TR
DSM-V
B. negatywny nastrój:
B5. Utrzymująca się niezdolność do
doświadczania pozytywnych emocji ( np.
niezdolność do przeżywania szczęścia,
satysfakcji, miłości)
G. Zaburzenie trwa min. 2 dni,
maksymalnie 4 tygodnie i
pojawia się po zdarzeniu
F. Zaburzenie powoduje
klinicznie istotny dystres i
trudności
C. Czas trwania zaburzeń (kryterium B)
zawiera się w okresie od 3 dni do miesiąca
po zdarzeniu traumatycznym Uwaga:
objawy występują najczęściej
natychmiastowo i muszą trwać co najmniej
3 dni by spełnić to kryterium
D. Zaburzenie powoduje klinicznie istotny
dystres lub zakłócenia w życiu społecznym,
zawodowym lub innych ważnych obszarach
funkcjonowania
R-ponowne przeżywanie, A-unikanie, NACM- negatywne zmiany poznawcze i emocjonalne; AR-pobudzenie
i reaktywność, N- odrętwienie, H- nadmierna czujność; D- dysforia, DA dysforyczne pobudz., AApobudzenie lękowe, EB- zachowania; NA- negatywny afekt
Objawy (Elhai i in, 2011;Armour i in., 2014,
2015)
DSM-5
EN
Dys
DA
EB
Anhed
Hybryda
1. Intruzywne myśli
R
R
R
R
R
R
R
2. Koszmary senne
R
R
R
R
R
R
R
3. flashbacks
R
R
R
R
R
R
R
4. Wzmożona reaktywność emocjonalna
R
R
R
R
R
R
R
5. Wzmożona reaktywność fizjologiczna
R
R
R
R
R
R
R
6. Unikanie myśli
A
A
A
A
A
A
A
7. Unikanie przypomnień
A
A
A
A
A
A
A
8. Amnezja dot. traumy
NACM
N
D
NACM
NACM
NACM
NA
9. Negatywne przekonania
NACM
N
D
NACM
NACM
NACM
NA
10. Obwinianie siebie/innych
NACM
D
NACM
NACM
NACM
NA
11. Negatywne emocje związane z traumą
NACM
D
NACM
NACM
NACM
NA
12. Utrata zainteresowań
NACM
N
D
NACM
NACM
AN
AN
13. Wyobcowanie
NACM
N
D
NACM
NACM
AN
AN
14. Ograniczony afekt
NACM
N
D
NACM
NACM
AN
AN
15. Irytacja/ gniew
AR
H
D
DA
EB
DA
EB
16. Zachowania autodestruktywne
AR
AR
DA
EB
DA
EB
17. Nadmierna czujność
AR
H
AR
AA
AA
AA
AA
18. Nadmierna reakcja przestrachu
AR
H
AR
AA
AA
AA
AA
19. Trudności w koncentracji
AR
H
D
DA
DA
DA
DA
20. Zaburzenia snu
AR
H
D
DA
DA
DA
DA
Krótkie porównanie
DSM-5
ICD-11
PTSD -20 objawów w 4 kategoriach (ponowne przeżywanie,
unikanie, NACM, pobudzenie i reaktywność
PTSD- 6 objawów w 3 kategoriach (ponowne przeżywanie,
unikanie i poczucie zagrożenia)
Większy nacisk na czułość diagnozy
Nacisk na specyficzność diagnozy
Mniej restrykcyjne kryteria dla objawów
Restrykcyjne kryteria dla objawów z grupy ponownego
przeżywania „ponowne przeżywanie zdarzenia w teraźniejszości
w postaci żywych intruzywnych wspomnień, którym towarzyszy
strach lub horror, flashbacki lub koszmary”
Ograniczenia czasowe( miesiąc trwania)
Brak zdefiniowanego czasu trwania zaburzenia
brak
kryteria dla Złożonego PTSD
Kategoria: zaburzenia związane z traumą i stresem
Kategoria: zaburzenia swoiście związane ze stresem
Acute stress disorder
Acute stress reaction ( rozdział Z problemy zdrowotne nie
będące zaburzeniami czy chorobami psychicznymi)
Planowane wydanie ICD-11 – 2017rok
piśmiennictwo
1. Armour, C., Tsai, J., Durham, T. A., Charak, R., Biehn, T. L., Elhai, J. D., & Pietrzak, R. H. (2015). Dimensional structure of DSM-5 posttraumatic stress
