Prognoza oddziaływania na środowisko Programu
advertisement
EKODIALOG Maciej Mikulski ul. Za Siedmioma Górami 6 05-540 Zalesie Górne tel.: 604 533 262, 691 256 366 e-mail: [email protected] www.ekodialog.pl Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Liw na lata 2016-2019 z perspektywą na lata 2020-2023 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 2 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Warszawa, 2015 r. Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Liw na lata 2016-2019 z perspektywą na lata 2020-2023 Zespół autorski: mgr inż. Maciej Mikulski inż. Agata Andrzejewska mgr inż. Magdalena Piątek mgr inż. Justyna Konarzewska 3 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 4 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Spis treści 1 Wstęp ........................................................................................................................................................... 7 2 Podstawa opracowania ................................................................................................................................. 7 3 Cel i zakres opracowania ............................................................................................................................. 7 4 Metodyka sporządzania prognozy ............................................................................................................... 7 5 Propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego programu ochrony środowiska oraz częstotliwość jej przeprowadzenia ................................................................. 8 6 Informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko ................................................. 12 7 Streszczenie w języku niespecjalistycznym ............................................................................................... 12 8 Skrócona charakterystyka obszaru gminy Liw .......................................................................................... 13 9 Aktualny stan środowiska przyrodniczego gminy Liw oraz potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku wyboru wariantu zerowego (braku realizacji) ................................................................................. 16 9.1 Zasoby wodne ...................................................................................................................................... 16 Wody powierzchniowe ................................................................................................................................ 16 Wody podziemne ......................................................................................................................................... 19 9.2 Powietrze atmosferyczne ..................................................................................................................... 22 9.3 Gleby i powierzchnia ziemi ................................................................................................................. 37 9.4 Hałas .................................................................................................................................................... 48 9.5 Pole elektromagnetyczne ..................................................................................................................... 54 9.6 Walory przyrodnicze i krajobrazowe ................................................................................................... 58 Lasy i łowiectwo .......................................................................................................................................... 58 Formy ochrony przyrody ............................................................................................................................. 64 Monitoring przyrody.................................................................................................................................... 73 9.7 Infrastruktura techniczna ..................................................................................................................... 80 Gospodarka wodno-ściekowa ...................................................................................................................... 80 Gospodarka odpadami ................................................................................................................................. 86 Energetyka ................................................................................................................................................... 93 9.8 Edukacja ekologiczna .......................................................................................................................... 98 10 Stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem.......................... 101 11 Istniejące problemy ochrony środowiska, istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody .................................................................................................. 102 Zasoby wodne ............................................................................................................................................ 102 Powietrze atmosferyczne ........................................................................................................................... 102 Powierzchnia ziemi ................................................................................................................................... 103 Hałas .......................................................................................................................................................... 103 Pole elektromagnetyczne ........................................................................................................................... 103 Walory przyrodnicze i krajobrazowe ......................................................................................................... 104 Gospodarka wodno-ściekowa .................................................................................................................... 104 Gospodarka odpadami ............................................................................................................................... 104 Energetyka ................................................................................................................................................. 105 12 Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu ............................................................ 105 13 Przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne na środowisko, a także na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru. ............................................................................................................................................................... 106 14 Identyfikacja i ocena potencjalnych oddziaływań na środowisko, zabytki i obszary Natura 2000 zadań ujętych w projekcie Programu ............................................................................................................................ 108 15 Rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczenie, kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko ................................................................................................................................ 122 16 Rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowany dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wybory .......................................................................................................................................................... 122 5 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 6 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 1 Wstęp Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska na szczeblu gminnym powinna określad, analizowad i oceniad istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu, stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem a także przewidywane znaczące oddziaływania, w szczególności na zdrowie ludzi, wodę i powietrze. Prognoza przedstawia ponadto rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczenie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływao na środowisko. Biorąc pod uwagę cele i geograficzny zasięg dokumentu, Prognoza przedstawia również rozwiązania alternatywne do rozwiązao zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru albo wyjaśnienie braku rozwiązao alternatywnych. 2 Podstawa opracowania Podstawą prawną sporządzania Prognozy oddziaływania na środowisko są: art. 51 ust. 2 oraz art. 52 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 3 października z 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeostwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r. Poz. 1235 ze zm.) 3 Cel i zakres opracowania Celem opracowania jest określenie rodzaju, stopnia oraz zasięgu przestrzennego zmian środowiska, wywołanych przez zakres oraz tempo realizacji zadao i działao, sprecyzowanych w treści Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Liw na lata 2016 - 2019 z perspektywą do roku 2023. Zakres Prognozy wynika z art. 51 ust. 2 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeostwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r. Poz. 1235 ze zm.) i został uzgodniony pisemnie z Paostwowym Wojewódzkim Inspektoratem Sanitarnym w Warszawie oraz z Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska w Warszawie. 4 Metodyka sporządzania prognozy W Prognozie oddziaływania na środowisko dokonano analizy oddziaływao na środowisko z wykorzystaniem dostępnych danych literaturowych oraz ustaleo własnych, które zestawiono z lokalnymi uwarunkowaniami środowiskowymi. W przypadku zapisów Programu 7 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 zastosowano jakościową analizę macierzową, dzięki czemu możliwe było poddanie ocenie wpływu poszczególnych zadao przewidzianych w Programie na środowisko. 5 Propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowieo projektowanego programu ochrony środowiska oraz częstotliwośd jej przeprowadzenia Ocena realizacji celów i zadao zawartych w Programie ochrony środowiska przeprowadzana będzie w cyklu dwuletnim. Realizacja postanowieo Programu będzie monitorowana na podstawie wskaźników zaprezentowanych w Programie. Mechanizm ww. monitoringu Programu został szczegółowo zaprezentowany w Programie, natomiast jego najważniejsze założenia znajdują się poniżej. Wskaźniki realizacji Programu są instrumentem, za pomocą którego gmina może jednoznacznie ocenid, czy wdrażanie Programu odbywa się w stopniu wystarczającym oraz czy cele i zadania przyjęte w Programie spełniają swoją rolę, czy też istnieje potrzeba ich zmian, a co za tym idzie – koniecznośd aktualizacji Programu. Dobrze jest, jeśli wskaźniki są proste do wyliczenia na podstawie dostępnych danych, dzięki czemu ich wyliczenie nie zajmuje dużo czasu, jak również metoda ich liczenia nie pozostawia żadnego pola do interpretacji. Na ich podstawie gmina jest w stanie monitorowad realizację Programu. Po wyliczeniu wskaźników można dokonad jednoznacznej oceny realizacji Programu. Warto podkreślid, że tylko odniesienie wskaźników do konkretnych danych może dad efekt w postaci ich oceny, co będzie stanowiło rzetelny monitoring realizacji Programu. Wskaźniki zaprezentowano w odniesieniu do zadao i celów własnych oraz zadao i celów koordynowanych przewidzianych w Programie oddzielnie. Oczywiste wydaje się, że gmina bez kłopotu może dokonad oceny realizacji celów i zadao będących w jej kompetencjach. W przypadku zadao i celów koordynowanych gmina nie jest jednostką kompetentną, aby sprawdzad, czy przewidziane do realizacji przez inne podmioty zadania są realizowane. Może jednak oceniad, czy cele postawione w Programie w odniesieniu do zadao koordynowanych przewidzianych w Programie są osiągane. Z tego powodu ocena realizacji Programu w odniesieniu do zadao koordynowanych będzie się odnosiła jedynie do oceny stopnia realizacji celów, natomiast nie będzie się odnosiła do realizacji zadao. Poniżej znajdują się wskaźniki realizacji opisane szczegółowo w Programie. 8 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Ogólne wskaźniki realizacji programu Ogólne wskaźniki realizacji programu w odniesieniu do celów i zadao własnych : Wskaźnik realizacji Programu: Liczba wszystkich zadao przewidzianych do realizacji w danym okresie zgodnie z harmonogramem realizacji zadao zestawionych w rozdziale 4 w stosunku do ilości ww. zadao zrealizowanych lub realizowanych w rzeczywistości w danym okresie, a których realizacja była przewidziana w Programie * 100% Należy dążyd do osiągnięcia wartości 90-100%, Wskaźnik efektywności realizacji Programu: Czy poszczególne cele krótkookresowe przewidziane w Programie są osiągane? W celu właściwej interpretacji wyników należy zestawid wszystkie cele przewidziane do osiągnięcia w danym okresie i odpowiedzied, czy są one realizowane ( TAK/NIE ). Należy dążyd do osiągnięcia wyniku: 90-100% odpowiedzi TAK. W raporcie z realizacji Programu należy poza interpretacją obu ww. wskaźników przedstawid interpretację wspólną i w ten sposób odpowiedzied na pytanie, czy realizacja Programu przekłada się na realizację celów przewidzianych w Programie, czyli na rzeczywistą poprawę stanu środowiska. Jeżeli wyniki obu wskaźników mieszczą się w granicach 90-100%, wówczas realizacja Programu przebiega w sposób prawidłowy. W przypadku, gdy wartośd wskaźnika realizacji Programu jest mniejsza niż zakładana wartośd do osiągnięcia, wówczas wskaźnik efektywności realizacji Programu nie może byd uznawany za miarodajny i należy stwierdzid, że Program nie jest efektywny z uwagi na niewystarczającą realizację zadao w nim przewidzianych. W przypadku gdy wartośd wskaźnika realizacji Programu mieści się w przewidzianych wartościach, lecz wartośd wskaźnika efektywności realizacji Programu jest mniejsza niż zakładana wartośd do osiągnięcia, wówczas należy stwierdzid, że zadania przewidziane w Programie nie są wystarczające aby osiągnąd założone w Programie cele. W TAKIM PRZYPADKU NALEŻY ROZWAŻYD AKTUALIZACJĘ PROGRAMU. Ogólne wskaźniki realizacji programu w odniesieniu do celów koordynowanych: Wskaźnik efektywności realizacji Programu: Czy poszczególne cele krótkookresowe przewidziane w Programie są osiągane? 9 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 W celu właściwej interpretacji wyników należy zestawid wszystkie cele przewidziane do osiągnięcia w danym okresie i odpowiedzied, czy są one realizowane ( TAK/NIE ). Należy dążyd do osiągnięcia wyniku: 90-100% odpowiedzi TAK. Szczegółowe wskaźniki realizacji programu Wielkośd nakładów finansowych poniesionych ogółem na ochronę środowiska *zł/rok+ Stosunek nakładów finansowych poniesionych ogółem na ochronę środowiska do całego budżetu Gminy *%+ Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa: Klasa jakości wód powierzchniowych w wybranych ppk w stosunku do stanu wyjściowego [klasa] Klasa jakości wód podziemnych w wybranych ppk w stosunku do stanu wyjściowego [klasa] Liczba przyłączy wodociągowych *szt.+ Udział mieszkaoców korzystających z wodociągu *%+ Długośd sieci wodociągowej *km+ Wydajnośd ujęd wody *m3/d] Wielkośd poboru z ujęd na terenie gminy [m3] Wielkośd zużycia wody w przeliczeniu na mieszkaoca *m3/M/rok] Ilośd ścieków oczyszczonych w oczyszczalniach na terenie gminy [m3/rok] Liczba zbiorników bezodpływowych (szamb) *szt.+ Liczba przydomowych oczyszczalni ścieków *szt.+ Liczba komunalnych oczyszczalni ścieków *szt.+ Liczba przyłączy kanalizacyjnych sanitarnych [szt.] Liczba mieszkaoców korzystających z sieci kanalizacji sanitarnej [M] Powietrze atmosferyczne: Wynikowe klasy jakości powietrza dla poszczególnych zanieczyszczeo w strefie mazowieckiej wg rocznej oceny jakości powietrza *klasa] Liczba podmiotów posiadających decyzje odnośnie wprowadzenia pyłów/gazów do powietrza atmosferycznego [szt.] Liczba alternatywnych źródeł energii wykorzystywanych na terenie gminy [szt.] Liczba obiektów poddanych termomodernizacji *szt./rok+ Wydatki na termomodernizację *zł/rok+ Liczba wymienionych lub zmodernizowanych tradycyjnych źródeł ciepła *szt./rok+ Wydatki na wymianę i modernizację tradycyjnych źródeł ciepła *zł/rok+ 10 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Łączna powierzchnia gruntów zadrzewionych i zakrzewionych *ha+ Gleby i powierzchnia ziemi: Udział terenów rolniczych w powierzchni gminy [%] Udział terenów zabudowanych w powierzchni gminy [%] Powierzchnia zdegradowana [km2] Powierzchnia poddana rekultywacji [km2/rok] Poziom zużycia nawozów sztucznych i naturalnych na terenie gminy [kg/ha/rok] Ogólne wyniki monitoringu gleb w odniesieniu do poszczególnych parametrów w ppk nr 161 w miejscowości Wrotnów *ocena wg przyjętej dla każdego parametru skali+ Przyroda: Poziomu lesistości gminy [%] Powierzchnia nowo zalesionych gruntów *ha/rok+ Udział wszystkich obszarów objętych ochroną prawną w całkowitej powierzchni gminy [%] Udział obszarów Natura 2000 w całkowitej powierzchni gminy [%] Ogólna ocena stanu siedliska przyrodniczego monitorowanego na terenie gminy Hałas: Długośd wyremontowanych odcinków dróg na obszarach zabudowanych *km/rok+ Liczba decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu *szt.+ Poziom hałasu wzdłuż tras komunikacyjnych o dużym natężeniu ruchu Pole elektromagnetyczne: Długośd linii elektroenergetycznych wysokiego i najwyższego napięcia [km] Liczba punktowych źródeł wytwarzających pole elektromagnetyczne [szt.] Odpady: Liczba wydawanych decyzji naliczających wysokośd opłat *szt./rok+ Udział mieszkaoców, którzy zadeklarowali selektywną zbiórkę odpadów *%+ Stosunek ilości odpadów składowanych do odpadów poddanych procesom odzysku [Mg/Mg] Ilośd usuniętych wyrobów zawierających azbest *Mg/rok+ Pozyskane na cel usuwania azbestu dotacje *zł/rok+ Liczba „dzikich wysypisk” *szt.+ Edukacja ekologiczna: Liczba przeprowadzonych w ciągu roku kampanii edukacyjnych [szt.] 11 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 6 Liczba przeprowadzonych w ciągu roku kampanii informacyjnych *szt.+ Wydatki na edukację ekologiczną *zł/rok+ Informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko W Programie nie zakłada się realizacji zadao, które miałyby oddziaływanie transgraniczne. Program nie przewiduje realizacji żadnych zadao, które mogłyby oddziaływad w jakikolwiek sposób na terytorium innych Paostw. Niniejsza Prognoza również nie przewiduje, że realizacja zadao wskazanych w Programie będzie miała wpływ na tereny należące do sąsiednich Paostw. 7 Streszczenie w języku niespecjalistycznym Podstawą prawną wykonania prognozy oddziaływania na środowisko Programu ochrony środowiska jest ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 z późn. zm.) oraz Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeostwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko z dnia 3 października 2008 r. (Dz. U. z 2013 r., poz. 1235 ze zm.). Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska wykonywana jest w ramach oceny oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska (POŚ) – w tym przypadku POŚ dla gminy Liw. Głównym celem Prognozy oddziaływania na środowisko jest ocena oddziaływania na środowisko przytaczanego Programu, to znaczy określenie możliwych zmian w środowisku, jakie mogą wystąpid na skutek realizacji wyznaczonych w Programie celów i zadao. Prognoza zawiera aktualny stan środowiska na terenie gminy Liw, analizę możliwego wpływu wskazanych do realizacji zadao, a także ich wpływ na poszczególne elementy środowiska. Skutkiem przeprowadzonej w ten sposób oceny jest możliwośd wykonania kompleksowej oceny oddziaływania na środowisko. Po przeprowadzeniu wnikliwej analizy stwierdzono, że zadania Programu Ochrony Środowiska dla gminy Liw na lata 2016 – 2019 z perspektywą do roku 2023 w zdecydowanej większości mają wpływ pozytywny, a w kilku miejscach znikomy bądź neutralny na stan środowiska obszaru gminy. Nie stwierdzono żadnych zadao z jednoznacznie negatywnym oddziaływaniem. 