etapy rozwoju
advertisement
Opracowała Katarzyna Szczepkowska-Szczęśniak, na podstawie artykułów Magdaleny Bochenek, znajdujących się na stronach internetowych Mazowieckich Małych Przedszkoli http://mmp.fio.org.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=103&Itemid=42 Wiek dzieci Dzieci trzyletnie Rozwój emocjonalnospołeczny Dzieci najchętniej pozostają w kontakcie z osobami dorosłymi, które zapewniają im poczucie bezpieczeństwa i zaspokajają potrzeby. Bawią się same, często obserwują koleżanki i kolegów. Bawią się obok siebie, nawet gdy korzystają z tych samych zabawek (zabawy równoległe). Nie nauczyły się odraczania, oczekują więc natychmiastowego zaspokojenia swoich potrzeb. Częstą reakcją na nowe, niezrozumiałe sytuacje jest lęk. Zmiana nastroju trzylatka może wystąpić nagle i często trudno dociec jej przyczyny; Wymagają aktywnego zaangażowania osoby dorosłej i zagospodarowania czasu, wspólnej zabawy, wspólnych aktywności. Rozwój poznawczy Rozwój motoryczny Zabawa Dzieci koncentrują się głównie na aktualnych wydarzeniach i zajęciach – to, co znajduje się w polu widzenia, pobudza zainteresowanie i angażuje w podejmowanie działań. Uwaga trzylatków jest niepodzielna i krótkotrwała. W myśleniu i wypowiedziach dominują przedmioty i osoby, z którymi dzieci pozostają w bezpośrednim kontakcie. Nie umieją lokalizować swoich wspomnień w czasie, dopiero zaczynają rozróżniać pojęcia “rano”, “wieczór” i kojarzyć je z określonymi zajęciami wykonywanymi w tych porach dnia. Zasób pojęciowy jest wąski i wzbogaca się bardzo wolno, oparty jest na indywidualnym doświadczeniu dziecka, zdobywanym w praktycznym działaniu (zabawie). Charakterystyczną cechą myślenia dzieci w trzecim, a także czwartym roku życia jest animizm, czyli przypisywanie przedmiotom martwym cech życia. Rozumienie świata jest w tym wieku silnie Dzieci, na ogół, mają już podstawową sprawność lokomocyjną tzn. chodzą, biegają, skaczą obunóż, pokonują schody krokiem dostawnym. Zwykle są jeszcze mało samodzielne w zakresie samoobsługi. W czynności rozbierania się, ubierania, mycia, trzylatki wymagają pomocy. Ruchy dzieci trzyletnich są jeszcze mało precyzyjne. Często występują ruchy niecelowe i dodatkowe, zwłaszcza, gdy dzieci uczą się wykonywać nową czynność. Ruchy charakteryzuje globalność (przy wykonywaniu czynności porusza się całe ciało dziecka). Mięśnie trzylatków są słabe, a więzadła stawowe rozciągliwe, co powoduje dużą męczliwość i niską precyzję ruchów. Typowa w tym wieku jest niezręczność manualna i powolność ruchowa. Nie potrafią jeszcze bawić się razem z rówieśnikami, na ogół chętnie przebywają obok siebie. Często naśladują różne formy działania osób dorosłych i rówieśników. Uwaga dzieci trzyletnich łatwo ulega rozproszeniu. W związku z tym ich zabawy cechuje duża zmienność i krótki czas trwania. Najważniejsza jest osoba dorosła, która może poświęcić im dużo uwagi. Bawiąc się samodzielnie rozmawiając z przedmiotami, naśladują zaobserwowane w świecie ludzi dorosłych zachowania. Dzieci są coraz sprawniejsze fizycznie, a co za tym idzie bardziej samodzielne przy wykonywaniu czynności samoobsługowych i wszelkich innych. Dzięki intensywnemu rozwojowi mowy (wzbogaceniu słownika i poprawy płynności wypowiedzi) mogą już korzystać w zabawie z pewnych ustaleń, przekazywać wyobrażenia. 1 Opracowała Katarzyna Szczepkowska-Szczęśniak, na podstawie artykułów Magdaleny Bochenek, znajdujących się na stronach internetowych Mazowieckich Małych Przedszkoli http://mmp.fio.org.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=103&Itemid=42 egocentryczne – dzieci doszukując się w otoczeniu cech właściwych sobie traktują różne rzeczy, a szczególnie zwierzęta, jak istoty posiadające cechy podobne do cech własnych dziecka. W procesie kształtowania się pojęć trzeci rok życia to okres podstawowy. Większość z pojęć dziecięcych związanych jest ze sprawami życia codziennego np. doświadczenie miękkości– twardości, spostrzeganie: duży–mały itd. Poznawaniu i coraz lepszemu zrozumieniu świata zewnętrznego służą pytania zadawane przez dzieci: “co to”, “dlaczego”, “jak”, “jaki” itd. W wieku trzech lat dzieci umieją doszukać się podobieństwa w takich samych obrazkach, nie radzą sobie z bardziej złożoną klasyfikacją. Nie dostrzegają jeszcze niezgodności wypowiedzi lub obrazka z rzeczywistością. Budowanie rozumienia prawdy i fałszu najlepiej opierać na obecności bądź braku jakiegoś elementu. Wykazują skłonność do naśladowania oraz podatność na sugestię słowną. 