1. Funkcje układu mięśniowego:

1. Funkcje układu mięśniowego:
Organizm człowieka buduje około 600
mięśni. Stanowią one prawie połowę
ciężaru ciała. Do najważniejszych
funkcji mięśni należą:
• przemieszczanie kości, co powoduje
wykonywanie ruchów (czynny układ
•
ruchu człowieka),
budowanie narządów
wewnętrznych i wykonywanie przez
nie skurczów (np. praca serca).
Układ mięśniowy zbudowany jest z tkanki
mięśniowej i łącznej (np. ścięgna).
2. Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana.
Jest ona zbudowana z cienkich,
długich włókien mięśniowych.
Komórki są wielojądrzaste z
widocznymi poprzecznymi paskami.
Tkanka ta buduje mięśnie
szkieletowe. Ich praca jest zależna
od woli człowieka. Skurcze tych
mięśni są szybkie.
a
b
e
c
d
a.
b.
c.
d.
e.
f.
kość
ścięgno
mięsień
włókienko mięśniowe
pęczek mięśniowy
włókna mięśnia poprzecznie prążkowanego
f
3. Tkanka mięśniowa gładka.
Jest ona zbudowana z krótkich
wrzecionowatych włókien z jednym
jądrem.
Tkanka ta buduje narządy
wewnętrzne np. pęcherz moczowy,
ściany jelit, drogi oddechowe.
Ich działanie jest niezależne od woli
człowieka. Skurcze tych mięśni są
powolne i długotrwałe. Mogą się one
trwale odkształcić pod wpływem
długotrwale działającego czynnika
np. przejadanie się powoduje
rozciągnięcie ścian żołądka.
4. Tkanka mięśniowa serca.
Jest to rodzaj tkanki
poprzecznie prążkowanej, ale
jej działanie jest niezależne od
naszej woli.
Włókna są długie i
rozgałęzione. Serce pracuje
automatycznie przez całe
nasze życie.
Obraz mikroskopowy
tkanki mięśniowej serca.
5. Budowa mięśnia.
a
a. ścięgno
b. brzusiec
b
Ścięgna są zbudowane z tkanki łącznej. Są
elastyczne i bardzo mocne. Służą do
a
przyczepiania mięśnia do kości.
Brzusiec jest to środkowa część mięśnia
wydłużająca się i skracająca podczas jego
pracy.
6. Podział mięśni ze względu na ilość przyczepów:
a.
b.
c.
d.
mięsień jednogłowy,
mięsień dwugłowy,
mięsień trójgłowy,
mięsień czworogłowy.
mięsień
czworogłowy
uda
7. Podział mięśni ze względu na kształt:
a.
b.
c.
d.
mięsnie długie np. mięśnie kończyn,
mięśnie krótkie np. mięśnie wokół kręgosłupa,
mięśnie szerokie np. mięśnie brzucha,
mięśnie okrężne np. wokół oczu.
Mięśnie płaskie
klatki piersiowej
Mięśnie długie
kończyny dolnej
Mięśnie płaskie brzucha
Mięsień okrężny wokół oczu
Mięsień krótki
zginacz kciuka
8. Podział mięśni ze względu na wykonywaną
pracę.
Niektóre mięśnie pracują na zasadzie przeciwstawnej – mięśnie
antagonistyczne. Możemy wyróżnić kilka par takich mięśni:
a. zginacz – prostownik np. mięśnie kończyn powodujące
zginanie i prostowanie kończyn w stawie łokciowym czy
kolanowym.
b. dźwigacz – obniżacz np. mięśnie powodujące dźwiganie
ręki w stawie ramiennym czy nogi w stawie biodrowym.
c. przywodziciel – odwodziciel np. kciuka.
d. nawracacz – odwracacz np. mięśnie brzucha czy szyi
powodujące ruchy obrotowe.
e. zwieracz – rozwieracz np. mięśnie okrężne wokół
otworów ciała np. odbytu.
Działanie przeciwstawne tych mięśni
można wytłumaczyć na przykładzie
zginacza i prostownika. Zginacz (biceps)
w czasie ruchu jest skurczony, a
prostownik (triceps) rozkurczony.
Przeciwnie w czasie prostowania ręki –
biceps się rozkurcza, a triceps kurczy.
biceps
triceps
9. Podział mięśni w
zależności od położenia:
a.mięśnie głowy,
a
b
f
c
d
h
e
b.mięśnie szyi,
c.mięśnie grzbietu,
d.mięśnie klatki piersiowej,
g
e.mięśnie brzucha,
f.mięśnie obręczy barkowej
g. mięśnie obręczy miednicowej,
h.mięśnie kończyn.
h
10. Mięśnie mimiczne
twarzy.