12 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 8 Skrócona charakterystyka obszaru gminy Liw Gmina Liw to gmina wiejska, położona w środkowo-wschodniej części powiatu węgrowskiego, w województwie mazowieckim. Jest to jedna z dziewięciu gmin powiatu węgrowskiego. Gmina składa się z dwóch części nie mających ze sobą połączenia, okalających miasto Węgrów. Gmina obejmuje 21 miejscowości sołeckich i 6 niesołeckich. Siedzibą władz oraz Urzędu Gminy jest miasto Węgrów. Gmina zajmuje obszar o powierzchni 169 km2 (16947 ha), co stanowi około 13,8% powierzchni powiatu węgrowskiego. Położona jest w odległości około 5 km od Węgrowa, 38 km od Siedlec i 82 km od Warszawy. W 2013 roku gminę Liw zamieszkiwało 7616 mieszkaoców, z czego 3851 osób to mężczyźni (50,6% ogółu mieszkaoców), a 3765 to kobiety (49,4% ogółu mieszkaoców). W liczbie ludności w gminie na przestrzeni lat 1995 – 2013 odnotowuje się spadek, podobnie jak ogółem w powiecie węgrowskim. Średnia gęstośd zaludnienia w gminie jest znacznie niższa od powyższych i wynosi około 45 os/km2. Według Jerzego Kondrackiego (wg. Kondrackiego Geografia regionalna Polski, Warszawa, 2014), pod względem geograficznym obszar gminy leży na obszarze prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego, w Podprowincji Nizin Środkowopolskich. Gmina Liw leży w Środkowej Dzielnicy klimatycznej (VIII), (Geografia fizyczna Polski, Andrzej Richling, Katarzyna Ostaszewska, PWN, Warszawa 2009; za: Gumioski, 1948, zmodyfikowana: Kondracki, 1967). Obejmuje ona wschodnią częśd Niziny Wielkopolskiej oraz Nizinę Mazowiecką. Jest to obszar o najmniejszym opadzie rocznym w Polsce. Lato trwa ponad 90 dni, a zima 90 - 100 dni. Długośd okresu wegetacyjnego przekracza 220 dni. Liczba godzin słonecznych jest stosunkowo duża w skali kraju. Pokrywa śnieżna zalega 60-80 dni. Gmina charakteryzuje się umiarkowaną roczną amplitudą temperatur pomiędzy zimą a latem w skali kraju, z średnią roczną temperaturą wynoszącą 8 stopni. Gmina Liw to gmina typowo rolnicza. Użytki rolne w gminie zajmują w sumie 70% powierzchni gminy (wg danych GUS z 2005 roku). Jest to znacznie więcej niż średnia dla kraju wynosząca 58% , dla województwa mazowieckiego (67%) a także więcej niż dla powiatu węgrowskiego (65%). W Gminie Liw użytki rolne zajmują łącznie powierzchnię 11837 ha, z czego 8697 ha (73%) to grunty orne, łąki 2270 ha (19%), pastwiska 807 ha (7%), sady 63 ha (1%). Pod względem rodzaju zasiewów wybranych upraw, w gminie Liw przeważają zboża zajmujące powierzchnię 81% wszystkich upraw. W dalszej kolejności znajduje się uprawa 13 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 ziemniaków (około 218,37 ha), którą trudni się znaczna częśd gospodarstw, głównie na własne potrzeby. Żadne gospodarstwo nie zajmuje się uprawą roślin strączkowych (GUS, Powszechny spis rolny 2010). Lesistośd gminy jest znacznie niższa niż średnia lesistośd w Polsce oraz w powiecie węgrowskim. W ciągu ostatnich dziesięciu lat lesistośd gminy wzrosła o 1% i w 2013 roku łączna powierzchnia gruntów leśnych w gminie wynosiła około 4005 ha (lesistośd 23,2%). Ogólna ilośd stosowanych nawozów mineralnych w gminie jest bardzo zbliżona do średniej dla Polski, wyższa zaś niż średnia dla województwa oraz dla powiatu węgrowskiego. Sytuacja wygląda odmiennie, jeśli chodzi o nawozy wapniowe. Zużywa się ich w gminie przeszło dwukrotnie mniej niż średnio w Polsce, podobnie jak ogółem w powiecie węgrowskim. Częśd gospodarstw w gminie Liw, poza uprawą roślin, nastawiona jest również na chów zwierząt. W tej dziedzinie dominuje bydło chowane w około 40% wszystkich gospodarstw rolnych. Na drugim miejscu znajdują się gospodarstwa zajmujące się chowem drobiu. Następna w kolejności jest trzoda chlewna. Rolnictwo odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu zatrudnienia w gospodarce gminy. W gminie Liw do rejestru REGON w 2013 roku wpisane były ogółem 422 podmioty gospodarki narodowej (GUS, Bank danych lokalnych). Przeważają firmy sektora prywatnego (408 firm) – do sektora publicznego przynależy jedynie 14 przedsiębiorstw. Do większych podmiotów gospodarczych w gminie Liw można zaliczyd takie firmy jak: o Zakład Meblarski Dariusz Niszcz, Liw, ul. Zawadzka 14 o Masarnia Marek Buśko, Starawieś ul. Szkolna 1a o Gospodarstwo Rolno – Ogrodnicze Tomasz Zygmunt, ul. Węgrowska 1b Działalnośd gospodarcza opiera się głównie na niewielkich przedsiębiorstwach, głównie w branży budowlanej, handlu i przetwórstwie oraz rolnictwie. Gmina Liw jest gminą atrakcyjną turystycznie ze względu na bogate walory przyrodnicze i ukształtowanie powierzchni terenu, jak również z powodu lokalnych atrakcji. Rejon cieszy się coraz większym zainteresowaniem, głównie wśród mieszkaoców Warszawy i jej okolic, dla których gmina jest ciekawym weekendowym celem wypadowym. Pogranicze mazowsza i podlasia to niezwykle interesujący obszar kulturowy o bogatej historii, odznaczający się dużą liczbą wysokiej klasy zabytków skoncentrowanych na stosunkowo niewielkiej przestrzeni. Przez powiat węgrowski wiodą tradycyjne trasy turystyczne do Drohiczyna, Białowieży i Treblinki. Przez gminę przebiega Szlak Doliny Liwca, który biegnie drogą nr 697, 637 i drogą nr 62. Dolina Liwca jest bez wątpienia jednym z najciekawszych i najbardziej malowniczych elementów krajobrazu powiatu węgrowskiego. Wchodzi w skład obszarów Natura 2000 - 14 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 "Dolina Liwca" i "Ostoja Nadliwiecka". Na terenie doliny znajduje się również WęgrowskoSiedlecki Obszar Chronionego Krajobrazu. Sercem Doliny Liwca jest Węgrów. Walory krajobrazowe doliny Liwca zachęcają do pieszych, rowerowych i samochodowych wycieczek, jak również do korzystania ze spływów kajakowych. Przez gminę przebiega kilka interesujących szlaków turystycznych (na podstawie danych ze strony www.wegrowliwiec.pl), tj.: Szlak Rowerowy Natura Szlak Doliny Liwca Wielki Gościniec Litewski Zabytki wpisane do rejestru przez Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków znajdujące się w gminie Liw to: Kościół rzymskokatolicki w Starejwsi Zespół pałacowo - parkowy w Starejwsi Kościół rzymskokatolicki w miejscowości Jarnice Kościół rzymskokatolicki w miejscowości Liw Zamek w miejscowości Liw Zespół zabytków w miejscowości Liw (otoczenie zamku) Ruchna (park) Ruchna (dawna szkoła, obecnie przedszkole) Zespół kościoła parafialnego w miejscowości Wyszków, tj. kościół i dwie wieże – dzwonnice Kapliczka Św. Floriana w Wyszkowie Kapliczka Św. Notburgi w Wyszkowie Kapliczka Św. Jana Nepomucena 15 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 9 Aktualny stan środowiska przyrodniczego gminy Liw oraz potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku wyboru wariantu zerowego (braku realizacji) Rozdział zawiera szczegółowy opis aktualnego stanu środowiska w gminie Liw wraz z analizą SWOT dla każdego komponentu środowiskowego. Zawiera ona słabe i mocne strony danego aspektu wraz z szansami i ewentualnymi zagrożeniami dla danego komponentu środowiska. Zagrożenia przedstawione w analizie SWOT są realnym ryzykiem pogorszenia się stanu środowiska w przypadku braku podejmowania jakichkolwiek działao zapobiegawczych, czyli w omawianym przypadku w wariancie przedstawiającym brak realizacji założeo Programu Ochrony środowiska. Należy jednocześnie podkreślid, że Program Ochrony Środowiska zakłada minimalizację ww. ryzyk, dzięki czemu powinna nastąpid poprawa stanu środowiska w gminie Liw. 9.1 Zasoby wodne Wody powierzchniowe Gmina Liw należy do północno-wschodniego makroregionu hydrologicznego i regionu mazowieckiego (Rocznik Hydrogeologiczny Paostwowej Służby Hydrogeologicznej 2012, Paostwowy Instytut Geologiczny – Paostwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2013). Gmina należy do regionu wodnego Środkowej Wisły, oraz obszaru bilansowego Z-15, z regionalnym zarządem gospodarki wodnej w Warszawie (Bilans wodnogospodarczy wód podziemnych z uwzględnieniem oddziaływao z wodami powierzchniowymi w dorzeczu Wisły. Piotr Herbich, Elżbieta Przytuła, PIG – PIB. Informator Paostwowej Służby Hydrologicznej, Warszawa 2012). Gmina Liw leży w dorzeczu Wisły. Podstawą sieci hydrologicznej gminy jest rzeka Liwiec, druga co do wielkości rzeka powiatu przecinająca jego obszar od południowowschodnich granic po północno–zachodni koniec. Długośd Liwca na terenie powiatu węgrowskiego wynosi 73 km. Liwiec będąc lewobrzeżnym dopływem Bugu, sam posiada liczne dopływy. Rzeka posiada dwa źródła północne i południowe (poza granicami powiatu). Spadek rzeki głównej wynosi 0,54‰. Średni przepływ Liwca w miejscowości Łochów wynosi 10,5 m³/s. Rzeka przepływa przez kilka miejscowości powiatu węgrowskiego, m.in.: Wyszków, Liw, Węgrów, Starąwieś, Łochów, Korytnicę, Grębków. Liwiec w granicach powiatu węgrowskiego jest nieuregulowany, posiada urozmaicone brzegi - od wysokich skarp po płaskie mielizny, otwierające widok na rozległe, malowniczo położone łąki i pastwiska. Lokalnie w dolinie napotyka się na wtórne zabagnienia. Przez gminę Liw przepływa również rzeka Miedzanka będąca prawobrzeżnym dopływem Liwca oraz niewielka rzeka Zdroje (Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Węgrowskiego na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019). Miedzanka ujście ma w miejscowości Osowiec, 16 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 jej długośd wynosi 19,5 km, głębokośd 1,5 m. W znacznej części jest uregulowana, zasilają ją wody melioracyjne. Zdroje z kolei wpadają do Liwca w miejscowości Kucyk. Poza rzekami na terenie powiatu występuje gęsta sied tworzona przez liczne bezimienne cieki, kanały, rowy oraz zbiorniki wód stojących tj. starorzecza (m.in. w obrębie doliny rzeki Kostrzyo) i stawy hodowlane. Kanały powiatu osiągają łączną długośd 11,20 km, natomiast powierzchnia wód stojących wynosi 160,243 ha. W niewielkich obniżeniach terenu częste są oczka wodne i bagna, ze stałym lub okresowym lustrem wody. Są one istotnym rezerwuarem zasobów wodnych, bardzo narażonym na wszelkie zmiany stosunków wodnych, a zwłaszcza obniżenie poziomu wód gruntowych. W miejscowości Krypy znajduje się zbiornik retencyjno-rekreacyjny „Zalew nad Liwcem” o powierzchni 7 ha. Nadrzędnym aktem prawnym, stanowiącym o ochronie wód na obszarze Unii Europejskiej jest Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. 2000/60/WE ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej powszechnie zwaną Ramową Dyrektywą Wodną (zwana dalej RDW). Jej głównym założeniem jest osiągnięcie do 2015 roku dobrego stanu wód (powierzchniowych i podziemnych). W Polsce monitoring jakości wód powierzchniowych prowadzony jest w oparciu o przepisy ustawy z dnia 18 lipca 2011 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2015 Nr 0, poz. 469 2015 z późn. zm.) wraz z odpowiednimi rozporządzeniami (Stan czystości rzek na podstawie wyników badao wykonanych w ramach paostwowego monitoringu środowiska w latach 2007-2009, Inspekcja Ochrony Środowiska, Biblioteka monitoringu środowiska, Warszawa 2010). Ramowa Dyrektywa Wodna wprowadza podział terytorialny na Jednolite Części Wód (JCW). JCW stanowią podstawowe jednostki gospodarki wodnej oraz monitoringu i ochrony środowiska i obejmują zbiorniki wód stojących, cieki, przybrzeżne fragmenty wód morskich oraz wody podziemne. Prawo wodne (Art. 5, § 5) dzieli JCW na Jednolite Części Wód Powierzchniowych (JCWP) i Jednolite Części Wód Podziemnych (JCWPd). Na terenie gminy Liw WIOŚ w Warszawie nie wyznaczył w latach 2010-2015 punktów do badao monitoringowych rzek. Ostatnie badania na terenie gminy przeprowadzone zostały dla rzeki Liwiec w przekroju pomiarowym zlokalizowanym w miejscowości Liw w 2009 roku (WIOŚ w Warszawie, Monitoring rzek). Zgodnie z Programem WPMŚ na lata 2010-2012 oraz na lata 2013-2015 badaniami została objęta rzeka Liwiec. Najbliższe punkty pomiarowe to: Mokobody gm. Mokobody (JCWP Liwiec od Starej Rzeki do Kostrzynia PLRW200024266839, zlokalizowany powyżej gminy Liw) Paplin gm. Korytnica (służący do oceny jednolitej części wód powierzchniowych JCWP Liwiec od Kostrzynia, bez Kostrzynia do dopł. Z Zalesia PLRW2000242668731 wyznaczonej na terenie gminy Liw) 17 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Ostatnie badania w ww. przekrojach przeprowadzono w ramach monitoringu diagnostycznego w 2014 roku (wyniki badao na dzieo 10.04.2015 w weryfikacji). Oceny badao z wcześniejszych przeprowadzonych w ramach monitoringu operacyjnego w latach 2011-2012 znajdują się na stronie internetowej WIOŚ www.wios.warszawa.pl Poniżej znajdują się wyniki badao z 2012 roku dla JCWP Liwiec od Kostrzynia, bez Kostrzynia do dopł. z Zalesia (przekrój Paplin zlokalizowany na niżej położonej jcw poniżej Korycianki i dopł. z Zalesia) (tabela 9.1.1) . Oceny dokonano w punkcie pomiarowokontrolnym Paplin. Wykonano 12 badao pobierając próbki raz w miesiącu. Realizowano program badawczy: MORW, MOEURW, MONARW, MORYRW. Tab. 9.1.1 Wyniki badań wód powierzchniowych z 2012 roku dla JCWP Liwiec od Kostrzynia (opracowane na podstawie pisma MM-MO.70169.2015.MJ z dnia 17.03.2015, Delegatura WIOŚ w Mińsku Mazowieckim) PARAMETRY OPIS Elementy biologiczne Klasa III elementów biologicznych, dziedziczona z 2011 roku. Wykonano oznaczenia fitoplanktonu (klasa II) i makrobezkręgowców bentosowych (klasa III) Elementy fizykochemiczne Ocena poniżej stanu dobrego (PSD), dziedziczona z 2011 roku. Oznaczane wskaźniki: temperatura, tlen rozpuszczony, BZT5, OWO, przewodnośd, substancje rozpuszczone, twardośd ogólna, odczyn, azot amonowy, azot Kjeldahla, azot azotanowy, azot ogólny, fosforany, fosfor ogólny. Wskaźnik poniżej stanu dobrego to fosforany. Elementy fizykochemiczne Nie badano w ramach monitoringu operacyjnego , oznaczano jedynie miedź ze względu na ocenę w obszarach ochrony gatunków ryb. Elementy hydromorfologiczne Klasa I elementów hydromorfologicznych w jednolitej części wód (2011 r.) przyjęta zgodnie z wytycznymi do oceny i zasadą, iż jednolitej części wód niewyznaczonej na podstawie przeglądu warunków hydromorfologicznych jako sztucznej lub silnie zmienionej nadaje się w zakresie tych elementów klasę I. Elementy chemiczne Stan chemiczny dobry. Ocena dziedziczona z 2011 roku. Badane były 12 razy w roku 18 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 PARAMETRY OPIS Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA): Benzo(a)piren, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, benzo(g,h,i)perylen, Indeno(1,2,3-cd)piren. Ocena z wysokim poziomem ufności. Nie stwierdzono przekroczeo środowiskowych norm jakości dla tej kategorii wód. Inne oceniane wskaźniki Ze względu na ocenę spełnienia warunków w obszarach ochrony gatunków ryb (wody przeznaczone do bytowania ryb) wykonano dodatkowo 12 razy w roku następujące oznaczenia: zawiesina ogólna, fosfor ogólny, miedź, amoniak niejonowy, cynk ogólny. Wykonano także oznaczenia całkowitego pozostałego chloru, lecz ze względu na granicę oznaczalności oznaczenie nie zostało uwzględnione w ocenie. Stwierdzono umiarkowany stan ekologiczny ze względu na elementy biologiczne i fizykochemiczne. Stan JCWP zły. Stan chemiczny dobry. Przeprowadzona ocena spełnienia wymogów dla obszarów chronionych wpłynęła na ocenę stanu JCWP. Wskazuje ona, że nie spełnione są wymagania dla obszarów chronionych: obszary ochrony gatunków ryb (wody przeznaczone do bytowania ryb) ze względu na wskaźnik fosfor ogólny (mg PO4/l); obszarów chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych – ze względu na wskaźnik fosforany. Aby spełnid założenia Ramowej Dyrektywy Wodnej o doprowadzeniu JCWP w gminie Liw do stanów dobrych niezbędne jest zintensyfikowanie prac nad poprawą jakości wód powierzchniowych na obszarze gminy, a także współpraca przy tym zagadnieniu jednostek samorządów terytorialnych regionu. Do najważniejszych zadao z zakresu ochrony wód powierzchniowych w gminie można zaliczyd rozbudowę sieci kanalizacyjnej, utrzymanie w dobrym stanie rowów melioracyjnych, ograniczenie spływania zanieczyszczeo z pól, systematyczna kontrola jakości wód powierzchniowych. Wody podziemne Gmina Liw pod względem hydrogeologicznym leży w obrębie Niecki Mazowieckiej, zbudowanej z utworów kredy, trzeciorzędu i czwartorzędu, będącej największym w Polsce 19 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 basenem artezyjskim. Główny poziom wodonośny gminy Liw związany jest z piętrem czwartorzędowym. Użytkowe poziomy wodonośne w utworach czwartorzędowych związane są z piaskami wodnolodowcowymi zlodowaceo środkowopolskich i piaszczystymi osadami interglacjalnymi (głównie interglacjału wielkiego). Czwartorzędowe piętro wodonośne składa się z 3 poziomów: przypowierzchniowego, górnego poziomu podglinowego i dolnego poziomu podglinowego. Przypowierzchniowy poziom wodonośny związany jest z występującymi na powierzchni terenu piaszczystymi osadami wodnolodowcowymi zlodowacenia środkowopolskiego. Lokalnie wiąże się również z przewarstwieniami piaszczysto – żwirowymi w glinach zlodowacenia środkowopolskiego. Miąższośd tego poziomu jest niewielka, waha się od 8 – 10 m. Wykorzystywany jest głównie przez gospodarstwa indywidualne, do celów gospodarczych. Górny poziom podglinowy występuje powszechnie na omawianym obszarze stanowiąc główny użytkowy poziom wodonośny. Poziom ten występuje w postaci szeregu warstw, soczew i klastycznych wypełnieo kanałów subglacjalnych lub dolin rzecznych pozostających w kontakcie hydraulicznym poprzez liczne okna hydrogeologiczne w obrębie utworów słabo przepuszczalnych. Jest to poziom o napiętym zwierciadle wody. Głębokośd na jakiej zalega na ogół zawiera się w przedziale od 15 do 50 m. Dolny poziom podglinowy lokalizuje się w obniżeniach podłoża czwartorzędowego oraz w bezpośrednim kontakcie z poziomem podglinowym górnym. Budują go utwory piaszczyste i żwirowe. Miąższośd poziomu jest zmienna, a niekiedy stwierdza się jedynie kilkumetrowej miąższości przewarstwienia wśród glin poziomu podglinowego dolnego. Wydajnośd studni omawianego poziomu wynosi z reguły od kilkunastu do 20-30 m3/h. Wody głównego poziomu użytkowego charakteryzują się niezbyt wysoką jakością co jest związane głównie z przekroczeniami dopuszczalnych stężeo żelaza, manganu oraz barwy. Wymagają w związku z tym niewielkiego uzdatniania dla celów pitnych. W rejonach gdzie nie stwierdza się występowania czwartorzędowej warstwy wodonośnej lub gdy budują go słabo przepuszczalne warstwy, wody utworów trzeciorzędowych pełnią rolę zaopatrzeniową. Za główny poziom użytkowy w utworach trzeciorzędowych uznano utwory wodonośne występujące w zachodniej części gminy Liw. Wody te nie budzą zastrzeżeo bakteriologicznych. Na północ od Węgrowa na niewielkich obszarach można spotkad wody dobrej jakości, które nie wymagają uzdatniania. Wody złej jakości, nie nadające się do spożycia występują na północny zachód od Węgrowa. Gmina Liw znajduje się w zasięgu głównego zbiornika wód podziemnych (GZWP): Subniecki Warszawskiej nr 215. Są to utwory trzeciorzędowe. Jak wspomniano w podrozdziale dotyczącym wód powierzchniowych, Ramowa Dyrektywa Wodna wprowadza podział terytorialny na Jednolite Części Wód (JCW). JCW stanowią podstawowe jednostki gospodarki wodnej oraz monitoringu i ochrony środowiska i obejmują zbiorniki wód stojących, cieki, przybrzeżne fragmenty wód morskich oraz wody podziemne. 20 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Prawo wodne (Art. 5, § 5) dzieli JCW na Jednolite Części Wód Powierzchniowych (JCWP) i Jednolite Części Wód Podziemnych (JCWPd). Wykonawcą krajowego monitoringu jakości zwykłych wód podziemnych na terenie całego kraju jest Paostwowy Instytut Geologiczny w Warszawie. W ramach monitoringu diagnostycznego stanu chemicznego wód podziemnych na terenie gminy Liw wyznaczono dwa punkty badawcze zlokalizowane w miejscowościach Zawady i Jartypory. Badania dotyczą JCWPd 54 (kod UEJCWPd PLGW230054). Oba o napiętym zwierciadle wód. Ostatnie dostępne wyniki pochodzą z 2012 roku i zostały umieszczone poniżej w tabeli 9.1.2. Do oceny zastosowano 5-stopniową klasyfikację: (I- b. dobra, II- dobra, III- zadowalająca, IVniezadowalająca, V- zła) wprowadzoną na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23.07.2008 r. Tab. 9.1.2 Monitoring wód podziemnych w gminie Liw- 2012 rok (źródło: badania PIG) Numer Miejscowośd Stratygrafia otworu Głębokośd stropu (m p.p.t.) Wody Użytkowanie terenu Ogólna ocena jakości 1927 Zawady JCWPd-54 PgOl 123 W Grunty orne III 2544 Jartypory JCWPd-54 Q 45 W Zabudowa wiejska III Badania PIG wód podziemnych w Gminie Liw wykazały zadowalającą jakośd (III klasa). Parametry w klasie III to: w punkcie Zawady: O2, HCO3, Fe; w punkcie Jartypory: O2, Fe. Na terenie gminy Liw znajdują się 3 ujęcia poborów wód podziemnych (System Przetwarzania Danych PSH). Ujęcia te przedstawia tabela 9.1.3. Na analizowanym obszarze nie występują natomiast punkty poboru wód mineralnych. Tab. 9.1.3 Punkty poboru wód podziemnych na terenie gminy Liw (opracowano na podstawie: System Przetwarzania Danych PSH) Nazwa ujęcia LIW WYSZKÓW LIW TOOCZA LIW JARTYPORY Identyfikator ujęcia 07_02328 07_02326 07_02325 Brak terenów silnie zurbanizowanych i przemysłowych ognisk zanieczyszczeo, a także stosunkowo duża powierzchnia lasów i obszarów chronionych sprzyjają zachowaniu 21 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 korzystnych warunków hydrogeologicznych. podziemnych jest brak kanalizacji. Największym zagrożeniem dla wód ANALIZA SWOT Mocne strony Duże zasoby wodne wód powierzchniowych i podziemnych Umiarkowany stan ekologiczny ze względu na elementy biologiczne i fizykochemiczne Stan chemiczny wód dobry Brak terenów silnie zurbanizowanych i przemysłowych ognisk zanieczyszczeo, a także stosunkowo duża powierzchnia lasów i obszarów chronionych Słabe strony Nie spełnienie wymagao dla JCWP na obszarach chronionych Niewystarczająca liczba punktów monitoringu Brak kanalizacji Szanse Współpraca z innymi jednostkami samorządowymi w celu poprawy stanu i jakości wód Uszczelnienie zbiorników bezodpływowych (szamb) Rozbudowa i modernizacja kanalizacji oraz budowa przydomowych oczyszczalni ścieków wpłynie pozytywnie na jakośd wód Utrzymanie rowów melioracyjnych w dobrym stanie, co ograniczy spływ zanieczyszczeo z pól uprawnych Rzetelna inwentaryzacja źródeł zanieczyszczeo pozwoli lepiej planowad podejmowane działania Zagrożenia Rozwój sieci osadniczej, infrastruktury technicznej i rolnictwa skutkujący zwiększonym poborem wody, większą produkcją ścieków i zwiększonym spływem powierzchniowym z pól uprawnych Brak kanalizacji Pogarszanie się stanu szamb (występowanie nieszczelności) Niewłaściwa gospodarka rolna Niska świadomośd ekologiczna społeczeostwa 9.2 Powietrze atmosferyczne Badanie i ocena jakości powietrza jest realizowana w oparciu o przepisy art. 85-95 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 22 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 z późn. zm.). Powyższe przepisy wraz z rozporządzeniami Ministra Środowiska: z dnia 13 września 2012 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r. poz. 1032) i z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r. poz. 1031) definiują system monitoringu powietrza, określają zakres i sposób badania jakości powietrza, określają minimalną liczbę stacji oraz metody i kryteria oceny. W ramach monitoringu powietrza są wykonywane badania, a następnie gromadzone i analizowane pochodzące z nich dane dotyczące poziomów stężeo wybranych zanieczyszczeo powietrza w wyznaczonych strefach, na które podzielone zostało województwo mazowieckie. Na podstawie otrzymanych pomiarów dokonuje się oceny poziomów substancji w powietrzu ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ochronę roślin. Priorytetowymi obszarami dla monitoringu powietrza są strefy potencjalnych przekroczeo dopuszczalnych poziomów stężeo zanieczyszczeo. W ramach funkcjonowania Systemu Oceny Jakości Powietrza wykonywane są opracowania, wypełniające wymogi art. 88, 89 i 90 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 z późn. zm.), dotyczące każdej strefy województwa. Należy do nich Roczna Ocena Jakości Powietrza - wykonywana corocznie, dokonuje oceny poziomu substancji w powietrzu w każdej strefie pod kątem dotrzymania poziomów dopuszczalnych oraz wskazuje strefy wymagające tworzenia Programów Ochrony Powietrza, które pomogą osiągnąd w danej strefie wymagane standardy jakości powietrza. Najnowsza dostępna obecnie Roczna Ocena Jakości Powietrza w Województwie Mazowieckim zawiera dane za rok 2014. Zgodnie z art. 89 ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 z późn. zm.), Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska co roku dokonuje oceny poziomów substancji w powietrzu w poszczególnych strefach (z wyłączeniem terenów zakładów pracy, miejsc, do których obowiązuje zakaz wstępu, a także jezdni dróg i pasów rozdzielczych dróg, z wyjątkiem sytuacji, w której piesi mają dostęp do pasa rozdzielczego). Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U. z 2012 r. poz. 914) dla wszystkich zanieczyszczeo uwzględnionych w ocenie strefę stanowi: aglomeracja o liczbie mieszkaoców powyżej 250 tysięcy, miasto nie będące aglomeracją o liczbie mieszkaoców powyżej 100 tysięcy, pozostały obszar województwa, niewchodzący w skład aglomeracji i miast powyżej 100 tys. mieszkaoców. W roku 2014 roczna ocena jakości powietrza dla obszaru województwa mazowieckiego przeprowadzana była już po raz trzynasty. W województwie mazowieckim klasyfikację wykonano w 4 strefach, co przedstawiono w tabeli 9.2.1. 23 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Tab. 9.2.1 Podział województwa mazowieckiego na strefy (źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim. Raport za 2014 rok) Nazwa strefy aglomeracja warszawska miasto Radom miasto Płock strefa mazowiecka Kod PL1401 PL1403 PL1402 PL1404 Powierzchnia [km2] 517 112 88 34841 Liczba mieszkaoców [tys.] 1724,4 218,5 122,8 3251,2 Gmina Liw przynależy do strefy mazowieckiej (PL1404), której to powierzchnia jest największa, gdyż zajmuje pozostałą częśd województwa za wyjątkiem dużych miast. W związku z tym może występowad pewne zróżnicowanie stanu jakości powietrza w jej obrębie. Zakres oceny rocznej wykonanej na potrzeby ustalenia dotrzymywania standardów imisyjnych dla poszczególnych zanieczyszczeo jest analizą wielkości stężeo za 2014 r. Ocenę wykonano według kryteriów dotyczących ochrony zdrowia we wszystkich czterech strefach województwa dla: dwutlenku siarki - SO2, dwutlenku azotu - NO2, tlenku węgla - CO, benzenu - C6H6, pyłu zawieszonego PM10, pyłu zawieszonego PM2,5, ołowiu w pyle - Pb(PM10), arsenu w pyle - As(PM10), kadmu w pyle - Cd(PM10), niklu w pyle - Ni(PM10), benzo(a)pirenu w pyle - B(a)P(PM10), ozonu - O3, oraz według kryteriów określonych w celu ochrony roślin w jednej strefie (mazowieckiej) dla: dwutlenku siarki - SO2, tlenków azotu - NOx, ozonu - O3 określonego współczynnikiem AOT40. Podstawą klasyfikacji stref w rocznej ocenie jakości powietrza są wartości poziomów: dopuszczalnego, dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji, docelowego i celu długoterminowego, określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r. poz. 1031). 