2 Opracowała Katarzyna Szczepkowska-Szczęśniak, na podstawie artykułów Magdaleny Bochenek, znajdujących się na stronach internetowych Mazowieckich Małych Przedszkoli http://mmp.fio.org.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=103&Itemid=42 Główną strategią radzenia sobie z zadaniami jest strategia prób i błędów. Dzieci czteroletnie W związku z postępującym rozwojem mowy dzieci znacząco częściej korzystają z różnorodnych słownych form wyrażania emocji. Potrafią coraz lepiej sygnalizować swoje potrzeby. Uważnie obserwując swoich rówieśników uczą się naśladując ich zachowania i sposoby wyrażania emocji. Rozwijają się umiejętności współpracy z dziećmi z grupy. W dalszym ciągu potrzebna jest pomoc osoby dorosłej w rozwiązywaniu sytuacji problemowych. Nadal żywiołowo reagują w różnych sytuacjach, a jednocześnie coraz lepiej radzą sobie z odraczaniem emocji przy zapewnieniu możliwości ich nazwania. Często identyfikują się z jakąś postacią z baśni, czy opowieści. Rozwój wyobraźni ułatwia dzieciom zrozumienie trudnych, złożonych spraw. W wymyślonej, fikcyjnej sytuacji dzieci bezpiecznie Częściej niż rok wcześniej odróżniają sposób funkcjonowania człowieka od sposobu funkcjonowania zwierząt i przedmiotów. Dziecko umie już dostrzec niedorzeczności w przedstawianych mu na obrazkach sytuacjach, choć często nie radzi sobie z ich wyjaśnieniem. W związku z rozwojem pojęć związanych z przestrzenią, ciężarem, liczbą, czasem, dzieci powinny jak najczęściej stykać się w praktycznym działaniu z materiałem, który będzie odnosił się do tych pojęć i je wyjaśniał. Dzieci często myślą w sposób nierealistyczny, bajkowy – starając się zrozumieć rzeczywistość wymyślają własne mechanizmy powodujące taki bądź inny przebieg wydarzeń. Jest to czas znaczących zmian fizycznych w organizmie dzieci. Wydłużają się kończyny, wzmocnieniu ulegają mięśnie i stawy. Dojrzewa i doskonali swoją sprawność układ nerwowy. W zakresie dużego ruchu doskonaleniu ulega koordynacja, poprawia się równowaga. Wydłużają się kroki, dzieci coraz sprawniej biegają i skaczą. W zakresie małej motoryki następuje doskonalenie precyzyjnych ruchów dłoni i zwiększa się umiejętność korzystania z narzędzi. Jest to okres, w którym ustala się przewaga korzystania przez dzieci z jednej ręki. Ten proces jest kontynuowany w piątym i szóstym roku życia, Dzieci trzy i czteroletnie nie potrafią na ogół łączyć dwóch różnych czynności ruchowych. Utrzymuje się dominacja procesów pobudzenia nad procesami hamowania w układzie nerwowym. Dzieci przejawiają znacznie silniejszą niż wcześniej tendencję do szukania towarzystwa rówieśników do zabawy. Potrafią dłużej koncentrować uwagę, a tym samym mają większą możliwość uczestniczenia w bardziej złożonych zabawach. Zaczynają interesować się grami dziecięcymi. Nadal wymagają pomocy i pośrednictwa ze strony dorosłych (szczególnie przy ustalaniu reguł, rozwiązywaniu konfliktów itp.) w sytuacjach społecznych. Rozwijają się zabawy konstrukcyjne. Dzieci wykorzystują coraz bardziej różnorodny materiał, co wzbogaca treść i formę powstających konstrukcji. Pojawiają się elementy planowania. Jest to wiek, w którym ważną rolę w budowaniu zrozumiałego obrazu świata odgrywają doświadczenia w wydłużających się i coraz bardziej skomplikowanych 3 Opracowała Katarzyna Szczepkowska-Szczęśniak, na podstawie artykułów Magdaleny Bochenek, znajdujących się na stronach internetowych Mazowieckich Małych Przedszkoli http://mmp.fio.org.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=103&Itemid=42 przeżywają emocje, które towarzyszą trudnym zdarzeniom. Dzieci pięcioletnie Dzieci stają się coraz bardziej samodzielne w różnych sferach. Umieją coraz lepiej przewidywać konsekwencje własnych zachowań, nazywać przeżywane uczucia, mówić o swoich obawach. Ze względu na rozwój wyobraźni często pojawiają się w tym wieku emocje związane z wymyślonymi sytuacjami, osobami itp. Ucząc się z wiekiem przewidywania następstw swoich zachowań dzieci mogą silnie reagować na sytuacje, które kojarzą im się z nieprzyjemnymi konsekwencjami. Coraz chętniej i umiejętniej bawią się z rówieśnikami, angażując się we wspólne i zespołowe