Specyficzną grupę mięśni
stanowią mięśnie mimiczne
twarzy. Dzięki ich skurczom
możemy zmieniać wyraz naszej
twarzy. Wyróżniamy 6
podstawowych emocji, które
można wyrazić odpowiednią
mimiką twarzy: szczęście,
smutek, gniew, zdziwienie,
strach, wstręt.
11. Przepona.
Przepona jest to mięsień płaski leżący poprzecznie w
jamie brzusznej. Oddziela on jamę brzuszną od klatki
piersiowej. Znajdują się w nim otwory przez które
przechodzi przełyk, aorta i żyła główna dolna.
Pełni on istotna rolę w oddychaniu. Wraz z mięśniami
międzyżebrowymi i niektórymi mięśniami brzucha
powoduje opuszczanie i podnoszenie żeber w czasie
wdechu i wydechu.
11. Rodzaje połączeń mięśni.
a.Kość – mięsień – kość. Jest to najczęstszy typ połączeń
mięśni – z dwóch stron przyczepiony do kości za pomocą
ścięgien. Występuje np. w kończynach.
b.Kość – mięsień – skóra. W ten sposób przyczepione są
np. mięśnie płaskie grzbietu, klatki piersiowej.
c.Skóra – mięsień – skóra. Mięsień ze wszystkich stron
przyczepiony jest do skóry. Przykładem tego typu połączeń
są mięśnie mimiczne twarzy.
12. Praca mięśni.
Praca mięśni polega na skurczach i rozkurczach. Kurczący się
mięsień ulega skróceniu i następuje przemieszczenie
przyczepionych do mięśnia kości.
Skurcze mięśni są sterowane przez impulsy nerwowe przesyłane
przez nerwy obwodowe.
Do wykonywania swojej pracy mięśnie potrzebują energii. Jest
ona wytwarzana w procesie oddychania wewnątrzkomórkowego.
Dlatego do włókien mięśniowych krew musi dostarczyć
odpowiednią ilość glukozy i tlenu, które są niezbędne do
produkcji energii.
Mięśnie wykonują dwa rodzaje pracy:
a. dynamiczną – następuje przemieszczanie kości i ruch
ciała,
b. statyczną – zmienia się jedynie napięcie mięśni np.
podczas siedzenia, stania.
W czasie długotrwałego wysiłku, przy niedoborze tlenu może
dojść do gromadzenia się w mięśniach kwasu mlekowego tzw.
zakwasy mięśni. Objawia się to bólem i zmęczeniem mięśni.
Pod wpływem różnych bodźców może dojść do mimowolnych
skurczów mięśni szkieletowych tzw. kurcz.
Mięśnie, które nie pracują ulęgają zanikowi. Można to
zaobserwować np. po zdjęciu gipsu – unieruchomiona
kończyna jest wyraźnie cieńsza.
13. Sprawność fizyczna.
Rozwój sprawności fizycznej człowieka
można podzielić na kilka etapów:
 opanowanie podstawowych
umiejętności ruchowych –
utrzymywanie postawy ciała,
chodzenie, bieganie (dzieci do 3
roku życia).
 zwiększanie koordynacji i dokładności ruchów (dzieci w
wieku szkolnym).
 dalsza koordynacja, a przede wszystkim precyzja ruchów.
Aby utrzymać odpowiednią sprawność fizyczną należy
wykonywać ćwiczenia fizyczne kilka razy w tygodniu. Muszą być
one dostosowane do wieku i stanu zdrowia.
Korzyści z systematycznych ćwiczeń fizycznych są znaczące dla
naszego organizmu:
• wzmocnienie mięśni, kości, stawów,
• zwiększenie wydolności serca i płuc,
• poprawa samopoczucia,
• zmniejszenie ryzyka wystąpienia chorób serca,
• przeciwdziałanie otyłości.
W przypadku
nieprawidłowości w
działaniu układu ruchu
człowieka zalecana jest
gimnastyka korekcyjna.
Poprzez odpowiednie
ćwiczenia określonych
mięśni można korygować
niektóre wady postawy.
14. Bibliografia i netografia:
• Gołda W., Kłyś M., Wardas J.: Biologia dla gimnazjum część
druga, Wydawnictwo Nowa Era,
• Michajlik A., Ramotowski W.: Anatomia i fizjologia człowieka,
Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
• Sylwanowicz W.: Mały atlas anatomiczny, PZWL,
• Szlachetko A., Szlachetko D., Rutkowski P.: Biologia gimnazjum II,
Wydawnictwo M. Rożak,
• Villee C. A.:Biologia, PWRiL,
• www.wikipedia.pl,
• www.encyklopedia.interia.pl
•www.wiem.onet.pl