24 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 • Poziom dopuszczalny – (odpowiednik w Dyrektywie 2008/50/WE: wartośd dopuszczalna) oznacza poziom substancji w powietrzu ustalony na podstawie wiedzy naukowej, w celu unikania, zapobiegania lub ograniczania szkodliwego oddziaływania na zdrowie ludzkie lub środowisko jako całośd, który powinien byd osiągnięty w określonym terminie i po tym terminie nie powinien byd przekraczany. • Poziom docelowy – (odpowiednik w Dyrektywie 2008/50/WE: wartośd docelowa) oznacza poziom substancji w powietrzu ustalony w celu unikania, zapobiegania lub ograniczania szkodliwego oddziaływania na zdrowie ludzkie lub środowisko jako całośd, który ma byd osiągnięty tam, gdzie to możliwe w określonym czasie. • Poziom krytyczny – w Dyrektywie 2008/50/WE oznacza poziom substancji w powietrzu ustalony na podstawie wiedzy naukowej, po przekroczeniu którego mogą wystąpid bezpośrednie niepożądane skutki w odniesieniu do niektórych receptorów, takich jak drzewa, inne rośliny lub ekosystemy naturalne, jednak nie w odniesieniu do człowieka. W przepisach prawa krajowego, odpowiednikiem poziomu krytycznego są: poziom dopuszczalny, poziom docelowy, poziom celu długoterminowego - określone w odniesieniu do ochrony roślin. • Poziom celu długoterminowego – (odpowiednik w Dyrektywie 2008/50/WE: cel długoterminowy) oznacza poziom substancji w powietrzu, który należy osiągnąd w dłuższej perspektywie z wyjątkiem przypadków, gdy nie jest to możliwe w drodze zastosowania proporcjonalnych środków – w celu zapewnienia skutecznej ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska. • Margines tolerancji – oznacza procentowo określoną częśd poziomu dopuszczalnego, o którą poziom ten może zostad przekroczony, zgodnie z warunkami ustanowionymi w dyrektywie. Obowiązujące w 2014 r. wielkości tych poziomów przedstawia tabela 9.2.2. 25 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Tab. 9.2.2 Poziomy dopuszczalne, docelowe, celu długoterminowego do klasyfikacji stref – ochrona zdrowia i ochrona roślin – na zielono zaznaczono pomiary ze względu na ochronę roślin (źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim. Raport za 2014 rok) Określone poziomy dla zanieczyszczeń Dopuszcza lny poziom substancji dopuszczal docelowy długow ny terminowy Nazwa Czas powietrzu substancj uśrednian powiększo i ia stężeń ny o margines tolerancji za 2014 r. 350 1-h µg/m3 Dwutlen ek siarki Dwutlen ek azotu Tlenek węgla Benzen Pył zawieszo ny PM 10 Dopuszczaln a częstość przekraczani a dopuszczalne go poziomu w roku kalendarzow ym Termin osiągnięcia poziomów dopuszczal nych lub docelowych w powietrzu 24 razy 2005 24-h 125 µg/m3 - - - 3 razy 2005 rok pora zimowa 20 µg/m3 - - - - 2003 1-h 200 µg/m3 - - - 18 razy 2010 rok 40 µg/m3 - - - - 2010 - - - 2005 - - - - 2010 - - - 35 razy 2005 max dobowe ze stężeń 8-h rok kroczący ch 24-h 10000 µg/m3 5 µg/m3 50 µg/m3 - rok 40 µg/m3 - - - - 2005 Pył zawieszo ny PM2,5 rok 25 µg/m3 25 µg/m3 - 26 µg/m3 - 2015 rok - 20 µg/m3 - - - 2020 Ołów rok 0,5 µg/m3 - - - - 2005 Arsen rok - 6 ng/m3 - - - 2013 26 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Kadm rok - 5 ng/m3 - - - 2013 Nikiel rok - 20 ng/m3 - - - 2013 Benzo/a/ piren rok - 1 ng/m3 - - - 2013 - - 2010 max dobowe ze stężeń 8-h kroczący ch Ozon Tlenki azotu - wartość AOT40 obliczan a ze stężeń 1hw okresie majlipiec rok 30 µg/m3 120 3 120 µg/m µg/m3 nie dopuszcz dopusz a się cza się 25 dni dni z z przekro- przekro czeniem czenie m 18000 µg/m3 xh 6000 µg/m3x h - - 2010 - - - - 2003 Zgodnie z art. 89 ustawy Prawo ochrony środowiska odrębnie dla każdego zanieczyszczenia wyznaczono strefy, w których: • przekroczone są poziomy dopuszczalne powiększone o margines tolerancji, • poziom substancji mieści się pomiędzy poziomem dopuszczalnym a poziomem dopuszczalnym powiększonym o margines tolerancji, • nie są przekroczone poziomy dopuszczalne, • przekroczone są poziomy docelowe, • nie są przekroczone poziomy docelowe, • przekroczone są poziomy celu długoterminowego, • nie są przekroczone poziomy celu długoterminowego. Klasyfikując gminę Liw według kryterium ochrony zdrowia, jak również według kryterium ochrony roślin, zaliczono ją do strefy mazowieckiej. 27 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Przekroczenie poziomów oceniane było na podstawie wielkości stężeo zanieczyszczeo z okresu roku 2014. Poziom dopuszczalny, docelowy, celu długoterminowego uznawane były za przekroczone, jeżeli chociaż w jednym punkcie strefy wystąpiło niedotrzymanie ww. norm lub wskazywało na to modelowanie matematyczne. W rocznej ocenie jakości powietrza strefy o najwyższych stężeniach (przekroczenia normy) zaliczono do klasy C, dla których istnieje ustawowy obowiązek sporządzenia Programów Ochrony Powietrza (POP) lub do klas C2 i D2, dla których nie ma obowiązków wykonywania POP. Zaliczenie strefy do gorszej klasy (klasa C lub, dla PM2,5, klasa C lub B) nie oznacza zatem, że jakośd powietrza na terenie całej strefy nie spełnia określonych kryteriów. Przypisanie strefie klasy C nie oznacza także konieczności prowadzenia intensywnych działao na rzecz poprawy jakości powietrza na obszarze całej strefy. Oznacza natomiast potrzebę podjęcia odpowiednich działao w odniesieniu do wybranych obszarów w strefie (z reguły o ograniczonym zasięgu) i dla określonych zanieczyszczeo - włączając opracowanie POP, o ile program taki nie został opracowany dla danego zanieczyszczenia i obszaru. W wyniku klasyfikacji, w zależności od analizy stężeo w danej strefie, można wydzielid różne klasy stref, co przedstawiono w tabeli 9.2.3. Interpretując wyniki klasyfikacji należy uwzględnid, że wynik określony dla całej strefy w przypadku niektórych substancji nie musi byd tożsamy ze stanem jakości powietrza na terenie konkretnej gminy. Ze względu na brak większych źródeł zanieczyszczeo znajdujących się na terenie, bądź w bliskim sąsiedztwie obszaru gminy Liw, można zakładad że stan jakości powietrza na jej terenie w odniesieniu do poszczególnych rodzajów zanieczyszczeo nie będzie wyższy niż średni w strefie mazowieckiej. Tab. 9.2.3 Klasyfikacja stref w zależności od analizy stężeń w danej strefie (źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim. Raport za 2014 rok) Dla substancji, dla których określone są poziomy dopuszczalne lub docelowe: Klasa A stężenia zanieczyszczeo na terenie strefy nie przekraczają poziomów dopuszczalnych i poziomów docelowych Klasa B stężenia zanieczyszczeo na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczają poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji (tylko dla PM2,5), Klasa C stężenia zanieczyszczeo na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne powiększone o margines tolerancji w przypadku, gdy margines tolerancji nie jest określony – poziomy dopuszczalne i poziomy docelowe Dla substancji, dla których określone są poziomy celu długoterminowego: Klasa D1 stężenia ozonu i współczynnik AOT40 nie przekraczają poziomu celu długoterminowego Klasa D2 stężenia ozonu i współczynnik AOT40 przekraczają poziom celu długoterminowego Dla substancji, dla których określone są poziomy docelowe: Klasa A stężenia PM2,5 na terenie strefy nie przekraczają poziomu docelowego Klasa C2 stężenia PM2,5 przekraczają poziom docelowy 28 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 W zależności od poziomów stężeo poszczególnych zanieczyszczeo oraz wyznaczonych klas stref, wymagane może byd podjęcie różnego rodzaju działao. Działania te, w zależności od poziomów stężeo zanieczyszczenia, przedstawiono w tabeli 9.2.4. Tab. 9.2.4 Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia (źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim. Raport za 2014 rok) Poziom stężeo Zanieczyszczenie Klasa strefy Wymagane działania określony jest poziom dopuszczalny i poziom krytyczny nie przekracza poziomu dopuszczalnego lub poziomu krytycznego powyżej poziomu dopuszczalnego lub poziomu krytycznego A dwutlenek siarki dwutlenek azotu tlenki azotu tlenek węgla benzen pył PM10 ołów (PM10) utrzymanie stężeo zanieczyszczenia poniżej poziomu dopuszczalnego oraz próba utrzymania najlepszej jakości powietrza zgodnej ze zrównoważonym rozwojem - określenie obszarów przekroczeo poziomów dopuszczalnych, C - opracowanie POP w celu osiągnięcia odpowiednich poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu (jeśli POP nie był uprzednio opracowany), - kontrolowanie stężeo zanieczyszczenia na obszarach przekroczeo i prowadzenie działao mających na celu obniżenie stężeo przynajmniej do poziomów dopuszczalnych 29 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 określony jest poziom dopuszczalny i margines tolerancji - utrzymanie stężeo zanieczyszczenia poniżej poziomu dopuszczalnego nie przekracza A oraz próba utrzymania najlepszej jakości poziomu powietrza zgodnej ze zrównoważonym dopuszczalnego rozwojem powyżej poziomu dopuszczalnego, lecz nie przekracza poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji - określenie obszarów przekroczeo poziomu dopuszczalnego, B pył zawieszony PM2,5 powyżej poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji C - określenie przyczyn przekroczenia poziomu dopuszczalnego substancji w powietrzu, podjęcie działao w celu zmniejszenia emisji substancji - określenie obszarów przekroczeo poziomu dopuszczalnego oraz poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji, - opracowanie POP mającego na celu osiągnięcie poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu oraz pułapu stężenia ekspozycji (określonego dla pyłu PM2,5) określony jest poziom docelowy nie przekracza poziomu docelowego Ozon AOT40 arsen (PM10) nikiel (PM10) kadm (PM10) benzo(a)piren A 30 - działania niewymagane PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 (PM10) C powyżej poziomu docelowego - dążenie do osiągnięcia poziomu docelowego substancji w określonym czasie za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działao technicznych i technologicznych - opracowanie lub aktualizacja POP, w celu osiągnięcia odpowiednich poziomów docelowych w powietrzu PM2,5 C2 - dążenie do osiągnięcia poziomu docelowego do 2015 r. określony jest poziom celu długoterminowego poniżej poziomu celu długoterminowego Ozon powyżej AOT40 poziomu celu długoterminowego D1 - działania niewymagane D2 - dążenie do osiągnięcia poziomu celu długoterminowego do 2020 r. Poniżej zamieszczono listę metod wykorzystanych w trakcie oceny za 2014 r.: codzienne pomiary manualne prowadzone w stałych punktach (dla zanieczyszczeo: PM10, PM2,5), pomiary manualne prowadzone codziennie w stałych punktach (dla zanieczyszczeo: Pb(PM10), As(PM10), Cd(PM10), Ni(PM10), B(a)P(PM10)) i oznaczane w próbach łączonych, pomiary wysokiej jakości (automatyczne ciągłe) (dla zanieczyszczeo SO2, NO2, NOx, CO, C6H6, O3, PM10, PM2,5), obliczenia modelem matematycznym Calpuff (wszystkie zanieczyszczenia oprócz O 3 i C6H6), obliczenia modelem matematycznym CAMx (dla O3) wykonane na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Efektem rocznej oceny jakości powietrza dokonanej w 2014 roku pod kątem kryteriów dla ochrony zdrowia w strefie mazowieckiej, do której przynależy gmina Liw, jest zaliczenie tej strefy do klas wynikowych dla wszystkich substancji podlegających ocenie. Wynikowe klasy dla poszczególnych zanieczyszczeo przedstawiono w tabeli 9.2.5. 31 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Tab. 9.2.5 Wynikowe klasy strefy mazowieckiej (PL1404) dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych pod kątem ochrony zdrowia (źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim. Raport za 2014 rok) Rodzaj zanieczyszczenia SO2 NO2 CO C6H6 PM10 PM2,51) PM2,52) Pb As Cd Ni B(a)P O32) O33) Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeo dla obszaru całej strefy mazowieckiej A A A A C C C2 A A A A C A D2 1) wg poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji, wg poziomu docelowego, 3) wg poziomu celu długoterminowego. 2) Analizując tabelę powyżej zauważyd można, że pod względem wielkości emisji większości zanieczyszczeo, strefę mazowiecką przyporządkowano do klasy A, jednakże doszło tu również do przekroczeo poziomów niektórych zanieczyszczeo, tj. PM10, PM2,5, B(a)P, O3. W przypadku pyłu zawieszonego PM10, wynikowa klasa C jest efektem przekroczenia poziomu dopuszczalnego zarówno normy dobowej, jak i średniorocznej. Z kolei w przypadku pyłu zawieszonego PM2,5 przekroczony jest poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji oraz poziom docelowy. Przy benzo(a)pirenie o wynikowej klasie C również został przekroczony poziom docelowy. Należy zwrócid uwagę, że stężenia tego zanieczyszczenia ulegają rytmicznym zmianom w ciągu roku z uwagi na zwiększoną emisję w sezonie grzewczym. Dlatego przekroczenia wynikają z poziomów notowanych w okresie zimowym. W przypadku ozonu został przekroczony poziom celu długoterminowego, co pod tym względem zakwalifikowało to zanieczyszczenie do klasy 32 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 wynikowej D2. W związku z położeniem gminy Liw w obrębie strefy mazowieckiej, można spodziewad się na jej terenie zbliżonych stężeo zanieczyszczeo. Klasyfikacja stref na podstawie kryteriów dotyczących ochrony roślin obejmuje w przypadku województwa mazowieckiego tylko strefę mazowiecką, na terenie której również znajduje się gmina Liw. Obszary, na których dokonuje się oceny, muszą m.in. znajdowad się ponad 20 km od Warszawy oraz ponad 5 km od innych obszarów zabudowanych, głównych dróg i instalacji przemysłowych. W tabeli 9.2.6 przedstawiono klasy wynikowe dla poszczególnych zanieczyszczeo w strefie mazowieckiej w 2014 roku, określone na podstawie rocznej oceny jakości powietrza pod kątem kryteriów dla ochrony roślin dla wszystkich substancji podlegających ocenie. Tab. 9.2.6 Wynikowe klasy strefy mazowieckiej (PL1404) dla poszczególnych zanieczyszczeń uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych pod kątem ochrony roślin (źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim. Raport za 2014 rok) O3 (AOT40) Rodzaj zanieczyszczenia Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeo w strefie SO2 NOx A A poziom docelowy poziom celu długoterminowego A D2 Wyniki przeprowadzonych pomiarów były następujące: dwutlenek siarki – wartości stężeo średniorocznych dla dwutlenku siarki na stacjach zlokalizowanych w obszarach, monitorujących wpływ zanieczyszczenia powietrza tym zanieczyszczeniem na rośliny, mieściły się poniżej poziomu dopuszczalnego (2 stanowiska pomiarowe). Wartości stężeo dla pory zimowej również mieściły się poniżej poziomu dopuszczalnego, stąd też strefę mazowiecką zaliczono do klasy A. Jako metodę wspomagającą przy klasyfikacji stref wykorzystano wyniki modelowania. tlenki azotu – poziomy stężeo tlenków azotu oceniane dla kryterium ochrony roślin monitorowane były na 2 stanowiskach pomiarowych w województwie. Wartości stężeo średniorocznych dla NOx zostały dotrzymane, w związku z tym strefa mazowiecka otrzymała klasę A. Jako metodę wspomagającą przy klasyfikacji stref wykorzystano wyniki modelowania. ozon – wartości współczynnika AOT40 określonego na podstawie pięcioletnich pomiarów (2010-2014) z okresu wegetacyjnego (maj-lipiec) w strefie mazowieckiej zostały dotrzymane. Współczynnik AOT40, obliczony jako średnia z okresu pięciu lat na 2 stanowiskach pomiarowych, mieścił się poniżej poziomu docelowego. W wyniku analiz przeprowadzonych w ramach rocznej oceny jakości powietrza za 2014 r. strefa mazowiecka otrzymała klasę A. 33 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Poziom celu długoterminowego dla kryterium ochrony roślin, który ma byd osiągnięty do 2020 r., na wszystkich stanowiskach pomiarowych nie został dotrzymany. Strefa mazowiecka otrzymała klasę D2. Można na tej podstawie przypuszczad, że podobna sytuacja może mied miejsce również na terenie gminy Liw. Podsumowując wyniki rocznej oceny jakości powietrza w województwie mazowieckim w 2014 roku, stwierdzid można, że na większości stanowisk pomiarowych monitorujących poziomy stężeo pyłu PM10 w województwie norma dobowa została przekroczona. Wyniki analiz i oszacowao WIOŚ w Warszawie wskazują, że 41% mieszkaoców Mazowsza, a co za tym idzie prawdopodobnie również mieszkaocy gminy Liw, są narażeni na zbyt dużą liczbę dni z przekroczeniem normy pyłu PM10. Natomiast 2% mieszkaoców województwa narażonych jest na zbyt wysokie stężenie średnioroczne. Niezbędne jest w związku z tym planowanie i wdrażanie działao, mających na celu obniżenie stężeo tego zanieczyszczenia. Na wszystkich stanowiskach pomiarowych została również przekroczona norma benzo(a)pirenu, często kilkakrotnie. Problem ten dotyczy jednak głównie miast i miasteczek, a obszary mniej zurbanizowane, takie jak rejon gminy Liw, nie są narażone na przekroczenia. W porównaniu do 2013 roku można zauważyd pogorszenie, najwyższe stwierdzone wtedy stężenie przekraczało normę 5-cio krotnie (obecnie nawet 8-krotnie). Niezbędne jest zatem na terenie województwa zaplanowanie i wdrożenie działao, mających na celu obniżenie stężeo tego zanieczyszczenia. Poziomy celu długoterminowego dla ozonu (analiza za lata 2012-2014) według kryterium ochrony zdrowia oraz według kryterium ochrony roślin (AOT40 – analiza za lata 2010-2014) były w województwie mazowieckim przekroczone, stąd należy dążyd, aby osiągnąd do 2020 roku wartości kryterialne dla ozonu, określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 18 września 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu. Wyniki analiz i oszacowao WIOŚ w Warszawie wskazują, że zagrożonych jest 100% mieszkaoców Mazowsza. Poziom dopuszczalny i docelowy dla pyłu PM2,5 został przekroczony we wszystkich strefach, w połączeniu z niekorzystnymi warunkami meteorologicznymi może skutkowad to przekroczeniem norm również w kolejnych latach. Ze względu na to oraz biorąc pod uwagę termin osiągnięcia wymaganego poziomu dopuszczalnego dla pyłu PM2,5 (do 1 stycznia 2015 r.), należy w najbliższych latach zaplanowad i wdrożyd działania, mające na celu obniżenie stężeo tego zanieczyszczenia. W strefie mazowieckiej nie przekroczono dopuszczalnych norm dla tlenków azotu. Związane jest to ze znacznie mniejszym natężeniem ruchu samochodowego niż w dużej aglomeracji. Stężenia zanieczyszczeo w powietrzu wykazują ścisłą zależnośd od warunków pogodowych. Zwłaszcza zima może spowodowad wysoką emisję zanieczyszczeo, pochodzących ze spalania paliw na cele grzewcze, co bezpośrednio przekłada się na wysoki 34 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 poziom imisji tych zanieczyszczeo, szczególnie w obszarach, gdzie dominująca jest powierzchniowa emisja indywidualna. Problemem jest dogrzewanie się przez mieszkaoców w okresach cieplejszych paliwami stałymi (jak węgiel i drewno) oraz spalaniem odpadów zamiast ogrzewania gazem. Sytuacja taka ma miejsce w szczególności na terenie gminy Liw ze względu na brak sieci ciepłowniczej i dominujące wśród gospodarstw domowych ogrzewanie indywidualnymi systemami grzewczymi o różnorodnym charakterze, często wykorzystującymi paliwa stałe (węgiel kamienny), a także paliwa olejowe. Wyniki analiz i oszacowao WIOŚ w Warszawie wskazują, że podstawową przyczyną przekroczeo pyłów PM10, PM2,5 i benzo(a)pirenu na obszarze województwa jest emisja niska powierzchniowa (emisja związana z ogrzewaniem mieszkao w sektorze komunalnobytowym). Znaczący udział ma także emisja liniowa (emisja związana z ruchem pojazdów i spalaniem paliw). Wpływ emisji punktowej pochodzącej np. z elektrociepłowni to zaledwie kilka procent udziału w ogólnym bilansie zanieczyszczeo. Jakośd powietrza w gminie determinuje antropogeniczna emisja substancji z obszaru województwa oraz w znacznym stopniu napływ zanieczyszczeo z pozostałej części Polski i Europy. W przypadku gminy Liw emisja punktowa praktycznie nie występuje. Brak tu dużych zakładów przemysłowych. Emisje liniowe na terenie gminy można uznad za stosunkowo niewielkie. Największe znaczenie odgrywa tu droga krajowa nr 62 (Strzelno Siemiatycze) będąca dawnym odcinkiem tzw. Traktu Liwskiego, jak i trzy drogi wojewódzkie. Ogólnokrajowa zwyżkowa tendencja w ilości pojazdów może prowadzid do zwiększenia tego problemu w nadchodzących latach. Głównym problemem dotyczącym ochrony powietrza na terenie gminy jest, jak wspomniano powyżej, powierzchniowa emisja niska, związana głównie z wykorzystaniem w sezonie grzewczym paliwa stałego – węgla kamiennego. Dla poprawy sytuacji w tym zakresie należy podjąd działania mające na celu aktywne ograniczanie niskiej emisji. Pierwszym krokiem w tym kierunku powinno byd opracowanie i uchwalenie gminnego „Planu gospodarki niskoemisyjnej” wraz z opracowaniem bazy emisji. Pozwoli to ustalid harmonogram rzeczowy, czasowy i finansowy działao, a także – zgodnie z nową perspektywą finansową UE na lata 2014-2020 – umożliwi pozyskiwanie środków zewnętrznych na inwestycje związane ze zmniejszaniem niskiej emisji (np. termomodernizacją budynków, modernizacją transportu publicznego, wdrażaniem odnawialnych źródeł energii - OZE). Szczególnymi problemami w zakresie jakości powietrza na terenie gminy są ponadto brak możliwości kontroli spalania przez mieszkaoców w paleniskach domowych odpadów komunalnych, co może wiązad się z uwalnianiem do atmosfery wielu szkodliwych zanieczyszczeo. Należy również zwrócid szczególną uwagę na emisje związane z działalnością rolniczą, związane z możliwością niewłaściwego stosowania nawozów i środków ochrony roślin przez rolników zwłaszcza emisje amoniaku. Kluczowe w tej kwestii są metody składowania nawozów naturalnych oraz rozrzucania nawozu. Wraz ze wzrostem ilości zwierząt gospodarskich (powodującego wzrost emisji metanu), zwiększenia stosowania nawozów (co powoduje wzrost emisji podtlenku azotu) i zwiększenia zużycia energii, wzrasta również emisja gazów cieplarnianych. Zgodnie z Dyrektywą Azotanową, pogłowie bydła nie powinno przekraczad 2 sztuk dorosłych na 1 ha. 35 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Do najpilniejszych zadao w dziedzinie ochrony powietrza na terenie gminy należą: ograniczanie niskiej emisji z domów ogrzewanych indywidualnie poprzez budowę centralnych systemów ciepłowniczych, ograniczenie strat ciepła w budynkach oraz na przesyle, zmianę paliwa oraz sposobu ogrzewania indywidualnego budynków, promocje ekologicznych nośników energii i eliminowanie węgla (np. opracowanie programu ograniczenia niskiej emisji), ograniczanie emisji zanieczyszczeo ze źródeł liniowych, ograniczanie uciążliwości odorowej z oczyszczalni ścieków, ferm hodowlanych, składowisk i kompostowni odpadów oraz zakładów przetwórstwa spożywczego, inwestycje w odnawialne źródła energii (np. biogazownie rolnicze) edukacja ekologiczna poprzez udzielanie informacji oraz zamieszczanie na stronie internetowej komunikatów dotyczących np. nie spalania odpadów termomodernizacja budynków wymiana lub modernizacja źródeł ciepła ANALIZA SWOT Mocne strony Słabe strony Szanse Dobry stan i jakośd powietrza w gminie Brak zanieczyszczeo punktowych emitowanych przez większe zakłady przemysłowe Stosunkowo niewielkie emisje liniowe Słabe wykorzystanie odnawialnych źródeł energii Wysoki udział emisji niskiej (z ogrzewania indywidualnego) Systematyczny wzrost liczby samochodów i wzrastający w związku z tym wskaźnik zanieczyszczeo komunikacyjnych Wzrost stężeo dwutlenku siarki i pyłów w sezonie grzewczym Niekontrolowane spalanie odpadów komunalnych Emisja metanu i odorów pochodząca z chowu zwierząt gospodarskich Rozwój energetyki odnawialnej Ograniczenie „emisji niskiej” Termomodernizacja budynków Wymiana lub modernizacja źródeł ciepła Możliwośd pozyskania środków zewnętrznych na ww. cele po opracowaniu „Programu gospodarki niskoemisyjnej” Wzrost świadomości społecznej w dziedzinie zapobiegania 36 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 zanieczyszczeniom powietrza dzięki prowadzeniu działao edukacyjnych Zagrożenia 9.3 Transgraniczny napływ zanieczyszczeo z innych regionów Niewłaściwe stosowanie środków ochrony roślin i nawozów przez rolników Spalanie odpadów w gospodarstwach domowych Możliwośd wzrostu intensywności chowu zwierząt gospodarskich powodującego wzrost emisji Możliwośd rozwoju przemysłu na terenie gminy i terenach przyległych Gleby i powierzchnia ziemi Gleby stanowią stan przejściowy pomiędzy przyrodą nieożywioną a ożywioną. Powstają ze skał przekształcanych pod wpływem komponentów krajobrazu naturalnego, takich jak: organizmy żywe, klimat, wody czy rzeźba terenu. Także działalnośd człowieka wywiera istotny wpływ na cechy pokrywy glebowej (źródło: Richling, Ostaszewska Geografia fizyczna Polski, 2005). Gleby gminy Liw należą do środkowoeuropejskiej strefy glebowej. Ich rozwój przebiegał w warunkach klimatu umiarkowanego. Charakterystyczne dla tej strefy są gleby bielicowe, pyłowe i brunatne. Wytworzone one są z glin zawałowych lekkich oraz piasków leżących na glinach. Na terenie powiatu węgrowskiego dominują gleby lekkie i bardzo lekkie – bielicowe i rdzawe wytworzone z piasków gliniastych i żwirów piaszczystych. Miejscami na piaskach gliniastych i lekkich glinach wytworzyły się gleby płowe i gleby brunatne wyługowane. Wzdłuż koryta Liwca występują mady o różnej przepuszczalności. Na terenie gminy przeważają grunty III – V klasy bonitacyjnej. Są to przede wszystkim gleby lekkie: bielicowe i rdzawe wytworzone z piasków gliniastych i żwirów piaszczystych. Miejscami na piaskach gliniastych i lekkich glinach wytworzyły się gleby płowe i gleby brunatne wyługowane. Jakośd gleb ma bezpośredni wpływ na jej potencjał. Gleby dobrej jakości oznaczają nie tylko zdrowe i wysokie plony, ale także warunkują prawidłowy rozwój człowieka, gdyż wraz z pożywieniem roślinnym i zwierzęcym dostarczają odpowiedniej ilości wysokokalorycznych składników odżywczych, witamin, substancji mineralnych, niezbędnych do budowy i właściwego funkcjonowania organizmu. Razem z pożywieniem człowiek pobiera składniki korzystne, jak i niekorzystne dla swego rozwoju. Różne czynniki pochodzenia naturalnego oraz antropogenicznego wpływają na spadek urodzajności gleb, powodując ich degradację. 