zabawy. zabawach tematycznych. Zabawy tematyczne dzieci często jeszcze związane są z działaniami z życia codziennego. Przeżywanie i odtwarzanie w trakcie zabaw codziennych - “dorosłych” sytuacji ułatwia dzieciom zrozumienie złożoności sytuacji, z którymi stykają się w życiu. Możliwości poznawcze dziecka pozwalają dziecku na lepsze rozumienie świata zewnętrznego. Jednocześnie w dalszym ciągu pozostają różne od sposobu rozumowania osób dorosłych. Z obserwowanych i zapamiętanych scen tworzy nowe, umie zastępować w trakcie zabaw jedne przedmioty drugimi, nadawać im specjalne znaczenie. Podstawą rozumowania są w coraz szerszym stopniu wyobrażenie i słowa, a nie jak w wieku młodszym czynności zmysłowomotoryczne. Dzieci poszerzają umiejętności w zakresie klasyfikowania i różnicowania. Poprawia się umiejętność wyprowadzania wniosków Jest to okres dalszego doskonalenia sprawności i precyzji ruchu. Dzieci swobodniej biegają, wydłuża się krok. Rośnie sprawność chodzenia po płaszczyźnie i po schodach. Dzieci swobodnie podskakują, kopią, rzucają i łapią piłkę. Doskonalą się umiejętności wymagające utrzymania równowagi. W tym wieku dzieci powinny osiągnąć dobry stopień w zakresie umiejętności samoobsługowych takich jak: samodzielne jedzenie, mycie się, ubieranie. Cały czas czynnikiem wpływającym na rozwój umiejętności motorycznych jest ich ćwiczenie w działaniu, w związku z tym Pięciolatki potrafią przez dłuższy czas bawić się wspólnie z innymi dziećmi. Bawią się w coraz bardziej złożone i planowane zabawy. Coraz częściej w zabawie są ukierunkowane na realizację założonych celów. Poszerzają swoje zainteresowanie grami dziecięcymi. Częściej doprowadzają do końca wyznaczone zadania. Coraz rzadziej wymagają pomocy i pośrednictwa ze strony dorosłych w ustalaniu reguł wspólnej zabawy. Wśród zabaw tematycznych pojawiają się różnorodne tematy, coraz więcej z nich nie jest bezpośrednio związanych z codziennym życiem. Dominują tematy bajkowe. Wzbogaca się przebieg zabawy i czas jej trwania. 4 Opracowała Katarzyna Szczepkowska-Szczęśniak, na podstawie artykułów Magdaleny Bochenek, znajdujących się na stronach internetowych Mazowieckich Małych Przedszkoli http://mmp.fio.org.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=103&Itemid=42 Na ogół umieją zaakceptować konieczność odczekania na swoją kolej. Zwiększa się odporność na frustrację. Chętnie podejmują różne formy aktywności, umieją zgodnie współpracować, coraz łatwiej opowiadać im o swoich przeżyciach. dotyczących przyczyn różnych zjawisk i wydarzeń. Rozumowanie dziecka opiera się na bezpośrednim spostrzeżeniu i doświadczeniu. Rozwija się wyobraźnia – co skutkuje sposobnością realizacji pomysłu, możliwością przejścia od myśli do sytuacji, a nie tylko od sytuacji do myśli. Dziecko nie komentuje już opisowo tego, co robi, monolog zewnętrzny zamienia się monolog wewnętrzny. Bogaty zasób słów oznacza gotowość do tworzenia złożonych myśli i wypowiedzi opisujących adekwatnie świat, w którym żyje dziecko. dorośli muszą dawać dzieciom czas i przestrzeń na aktywność ruchową. Pięciolatki dzięki procesom dojrzewania układu nerwowego opanowują już sprawności wymagające łączenia kilku czynności np. bieg i rzucanie piłki do celu. Dzieci pięcioletnie rozwijają umiejętność wykonywania ruchu na podstawie instrukcji słownej, wcześniej skuteczną formą instruowania była tylko prezentacja. Ważnym przejawem dojrzałości i wzrostu zaawansowania sprawności ruchowej jest przewidywanie. Uwidacznia się ono w odpowiednim przygotowaniu ciała do wykonania zaplanowanej przez dziecko czynności. Ta antycypacja ruchowa kształtuje się w wyniku wielokrotnych doświadczeń ruchowych. W tym okresie dzieci gotowe są do złożonej zabawy w teatr i chętnie uczą się ról. Identyfikują się z postaciami, które odgrywają. Dzieci pięcioletnie coraz sprawniej bawią się słowem. Lubią wierszyki i piosenki. Pięciolatki są w dalszym ciągu bardzo ruchliwe. W związku z tym należy stwarzać im możliwość zaspokajania potrzeby ruchu Zwiększająca się precyzja ruchów pozwala na korzystanie z coraz bardziej skomplikowanych elementów konstrukcyjnych. Pojawiają się próby budowania według planu. W działalności plastycznej doskonalą się umiejętności przedstawiania rzeczywistości. Rysunki osiągają poziom uproszczonego schematu i powoli rozbudowuje się ich złożoność. 5