symptoms: Support for a hybrid Anhedonia and Externalizing Behaviors model. Journal Of Psychiatric Research, 61106-113
2. Armour, C., Elklit, A., & Shevlin, M. (2013). The latent structure of acute stress disorder: A posttraumatic stress disorder approach. Psychological
Trauma: Theory, Research, Practice, And Policy, 5(1), 18-25
3. Armour, C., Műllerová, J., & Elhai, J. D. (2016). A systematic literature review of PTSD's latent structure in the Diagnostic and Statistical Manual of
Mental Disorders: DSM-IV to DSM-5
4. Armour, C., Tsai, J., Durham, T. A., Charak, R., Biehn, T. L., Elhai, J. D., & Pietrzak, R. H. (2015). Dimensional structure of DSM-5 posttraumatic stress
symptoms: support for a hybrid Anhedonia and Externalizing Behaviors model. Journal Of Psychiatric Research, 61106-113
5. Brewin, C. R., Lanius, R. A., Novac, A., Schnyder, U., & Galea, S. (2009). Reformulating PTSD for DSM-V: life after Criterion A. Journal Of Traumatic
Stress, 22(5), 366-373
6. Cloitre, M., Garvert, D. W., Brewin, C. R., Bryant, R. A., & Maercker, A. (2013). Evidence for proposed ICD-11 PTSD and complex PTSD: a latent profile
analysis. European Journal Of Psychotraumatology, 41-12.
7. Elhai, J. D., & Palmieri, P. A. (2011). The factor structure of posttraumatic stress disorder: a literature update, critique of methodology, and agenda
for future research. Journal Of Anxiety Disorders, 25(6), 849-854
8. Hyland, P., Shevlin, M., Elklit, A., Murphy, J., Vallières, F., Garvert, D. W., & Cloitre, M. (2016). An Assessment of the Construct Validity of the ICD-11
Proposal for Complex Posttraumatic Stress Disorder. Psychological Trauma: Theory, Research, Practice, And Policy
9. Hyland, P., Shevlin, M., McNally, S., Murphy, J., Hansen, M., & Elklit, A. (2016). Exploring differences between the ICD-11 and DSM-5 models of PTSD:
Does it matter which model is used?. Journal Of Anxiety Disorders, 3748-53.
10.King, D. W., Leskin, G. A., King, L. A., & Weathers, F. W. (1998). Confirmatory factor analysis of the clinician-administered PTSD Scale: Evidence for
the dimensionality of posttraumatic stress disorder. Psychological Assessment, 10(2), 90-96
11.Maercker A i in. (2013 Diagnosis and classification of disorders specifically associated with stress: proposals for ICD-11. World Psychiatry, 12:198206
12.Pietrzak, R. H., Tsai, J., Armour, C., Mota, N., Harpaz-Rotem, I., & Southwick, S. M. (2015). Functional significance of a novel 7-factor model of DSM-5
PTSD symptoms: results from the National Health and Resilience in Veterans study. Journal Of Affective Disorders,
13.Seligowski, A. V., & Orcutt, H. K. (2016). Support for the 7-factor hybrid model of PTSD in a community sample. Psychological Trauma: Theory, Research,
Practice, And Policy, 8(2), 218-221
14.Wang, L., Zhang, L., Armour, C., Cao, C., Qing, Y., Zhang, J., & ... Fan, G. (2015). Assessing the underlying dimensionality of DSM-5 PTSD symptoms in
Chinese adolescents surviving the 2008 Wenchuan earthquake. Journal Of Anxiety Disorders, 3190-97