37 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Skutkiem ich działania jest obniżenie jakości i ilości próchnicy w glebach, zmiany kwasowości i struktury gleb, a w konsekwencji spadek jej zasobności i żyzności. Na stan gleb wpływają głównie czynniki pochodzenia antropogenicznego: Nadmierne nawożenie, które może prowadzid do zatrucia metalami ciężkimi i substancjami toksycznymi obecnymi w nawozach, Działalnośd zakładów produkcyjno-usługowych, w wyniku której do gleb mogą przedostawad się szkodliwe substancje, Komunikacja i transport samochodowy, przyczyniający się do zanieczyszczenia gleb położonych w bezpośrednim sąsiedztwie intensywnie użytkowanych szlaków komunikacyjnych (przede wszystkim dróg krajowych), Składowanie odpadów w miejscach do tego nie przeznaczonych, wypalanie traw, palenie odpadów na powierzchni ziemi, odprowadzanie nieoczyszczonych ścieków do środowiska, nieszczelne szamba, Erozja spowodowana niewłaściwym użytkowaniem gruntów. Zanieczyszczeniami gleb i gruntów są wszelkie związki chemiczne i pierwiastki promieniotwórcze, a także mikroorganizmy, które występują w glebach w zwiększonych ilościach. Do najbardziej rozpowszechnionych zanieczyszczeo gleb i gruntów zaliczamy: związki organiczne – pestycydy, detergenty, metale ciężkie – ołów (Pb), miedź (Cu), rtęd (Hg), kadm (Cd), arsen (As) i inne, sole – azotany, siarczany, chlorki. Jednym z głównych problemów w ochronie gleb jest ich zanieczyszczenie metalami ciężkimi. Rozpoznanie stanu gleb użytkowanych rolniczo pod względem zanieczyszczenia metalami ciężkimi jest wyjątkowo istotne z uwagi na produkcję bezpiecznej żywności dla człowieka. Występowanie w glebach podwyższonych zawartości metali ciężkich stanowi następstwo działalności ludzkiej w wyniku m.in. emisji przemysłowych, motoryzacji, nadmiernej chemizacji rolnictwa, i powoduje degradację biologicznych właściwości gleb, skażenie wód gruntowych oraz przechodzenie zanieczyszczeo do łaocucha żywieniowego. Zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi występują głównie wzdłuż dróg, zwłaszcza tych po których przemieszczają się największe ilości pojazdów (drogi krajowe i wojewódzkie). Obserwuje się osiadanie zanieczyszczeo komunikacyjnych w postaci pyłu na powierzchniowej warstwie gruntu. Gleby w pobliżu dróg zawierają zwiększone ilości niebezpiecznych związków ołowiu i tlenków azotu. Na skutek posypywania powierzchni dróg solami, gleby i grunty w pobliżu szlaków komunikacyjnych są silnie zasolone. Istotnym problemem wielu obszarów w Polsce jest również zakwaszenie gleb. Szacuje się, że nawet ponad 90% gleb w Polsce wytworzonych jest na kwaśnych skałach naniesionych przez lodowce. Na terenach tych następuje intensywne wymywanie składników zasadowych. 38 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Szczególnie narażone są na to zjawisko obszary o większej rocznej sumie opadów. Ponadto w niskich temperaturach, na skutek oddychania organicznego gleb następuje koncentracja dwutlenku węgla, co wpływa na wzrost zakwaszenia. Zakwaszeniu sprzyjają również niektóre naturalne procesy przemian związków organicznych i związków azotu. Z kolei do przyczyn antropogenicznych zaliczyd można odprowadzanie składników zasadowych wraz z plonami roślin, stosowanie nawozów azotowych, a także kwaśne deszcze powstające w wyniku emisji dwutlenku siarki i tlenków azotu do atmosfery na skutek spalania paliw. Zakwaszenie powoduje zmniejszenie przyswajalności składników pokarmowych roślin, zwłaszcza fosforu, magnezu i molibdenu. Ponadto następuje ich wymywanie do głębszych warstw gleb. Dotyczy to przede wszystkim związków zasadowych. Zakwaszenie gleb powoduje również zmniejszenie zawartości próchnicy w glebie. To z kolei wiąże się ze zniszczeniem zdolności buforowych gleby. W ten sposób zwiększa się ruchliwośd składników, które stają się niebezpieczne w większych ilościach. Głównie dotyczy to jonów metali ciężkich i glinu ruchomego. Podaje się iż obniżenie pH gleby z 5,5 do 4,5 związane jest ze 100-krotnym wzrostem stężenia jonów glinu w roztworze glebowym a z 4,5 na 3,5 – 1000-krotnym. Ruchomy glin jest szkodliwy zwłaszcza dla niektórych upraw: jęczmienia, pszenicy, buraków, gorczycy i koniczyny. Wśród metali ciężkich toksyczne działanie na glebach kwaśnych wykazuje szczególnie nadmiar rozpuszczonego manganu (narażone są zwłaszcza koniczyna i lucerna). Zarówno substancje zakwaszające jak również uwolnione jony metali mogą byd wymywane do wód powierzchniowych i pobierane z roztworu glebowego przez rośliny. Konsekwencją jest spadek żyzności gleby, zmniejszenie produkcji biomasy i pogorszenie jej jakości. Zakwaszenie wpływa również na zmianę składu i aktywności mikroorganizmów. Miedzy innymi słabo i wolno rozwijają się wolno żyjące w glebie Azotobacter oraz mikroorganizmy współżyjące z większością roślin motylkowych. Następuje również osłabienie intensywności przebiegu procesu pobierania przez nie azotu z powietrza. Zanieczyszczenie gleby jest często wynikiem niewłaściwej praktyki rolniczej. Powszechne stosowanie środków ochrony roślin i nawozów mineralnych powoduje wprowadzenie do środowiska glebowego pierwiastków metalicznych, związków azotowych, fosforoorganicznych, karbaminowych, alkilowych. Ponadto, nasilające się stałe wpływy różnorodnych form działalności rolniczej, usługowej i urbanizacyjnej przyczyniają się do znacznych zmian w naturalnych warunkach glebowych. Zmiany te przejawiają się w postaci szeregu form degradacji pokrywy glebowej i prowadzą do wytworzenia gleb o zmienionym profilu i właściwościach fizykochemicznych. Procesy degradacji gleb związane są przede wszystkim z: • rejonami intensywnej produkcji rolnej i hodowlanej, • rejonami intensywnej melioracji gleb, • rejonami budowy nowych osiedli mieszkaniowych, • trasami komunikacyjnymi. 39 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Zgodnie ze strukturą użytkowania gruntów przedstawioną wcześniej w podrozdziale rolnictwo, użytki rolne stanowią 70% całego terytorium gminy Liw, co ma znaczący wpływ na jakośd gleb. Rolnicze wykorzystanie gruntów, zwłaszcza bardziej intensywne czy też sprzeczne z dobrymi praktykami, wiązad się może bowiem, jak wykazano, z pogorszeniem jakości gleb – pod względem chemicznym, biologicznym, a także fizycznym. Oprócz zanieczyszczeo powodowanych stosowaniem nawozów (których zużycie na terenie gminy jest stosunkowo wysokie, jak wykazano w rozdziale 2.5, przy charakterystyce rolnictwa) oraz środków ochrony roślin, negatywne znaczenie dla środowiska glebowego ma również chów i hodowla zwierząt gospodarczych. Ścieki odzwierzęce i odpady przyczyniają się do zanieczyszczenia gleb, przy czym największe zagrożenie stanowi gnojowica powstająca w systemie bezściółkowym. Wypas zwierząt na glebach mineralnych powoduje natomiast ugniatanie i tak już mocno zbitej wierzchniej warstwy gleby, co wpływa ujemnie na jej właściwości fizyko-chemiczne. Duże znaczenie odgrywa poziom lesistości gminy, gdyż lasy pełnią szereg pozytywnych funkcji glebochronnych, który utrzymuje się na średnim poziomie powiatowym. W związku z położeniem gminy Liw w stosunku do Węgrowa- stolicy powiatu, a za razem głównego ośrodka administracyjnego, ważny aspekt dla stanu gleb na terenie gminy Liw stanowi występowanie dróg o dużym natężeniu ruchu samochodowego, przede wszystkim dróg o znaczeniu krajowym i wojewódzkim. Ponadto biorąc pod uwagę stale wzrastającą liczbę samochodów na terenie województwa mazowieckiego, można przewidywad wzrost znaczenia tego zagrożenia, szczególnie w najbliższym otoczeniu bardziej ruchliwych dróg powiatowych i wojewódzkich. Warto jednak wziąd pod uwagę, że do terenów o przekształconej glebie zaliczyd trzeba nie tylko wszelkie obszary zurbanizowane, ale również obszary rekreacyjno-wypoczynkowe oraz komunikacyjne. Na terenie gminy Liw występują złoża kopalin, których eksploatacja również stanowi zagrożenie dla stanu powierzchni ziemi. Głównym kompleksem litologicznym na obszarze gminy Liw przedstawiającym wartości surowcowe są osady piaszczyste i piaszczysto – żwirowe pochodzenia rzecznego oraz piaszczyste pochodzenia eolicznego. Osady te to tzw. kruszywo naturalne stosowane na szeroką skalę w budownictwie i drogownictwie tj. złoża mieszanek żwirowo - piaskowych. W obrębie Gminy znajdują się także piaski kwarcowe wykorzystywane do produkcji betonów komórkowych oraz do produkcji cegły wapienno-kwarcowej. Złoża budują surowce pospolite, powszechnie występujące, stąd też sklasyfikowano je z punktu widzenia ochrony złóż do klasy 4, najniższej. Natomiast klasyfikację złóż ze względu na ochronę środowiska przeprowadzono po uwzględnieniu stopnia kolizyjności eksploatacji górniczej danego złoża w odniesieniu do różnych komponentów środowiska przyrodniczego i elementów zagospodarowania przestrzennego. W większości teren nad złożem stanowią nieużytki, obszary gospodarki rolnej (V i VI kl.), w mniejszym stopniu obszar leśny. Dwa złoża 40 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 zlokalizowane w gminnie Liw: „Jarnice Pieoki” i „Jarnice Pieoki II” występują na obszarze Siedlecko – Węgrowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Koncesję dla prowadzenia eksploatacji złóż posiadają trzy złoża kruszywa naturalnego. Większośd złóż znajduje się na terenach należących do osób prywatnych. Powszechna jest także nielegalna eksploatacja kopalin, szczególnie piasku wydmowego. Podstawowe informacje na temat eksploatacji złóż zestawiono w tabeli 9.3.1. Tab. 9.3.1 Zestawienie złóż kopalin na terenie gminy Liw (opracowano na podstawie: System Gospodarki i Ochrony Bogactw Mineralnych „MIDAS”, PIG 2015) KOD Nazwa złoża Status Kopalina Powierzchnia, forma złoża KN Jarnice Pieoki Eksploatacja złoża zaniechana Pospolita (kruszywo naturalne) 0,66 ha gniazdowa KN Jarnice Pieoki II Eksploatacja złoża zaniechana Złoża mieszanek żwirowopiaskowych 0,49 ha podkładowa PB Paplin – Borzychy (częściowo na terenie gminy Korytnica) Złoże rozpoznane wstępnie Piaski kwarcowe do betonów komórkowych 37,8 ha wydma Na stan powierzchni ziemi mogą także mied negatywny wpływ składowiska odpadów. Zgodnie z prowadzoną przez WIOŚ w Warszawie ewidencją, na obszarze gminy Liw nie funkcjonują jednakże obecnie żadne czynne składowiska odpadów (źródło: pismo MMMO.7016.9.2015.MJ z dn. 17.03.2015 r.). Standardy jakości gleby i ziemi zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 09.09.2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. Nr 165, poz. 1359 z 2002). Na terenie Polski prowadzony jest program „Monitoring chemizmu gleb ornych”, który stanowi element Paostwowego Monitoringu Środowiska w zakresie jakości gleb i ziemi. Celem tego programu jest ocena stanu zanieczyszczenia i zmian właściwości gleb w wymiarze czasowym i przestrzennym. Badania chemizmu gleb gruntów ornych prowadzi Instytut Upraw, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach. Badania wykonywane są w pięcioletnich przedziałach czasowych od 1995 roku. W 2010 r. rozpoczął się czwarty cykl badao w sieci obejmującej 216 punktów pomiarowo – kontrolnych zlokalizowanych na terenie kraju. Na terenie województwa mazowieckiego kontrolą objęto 20 punktów. Sied punktów badawczych wykorzystywanych w monitoringu zapewnia różnorodnośd i reprezentatywnośd naturalnych warunków glebowych (typ, uziarnienie), intensywności produkcji rolniczej oraz presji antropogenicznej na obszary użytkowane rolniczo. 41 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Na terenie gminy Liw WIOŚ nie prowadzi badao monitoringowych gleby. Brak jest również badao chemizmu gleb gruntów ornych, które prowadzi Instytut Upraw, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach (na poziomie krajowym). Dlatego też dla przybliżenia stanu powierzchni ziemi na terenie gminy Liw użyto wyników opracowanych dla podobnej jej charakterem rolniczym gminy Miedzna znajdującej się również w powiecie węgrowskim. Badania owe prowadził Instytut Upraw, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach (IUNG) w jednym profilu zlokalizowanym w miejscowości Wrotnów w punkcie 161. Punkt położony jest w odległości ok. 17 km od miasta Liw, umiejscowionym w pobliżu rzeki Ugoszcz. Jest to jedyny punkt pomiarowo-kontrolny (ppk) monitoringu chemizmu gleb ornych na terenie powiatu węgrowskiego (źródło: Monitoring Chemizmu Gleb Ornych Polski, IUNG-PIB, GIOŚ 2012). Badania wykonywane są raz na 5 lat od 1995 roku, ostatni raz dokonywane były w roku 2010. Punkt charakteryzuje się typem gleb AP (gleby płowe), klasą bonitacji IVa oraz 5 (żytnim dobrym) kompleksem przydatności rolniczej. W pobranych glebach oznacza się: właściwości podstawowe – skład granulometryczny, procentową zawartośd próchnicy, procentową zawartośd CaCO3, odczyn, kwasowośd, zawartośd przyswajalnych dla roślin form potasu, fosforu, magnezu i siarki, zawartośd glinu ruchomego, procentową zawartośd azotu i węgla, zawartośd WWA, radioaktywnośd, przewodnictwo elektryczne właściwe. Oblicza się również stosunek C:N oraz zasolenie gleby, skład jonowy kompleksu sorpcyjnego gleb, całkowitą zawartośd składników chemicznych (S, Ca, Mg, K, Na, Al, Fe, P, Mn, Cd, Cu, Cr, Ni, Pb, Zn, Co, V, Li, Be, Ba, Sr, L). Szczegółowe wyniki monitoringu chemizmu gleb ornych punkcie 161 w miejscowości Wrotnów w latach 1995-2010 przedstawiono w tabeli 9.3.2. Tab. 9.3.2 Wyniki szczegółowe badań chemizmu gleb ornych w ppk nr 161 w miejscowości Wrotnów w latach 1995-2010 (źródło: Monitoring Chemizmu Gleb Ornych Polski, IUNG-PIB, GIOŚ 2012) Uziarnienie Jednostka 1995 Rok 2000 2005 2010 1,0-0,1 mm Udział w % 64 69 66 65 0,1-0,02 mm Udział w % 21 17 18 20 < 0.02 mm Udział w % 15 14 16 15 2,0-0,05 mm Udział w % n.o. n.o. n.o. 77 0,05-0,002 mm Udział w % n.o. n.o. n.o. 20 < 0.002 mm Udział w % 5 4 4 3 42 Całkowita zawartość makroelementów Zawartość pierwiastków przyswajalnych dla roślin Właściwości sorpcyjne gleby Substancja organiczna gleby Odczyn i węglany PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Odczyn "pH " w zawiesinie H2O Odczyn "pH " w zawiesinie KCl Węglany (CaCO3) pH 5.8 5.8 5.6 4.9 pH 4.5 4.4 4.5 3.8 % n.o. n.o. n.o. n.o Próchnica % 1.37 1.36 1.11 1.24 Węgiel organiczny % 0.79 0.79 0.64 0.72 Azot ogólny % 0.097 0.086 0.084 0.071 8.1 9.2 7.6 cmol(+)*kg-1 3.83 3.80 4.03 3.90 cmol(+)*kg-1 1.17 1.37 1.17 1.37 cmol(+)*kg-1 0.64 0.98 0.96 1.11 cmol(+)*kg-1 0.87 1.00 0.73 0.51 cmol(+)*kg-1 0.14 0.20 0.37 0.12 cmol(+)*kg-1 cmol(+)*kg-1 0.03 0.40 0.06 0.29 0.01 0.18 0.13 0.25 cmol(+)*kg-1 1.44 1.55 1.29 1.01 cmol(+)*kg-1 5.27 5.35 5.32 4.91 % 27.32 28.97 24.25 20.49 Fosfor przyswajalny mg P2O5* 100g-1 16.0 13.6 11.6 16.6 Potas przyswajalny mg K2O*100g-1 12.6 8.3 7.4 7.6 Magnez przyswajalny mg Mg*100g-1 1.90 1.60 2.20 1.30 Siarka przyswajalna mg S-SO4*100g-1 1.62 1.38 1.08 0.94 Fosfor Wapń Magnez Potas Sód Siarka Glin Żelazo % % % % % % % % 0.043 0.04 0.06 0.06 0.004 0.022 0.38 0.35 0.047 0.06 0.05 0.05 0.005 0.019 0.32 0.40 0.050 0.04 0.05 0.05 0.004 0.016 0.35 0.43 0.046 0.05 0.05 0.05 0.003 0.016 0.24 0.39 Stosunek C/N Kwasowość hydrolityczna (Hh) Kwasowośc wymienna (Hw) Glin wymienny "Al" Wapń wymienny (Ca2+) Magnez wymienny (Mg2+) Sód wymienny (Na+) Potas wymienny (K+) Suma kationów wymiennych (S) Pojemność sorpcyjna gleby (T) Wysycenie kompleksu sorpcyjnego kationami zasadowymi (V) 43 10.1 Pozostałe właściwości Całkowita zawartość pierwiastków śladowych PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Mangan Kadm Miedź Chrom Nikiel Ołów Cynk Kobalt Wanad Lit Beryl Bar Stront Lantan Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne suma 13 WWA Radioaktywność Przewodnictwo elektryczne właściwe Zasolenie mg*kg-1 mg*kg-1 mg*kg-1 mg*kg-1 mg*kg-1 mg*kg-1 mg*kg-1 mg*kg-1 mg*kg-1 mg*kg-1 mg*kg-1 mg*kg-1 mg*kg-1 mg*kg-1 163 0.09 2.0 4.0 3.4 9.2 18.3 1.52 7.0 2.8 0.13 15.5 4.0 5.6 176 0.13 2.5 3.5 3.0 10.1 17.3 1.81 6.7 3.2 0.13 18.6 5.5 4.6 198 0.07 2.7 5.0 3.3 11.0 22.0 1.83 8.0 2.0 0.10 20.8 4.3 6.5 274 0.07 2.5 4.2 2.7 8.8 19.2 2.21 6.2 2.8 0.14 21.0 2.3 6.2 µg*kg-1 119 94 178 211 Bq*kg-1 440 414 551 460 mS*m-1 4.99 2.80 4.40 4.86 mg KCl*100g-1 13.00 7.40 11.70 12.84 Pomiar gleby w badanym punkcie charakteryzuje się kwaśnym odczynem pH. Szczególnie niski był odczyn pH w najbardziej aktualnym pomiarze (w roku 2010), co może byd symptomem niekorzystnych zmian. Zakwaszenie to ma prawdopodobnie, oprócz uwarunkowao naturalnych (gleby wytworzone na kwaśnych utworach pochodzenia lodowcowego), źródła antropogeniczne (związane głównie z rolnictwem: stosowanie nawozów azotowych, odprowadzanie składników zasadowych wraz z plonami roślin, jak również wynikające z zanieczyszczenia atmosfery wskutek spalania paliw – zakwaszenie gleb poprzez kwaśne deszcze). Niekorzystne następstwa niskiego odczynu pH gleb to zmniejszona przyswajalnośd składników pokarmowych roślin oraz zwiększone ich wymywanie do głębszych warstw gleby, zmniejszenie zawartości próchnicy w glebie, zwiększenie dostępności metali ciężkich dla roślin, koniecznośd zwiększenia poziomu wapnowania w celu zapobieżenia zmniejszaniu się żyzności gleb. Skutki dla środowiska obejmują gatunkowego biocenoz w ekosystemach naturalnych, w szczególności zmiany składu gatunkowego drzewostanów, oraz zmiany liczebności populacji, a także zanieczyszczenie wód lądowych azotanami, toksycznymi dla wielu organizmów wodnych. Z wcześniejszych badao Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej w Warszawie wynika, że na obszarze gminy dominują gleby kwaśne i bardzo kwaśne. Zakwaszenie jest największym problemem, gdyż wpływa na zmniejszenie plonów oraz wzrost przyswajania metali ciężkich przez rośliny. Wg OSCHR wapnowania wymagad może nawet 85% gleb w gminie. 44 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Poziom zawartości próchnicy jest niski i w latach 1995-2010 nie uległ zasadniczym zmianom w badanym profilu. Podobnie przedstawia się sytuacja w przypadku zawartości węgla organicznego. W przypadku badanej gleby, zawartośd węgla organicznego jest zdecydowanie niższa od średniej zawartości węgla organicznego w glebach Polski (1.25% wg danych IUNG). Poziom ten co prawda nie odpowiada przyjętemu w Polsce kryterium niskiej zawartości (poziom 0.57%), jednak w porównaniu do standardu europejskiego (poziom poniżej 2%) jest zdecydowanie niższy. Na przestrzeni lat spadła także nieco zawartośd azotu ogólnego. Stosunek węgla do azotu (C/N) jest stosunkowo niski, pomimo nieznacznej tendencji wzrostowej, co oznacza, że w glebach dominuje proces mineralizacji i dostępne są dla roślin amoniak oraz azotany – z korzyścią dla rozwoju roślin. W glebie nastąpił natomiast spadek stopnia wysycenia kompleksu glebowego kationami zasadowymi, co świadczy zwykle o zubożeniu gleby i może wiązad się ze stwierdzonym wzrostem kwasowości gleby. W tabeli 9.3.3 przedstawione zostały zgeneralizowane wyniki monitoringu, opracowane w IUNG na podstawie przedstawionych powyżej wynikach szczegółowych. Ogólne wyniki określają stopieo zanieczyszczenia gleby pod kątem wybranych rodzajów zanieczyszczeo. Tab. 9.3.3 Zgeneralizowane wyniki monitoringu gleb na terenie gminy Miedzna w poszczególnych latach w pkt 161–badania IUNG w Puławach (źródło : pismo WIOŚ - MM-MO.7016.8.2015.MJ z dn. 17.03.2015 r.) Cd Zanieczyszczenie gleby w stopniach Cu Ni Pb Zn WWA 4.50 0 0 0 0 0 0 II 1.36 4.40 0 0 0 0 0 0 I 2005 1.11 4.50 0 0 0 0 0 0 I 2010 1.24 3.81 0 0 0 0 0 1 I Rok % próchnicy pH KCl 1995 1.37 2000 S-SO 4 Analizując zgeneralizowane dane można stwierdzid, iż w przypadku większości cech opisujących właściwości i jakośd gleby nie doszło do istotnych zmian na przestrzeni 15 lat w porównaniu ze stanem wyjściowym: 1995 r. (źródło: pismo MO.7016.8.2015.MJ z dn. 17.03.2015 r). Mimo występujących wahao poziomów zawartości różnych metali ciężkich, w dalszym ciągu gleby cechuje naturalna ich zawartośd (grupa 0), tak więc mogą byd przeznaczone pod wszystkie uprawy polowe i ogrodnicze, nawet pod uprawy roślin przeznaczonych dla dzieci. Jednocześnie ze względu na dotychczasowy brak zanieczyszczenia, gleba taka powinna zostad objęta szczególną ochroną przed wprowadzaniem antropogenicznych metali ciężkich (Kabata-Pendias A., Piotrowska M., Motowicka-Terelak T., Maliszewska-Kordybach B., Filipiak K., Krakowiak A., Pietruch Cz., Podstawy oceny chemicznego zanieczyszczenia gleb. Metale ciężkie, siarka i WWA, Biblioteka Monitoringu Środowiska, PIOŚ, IUNG, Warszawa, 1995). Zawartośd siarki siarczanowej jest niska: ocena I° w skali czterostopniowej (I°-IV°) – widoczna jest poprawa od roku 1995. 45 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Nieznacznie podwyższone są natomiast obecnie zawartości wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA): ocena 1° w skali 0°-5°, nie wskazuje to jednak jeszcze na zanieczyszczenie gleby (źródło: dane WIOŚ w Warszawie, pismo MO.7016.8.2015.MJ z dn. 17.03.2015 r.). Ponadto z informacji uzyskanych w Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej w Warszawie wynika, że brakuje aktualnych próbek gleb pochodzących z terenu gminy w celu określenia jakości gleb. W celu inwentaryzacji gleb i utrzymania ich w stanie niepogorszonym, a nawet w celu poprawy stanu gleb, oraz aby spełnid założenia Ustawy Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 z późn. zm.) gmina powinna nawiązad współpracę z ww. Stacją. Powierzchnia ziemi to jeden z najbardziej zagrożonych antropopresją elementów środowiska. Degradacja może następowad na skutek mechanicznych i chemicznych przekształceo ziemi i pokrywy terenu. W kształtowaniu wartości użytkowej ważną rolę odgrywa kształtowanie rzeźby terenu, uregulowanie stosunków wodnych, odtworzenie gleb, umocnienie skarp, budowa niezbędnych dróg. Degradacja powierzchni terenu na terenie gminy Liw jest stosunkowo niewielka, występuje w miejscach odkrywkowej eksploatacji złóż kopalin. Na terenach poeksploatacyjnych planowana jest rekultywacja (rekreacyjna, leśna, rolna). Do degradacji może dochodzid również na skutek niewłaściwego składowania odpadów komunalnych, bądź w przypadku awarii urządzeo infrastruktury technicznej (ropociąg, stacja pomp). W celu ochrony gruntów należy ograniczad ich nierolnicze i nieleśne przeznaczenie, przywracad leśny charakter gruntom, które go utraciły a także zachowad istniejące zbiorniki wodne. Konieczna jest również kontrola i powstrzymanie nielegalnego wydobycia złóż, zwłaszcza na terenach chronionych, a także rekultywacja wyrobisk po zakooczonym wydobyciu. Ponadto do ograniczenia degradacji przyczyni się opracowanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (mpzp), które pozwoli na kontrolowaną urbanizację gruntów. Aby zmniejszyd niekorzystne skutki zakwaszenia gleb, należy przeciwdziaład temu procesowi stosując wapnowanie. Kluczowe jest również racjonalne stosowanie środków chemicznych i biologicznych w produkcji rolnej , zapobieganie powstawaniu dzikich wysypisk odpadów oraz systematyczna kontrola jakości gleb. 46 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 ANALIZA SWOT Mocne strony Słabe strony Szanse Niski współczynnik degradacji Niski stopieo zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi (tzw. poziom naturalny) Korzystny stosunek zawartości węgla do azotu (C/N) Brak czynnych składowisk odpadów na terenie gminy Wysoki udział gleb kwaśnych i bardzo kwaśnych Niewystarczająca ilośd informacji (próbek) dla określenia szczegółowego stanu gleb w gminie Niedostatek próchnicy glebowej Niska zawartośd węgla organicznego Malejąca zawartośd niektórych substancji i pierwiastków koniecznych dla rozwoju roślin Nieznacznie podwyższony poziom WWA w glebie Presja rolnictwa: negatywne oddziaływania nawożenia, środków ochrony roślin, produkcji zwierzęcej Stosunkowo niska powierzchnia lasów Zaśmiecanie lasów i przydrożnych rowów powoduje zanieczyszczenie gleb Odkrywkowa eksploatacja złoża Ograniczanie nierolniczego i nieleśnego przeznaczenia gleb Kontrola i powstrzymanie nielegalnego wydobycia złóż, zwłaszcza na terenach chronionych, a także rekultywacja wyrobisk po zakooczonym wydobyciu Wapnowanie gleb Systematyczna kontrola jakości gleb Promowanie racjonalnego stosowanie środków chemicznych i biologicznych w produkcji rolnej, przeciwerozyjnych zabiegów uprawnych i innych dobrych praktyk rolniczych Przywracanie leśnego charakteru gruntom, które go utraciły, oraz prowadzenie zalesieo Likwidacja istniejących dzikich wysypisk odpadów i zapobieganie powstawaniu nowych Opracowanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (mpzp) pozwoli na kontrolowaną urbanizację gruntów 47 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Zagrożenia 9.4 Niewłaściwe praktyki rolne Nielegalne wydobywanie złóż Intensyfikacja rolnictwa, w tym również hodowli zwierząt gospodarczych Dalsze zakwaszanie gleb i ich zubażanie Powstawanie dzikich wysypisk odpadów, dalsze zaśmiecanie lasów i rowów przydrożnych Powstawanie nowych kopalni surowców, szczególnie odkrywkowych Możliwośd pojawiania się tzw. „samowoli budowlanych” oraz nielegalnej eksploatacji kopalin Wzrost ruchu drogowego na terenie gminy i emisji zanieczyszczeo Hałas Hałas to jeden z poważniejszych problemów obniżających jakośd życia. Polega na niepożądanych, nieprzyjemnych i uciążliwych dźwiękach występujących w danym miejscu i czasie. Hałas jest zanieczyszczeniem środowiska przyrodniczego charakteryzującym się różnorodnością źródeł i powszechnością występowania. Hałas w środowisku powodowany jest głównie przez ruch transportowy, działalnośd przemysłową oraz aktywnośd związaną z rekreacją. Hałas jest czynnikiem stresogennym. Przy długotrwałej ekspozycji powoduje m. in. choroby układu krążenia, choroby psychiczne i zaburzenia snu. Według rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r., poz. 112), terenami podlegającymi ochronie akustycznej są tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, wielorodzinnej, zagrodowej, tereny szpitali, szkół, domów opieki społecznej, uzdrowisk oraz tereny rekreacyjno-wypoczynkowe. Hałas wpływa destrukcyjnie na człowieka. Hałas i wibracje (drgania oddziaływujące za pośrednictwem ciał stałych) przyczyniają się również do pogorszenia jakości środowiska przyrodniczego, co powoduje: utratę przez środowisko naturalne istotnej wartości, jaką jest cisza; zmniejszenie wartości terenów rekreacyjnych lub leczniczych; zmianę zachowao ptaków i innych zwierząt, pn. zmiana siedlisk lub zmniejszenie liczby składanych jaj. Wibracje i hałas powodują również pogorszenie jakości i przydatności terenów zagrożonych nadmiernym hałasem oraz zmniejszenie wartości obiektów tam położonych. Ostatnie tendencje hałasu środowiskowego w Polsce wskazują na wzrost zagrożenia hałasem komunikacyjnym, przy jednoczesnym ograniczeniu wzrostu i wystąpieniu tendencji malejących w zakresie hałasu przemysłowego. Tendencje wzrostowe hałasu 48 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 komunikacyjnego odnoszą się przede wszystkim do hałasu drogowego i hałasu lotniczego. Wzrost zagrożenia hałasem drogowym związany jest przede wszystkim z gwałtownym przyrostem w ostatnich dwóch dekadach liczby samochodów w kraju. Mimo obserwowanych już tendencji zbliżania się do stanu nasycenia, wzrost ten jest nadal znaczny. Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności poprzez utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie oraz na zmniejszaniu poziomu hałasu do co najmniej dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany - art. 112 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 z późn. zm.). Oceny stanu akustycznego środowiska dokonuje się na podstawie wskaźników krótkookresowych i długookresowych. Wskaźniki krótkookresowe w odniesieniu do jednej doby dla pory dnia LAeq D (od godz. 6:00 do godz. 22:00) i dla pory nocy LAeq N (od godz. 22:00 do godz. 6:00) mają zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska. Wskaźniki długookresowe dla przedziału odniesienia równemu wszystkim dobom w roku dla pory dzienno-wieczorno-nocnej LDWN i nocnej LN (pora dnia od 6:00 do 18:00, pora wieczoru od 18:00 do 22:00, pora nocy od 22:00 do 6:00) stosuje się do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem. Poziomy dopuszczalne hałasu określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 października 2012 r. zmieniające Rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. 2012 nr 0 poz. 1109). Rozporządzenie określa dopuszczalne poziomy hałasu z dróg i linii kolejowych. W przypadku terenów, na których znajdują się domy jednorodzinne, LDWN wynosi 64 dB (dopuszczalny hałas w ciągu doby), natomiast LN 59 dB (dopuszczalny hałas w porze nocnej). W przypadku zabudowy wielorodzinnej, zagrodowej czy też terenów rekreacyjno-wypoczynkowych, normy są nieco łagodniejsze (odpowiednio: 68 i 59 dB). Ustawowo zobowiązany do dokonywania oceny stanu akustycznego środowiska na terenach województwa mazowieckiego, które nie są objęte obowiązkiem opracowywania map akustycznych (Art. 117 ust. 5 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 z późn. zm.)) został Mazowiecki Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska. W związku z tym, corocznie prowadzony jest monitoring - w ramach monitoringu w 2014 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie wykonał badania hałasu komunikacyjnego w 15 punktach pomiarowych położonych w większych miastach województwa oraz przy głównych drogach (źródło: Monitoring hałasu komunikacyjnego w 2014 roku, WIOŚ w Warszawie). Żaden z punktów nie znajduje się w powiecie węgrowskim, nie można więc wyników odnieśd bezpośrednio do terenu gminy Liw – można natomiast wnioskowad na ich podstawie pośrednio o skali problemu hałasu na obszarze Gminy, uwzględniając jej specyfikę. Ogólne wnioski z badao monitoringowych hałasu przeprowadzonych w 2014 r. na terenie województwa mazowieckiego przez WIOŚ w Warszawie wykazały, że hałas komunikacyjny, podobnie jak w poprzednich latach, w dalszym ciągu pozostaje jednym 49 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 z największych zagrożeo i głównych uciążliwości dla mieszkaoców. Należy przy tym zauważyd, że w związku ze znowelizowanym w 2012 roku rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku, obowiązują obecnie nowe normy dla hałasu drogowego. Poziomy dopuszczalne zostały podwyższone od 5 do 10 dB i znacznie przekraczają obecnie poziomy uznawane za bezpieczne przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Oznacza to, że nawet jeżeli obowiązujące normy hałasu nie są przekroczone, mogą mimo wszystko występowad niekorzystne oddziaływania na zdrowie ludzkie. Należy jednak pamiętad, iż specyfika gminy Liw może wskazywad na mniejsze ryzyko zagrożenia hałasem, niż ma to miejsce w wielu wybranych do przeprowadzania badao punktach, które położone są przy głównych drogach lub w miastach. Analizowany obszar gminy stanowi bowiem teren o charakterze typowo wiejskim z ok.70% udziałem terenów rolnych, jednakże z przechodzącą przez teren gminy drogą krajową o szczególnie dużym natężeniu ruchu, łączącą gminę z miastami Węgrów i Łochów, oraz 3 drogami wojewódzkimi realizującymi pośrednio powiązania z Warszawą, Siedlcami, Wierzbnem, Grębkowem i Kałuszynem. Na zwiększenie problemu hałasu drogowego wpływa oprócz natężenia ruchu również stan dróg – im gorszy, tym hałas jest bardziej się nasila. Brak jest na terenie gminy linii kolejowych, jak również dużych zakładów przemysłowych również generujących hałas. W 2011 roku Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA) przeprowadziła badanie hałasu drogowego na terenie wybranych gmin w województwie mazowieckim w celu sporządzenia map akustycznych. Mapy akustyczne hałasu drogowego zostały wykonane wzdłuż dróg krajowych województwa mazowieckiego, na których natężenie ruchu w ciągu roku przekraczało 3 mln pojazdów. Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad nie prowadziła do tej pory badao hałasu komunikacyjnego na terenie gminy Liw. Natomiast analizując wyniki badao z innych gmin powiatu węgrowskiego z 2011 roku, można wyciągnąd pewne dalsze wnioski na temat sytuacji, która panuje na terenie gminy Liw. Na terenie powiatu węgrowskiego badaniu podlegały fragmenty dróg krajowych (DK) nr 2, 50 i 62 (62A). W ich skład wchodzą cztery odcinki: pomiędzy miejscowościami Łochów i Zawiszyn – dla DK 50, w pobliżu Węgrowa – dla DK 62A, oraz w pobliżu Marysina – dla DK 2. W pobliżu badanych odcinków dróg znajdują się gminy: Grębków, Łochów i Węgrów. Omawiane ciągi przechodzą przez tereny w dużej mierze zagospodarowane rolniczo. Zabudowa zwarta występuje na terenie miejscowości: Węgrów oraz Łochów. Na pozostałym obszarze znajduje się zabudowa o charakterze rozproszonym, a więc o charakterze porównywalnym do gminy Liw. Wykresy: 9.4.1 oraz 9.4.2 pokazują, jaki udział w całkowitej powierzchni powiatu węgrowskiego mają obszary o różnym stopniu zagrożenia hałasem, zgodnie z danymi z 2011 roku. Wykres 9.4.1 odnosi się przy tym do wskaźnika LDWN, opisującego hałas w ciągu doby, zaś wykres 9.4.2 – do wskaźnika LN, opisującego hałas w porze nocnej. 50 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Procentowy udział powierzchni powiatu węgrowskiego zagrożonej hałasem w danym zakresie - wg wskaźnika LDWN 2,7% 6,2% 55 - 60 dB 12,3% 60 - 65 dB 65 - 70 dB 54,1% 70 - 75 dB 24,7% > 75 dB Wyk. 9.4.1 Procentowy udział powierzchni powiatu węgrowskiego zagrożonej w określonych zakresach – wg wskaźnika LDWN (opracowano na podstawie: GDDKiA, 2011) hałasem Procentowy udział powierzchni powiatu węgrowskiego zagrożonej hałasem w danym zakresie - wg wskaźnika LN 1,6% 7,3% 50 - 55 dB 12,1% 55 - 60 dB 60 - 65 dB 54,8% 24,2% 65 - 70 dB > 70 dB Wyk. 9.4.2 Procentowy udział powierzchni powiatu węgrowskiego zagrożonej w określonych zakresach – wg wskaźnika LN (opracowano na podstawie: GDDKiA, 2011) hałasem Na podstawie analizy powyższych wykresów można stwierdzid, że w przypadku zdecydowanej większości obszaru powiatu poziom hałasu zarówno dobowego, jak 51 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 i odpowiadającego porze nocnej, nie przekracza poziomów dopuszczalnych dla obszarów zabudowy jednorodzinnej zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 1 października 2012 r. zmieniającym Rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. 2012 nr 0 poz. 1109) – a więc odpowiednio, poziomów: 64 i 59 dB. Spełnione są tym samym wymagania określone dla stałych i czasowych miejsc pobytu dzieci i młodzieży, domów opieki społecznej, szpitali w miastach, a także łagodniej postawione wymagania dotyczące zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego, zabudowy zagrodowej, mieszkaniowo-usługowej, terenów rekreacyjnowypoczynkowych. Co więcej, ponad połowa obszaru powiatu wykazuje średni poziom hałasu niższy niż 75 dB w ciągu całej doby oraz nie przekraczający 70 dB w porze nocnej. Normy są natomiast przekraczane w przypadku ok. 21% całkowitej powierzchni powiatu. Można jednak przypuszczad, że przekroczenia mają miejsce w sąsiedztwie największych drógkrajowych, dlatego obszar gminy Liw, przez którą przebiega fragment drogi krajowej, można by przypuszczad, iż jest narażony lokalnie na przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu komunikacyjnego. Prezentowane wyniki pochodzą z 2011 roku, w związku z czym należy zauważyd, że sytuacja mogła się od tego czasu zmienid, prawdopodobnie na niekorzyśd dla mieszkaoców i środowiska – biorąc pod uwagę ciągły wzrost liczby samochodów na terenie województwa mazowieckiego. Źródła hałasu przemysłowe i źródła punktowe związane z działalnością usługową czy też związane z rekreacją mają na analizowanym obszarze dużo mniejsze, znikome znaczenie. Ogólnie rzecz biorąc, hałas nie stanowi w gminie Liw znacznego problemu i gmina pozostaje wśród obszarów mało zagrożonych przekroczeniami dopuszczalnych poziomów hałasu ze względu na przytoczoną już charakterystykę. Podsumowując, na obszarze gminy Liw nie prowadzono badao natężenia hałasu. Z analizy Stanu środowiska w województwie mazowieckim w 2013 roku (WIOŚ Warszawa, 2013) wynika jednak, że hałas najbardziej uciążliwy jest dla mieszkaoców, których posesje znajdują się bezpośrednio przy drogach (w gminie Liw zwłaszcza droga 62 oraz drogi 637, 697 i 696). Niekorzystnym zjawiskiem jest rozwój budownictwa mieszkalnego wzdłuż dróg. Zagrożeniem może byd dalsza rozbudowa istniejących miejscowości wzdłuż drogi 62 powiązana z nasileniem ruchu kołowego, zwłaszcza wzrostem ilości samochodów ciężarowych. Z tego powodu nowe budynki mieszkalne powinny byd lokalizowane w pewnej odległości od ruchliwych tras komunikacyjnych, zarówno ze względu na ograniczenie wpływu hałasu na mieszkaoców, jak i zanieczyszczenia powietrza. Hałas drogowy w gminie Liw nie ma wpływu na funkcjonowanie obszarów Natura 2000. Istotne jest zatem utrzymanie dotychczasowych poziomów hałasu oraz racjonalna gospodarka przede wszystkim wymiana nawierzchni dróg na cichsze, które mogą ograniczyd emisję hałasu o 5 dB. Hałas komunikacyjny należy próbowad ograniczad również poprzez wykorzystywanie naturalnych barier akustycznych (drzew, krzewów) tam, gdzie to tylko możliwe. 52 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 ANALIZA SWOT Mocne strony Słabe strony Szanse Zagrożenia Niewielkie ryzyko zagrożenia hałasem Brak dróg o dużym natężeniu ruchu Brak hałasu kolejowego Brak zakładów przemysłowych emitujących hałas o znacznym natężeniu Stosunkowo mała powierzchnia lasów, przeciwdziałających zagrożeniu hałasem Postępujący wzrost natężenia ruchu drogowego Brak opracowanych map akustycznych obejmujących teren gminy Brak monitoringu hałasu na terenie gminy Położenie posesji przy drogach powiatowych Zły stan nawierzchni niektórych dróg potęgujący hałas drogowy Sporządzenie planu ochrony przed hałasem Zmniejszenie natężenia hałasu drogowego poprzez stosowanie cichych nawierzchni Nasadzenia drzew, pasy zieleni mogą zmniejszyd zagrożenie hałasem Umieszczanie wzdłuż strategicznych odcinków dróg ekranów akustycznych Wprowadzanie ograniczenia prędkości na strategicznych odcinkach dróg Optymalne rozmieszczenie zabudowy zgodnie z prawidłowo opracowanym mpzp umożliwi zmniejszenie narażenie na hałas wśród mieszkaoców Zapoczątkowanie systemu monitoringu hałasu na terenie gminy Dalszy, intensywny rozwój ruchu drogowego Pogarszanie się stanu nawierzchni dróg Inwestycje uciążliwe akustycznie: rozwój przemysłu, usług, rekreacji i in. Wylesienia, usuwanie pasów zadrzewieo 53 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 9.5 Pole elektromagnetyczne Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 z późn. zm.), pola elektromagnetyczne (PEM) to pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o częstotliwościach od 0 Hz do 300 GHz. PEM w środowisku ma źródła zarówno naturalne (pola geomagnetyczne, pola związane ze zjawiskami zachodzącymi w atmosferze ziemskiej takimi jak promieniowanie słoneczne i wyładowania atmosferyczne, oraz pochodzące z przestrzeni kosmicznej), jak i sztuczne. Sztuczne promieniowanie elektromagnetyczne powstaje w wyniku działania zespołów sieci i urządzeo, stacji nadawczych, urządzeo energetycznych, telekomunikacyjnych, radiolokacyjnych i radionawigacyjnych. Najpowszechniejszymi sztucznymi źródłami pól elektromagnetycznych występującymi w środowisku są linie i stacje elektroenergetyczne (źródła pól elektrycznych i magnetycznych o częstotliwości 50 Hz), instalacje radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i radiolokacyjne (urządzenia wytwarzające pola elektromagnetyczne o częstotliwości od ok. 0,1 MHz do ok. 100 GHz). Pole elektromagnetyczne stanowią stały i istotny czynnik oddziałujący na organizm ludzki. Naturalne i sztuczne pola elektromagnetyczne towarzyszą człowiekowi wszędzie – w miejscu zamieszkania, w pracy, w podróży, a ich coraz bardziej intensywne występowanie jest konsekwencją rozwoju techniki. W ostatnim czasie wraz ze wzrostem ilości urządzeo emitujących pole elektromagnetyczne, wzrasta również zainteresowanie tym tematem. Ocenę oddziaływania pól elektromagnetycznych na środowisko przeprowadza się zgodnie z ustawą Prawo Ochrony Środowiska w ramach Paostwowego Monitoringu Środowiska na podstawie badao monitoringowych oraz informacji o źródłach emitujących pola. W ramach monitoringu Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska prowadzi okresowe badania kontrolne poziomów pól w środowisku. na podstawie których między innymi ma prowadzid rejestr zawierający informację o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (źródło: WIOŚ www.wios.warszawa.pl/pl/monitoring-srodowiska) Wpływ pola elektromagnetycznego na człowieka i środowisko zależy od wysokości natężenia lub gęstości mocy oraz od częstotliwości drgao, w związku z czym wartośd poziomów dopuszczalnych określa się w pasmach częstotliwości. Wartości dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883). Wartości dopuszczalne określone w odniesieniu do miejsc dostępnych dla ludności oraz w odniesieniu do terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową przedstawiono w tabeli 9.5.1. Podane wartości graniczne parametrów fizycznych charakteryzujące 54 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 oddziaływanie pól elektromagnetycznych odpowiadają wartościom skutecznym natężeo pól elektrycznych. Można zauważyd, że dopuszczalny poziom pól elektromagnetycznych w zależności od częstotliwości zawiera się w przedziale od 7 V/m do 20 V/m. Tab. 9.5.1 Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych dla miejsc dostępnych dla ludności (źródło: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883)); f – częstotliwość wyrażona w jednostkach podanych w kolumnie pierwszej) Zakres częstotliwości pola Składowa Składowa Gęstośd elektormagnetycznego elektryczna magnetyczna mocy Poziomy dopuszczalne dla miejsc dostępnych dla ludności 0 Hz 10 kV/m 2500 A/m od 0 Hz do 0,5 Hz 2500 A/m od 0,5 Hz do 50 Hz 10 kV/m 60 A/m od 0,05k Hz do 1 kHz 3/f A/m od 0,001 MHz do 3 MHz 20 V/m 3 A/m od 3 MHz do 300 MHz 7 V/m od 300 MHz do 300 GHz 7 V/m 0,1 W/m2 Poziomy dopuszczalne dla terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową 50 Hz 1 kV/m 60 A/m - Zgodnie z wymaganiami rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badao poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. z 2007 r. Nr 221, poz. 1645), pomiary PEM prowadzone są w województwie mazowieckim w cyklu 3-letnim. W każdym roku pomiarów dokonuje się w 45 punktach na obszarze województwa, w związku z czym w 3-letnim cyklu pomiarowym badaniami objęte jest łącznie 135 punktów. Zgodnie z ww. rozporządzeniem pomiary w tych samych punktach powtarzane są raz na 3 lata, dlatego też np. w roku 2014 roku powtórzono pomiary w tych samych miejscach co w roku 2011. Pomiary wykonywane są w każdym roku w punktach pomiarowych zlokalizowanych na obszarach o różnym charakterze: w Warszawie, w innych dużych miastach - o liczbie mieszkaoców powyżej 50 tys., w miastach mniejszych, a także na terenach wiejskich. Na terenie gminy Liw nie są prowadzone pomiary poziomu pola elektromagnetycznego w ramach PMŚ. Dlatego też do celu analizy sytuacji na analizowanym terenie wybrano kilka punktów pomiarowych położonych możliwie blisko gminy i o analogicznej charakterystyce obszaru (punkty położone głównie na terenach wiejskich), w których w związku z tym można spodziewad się zbliżonych wyników. W roku 2014 (oraz wcześniej, w poprzednim cyklu pomiarowym – w roku 2011) pomiarów PEM dokonywano w punkcie pomiarowym w miejscowości Chruszczewka Szlachecka, położonym w gminie Kosów Lacki w powiecie sokołowskim, na terenie wiejskim, w odległości od północno-wschodniej granicy gminy Liw – ok. 10 km. W wymienionych latach 55 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 pomiary prowadzono również w punkcie pomiarowym w miejscowości Brzuza, położonym w powiecie węgrowskim, w gminie Łochów, na terenie wiejskim, w odległości ok. 19 km od granic gminy Liw w kierunku północno-zachodnim. W 2013 oraz w 2010 roku pomiary prowadzone były w punkcie zlokalizowanym w mieście Łochów, którego liczba mieszkaoców wynosi nieco poniżej 7 tys., w gminie Łochów należącej do powiatu węgrowskiego, w odległości ok. 15,5 km na zachód od granicy gminy Liw. W latach 2012 i 2009 pomiary prowadzono natomiast w punkcie położonym najbliżej granicy gminy Liw, w miejscowości Roguszyn, który znajduje się na terenie wiejskim, w gminie Korytnica należącej do powiatu węgrowskiego, w odległości ok. 3,6 km na zachód od granicy gminy Liw, jak również w mieście Sokołów Podlaski – stolicy powiatu sokołowskiego, oddalonym od wschodniej granicy gminy Liw jedynie o ok. 8 km. W tabeli 9.5.2 przedstawiono zestawienie wyników pomiarów wykonanych w latach 2009-2014, w dwóch pełnych cyklach pomiarowych, we wszystkich punktach pomiarowych zlokalizowanych na terenie powiatu węgrowskiego. Miejscowośd Chruszczewka Szlachecka, gm. Kosów Lacki Brzuza, gm. Łochów Łochów, gm. Łochów Roguszyn, gm. Korytnica Sokołów Podlaski, gm. Sokołów Podlaski Charakter obszaru Natężenie składowej elektrycznej pola [V/m] 0,1-1000 [Mhz] 0,13000 [Mhz] Data pomiaru Lokalizacja punktu pomiarowego Data pomiaru Tab. 9.5.2 Wyniki pomiarów pól elektromagnetycznych (PEM) w ramach PMŚ w latach 2009-2014 w wybranych punktach pomiarowych w okolicy gminy Liw (opracowano na podstawie: Pomiary pól elektromagnetycznych, WIOŚ w Warszawie) Natężenie składowej elektrycznej pola [V/m] 0,11000 [Mhz] 1-40000 [Mhz] albo 0,1-3000 [Mhz] teren wiejski 10.06. 2014 - <0,2 12.05. 2011 - <0,2 teren wiejski 10.06. 2014 - <0,2 12.05. 2011 - <0,2 miasto <50 tys. 10.01. 2013 0,16 <0,2 19.04. 2010 0,18 <0,8 teren wiejski 07.20. 2012 <0,1 <0,2 29.04. 2009 <0,05 <0,8 miasto <50 tys. 28.06. 2012 0,1 <0,2 26.05. 2009 0,18 <0,8 56 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Analiza wyników pomiarów wskazuje, że występujące we wszystkich analizowanych punktach poziomy pól elektromagnetycznych są mniejsze od poziomów dopuszczalnych (tabela 9.5.1) – wliczając nawet obszar miasta Sokołów Podlaski, gdzie liczba mieszkaoców wynosi ponad 18 tys. i gdzie obecna jest znacznie większa liczba źródeł PEM niż na terenie gminy Liw, w związku z czym można byłoby spodziewad się stosunkowo największego zagrożenia. Warto wspomnied, że żadne przekroczenia nie wystąpiły w tym zakresie w całym analizowanym okresie w żadnych punktach pomiarowych w województwie mazowieckim, w związku z czym z dużą pewnością stwierdzid można, że obszar gminy Liw jest zagrożony pod względem przekroczeo bezpiecznych poziomów pól elektromagnetycznych. Obserwowane są co prawda niewielkie wzrosty natężenia PEM na przestrzeni analizowanych lat w niektórych punktach pomiarowych w okolicy obszaru gminy, jednak nie świadczy to o poważnym problemie ze względu na wciąż zdecydowanie niskie wartości w porównaniu z wartościami dopuszczalnymi. Poza pomiarami, w ramach monitoringu w latach 2009-2014 prowadzono także bazę źródeł pól elektromagnetycznych znajdujących się na terenie województwa mazowieckiego i mogących wpływad negatywnie na środowisko - łącznie z pomiarami wokół tych źródeł, dokonywanymi przez zarządzających i jednostki kontrolujące. W żadnym punkcie na terenie województwa pomiary nie wykazały przekroczeo w miejscach dostępnych dla ludności ani w miejscach przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową, co również wskazuje na pełne bezpieczeostwo ludności gminy Liw pod tym względem. Należy wziąd pod uwagę, że wobec postępu cywilizacyjnego i rozwoju usług telekomunikacyjnych (rozwój telefonii komórkowej, rozrost sieci stacji nadawczych i telewizyjnych) w nadchodzących latach można spodziewad się wzrastającego oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego na środowisko. Ochrona przed potencjalnym ryzykiem niebezpiecznego wzrostu poziomu pól elektromagnetycznych powinna polegad w związku z tym na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach. Podstawą dla realizacji tego zadania jest kontynuacja monitoringu poziomu natężenia pól elektromagnetycznych w ramach PMŚ. Ponadto, firmy prowadzące instalację oraz użytkownicy urządzeo emitujących pole elektromagnetyczne powinni wykonywad pomiary poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku bezpośrednio po rozpoczęciu użytkowania instalacji lub urządzenia oraz za każdym razem w przypadku zmiany warunków pracy instalacji lub urządzenia, w przypadku gdy zmiany te mogą wpłynąd na zmianę poziomów pól elektromagnetycznych, których źródłem jest dana instalacja lub urządzenie. Lokalizacja nowych instalacji lub urządzeo emitujących pole elektromagnetyczne powinna byd dobrze przemyślana w celu minimalizacji potencjalnego negatywnego oddziaływania na zdrowie ludzi i środowisko, które mogłoby nastąpid w przyszłości. W szczególności linie elektromagnetyczne o napięciu 110 kV i wyższym lokalizowane powinny byd poza terenami przeznaczonymi pod zabudowę mieszkaniową oraz miejscami dostępnymi dla ludności. 57 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 ANALIZA SWOT Mocne strony Słabe strony Szanse Zagrożenia 9.6 Funkcjonowanie sztucznych źródeł radiacji na terenie gminy i dotychczasowy poziom tła elektromagnetycznego nie stwarzają znaczącego zagrożenia dla ludności i środowiska Dopuszczalne poziomy PEM nie są przekraczane na terenie gminy ani też w żadnych obszarach województwa Monitoring pól elektromagnetycznych prowadzony w ramach PMŚ pozwala na oszacowanie stopnia zagrożenia obszaru gminy Nieustanny wzrost promieniowania elektromagnetycznego ze źródeł sztucznych Wzrostowa tendencja ilości wytwarzanego promieniowania elektromagnetycznego ze źródeł sztucznych w województwie i w okolicach gminy Liw Brak punktów monitoringu na terenie gminy Dotrzymywanie wymaganych norm dzięki badaniom pola elektromagnetycznego w nowych instalacjach oraz w przypadku zmian warunków pracy urządzenia Dzięki prowadzonemu monitoringowi możliwe jest szybkie reagowanie w przypadku wzrostu zagrożenia Racjonalny dobór lokalizacji powstających instalacji i urządzeo stanowiących źródła PEM pozwoli uniknąd negatywnych oddziaływao na zdrowie ludzi i środowisko Przekroczenie dopuszczalnego poziomu w związku z rozwojem sieci elektromagnetycznych i zwiększoną ilością urządzeo elektrycznych Walory przyrodnicze i krajobrazowe Lasy i łowiectwo Zgodnie z regionalizacją przyrodniczo-leśną Polski 2010, obszar gminy Liw przynależy do Krainy Mazowiecko-Podlaskiej (IV) – najmniej lesistej spośród polskich Krain, wchodząc jednocześnie w obręb dwóch Mezoregionów: Mezoregionu Równiny WołomioskoGarwolioskiej (IV.14) oraz fragment Mezoregionu Wysoczyzny Siedleckiej (IV.15). Dla szaty roślinnej Krainy Mazowiecko-Podlaskiej charakterystyczne są subkontynentalne lasy lipowo58 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 dębowo-grabowe (grądy) w odmianie mazowieckiej (źródło: Zielony R., Kliczkowska A., Regionalizacja przyrodniczo-leśna Polski 2010, Centrum Informacyjne Lasów Paostwowych, Warszawa 2012). W obrębie ściślej określonego obszaru, na którym znajduje się gmina, charakterystyczne są także kontynentalne bory mieszane, również wilgotne, i bory sosnowe, a także lasy łęgowe, szczególnie łęgi wierzbowo-topolowe, jesionowo-olszowe i olsy. Krajobraz roślinny wykazuje charakter mozaikowy. Dominujący gatunek lasotwórczy na terenie gminy Liw stanowi sosna, co pod względem przyrodniczym stanowi czynnik niekorzystnie kształtujący strukturę gatunkową, gdyż ma ona niską wartośd lasotwórczą i jest bardzo podatna na choroby. Powierzchnia lasów na terenie gminy Liw wynosi 4000 ha, zaś powierzchnia gruntów leśnych - 37 ha (zgodnie z danymi Urzędu Gminy Liw, stan na 31.12.2014 r.). Poziom lesistości obszaru w 2013 r. to 23,2%. Jest to wartośd ok.5 punktów procentowych niższa niż średnia w powiecie oraz o niemal 0,3 punktu procentowego wyższa od średniej w województwie (GUS 2013). Stanowi to również stosunkowo niski wynik w porównaniu do innych obszarów Krainy Mazowiecko-Podlaskiej. Biorąc pod uwagę zapisy Krajowego Programu Zwiększania Lesistości, zakładające wzrost lesistości na terenie kraju do poziomu 30% w okresie do 2030 roku, nie jest to poziom optymalny i w związku z tym celowe jest podejmowanie działao w celu jego zwiększenia. Na podstawie analizy map cyfrowych (rysunek 9.6.1) obszaru gminy Liw, można zauważyd, iż lasy mają tu stosunkowo silny stopieo rozdrobnienia, jednakże warto wspomnied, że wzdłuż osi obszaru gminy przebiega również korytarz ekologiczny wzdłuż Doliny Liwca (rys. 9.6.2). 59 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Rys. 9.6.1 Rozmieszczenie www.geoserwis.gdos.gov.pl) lasów na terenie gminy Liw (opracowano na podstawie: Dostrzegalne jest zróżnicowanie stopnia zalesienia w różnych częściach analizowanego obszaru. Największe i najcenniejsze kompleksy leśne występują w środkowej i wschodniej rejonie gminy. Duży stopieo niekorzystnej dla środowiska przyrodniczego fragmentacji lasów spowodowany jest, oprócz przeplatania się z lasami obszarów bezleśnych, również przebiegiem dróg, które mogą stanowid barierę dla migrujących zwierząt, w szczególności drogi krajowej nr 62, jak i dróg wojewódzkich przecinających lokalny korytarz ekologiczny w kierunku wschód-zachód. Rys. 9.6.2 Przebieg korytarza ekologicznego o znaczeniu regionalnym na terenie gminy Liw (opracowano na podstawie: www.geoserwis.gdos.gov.pl) 60 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Według danych Regionalnej Dyrekcji Lasów Paostwowych w Warszawie (źródło: pismo ZG.7010.1.2015 z dnia 24.03.2015), w latach 2010-2014 na terenie gminy zalesiono 3,15 ha powierzchni terenu – całośd to sukcesja naturalna. Należy podkreślid, iż są to zalesienia gruntów należących wyłącznie do Skarbu Paostwa, stąd całkowita ilośd zalesieo była wyższa w związku z coraz popularniejszym zalesianiem gruntów prywatnych (obecnie stosunek lasów paostwowych do lasów prywatnych w gminie wynosi około 1,3). Obszary leśne gminy Liw są nadzorowane przez Leśnictwo Ruchna w obrębie Nadleśnictwa Łochów. Zgodnie z informacjami podanymi przez Mazowiecki Oddział Regionalny Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (źródło: pismo BOR07-052-1/WAM-TJ/15 z dnia 24.04.2015), w ramach działao wynikających z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) na lata 2007-2013 na terenie gminy Liw ponadto zalesione zostały grunty rolne oraz inne niż rolne o powierzchniach przedstawionych w tabeli 9.6.1. Tab. 9.6.1 Zalesienia gruntów rolnych oraz innych niż rolne na terenie gminy Liw w latach 2004-2013 w ramach działań wynikających z PROW 2007-2013 oraz z PROW 2004-2006 (opracowano na podstawie danych ARiMR, pismo BOR07-052-1/WAM-TJ/15) Powierzchnia w Liczba wniosków trakcie Powierzchnia w trakcie Charakter gruntów postępowania zalesiona postępowania administracyjnego administracyjnego [ha] Działanie 221 PROW 2007-2013: zalesianie gruntów rolnych Grunty 4,47 3 1 przekwalifikowane Grunty 0,69 1 1,77 1 nieprzekwalifikowane Działanie 223 PROW 2007-2013: zalesianie gruntów innych niż rolne Grunty 0 0 przekwalifikowane Grunty 0 0 0 0 nieprzekwalifikowane Działanie 5 PROW 2004-2006: zalesianie gruntów rolnych Grunty 5,44 3 przekwalifikowane Nabór zamknięty Grunty 0 0 nieprzekwalifikowane Liczba zrealizowanych wniosków Lasy mogą pełnid różne funkcje ochronne, w zależności od występującej różnorodności przyrodniczej, zagospodarowania i położenia względem obszarów zurbanizowanych. Lasy ochronne są ostoją zwierząt i roślin chronionych, mogą też pełnid funkcje wodochronne i glebochronne. Chronią przed szkodliwym wpływem zanieczyszczeo, często 61 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 pokrywają się z granicami miast i miejsc wypoczynku. Informacje odnośnie lasów uznanych za ochronne na terenie gminy Liw przedstawiono w tabeli 9.6.2. Tab. 9.6.2 Lasy ochronne na terenie gminy Liw (opracowano na podstawie danych z Urzędu Gminy Liw) Lokalizacja Powierzchnia Obręb leśny Funkcja Ruchna 562,0 ha Nadleśnictw Rezerwat przyrody, ostoja o Łochów zwierząt chronionych, lasy wodochronne; Funkcja społeczna lasów w gminie Liw realizowana jest poprzez umożliwienie wypoczynku oraz rekreacji mieszkaocom, a także napływającym letnikom i turystom. Związana jest ściśle ze znaczeniem krajobrazowym lasów – zwiększają one atrakcyjnośd wizualną i zachęcają do użytkowania rekreacyjnego. Zdecydowana większośd lasów na analizowanym obszarze może z powodzeniem pełnid rolę rekreacyjną ze względu na wysokie walory wnętrza lasu, bogactwo runa oraz poszycie nie uniemożliwiające swobodnego poruszania się. Ponadto stosunkowo wysoki jest stopieo ich odporności na niekorzystne wpływy antropogeniczne. Znacznie mniej przydatne do celów rekreacji są lasy porastające siedliska wilgotne, lasy bardzo młode oraz lasy występujące na ubogim siedlisku boru suchego – lasy takie stanowią jednak niewielką częśd obszarów leśnych gminy Liw. Ponadto lasy stanowią niezwykle pozytywny czynnik dla rozwoju turystyki na terenie gminy, co może byd niezwykle pomocne dla całego rozwoju gospodarczego – bardzo ważne jest jednak, by i w tym wypadku pamiętad o przestrzeganiu zasad rozwoju zrównoważonego. Turystyka zrównoważona pomoże bowiem wykorzystad pojawiające się szanse, wspomóc zarówno gospodarkę gminy, jak i zaspokoid potrzeby przybywających turystów, nie może jednak jednocześnie zaszkodzid środowisku przyrodniczemu obszaru, a w szczególności stanowi lasów. Straty mogłyby okazad się nieodwracalne i wszelkie przedstawione szanse zostałyby zaprzepaszczone. Na terenie gminy Liw obwody łowieckie dzierżawią koła łowieckie Polskiego Związku Łowieckiego. Numery i lokalizacje obwodów łowieckich: 28, 29, 30, 39, 40, 55, Koła łowieckie dzierżawiące obwody: Pobudka, Olszynka, WKŁ nr 320, Piastun, Podlasie. Zgodnie z art. 8 ust. 3 Ustawy z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie (tj. Dz. U. 2005nr 127 poz. 1066 z późn. zm.), prowadzenie prawidłowej gospodarki łowieckiej przez koła łowieckie opiera się o roczne plany łowieckie oraz wieloletnie łowieckie plany hodowlane. Realizacja statutowych obowiązków kół odbywa się przez prowadzenie prawidłowej gospodarki łowieckiej, w której zawiera się m.in. dbałośd o populacje zwierzyny oraz o jej siedliska bytowania. 62 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Lasy nie objęte ochroną stanowią tzw. lasy gospodarcze. Podstawową ich funkcją jest produkcja drewna. Mniejsze jest znaczenie pozyskiwania innych dóbr, np. żywicy, pożywienia (grzyby, owoce leśne, dziczyzna) czy też surowców leczniczych (zioła). Gospodarka leśna w Lasach Paostwowych poszczególnych nadleśnictw prowadzona jest w oparciu o plany urządzenia lasów, sporządzane standardowo na okres 10 lat (w uzasadnionych przypadkach – na okres krótszy) przez specjalistyczne jednostki, m.in. Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej (BULiGL), i zatwierdzane decyzją Ministra Środowiska. Przygotowanie planów poprzedza dokładna inwentaryzacja i ocena stanu lasów, i na tej podstawie, z uwzględnieniem celów gospodarki leśnej i funkcji, jakie pełnią lasy w danym nadleśnictwie, planowane są zadania do realizacji (źródło: www.lochow.warszawa. lasy.gov.pl). Gospodarka leśna w Gminie Liw prowadzona była do roku 2014 na podstawie Planu Urządzenia Lasu dla Nadleśnictwa Łochów na lata 2005-2014. Prowadzona w tym okresie gospodarka leśna oceniona została pozytywnie przez Dyrektora Regionalnej Dyrekcji Lasów Paostwowych w Warszawie (źródło: Ocena gospodarki leśnej w Nadleśnictwie Łochów). Na poziomie 100% zrealizowane zostało przewidziane użytkowanie główne miąższowe. Zadania z zakresu hodowli lasu wykonane zostały w rozmiarze wynikającym z potrzeb i stanu lasu. Stan zainwentaryzowanych upraw i młodników oceniono jako dobry i zadowalający, podobnie jak stan zdrowotny i sanitarny lasu. Pozytywnie oceniono także wykonanie zadao określonych w Programie Ochrony Przyrody, a także monitoring gatunków chronionych oraz stanu lasów i poziomu zagrożeo. Gospodarka leśna prowadzona była zgodnie z polityką leśną paostwa i wszelkimi wymaganymi przepisami prawa, z uwzględnieniem specyfiki warunków przyrodniczych, gospodarczych i społecznych, w zgodzie z ekologicznymi i społecznymi funkcjami lasów. Bardzo dobry był również wynik kontroli okresowej za lata 2004-2008. Nowo powstający Plan Urządzenia Lasu dla Nadleśnictwa Łochów obowiązywad będzie w latach 2015-2024. Do najważniejszych zagadnieo dotyczących gospodarki leśnej prowadzonej w Nadleśnictwie Łochów to potrzeba właściwego kształtowania składu gatunkowego, realizowana poprzez nowe zalesienia oraz właściwą pielęgnację upraw młodnikowych, a także szeroko rozumiana ochrona lasów, przede wszystkim przed owadami (brudnica mniszka), patogenami grzybowymi (głównie huba korzeni) i zwierzyną. Zabiegi wykonywane dla utrzymania dobrego stanu drzewostanów finansowane są ze środków własnych nadleśnictwa. Problemem dotyczącym lasów w gminie Liw są również nielegalne wysypiska śmieci, głównie w miejscach atrakcyjnych turystycznie, tudzież w pobliżu popularnych szlaków komunikacyjnych. Dla złagodzenia tego problemu konieczny jest wzrost świadomości ekologicznej wśród mieszkaoców oraz turystów. W tym celu niezbędne jest prowadzenie działalności edukacyjnej. 63 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Ze względu na cenne walory przyrodnicze i krajobrazowe częśd obszarów gminy Liw została objęta ochroną ustawową. W granicach Nadleśnictwa Łochów znalazła się północnozachodnia częśd gminy z fragmentem Nadbużaoskiego Parku Krajobrazowego, jak i na jej południowym - wschodzie Siedlecko-Węgrowski Obszar Chronionego Krajobrazu. Ponadto na terenie gminy na jego obszarze wyznaczono jeden rezerwat przyrody. Formy ochrony przyrody Na terenie gminy Liw znajdują się obszary o wysokiej wartości zachowanej przyrody o niskim stopniu degradacji (rysunek 9.6.3). Północna częśd gminy na północ od Starejwsi znajduje się w obszarze Nadbużaoskiego Parku Krajobrazowego, utworzonego Rozporządzeniem Nr 36/93 Wojewody Siedleckiego z dnia 30.09.1993 w sprawie utworzenia Nadbużaoskiego Parku Krajobrazowego. Park ten obejmuje środkowowschodnią częśd województwa mazowieckiego: Puszczę Kamieniecką, Lasy Miedzyoskie i Ceranowskie, Dolinę Dolnego Bugu (częśd lewobrzeżną) od Serocka po Sterdyo. Utworzenie Parku miało na celu zachowanie równowagi pomiędzy terenami zurbanizowanymi, a terenami cennymi przyrodniczo i oddziałującymi biologicznie dodatnio, będącymi jednocześnie miejscem wypoczynku. Przyczynia się do hamowania procesów dewastacyjnych i chroni wartości przyrodniczo – estetyczno – zdrowotne. W Parku Krajobrazowym (i jego otulinie) nie lokuje się uciążliwego przemysłu, a działalnośd gospodarcza i rolnicza, nie wyłączając leśnej, musi byd prowadzona bez ujemnych skutków dla środowiska naturalnego. Teren ten jest atrakcyjnym miejscem dla rozwoju turystyki, gdyż Nadbużaoski Park Krajobrazowy jest jedną z najważniejszych ostoi zwierząt na niżu polskim. Duże zróżnicowanie siedlisk – od suchych wydm po bagna i torfowiska – stwarza możliwości bytowania dla zwierząt związanych z tymi specyficznymi środowiskami. Wśród zwierząt największą grupę cennych gatunków stanowią ptaki. Stwierdzono występowanie tu ponad 191 gatunków. Do najrzadszych należą związane z obszarami podmokłymi i dolinami rzecznymi takie gatunki, jak: kulik wielki, kszyk, samotnik, błotniak stawowy, rybitwy: rzeczna, białoczelna i czarna oraz sieweczki: rzeczna i obrożna. Znaczne powierzchnie lasu sprzyjają występowaniu dużych gatunków ssaków leśnych, takich jak: łoś, jeleo, dzik, sarna, borsuk i lis. Na terenie Nadbużaoskiego Parku Krajobrazowego występuje 49 gatunków ssaków, co stanowi niemal połowę wszystkich gatunków stwierdzonych na terenie naszego kraju. Większośd z nich, bo aż 27 gatunków, jest objęta ochroną prawną: 22 gatunki – ochroną ścisłą (w tym także czynną, np. jeż europejski, 7 gatunków nietoperzy i chomik europejski), a 5 gatunków – ochroną częściową (kret, bóbr europejski, badylarka, mysz zaroślowa i wydra). Cztery gatunki uznano za zagrożone i umieszczono na Polskiej Czerwonej Liście, w tym 3 gatunki nietoperzy: borowiaczek, mopek i mroczek posrebrzany oraz 1 gatunek gryzoni – chomik europejski. Zaobserwowano również 216 gatunków pająków, z których 10 znalazło się na Polskiej Czerwonej Liście. 64 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Flora roślin wyższych Nadbużaoskiego Parku Krajobrazowego liczy 1027 gatunków. Stanowi to ok. 42 % flory Polski. Jest to jednocześnie około 86 % flory polskiego niżu. We florze Parku występuje: 13 gatunków paproci, 7 gatunków skrzypów, 7 gatunków widłaków, 9 gatunków roślin nagozalążkowych, 789 gatunków roślin dwuliściennych, 202 gatunki roślin jednoliściennych. We florze roślin wyższych odkryto 29 gatunków zawleczonych (gatunki nasadzane, uciekinierzy z hodowli). Formy życiowe roślin są reprezentowane przez: 51 gatunków drzew, 63 gatunki krzewów i krzewinek, 6 gatunków pnączy, 907 gatunków bylin i roślin jednorocznych. Występuje tu 136 gatunków chronionych (w tym 93 gatunki objęte ochroną całkowitą) oraz 391 zaliczanych do rzadkich w skali kraju i regionu, takich jak: wierzba śniada, lepnica dwudzielna, skalnica trójpalczasta. Spośród rzadkich gatunków roślin w grupie roślin leśnych na uwagę zasługują: wawrzynek wilczełyko, orlik pospolity, lilia złotogłów, naparstnica zwyczajna, zimoziół północny, parzydło leśne, mącznica lekarska, sasanka Tekli, gruszyczka okrągłolistna, widłaki: goździsty, jałowcowaty, spłaszczony, cyprysowy i wroniec, listera jajowata, kruszczyk szerokolistny. Na torfowiskach i łąkach rosną: bagno zwyczajne, rosiczka okrągłolistna, wełnianka pochwowata, czermieo błotna, kosaciec syberyjski, wielosił błękitny, pełnik europejski, groszek błotny, storczyki szerokolistny i plamisty. Wśród roślin wodnych i nadwodnych na uwagę zasługują: grzybienie białe, grążel żółty, okrężnica bagienna i osoka aloesowata. W zbiorowiskach muraw piaskowych rosną takie gatunki, jak: kocanki piaskowe, jastrzębiec polski i gruczołowaty, lepiężnik kutnerowaty, jaskier kaszubski, smagliczka drobna, skalnica trójpalczasta, przetacznik pagórkowy. Przez teren Parku przechodzą granice zasięgów geograficznych takich gatunków, jak: lepnica litewska, sasanka Tekli, zimoziół północny, smagliczka drobna. Z Polskiej Czerwonej Księgi Roślin na terenie NPK stwierdzono 6 gatunków roślin (widlicz cyprysowaty, starodub łąkowy, wielosił błękitny, czarcikęsik Kluka, cibora żółta, turzyca luźnokępkowa). Występują tu gatunki typowe dla innych regionów kraju, np.: lepiężnik kutnerowaty – gatunek nadmorski, czy parzydło leśne – gatunek typowy dla terenów górskich. 65 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Rys. 9.6.3 Obszarowe formy ochrony przyrody w gminie Liw (opracowanie własne na podstawie: www.geoserwis.gdos.gov.pl/mapy) Na terenie gminy znajduje się jeden rezerwat przyrody – Rezerwat Kantor Stary rezerwat częściowy, utworzony na mocy Zarządzenia MOŚZNiL z dnia 14 czerwca 1996 roku (MP Nr 42 poz. 408 z 1996 r.), obejmujący powierzchnię 95,43 ha jest w całości administrowany przez Lasy Paostwowe. Rezerwat położony jest w obrębie leśnym Węgrów na terenie leśnictwa Ruchna. W strukturze użytkowania gruntów dominują lasy zajmujące 93,06 ha. Przedmiotem ochrony jest kompleks dobrze zachowanych lasów sosnowo jesionowo - dębowych tworzących zbiorowiska grądów: wysokich, typowych i niskich, oraz łęgu jesionowo-wiązowego, natomiast celem ochrony – zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych wielogatunkowych drzewostanów z udziałem wielu wiekowych drzew. Osobliwością rezerwatu jest bardzo rzadka ozorka zielona Coeloglossum viride. Ponadto występują: podkolan biały Platanthera bifolia, kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine, gnieźnik leśny Neottia nidus-avis, wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum oraz pełnik europejski Trollius europaeus. Ciekawym elementem flory rezerwatu jest obecnośd kilku gatunków o charakterze górskim: jarzmianki większej Astrantia major, zdrojówki rutewkowatej Isopyrum thalictroides, biedrzeoca większego Pimpinella major i in. W rezerwacie występuje wiele gatunków ptaków, m.in.: bocian czarny, trzmielojad, krogulec i brodziec samotny. Rezerwat, położony w blisko tysiąchektarowym uroczysku jest również ostoją dla jeleni, dzików i saren. Na południu gminy znajduje się Siedlecko-Węgrowski Obszar Chronionego Krajobrazu. Siedlecko - Węgrowski Obszar Chronionego Krajobrazu powołany został Uchwałą Wojewódzkiej Rady Narodowej w Siedlcach Nr VII/32/77 z dnia 10 czerwca 1977 r., nowelizowany Uchwałą Wojewódzkiej Rady Narodowej w Siedlcach Nr XVII/99/86, oraz 66 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Rozporządzeniem Nr 31/98 Wojewody Siedleckiego z 10.06.1998 r. Obszar rozciąga się na Wysoczyźnie Siedleckiej między Siedlcami a Węgrowem na powierzchni ok. 35800 ha. Ogólna powierzchnia chronionego obszaru w granicach powiatu węgrowskiego wynosi 10 380 ha, w tym na terenie gminy Grębków – 900 ha, Liw – 7700 ha, Wierzbno – 180 ha oraz miasta Węgrowa – 1 600 ha. Ponad 70 % powierzchni obszaru użytkowana jest rolniczo, lasy zajmują ok. 9 tys. ha i są dośd mocno rozproszone; największym kompleksem jest uroczysko Ruchna. Przez niemal cały obszar przepływa rzeka Liwiec. Na terenie Obszaru stwierdzono 960 gatunków roślin naczyniowych oraz 84 gatunki roślin zarodnikowych i grzybów, w tym: 7 rzadkich gatunków grzybów, 18 – porostów, 12 – wątrobowców, 9 – torfowców oraz 38 – mchów właściwych. Wyróżniono blisko 80 gatunków roślin rzadkich. Na obszarze gminy wyznaczone zostały obszary Natura 2000: Rys. 9.6.4 Mapa poglądowa lokacji obszarów ptasich Natura 2000 w gminie Liw (opracowano na podstawie : www.geoserwis.gdos.gov.pl/mapy) 67 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Rys. 9.6.5 Mapa poglądowa lokacji obszarów siedliskowych Natura 2000 w gminie Liw (opracowano na podstawie : www.geoserwis.gdos.gov.pl/mapy) Obszar Natura 2000 Dolina Liwca (Dyrektywa Ptasia OSO) PLB140002 Obszar obejmuje dolinę rzeki Liwiec, od źródeł do ujścia rzeki do Bugu, z łąkami i zalewowymi pastwiskami utworzonymi na zmeliorowanych bagnach (rysunek 9.6.4). Niektóre odcinki rzeki mają charakter naturalny, na innych odcinkach jest ona uregulowana, lokalnie w dolinie występują wtórne zabagnienia. Miejscami brzegi Liwca są płaskie, zajęte przez łąki i wilgotne, zalewane pastwiska, na innych odcinkach brzegi są wysokie. W dolinie przeważają łąki i pastwiska, lokalnie występują łęgi olchowe i olchowo-jesionowe oraz niewielkie kompleksy leśne, z dominującym udziałem sosny. Podłoże stanowią tu gleby mineralne. Na terenie obszaru znajdują się dwa kompleksy stawów rybnych (48 ha i 70 ha) oraz trzeci kompleks stawów rybnych w Mordach. W latach 1992 i 1993 najcenniejsze pod względem ornitologicznym fragmenty doliny zostały zmeliorowane. Ostoja ptasia o randze europejskiej E50. Występuje co najmniej 20 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 5 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). Ważna ostoja ptaków wodno-błotnych, szczególnie w okresie lęgowym. W okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej (C3, C6) następujących gatunków ptaków: cyraneczka, cyranka, czernica, czajka, kulik wielki (PCK), rybitwa białowąsa (PCK), brodziec piskliwy, rycyk; w stosunkowo wysokim zageszczeniu (C7) występują perkoz rdzawoszyi, bocian biały, krzyżówka, błotniak stawowy, derkacz, sieweczka rzeczna, kszyk, rybitwa czarna, podróżniczek, strumieniówka, ortolan. W okresie wędrówek występują w stosunkowo dużej liczbie gęsi zbożowa i białoczelna: gęś białoczelna do 4 500 osobników (C7). 68 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Obszar Natura 2000 Ostoja Nadliwiecka (Dyrektywa Siedliskowa SOO) PLH140032 Liwiec należy do największych dopływów rzeki Bug. W dolinie dominują użytki zielone tworzące mozaikę z lasami łęgowymi, olsami, zaroślami wierzbowymi oraz szuwarami. Krajobraz urozmaicają pojedyncze drzewa i ich grupy. Lokalnie w wielu miejscach postępuje wtórne zabagnienie i obserwowana jest dynamiczna regeneracja naturalnej roślinności. Czynnikiem stymulującym tych procesów jest zaprzestanie użytkowania oraz działalnośd bobrów. Istotnym elementem doliny są kompleksy stawów rybnych w Klimontach, Czepielinie, Jarnicach, Golicach i Siedlcach oraz zalew w Węgrowie. Jest to najcenniejszy pod względem przyrodniczym, obok doliny Bugu, obszar we wschodniej części województwa mazowieckiego. O tak wysokiej randze świadczy przede wszystkim - wysoka różnorodnośd biologiczna; koncentracja stanowisk chronionych i ginących gatunków roślin, grzybów i zwierząt; różnorodnośd siedlisk przyrodniczych oraz funkcja jednego z najważniejszych korytarzy ekologicznych o węzłowym znaczeniu ponad regionalnym. Ostoja Nadliwiecka stanowi bowiem bezpośredni łącznik pomiędzy elementami sieci ekologicznej Natura 2000, do której należą: dolina Bugu (PLB 140001, PLH 140011), dolina Kostrzynia (PLB 140009) oraz zgłoszony w ramach Shadow List obszar Rogośnica. Dodatkowo poprzez swoje dopływy spina również w jeden ekologiczny system rozległy kompleks Lasów Łukowskich (projektowana ostoja ptasia OSO - Lasy Łukowskie i projektowany w ramach Shadow List SOO - Jata) oraz Kantor Stary (PLH 140007). Jeśli uwzględni się fakt łączności doliny Bugu z Pojezierzem Łęczyosko-Włodawskim oraz z Puszczą Białowieską (za pośrednictwem Puszczy Mielnickiej) wyraźnie widad wyjątkową rolę Ostoi Nadliwieckiej jako ważnego szlaku migracyjnego, zwłaszcza dla dużych gatunków ssaków. Wysoki walor przyrodniczy doliny Liwca dodatkowo podkreśla wyznaczenie w jej obrębie obszaru Natura 2000 na mocy Dyrektywy Ptasiej (PLB 140002). Dolina Liwca tworzy cenny krajobrazowo i przyrodniczo kompleks przestrzenny różnych środowisk reprezentujących pełną skalę wilgotnościową siedlisk występujących w dolinie rzecznej i warunkujący ściśle określone zespoły roślin i zwierząt. Charakterystycznym elementem tutejszego krajobrazu są lasy łęgowe (*91E0). Najpospolitszymi i zajmującymi największe powierzchnie są łęgi olszowojesionowe Fraxino-Alnetum (*91E0-3). Różnicują je fazy przede wszystkim wiek drzewostanów oraz stopieo uwilgocenia, zależny od występowania lub braku zalewów. Najlepiej wykształcone i reprezentatywne zarówno pod względem składu gatunkowego, jak i struktury łęgi olszowo-jesionowe występują w obrębie kompleksu stawów rybnych w Klimontach, w okolicy Jarnic oraz Grodziska. Tutaj stwierdzono również obecnośd chronionego grzyba - czarki szkarłatnej Sarcoscypha coccinea. W środkowym i dolnym odcinku Liwca wzrasta stopniowo udział i reprezentatywnośd nadrzecznych łęgów wierzbowych Salicetum albo-fragilis (*91E0-1). Największe i najcenniejsze fragmenty tych lasów znajdują się poniżej Urli i Barchowa (gminy: Jadów i Łochów). W dolnym odcinku Liwca wzrasta liczba starorzeczy (3150). Te naturalne zbiorniki wodne, których są wynikiem 69 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 erozyjnej i akumulacyjnej działalności rzeki zmieniającej często swoje koryta w granicach tarasu zalewowego. Starorzecza w obrębie obszaru są zróżnicowane pod względem wieku i kształtu. Mają najczęściej charakter zbiorników wygiętych w kształcie liter: C, L, S i U lub rzadziej przybierają owalny kształt litery O. Znacznie rzadziej występują w formie wydłużonych rynien bocznych. Ich głębokośd wynosi średnio 0,5-2 m. Powierzchnia starorzeczy jest bardzo różna i waha się od kilkudziesięciu m2 do kilku hektarów. Strome i wklęsłe brzegi tych zbiorników porastają gatunki wierzb Salix, topole Populus oraz olsza czarna Alnus glutinosa. Wypukłe, niskie i płaskie brzegi zasiedla roślinnośd namuliskowa i szuwarowa, przechodząca w zewnętrzny pas zarośli, zadrzewieo lub łąk. Dna najstarszych starorzeczy znajdujących się w zasięgu wód powodziowych, pokryte są osadami pochodzenia organicznego z domieszką frakcji mineralnych. Zbiorniki leżące poza zasięgiem wód powodziowych wysłane są mułem organicznym, którego zasadniczym składnikiem jest detrytus roślinny. Pospolite w obrębie obszaru są zróżnicowane pod względem fizjonomii i składu gatunkowego, nitrofilne niżowe nadrzeczne ziołorośla okrajkowe (6430.3). Tworzą one wąskie pasy o różnej długości, rozmieszczone niemal na całym terenie. Pod względem fitosocjologicznym wyróżniono tu trzy grupy ziołorośli: okrajkowe zbiorowiska welonowe porastające bezpośrednio obrzeża koryta rzeki Liwiec, reprezentowane przez fitocenozy kanianki pospolitej i kielisznika zwyczajnego Cuscuto-Calystegietum sepium oraz pospolite w dolinie ziołorośla kielisznika zaroślowego i wierzbownicy kosmatej Calystegio-Epilobietum hirsuti, pokrzywy i kielisznika zwyczajnego Urtico-Calystegietum sepium oraz kielisznika zwyczajnego i sadśca konopiastego Calystegio-Eupatorietum. Występują przede wszystkim wzdłuż rowów melioracyjnych. Poza tym, spotkad je można na brzegach łęgów olszowojesionowych Fraxino-Alnetum, zarośli wierzbowych oraz starorzeczy. W ich składzie gatunkowym pojawiają się gatunki przechodzące ze zbiorowisk kontaktowych. W obrębie doliny Liwca znaczący udział w krajobrazie mają łąki reprezentujące wszytki wyższe jednostki syntaksonomiczne w obrębie klasy Molinio-Arrhenetheretea. Do najcenniejszych należą łąki świeże ekstensywnie użytkowane należące pod względem fitosocjologicznym do klasy Molinio-Arrhenatheretea. Do najcenniejszych należą ekstensywnie użytkowane łąki rajgrasowe Arrhenatherion elatioris (6510-1) zróżnicowane pod względem wilgotności i żyzności podłoża na kilka podzespołów oraz łąki wiechlinowo-kostrzewowe Poa-Festucetum rubrae (zbiorowisko Festuca rubra i Poa pratensis)(6510-2). Znacznie rzadziej spotkad tu można zmiennowilgotne łąki trzęślicowe ze związku Molinietalia (6410), śródlądowe ciepłolubne murawy napiaskowe z klasy Koelerio glaucae-Corynephoretea canescentis (6120), reprezentowane m.in. przez murawy z lepnicą wąskopłatkową Sileno otitisFestucetum oraz murawy szczotlichowe Spergulo vernalis-Corynephoretum (2330)porastające piaszczyste wydmy zbudowane z piasków naniesionych przez rzekę. Do osobliwości tego terenu należą niewielkie płaty nizinnych torfowisk zasadowych z rzędu Caricetalia davallianae (7230), które cehuje obfite występowanie kruszczyka błotnego Epipactis palustris i wełnianki szerokolistnej Eriophorum ltifolium. Na okresowo odsłoniętych 70 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 dnach stawów rybnych pojawiają się zbiorowiska z klasy Isoëto-Nanojuncetea (3130). Do szczególnie interesujących gatunków roślin naczyniowych należą gatunki wymienione w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin - cibora żółta Cyperus flavescens i krwawnica pospolita Lythrum hyssopifolia. Ich obecnośd warunkuje ekstensywna gospodarka rybacka w obrębie stawów hodowlanych. Dolina Liwca jest ważną ostoją dla fauny. Szczególne znaczenie ma dla ptaków i ichtiofauny. Wśród tej ostatniej stwierdzono 6 gatunków wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej. W głównym korycie systemu rzeki Liwiec lokalnie szczególnie licznie występują różanka (1134) i koza (1149). Poprawa jakości wody oraz czynna ochrona spowodowad mogą dynamiczny rozwój ich populacji. Obszar to jedno z centrów występowania w województwie wydry Lutra lutra (1335) i bobra Castor fiber (1337). Po dolinie Bugu jest to najważniejsza w województwie ostoja staroduba błotnego Ostericum palustre (1617). Stwierdzono tu również w latach 80-tych lipiennika Loesela Liparis loeselii (1903), jednak ze względu na brak kontynuacji badao, stanowiska te nie zostały potwierdzone w póśniejszym okresie. Dolina Liwca to jedna z najważniejszych ostoi dla populacji: poczwarówek - zwężonej Vertigo angustior (1014) i jajowatej Vertigo moulinsiana (1016) oraz skójki gruboskorupowej Unio carassus (1032). Stwierdzono tu również zatoczka łamliwego Anisus vorticulus (4056). Obszar ten ma szczególne znaczenie dla ochrony i zachowania brzozy niskiej Betula humilis, gatunku figurującego w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin. Jej populacja na odcinku Czepielin-Golice liczy ok. 200 osobników i jest jedną z największych w województwie mazowieckim. Dolina Liwca ma również duże znaczenie pod względem biogeograficznym. Stanowi m.in. najdalej wysunięte na północ miejsce występowania ważki lecichy białoznacznej Orthetrum albistylum, będąc tym samym północną granicą zasięgu tego gatunku. Z innych rzadkich gatunków warty podkreślenia jest północny gatunek ważki - łątka wiosenna Coenagrion lunulatum. Szczególną rzadkością jest obecnośd chrząszcza Rhantus consputus, który w Polsce notowany był zaledwie na kliku stanowiskach. Tutaj też odkryto bardzo rzadkiego w Polsce pająka Tetragnatha reimoseri. Tym samym stanowisko to stało się elementem łącznikowym izolowanych do tej pory względem siebie populacji w północno-wschodniej Polsce i na Pojezierzu ŁęczyoskoWłodawskim. Dla borealnego pająka Aphileta misera dolina Liwca jest południowym kraocem zasięgu. Przeprowadzone w stawach rybnych obszaru badania wykazały duże bogactwo gatunkowe brzuchorzęsków Gastrotricha. Znalezienie Ichthydium bifurcatum jest drugim stwierdzeniem tego gatunku w Polsce, a trzecim na świecie! Znalezienie Ichthydium bifurcatum jest drugim stwierdzeniem tego gatunku w Polsce, a trzecim na świecie. Ogólny wskaźnik różnorodności gatunkowej dla tej grupy zwierząt wyniósł 2,73. Dla porównania wskaźnik różnorodności gatunkowej Gastrotricha dla lasów łęgowych Puszczy Białowieskiej wynosi 2,95, a dla eutroficznych jezior - 2,03-2,54. Godne podkreślenia jest występowanie w obrębie obszaru pijawki lekarskiej Hirudo medicinalis, gatunku wymienionego w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt. 71 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Obszar Natura 2000 Kantor Stary (Dyrektywa Siedliskowa SOO) PLH140007 Obszar położony na skraju zwartego kompleksu leśnego o powierzchni około 1500 ha w obrębie Węgrów, leśnictwo Ruchna. Powierzchnia obszaru pokrywa się z powierzchnią rezerwatu o tej samej nazwie. Kompleks leśny otaczają pola uprawne. Obejmuje wielogatunkowe lasy liściaste z licznymi drzewami pomnikowymi. Lasy należą do trzech typów siedliskowych: las świeży, las wilgotny i las mieszany świeży. Obszar obejmuje dobrze zachowane lasy grądowe (grąd lipowo-grabowy) oraz lasy łęgowe (łęg wiązowo-jesionowy) z licznymi drzewami pomnikowymi. Zagrożenia dla obszaru stanowią przede wszystkim wydeptywanie oraz obniżenie poziomu wód gruntowych. Gmina Liw, jak cały Powiat węgrowski położony jest na obszarze funkcjonalnym „Zielone Płuca Polski”. Obszar ZPP utworzony został na podstawie porozumienia dawnych 5 województw Polski północno-wschodniej, podpisanego w Białowieży 13 maja 1988 r. Celem porozumienia jest realizacja idei ekorozwoju, tj. harmonijnego rozwoju społecznogospodarczego obszaru wraz z racjonalnym wykorzystaniem walorów środowiska przyrodniczego i zasobów kulturowych. Rozwój obszaru odbywad się powinien poprzez: racjonalne wykorzystanie i gospodarowanie zasobami i walorami przyrody, nie dopuszczające do ich degradacji i zubożenia, rozwój rolnictwa ekologicznego i lokalne przetwórstwo wysokiej jakości płodów rolnych, ziół i produktów pszczelarskich, turystykę specjalistyczną, wypoczynek, racjonalne gospodarowanie wodą, energooszczędne inwestowanie z wykorzystaniem lokalnych źródeł, gospodarkę leśną uwzględniającą środowiskową funkcję lasów, kultywowanie i ochronę różnorodności kulturowej. Powiat węgrowski zawdzięcza przynależnośd do ZPP głównie dzięki malowniczym terenom w dolinie rzeki Liwiec i Bug, które traktowane są jako fenomen przyrodniczy w skali europejskiej. Ponadto na terenie gminy wyodrębniono strefę szczególnej ochrony ekologicznej EKONET. W Dolinie Bugu wyróżniono międzynarodowy obszar węzłowy 24 M- Dolina Dolnego Bugu, a na znacznej przestrzeni Doliny Liwca krajowy obszar węzłowy 13 K – siedlecki. Fragmenty doliny Liwca należą do korytarza ekologicznego o znaczeniu krajowym (45-K Dolina Liwca), który łączy obszar węzłowy Doliny Dolnego Bugu z obszarem siedleckim. Na terenie gminy znajduje się jeden pomnik przyrody. Jest to dąb szypułkowy zlokalizowany w Uroczysku Miedzanka nr 1L. Drzewo ma obwód na wysokości 130 cm wynoszący 480 cm. Wysokośd drzewa to 28 metrów. Pomnik znajduje się w rejestrze pomników przyrody powiatu węgrowskiego. Na terenie gminy Liw dotychczas wyznaczono tylko jeden użytek ekologiczny, który obejmuje śródleśne bagno położone we wschodniej części uroczyska Ruchna, na gruntach 72 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Lasów Paostwowych leśnictwa Ruchna w oddz. 239 d (działka geodezyjna nr 318). Zajmuje on powierzchnię 2,68 ha. Monitoring przyrody Monitoring przyrodniczy wynika z ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Umieszcza ona monitoring przyrody w ramach monitoringu środowiska. Zgodnie z ustawą, monitoring przyrody ma polegad na obserwacji i ocenie stanu oraz zachodzących zmian w składnikach różnorodności biologicznej i krajobrazowej na wybranych obszarach, a także na ocenie skuteczności stosowanych metod ochrony przyrody, w tym na obserwacji siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt. Innym dokumentem wskazującym na koniecznośd prowadzenia monitoringu to Dyrektywa siedliskowa, która wymaga monitorowania stanu siedlisk przyrodniczych z załącznika I (81 siedlisk przyrodniczych występujących w Polsce) oraz gatunków roślin i zwierząt z załączników II, IV i V, w tym: 39 gatunków roślin „naturowych” i 83 gatunki zwierząt „naturowych” (z wyłączeniem ptaków). Dyrektywa zobowiązuje również do składania sprawozdao z wyników monitoringu. W Polsce prowadzeniem monitoringu przyrodniczego zajmuje się Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. Jego zadaniem jest określenie wpływu zmian środowiskowych na organizmy w celu zapobiegania negatywnym skutkom tych zmian w przyrodzie, a więc uzyskania danych dla zorganizowania skutecznej ochrony gatunków i układów ekologicznych. Przedstawione w tym rozdziale dane dotyczące monitoringu siedlisk przyrodniczych, a także gatunków roślin i zwierząt pochodzą z serwisów internetowych Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska: http://monitoringptakow.gios.gov.pl/baza-danych, a także: www.siedliska.gios.gov.pl. Stanowiska monitoringowe wyznaczane przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska lokalizowane są na ogół na istniejących obszarach Natura 2000. Wówczas każdy ze wskaźników specyficznej struktury i funkcji siedliska, a także każdy z parametrów ocenia się nie tylko dla poszczególnych stanowisk, ale także na poziomie całego obszaru Natura 2000. Niezależnie od tego stanowiska monitoringowe lokalizowane są również poza obszarami Natura 2000, ponieważ późniejsza ocena stanu siedliska przyrodniczego odnosi się do całości zasobów danego siedliska przyrodniczego w regionie, a nie tylko to tej ich części, która jest chroniona w ramach sieci Natura 2000. Na terenie gminy Liw jak do tej pory nie znajdują się żadne stanowiska monitoringu roślin i zwierząt. Jest jedno stanowisko monitoringu siedliska na terenie gminy w miejscowości Jarnice, na którym prowadzono monitoring w 2011 roku. Stanowisko to znajduje się na terenie obszaru Natura 2000 Ostoja Nadliwiecka. Na monitoring Ostoi 73 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Nadliwieckiej PLH 140032 składają się 3 punkty monitoringowe, w miejscowościach Jaczew, Jarnice i Laski. Tab. 9.6.3 Stanowisko monitoringu siedliska na terenie gminy Liw – informacje ogólne (źródło: lokalizacja monitorowanych stanowisk dla siedlisk przyrodniczych dostępnych na stronie: www.siedliska.gios.gov.pl) Kod Nazwa siedliska 6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) Kod (Natura 2000) Nazwa Natura 2000 Województwo Powiat Gmina RDLP Nadleśnictwo Park Narodowy Park Krajobrazowy PLH140032 Ostoja Nadliwiecka mazowieckie powiat węgrowski Liw Warszawa Łochów nie nie Monitoringiem na terenie gminy Liw objęto Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) o kodzie 6510. Lista określająca potencjalną kolejnośd siedlisk przyrodniczych w badaniach monitoringowych została opracowana na podstawie punktów, przyznawanych w zależności od stopnia ich zagrożenia – zgodnie z założeniami monitoringu, im bardziej zagrożone siedlisko, tym ważniejsze jest prowadzenie jego monitoringu. Wyciąg z owej listy dla gminy Liw przedstawia tabela nr 9.6.4. Tab. 9.6.4 Wyciąg z rankingu siedlisk przyrodniczych wg. stopnia ich zagrożenia występujących na terenie gminy Liw (źródło: Lista rankingowa typów siedlisk przyrodniczych dostępna na stronie www.siedliska.gios.gov.pl ) Miejsce w rankingu Kod Typ siedliska przyrodniczego Region biogeograficzny KE (CON) 55 6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) 1 KE (ALP) 1 Częstośd występowania siedliska Suma Rok wykonywania monitoringu 0 2 2009 74 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Do analiz stopnia zagrożenia siedliska wykorzystano oceny ogólne stanu siedliska przyrodniczego w regionie biogeograficznym (wg Raportów do Komisji Europejskiej z 2007 roku) oraz informację o częstości występowania danego siedliska w naszym kraju. W przypadku, gdy typ siedliska przyrodniczego uzyskał w jednym z regionów biogeograficznych (KE, CON lub KE ALP) ocenę U2 przydzielano mu 2 pkt. (za każdy region biogeograficzny), za ocenę U1 – 1 pkt., a za ocenę FV punktów nie otrzymywał. Jeśli stan siedliska był oceniony jako nieznany (XX), oznaczało to przyznanie 2 pkt. Częstośd siedliska przyrodniczego określono w 3 stopniowej skali: 2 – siedlisko o bardzo ograniczonym zasięgu, występujące na niewielkich powierzchniach w niewielu obszarach 1 – siedlisko o ograniczonym zasięgu, nie występujące w całej Polsce, lub występujące w rozproszeniu, ale stosunkowo rzadko i na małych powierzchniach 0 – inne siedliska przyrodnicze (na ogół częste, szeroko rozpowszechnione) Wynikową zsumowania punktów uzyskanych w ramach tych kategorii, jest lista rankingowa, która pozwala na uszeregowanie siedlisk od najbardziej, do najmniej zagrożonych (tabela 9.6.4). Dla siedliska występującego na terenie gminy Liw wyznaczono średni stopieo zagrożenia. Jak już było wspomniane powyżej w gminie Liw punkt monitoringu ww. siedliska przyrodniczego ulokowany jest w miejscowości Jarnice na terenie Ostoi Nadliwieckiej PLH140032. Charakterystykę dla tego stanowiska przedstawia tabela nr 9.6.3. pozostałe punkty znajdujące się na obszarze Ostoi Nadliwieckiej to Jaczew, Laski oraz, poza granicami obszaru, Wielogórz. Do gatunków charakterystycznych siedliska 6510 zalicza się: : rajgras wyniosły Arrhenatherum elatius, szczaw rozpierzchły Rumex thyrsiflorus, dzwonek rozpierzchły Campanula patula, pępawa dwuletnia Crepis biennis, przytulia pospolita Galium mollugo, świerzbnica polna Knautia arvensis. Gatunki dominujące niestety powodujące obniżenie oceny siedliska są trawy, takie jak: perz właściwy Elymus repens, kłosówka wełnista Holcus lanatus, śmiałek darniowy Deschampsia caespitosa, mietlica pospolita Agrostis capillaris, życica trwała Lolium perenne oraz trzcinnik piaskowy Calamagrostis epigejos. Generalnie obce gatunki inwazyjne nie stanowią zagrożenia dla siedliska. Na 83% monitorowanych stanowisk nie zanotowano ich wcale lub występowały w śladowych ilościach. 75 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 W tabeli 9.6.5 i tabeli 9.6.6 przedstawiono kolejno ocenę szczegółowa stanowiska monitoringowego siedliska 6510 na stanowisku Jarnice mieszczącym się na terenie gminy Liw, oraz ocenę ogólną dla całego obszaru Ostoi Nadliwieckiej. Wartości wskaźników waloryzowane są w trzystopniowej skali oznaczającej stan: FV - właściwy, U1 – niewłaściwy, niezadowalający, U2 – niewłaściwy, zły; (ewentualnie XX – nieznany). Na ich podstawie wyprowadzane są oceny stanu zachowania odpowiednich parametrów w takiej samej skali FV, U1, U2. W połączeniu z oceną perspektyw zachowania siedliska przyrodniczego na stanowisku pozwala to ocenid ogólny stan jego ochrony na danym stanowisku. Parametr powierzchnia siedliska jest wartością liczbową, podawaną najczęściej w arach lub hektarach. Może byd określana jako wartośd szacunkowa lub na podstawie istniejących map fitosocjologicznych, leśnych lub innych materiałów kartograficznych. Ważne jest możliwie precyzyjnie określenie rzędu wielkości powierzchni siedliska w obrębie obszaru, ponieważ jest to cecha, która stanowi o wypełnieniu (lub nie) jednego z wymogów Dyrektywy Siedliskowej w kwestii utrzymania właściwego stanu jego ochrony. Na ocenę tego parametru wpływają przede wszystkim dane o zmianach powierzchni zajmowanej przez siedlisko przyrodnicze, oraz informacje o strukturze przestrzennej (fragmentacji) i stopniu izolacji badanych płatów roślinności. Parametr specyficzna struktura i funkcje służy do określenia typowości wykształcenia siedliska i zgodności z właściwym składem gatunkowym, jak również innych 106 elementów, wpływających pośrednio na jego strukturę i funkcję. Do precyzyjnego określenia tego parametru służy szereg wskaźników, indywidualnie dobranych dla każdego typu siedliska przyrodniczego. Wiele z tych wskaźników jest jednakowych dla różnych typów siedlisk, zwłaszcza takich o podobnym charakterze lub o podobnych warunkach klimatycznych, glebowych itp. - wytypowano łącznie kilkadziesiąt wskaźników dla tego parametru. Parametr perspektywy ochrony siedliska to analiza zmian zachodzących w siedlisku i jego otoczeniu, które mogą wpływad na utrzymanie właściwego stanu jego ochrony. Dokonuje się uzupełnienia obserwacji przeprowadzonych w terenie o wnioskowanie na temat zachodzących procesów naturalnych i antropogenicznych (ochronnych lub niszczących). Bierze się także pod uwagę istniejące plany zagospodarowania czy inwestycyjne, a także wdrożenia ochronne i na tej podstawie ocenia się, przyszłośd danego siedliska. 76 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Tab. 9.6.5 Ocena stanowiska Jarnice na terenie gminy Liw (źródło: Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000 Wyniki Monitoringu - 6510 Niżowe świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris)) Nazwa stanowiska Jarnice Powierzchnia siedliska U1 Specyficzna struktura i funkcje Perspektywy ochrony Oceny U1 FV Ocena ogólna U1 Większośd ocenianych parametrów ma stan U1 - niewłaściwy, niezadowalający, co wskazuje na słabą kondycję siedliska 6510 w gminie Liw na obszarze Ostoi Nadliwieckiej. Jedynie perspektywy ochrony wskazały na stan właściwy. W związku z taką sytuacją, ocena ogólna punktu to U1, która oznacza stan niewłaściwy - niezadowalający. Podobną sytuację ogólnego stanu, stwierdzono na stanowisku w Janczewie, przyznając mu kategorię U1. W Laskach z kolei ocena ogólna stanowiska to FV, co wskazuje na stan właściwy. Świadczy to o tym, że we wszystkich kategoriach przyjął ocenę FV, co plasuje to stanowisko w czołówce w skali kraju. Ocena ogólna to ocena koocowa stanu zachowania dla całego obszaru siedliska przyrodniczego Ostoja Nadliwiecka. Jest ona wypadkową ocen trzech parametrów tj. powierzchnia siedliska, specyficzna struktura i funkcje, oraz perspektywy ochrony. Ponadto należy uwzględnid to, że ocena ta jest składową oceny wszystkich trzech stanowisk mieszczących się na obszarze Ostoi Nadliwieckiej. Czyli stanowisk Jaczew (gmina Korytnica), Jarnice (gmina Liw) oraz Laski (gmina Łochów). Tab. 9.6.6 Ocena ogólna stanu zachowania dla całego obszaru siedliska przyrodniczego Ostoja Nadliwiecka (źródło: Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000 Wyniki Monitoringu - 6510 Niżowe świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris)) Kod Typ siedliska przyrodniczego Ocena stanu ochrony Powierzchnia Specyficzna struktura i funkcje Perspektywy ochrony Ocena ogólna 6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) FV U1 U1 U1 77 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Zaledwie w jednym wskaźniku odnoszącym się do powierzchni, stan Ostoi Nadliwieckiej wskazał na stan właściwy (FV). W dwóch pozostałych wszystkie wskaźniki otrzymały ocenę niezadowalającą (U1). Stąd ocena ogólna stanu zachowania dla całego obszaru siedliska przyrodniczego Ostoja Nadliwiecka znalazła się na poziomie U1 – stan niezadowalający, niewłaściwy. Najczęstszymi źródłami zagrożeo siedliska 6510 uznaje się zaniechanie koszenia (na większości monitorowanych obszarów) lub też jego intensyfikacja, często połączona z podsiewaniem użytkowych gatunków traw (głównie północno-zachodnia i centralna Polska). Ponadto rozprzestrzenianie się na łąkach obcych gatunków inwazyjnych (Sudety, Nizina Śląska, Nizina Mazowiecka, w mniejszym stopniu także Pobrzeże Bałtyku i Pojezierza). Do źródeł zagrożenia siedliska, szczególnie w przypadku Ostoi Nadliwieckiej, zaliczono zamiany łąk na pola uprawne lub pastwiska. Uogólniając, siedlisko 6510 można uznad za najsilniej narażone na intensywnie użytkowanych terenach Polski, czyli północnozachodniej i środkowej oraz na wyłączonych z gospodarki łąkarskiej pogórzu Sudetów i Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. W najlepszej kondycji pozostają łąki, gdzie nadal funkcjonują drobnotowarowe gospodarstwa chłopskie, czyli we wschodniej i centralnej Polsce. W celu zachowania tych siedlisk w niezmienionym stanie, zaleca się ich ekstensywne użytkowanie m.in. poprzez wykaszanie. Najważniejszym celem gminy Liw w zakresie obszarów chronionych powinno byd dążenie do utworzenia spójnego ich systemu oraz zwiększenie ich powierzchni zgodnie z założeniami Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Węgrowskiego. Istotne wydaje się wprowadzenie ochrony prawnej na terenach korytarzy ekologicznych. Dla wszystkich obszarów chronionych powinny byd również utworzone plany ochrony. ANALIZA SWOT Mocne strony Systematyczny wzrost lesistości Występowanie na terenie gminy obszarów o wysokiej wartości zachowanej przyrody o niskim stopniu degradacji Monitoring siedliska przyrodniczego 6510 na obszarze Ostoi Nadliwieckiej na terenie gminy Liw Wysoka lokalna bioróżnorodnośd oraz stopieo zróżnicowania siedlisk przyrodniczych Występowanie rzadkich i chronionych gatunków flory i fauny Występowanie na terenie gminy korytarza ekologicznego 78 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Objęcie części gminy parkiem krajobrazowym Prawna ochrona cennych elementów przyrody w formie pomników przyrody i użytków ekologicznych Prawidłowo i zgodnie z Planem Urządzenia Lasu prowadzona gospodarka leśna w Lasach Paostwowych Dobry stan sanitarny i zdrowotny lasów Wielofunkcyjne użytkowanie lasów Stosunkowo niewielka obecnie presja turystyczna Słabe strony Szanse Systematyczny wzrost ruchu drogowego utrudniającego migrację zwierzętom Średni poziom lesistości na tle województwa ze znacznym udziałem sosny Niewielki udział obszarów chronionych w całkowitej powierzchni gminy Niewłaściwy- niezadowalający stan siedliska przyrodniczego 6510 w gminie Liw na obszarze Ostoi Nadliwieckiej Lesistośd zbyt niska w stosunku do założeo Krajowego Programu Zwiększania Lesistości Dzikie wysypiska śmieci na terenach leśnych Wzrost świadomości społeczeostwa Prowadzenie zalesieo na gruntach prywatnych i paostwowych Ekstensywne użytkowanie łąk objętych monitoringiem siedlisk przyrodniczych na terenie gminy m.in. poprzez ich wykaszanie Wykonywanie odpowiednich zabiegów umożliwiających utrzymanie dobrego stanu drzewostanów leśnych Kształtowanie prośrodowiskowych postaw mieszkaoców oraz turystów dzięki działaniom edukacyjnym Promowanie rozwoju turystyki zrównoważonej i ekologicznej Obejmowanie ochroną najcenniejszych elementów przyrody i obszarów Wprowadzenie ochrony prawnej na terenach korytarzy ekologicznych Utworzenie dla wszystkich obszarów chronionych planów ochrony 79 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Dążenie do utworzenia spójnego systemu oraz zwiększenie powierzchni obszarów chronionych, zgodnie z założeniami Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Węgrowskiego Aktywne pozyskiwanie środków zewnętrznych na cele ochrony przyrody Zagrożenia 9.7 Niska świadomośd społeczna odnośnie szkodliwości wyrzucania śmieci w miejscach niedozwolonych Nielegalne pozostawianie odpadów w lasach Zamiany łąk objętych monitoringiem siedlisk przyrodniczych na terenie gminy Liw, na pola uprawne lub pastwiska Zaniechanie koszenia (na większości obszarach monitorowanego siedliska przyrodniczego 6510) lub też jego intensyfikacja, często połączona z podsiewaniem użytkowych gatunków traw Kłusownictwo Silna penetracja lasów przez człowieka, w tym intensywny rozwój turystyki Zmiana stosunków wodnych (osuszanie, melioracja) Infrastruktura techniczna Gospodarka wodno-ściekowa Ramy dla gospodarki wodno-ściekowej w Polsce określa Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków z dnia 7 czerwca 2001 r. (Dz. U. Nr 72 Poz. 747, z późniejszymi zmianami) oraz Ustawa Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. (Dz. U. z 2015 Nr 0, poz. 469 2015 z późn. zm.). Zaopatrzenie w wodę i odbiór ścieków zależy od sieci rozdzielczej, czyli od dwóch sieci przesyłowych: sieci wodociągowej dostarczającej wodę i sieci kanalizacyjnej odprowadzającej ścieki. Zaopatrzenie w wodę Na terenie gminy Liw system zaopatrzenia w wodę bazuje na ujęciach wód podziemnych z piętra trzeciorzędowego i czwartorzędowego. Dostarczana woda wykorzystywana jest do zaspokajania potrzeb bytowo-gospodarczych oraz przeciwpożarowych i spełnia wszystkie wymagane normy sanitarne. Całkowita długośd sieci wodociągowej na terenie gminy wynosi 161,11 km. Z sieci wodociągowej korzysta 7304 80 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 osób, a liczba przyłączy wynosi 2094. Pobór wody wynosi 1461,3 m 3/dobę (źródło: Urząd Gminy Liw, 2015). W skład sieci wodociągowej na terenie gminy wchodzą wodociągi o charakterystyce przedstawionej w tabeli 9.7.1. Źródła wody dla wszystkich wodociągów położone są w miejscowościach na terenie gminy Liw. Tab. 9.7.1 Charakterystyka wodociągów na terenie gminy Liw (źródło: Jakość wody przeznaczonej do spożycia na terenie powiatu węgrowskiego – stan na dzień 31.12.2014 r.) Nazwa wodociągu Dobowa produkcja wody [m3] Miejscowości zaopatrywane na terenie Gminy Liw „Węgrów” 1650 Węgrów, Jarnice, Ruchna, Ruchenka „Jartypory” 68,8 Jartypory „Wyszków” 65,4 Wyszków, Witanki, Kucyk, Śnice „Zając” 140,8 Zając, Szaruty, Jarnice, Śnice, Pierzchały, Janowo, Ossolin „Toocza” 435 Borzychy, Ludwinów, Starawieś, Toocza „Krypy” 52,1 Krypy „Górki Grubaki” 655,8 Krypy, Liw, Połazie, Popielów, Zawady „Pniewnik” 246,5 Liw (Ignasin, Sitarze) Ocena jakości wody Przydatna do spożycia Przydatna do spożycia Przydatna do spożycia Przydatna do spożycia Warunkowo przydatna do spożycia ze względu na podwyższony poziom manganu, amonowego jonu Przydatna do spożycia Przydatna do spożycia Przydatna do spożycia Jakośd wody w większości wodociągów w gminie Liw oceniona została przez Paostwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Węgrowie dobrze – woda wodociągowa jest przydatna do spożycia (stan na 31.12.2014 roku). Sytuacja jest mniej optymistyczna w przypadku wód wodociągu „Toocza” – uznano ją jedynie za warunkowo przydatną do spożycia ze względu na podwyższone poziomy zanieczyszczeo. W zakresie dostarczania wody mieszkaocy gminy obsługiwani są przez Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Węgrowie (wsie Jarnice, Ruchna, Ruchenka) oraz przez Związek Międzygminny Wodociągów i Kanalizacji w Węgrowie (pozostałe miejscowości). Istniejące wodociągi w większości są grupowo zasilane z ujęd wód głębinowych zlokalizowanych w obszarze gminy: 81 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Stacja Uzdatniania Wody Jartypory z siecią wodociągową o łącznej długości 8,6 km, 149 przyłączami o długości 6,5 km zaopatrująca w wodę miejscowośd Jartypory. Wydajnośd tego ujęcia wynosi 61 m3/h; Stacja Uzdatniania Wody Toocza z siecią wodociągową o łącznej długości 34,7 km, 531 przyłączami o długości 18,3 km zaopatrująca w wodę miejscowości Starawieś, Borzychy, Maciejów, Toocza, Ludwinów, Toocza Janówki, Paplin, Toocza Zabrudnie i Osnowiec. Wydajnośd tego ujęcia wynosi 90 m3/h; Stacja Uzdatniania Wody Zając z siecią wodociągową o łącznej długości 29,3 km, 201 przyłączami o długości 11,1 km zaopatrująca w wodę wsie: Jarnice, Zając, Pierzchały, Śnice, Szaruty, Ossolin i Janowo. Wydajnośd tego ujęcia wynosi 25 m3/h Stacja Uzdatniania Wody Wyszków zasila miejscowości Kucyk, Śnice, Witanki oraz Wyszków. Wydajnośd tego wodociągu wynosi 25 m3/h. Wszystkie ujęcia nie pokrywają jednak w pełni zapotrzebowania gminy na wodę. Wsie Ruchna i Jarnice podłączone są do wodociągu miejskiego miasta Węgrowa. Wodociąg Górki Grubaki ze stacją wodociągową na terenie gminy Korytnica zaopatruje w wodę wsie położone na terenie gminy Liw: Zawady, Popielów, Krypy, Liw i Połazie. Z ujęcia wody we wsi Toocza, oprócz wsi z terenu gminy Liw, zaopatrywane są miejscowości w gminach Miedzna, Korytnica i Stoczek Węgrowski (źródło: Projekt założeo do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Liw, listopad 2013). Na terenie gminy woda wymaga niewielkiego uzdatniania. W Węgrowie znajduje się Stacja Uzdatniania Wody administrowana przez Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Węgrowie. Stacja jest w pełni zautomatyzowana i sterowana z poziomu jednego stanowiska komputerowego, może funkcjonowad bezobsługowo. Źródłem wody dla istniejącego wodociągu są cztery studnie głębinowe, pracujące w różnych konfiguracjach, w zależności od wielkości zapotrzebowania wody. Wszystkie studnie ujmują do eksploatacji czwartorzędowe piętro wodonośne. Woda z ujęd kierowana jest do aeratorów Dn 1200, gdzie następuje intensywne napowietrzanie w celu utlenienia żelaza dwuwartościowego do trójwartościowego oraz manganu na wyższy stopieo wartościowości. Następnie woda przepływa na filtry pośpieszne, zamknięte o średnicy Dn 2400 (cztery zestawy po 2 sztuki). Na filtrach zachodzą procesy uzdatniania wody, tj. redukcja zawartości związków żelaza i manganu. Po przejściu przez urządzenia filtrujące, woda kierowana jest do zbiornika magazynowego wody (2 szt.), a z niego za pomocą pompowni II-go stopnia do miejskiej sieci wodociągowej. W razie potrzeby uzdatniona woda poddawana jest procesowi chlorowania. 82 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Ilośd wody dostarczonej do gospodarstw domowych w 2013 r. wyniosła w przeliczeniu na 1 mieszkaoca zużycie wody wyniosło ok. 25,1 m3/rok (źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych). W związku z nowymi przyłączeniami i rozbudową sieci rośnie zużycie wody wodociągowej. W 2013r. długośd czynnej sieci rozdzielczej wynosiła 155,4 km przy liczbie przyłączy 1938. W 2014 r. wynosiła już 161,11 km przy liczbie przyłączy 2094, co wskazuje na zwodociągowanie gminy w 97%. W najbliższych latach gmina planuje rozbudowę istniejącej sieci wodociągowej. Priorytetem jest rozbudowa sieci rozgałęźnej w miejscowościach Ludwinów, Popielów i Toocza. Podsumowując, można stwierdzid, że stan zwodociągowania w gminie Liw jest bardzo dobry. Sied kanalizacyjna i oczyszczanie ścieków Kanalizacja na terenie gminy Liw jest jeszcze stosunkowo słabo rozbudowana. Łączna długośd sieci kanalizacyjnej wynosi 45,18 km . Z sieci korzysta 2460 osób, a ilośd przyłączy wynosi 806 sztuk. Rocznie za pomocą sieci odprowadzanych jest 31244 m3 ścieków. Dominującym systemem w zakresie gospodarowania nieczystościami płynnymi na terenie gminy są zbiorniki bezodpływowe (szamba), przeznaczone do tymczasowego przechowywania nieczystości. Szamba zlokalizowane są na terenach posesji, skąd następnie są opróżniane i wywożone wozem asenizacyjnym do oczyszczalni ścieków. Liczba gospodarstw korzystających ze zbiorników bezodpływowych na nieczystości ciekłe (szamb) w gminie Liw to 1148. Alternatywą dla ww. systemu są przydomowe oczyszczalnie ścieków, gdzie wykorzystywane są procesy mechanicznego i biologicznego oczyszczania ścieków odpowiadające tym zachodzącym w dużych oczyszczalniach. W gminie Liw z takiego rozwiązania korzysta 140 gospodarstw. (źródło: Urząd Gminy Liw, kwiecieo 2015) Na terenie gminy funkcjonuje jedna ogólnodostępna oczyszczalnia ścieków w Starejwsi. Jest to oczyszczalnia biologiczna. Ścieki oczyszczone odprowadzane są do studni chłonnej. Oczyszczalnie pracują w oparciu o nowoczesną technologię niskoobciążonego osadu czynnego, stabilizowanego w warunkach tlenowych i beztlenowych z równoczesną redukcją związków biogennych. Powoduje to wysoką redukcję podstawowych wskaźników zanieczyszczonych tj. BZT5 ChZT, zawiesiny oraz redukcję azotu i fosforu (biogenów), związków węgla. W procesach oczyszczania ze ścieków usuwa się zawiesiny, cząstki stałe, rozpuszczone substancje organiczne i koloidy. Zostaje zredukowana zawartośd wirusów i bakterii (źródło: Projekt założeo do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Liw, listopad 2013). Oczyszczalnię eksploatuje Związek Międzygminny Wodociągów i Kanalizacji w Węgrowie, obsługujący większośd mieszkaoców gminy. Przepustowośd oczyszczalni wynosi 120 m3/dobę. Ilośd przyjmowanych ścieków przez oczyszczalnie to 31244 m3/rok. Korzysta z niej 1320 mieszkaoców. W oczyszczalni 83 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 produkowane jest rocznie 6,87 ton osadów ściekowych. Oczyszczone wody zrzucane są do rowów melioracyjnych A i B, skąd trafiają do Liwca. Na terenie gminy znajdują się też mniejsze oczyszczalnie ścieków dla potrzeb indywidualnych odbiorców. Są to: oczyszczalnia zakładowa w Osiedlu Mieszkaniowym w Liwie, oczyszczalnia biologiczna dla ścieków komunalnych o przepustowości max 15,4 m3/dobę, której odbiornik stanowi rów melioracyjny Liwiec oczyszczalnia mechaniczna ścieków przemysłowych dla Rurociągu PERN „Przyjaźo” S.A. Płock, Stacja Pomp nr 2 w Zawadach o przepustowości max 91,30 m 3/dobę, której odbiornik stanowi również rów melioracyjny Liwiec W najbliższych latach gmina planuje rozbudowę sieci kanalizacyjnej. W pierwszej kolejności zbudowana zostanie sied w miejscowości Jarnice. Zakres prac będzie obejmował: kanały sanitarne grawitacyjne – 4727 mb, rurociąg tłoczny - 2198 mb, podłączenia kanalizacyjne – 165 szt./3161 mb oraz 3 zbiornikowe przepompownie ścieków. W związku z zakreśloną sytuacją, stan sieci wodno-kanalizacyjnej na terenie gminy Liw nie może wciąż jeszcze zostad uznany za zadowalający. Groźna dla środowiska jest sytuacja związana z kanalizacją. Gromadzenie ścieków w zbiornikach bezodpływowych (szambach) w znacznej liczbie gospodarstw prowadzi do przedostawania się zanieczyszczeo bezpośrednio do gleby w przypadku wystąpienia w tych zbiornikach nieszczelności. Ponadto największym problemem gminy z zakresu gospodarki wodno-ściekowej jest niska świadomośd ekologiczna części mieszkaoców, co również wpływa na wylewanie ścieków z szamb wprost na pola uprawne, co grozi zanieczyszczeniem gleb i wód, zarówno powierzchniowych jak podziemnych. Stąd ważną rolę pełni edukacja o skutkach niewłaściwego postępowania oraz ewentualne wprowadzenie sankcji za tego typu postępowania. W związku z tym, słabo rozwinięta sied kanalizacyjna może skutkowad wzrostem ilości ścieków odprowadzanych bezpośrednio do środowiska bez poddania ich procesom oczyszczania. Główne działania zaradcze, jakie powinny zostad podjęte przez gminę, to powiększenie zasięgu sieci kanalizacyjnej, rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków, utrzymanie dobrego stanu sieci wodociągowej oraz pomoc w likwidacji szamb i w zakładaniu przydomowych oczyszczalni ścieków. 84 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 ANALIZA SWOT Mocne strony Słabe strony Szanse Zagrożenia Bardzo dobry stan zwodociągowania w gminie Liw Poprawnie funkcjonująca oczyszczalnia ścieków w Starejwsi Stosunkowo duża ilośd, poprawnie funkcjonujących stacji uzdatniania wody Jakośd wody wodociągowej przeważnie umożliwiająca bezpieczne spożycie Dalsze plany rozbudowy sieci wodociągowej Stan sieci wodno-kanalizacyjnej na terenie gminy Liw nie jest zadowalający Duża ilośd zbiorników bezodpływowych, ryzyko ich nieszczelności Mała ilośd przydomowych oczyszczalni ścieków Wszystkie ujęcia występujące na terenie gminy nie pokrywają w pełni zapotrzebowania gminy w wodę Podwyższony poziom manganu, amonowego jonu w wodzie wodociągu „Toocza” Brak odpowiedniego zabezpieczenia przeciwpożarowego obszarów niezwodociągowanych Brak wystarczających środków własnych w budżecie Gminy na rozbudowę sieci kanalizacyjnej Rozbudowa sieci wodociągowej i kanalizacyjnej Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków Rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków w Starejwsi Utrzymywanie dobrego stanu sieci wodociągowej i okresowa kontrola jakości wody Kontrola jakości wód pobieranych z ujęd indywidualnych Właściwa lokalizacja ujęd indywidualnych (studni) Możliwośd pozyskania dofinansowao na cele inwestycji w zakresie gospodarki wodno-ściekowej Słabo rozwinięta sied kanalizacyjna może skutkowad wzrostem ilości ścieków odprowadzanych bezpośrednio do środowiska bez poddania ich procesom oczyszczania Zanieczyszczenie wód i gleb spowodowane nieszczelnymi zbiornikami bezodpływowymi Mało efektywna gospodarka osadowa w związku z 85 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 dowożeniem stężonych ścieków za pomocą wozów asenizacyjnych Obniżanie efektywności oczyszczalni w związku z dowożeniem silnie stężonych ścieków za pomocą wozów asenizacyjnych (szambiarek) Wysychanie studni indywidualnych i zanieczyszczanie ich wód Możliwośd znacznego zanieczyszczenia w przypadku wycieku, np. w wyniku awarii w trakcie przejazdu szambiarki Gospodarka odpadami Na terenie gminy Liw dominują gospodarstwa rolne, przemysł nie jest rozwinięty w stopniu powodującym znaczne ilości odpadów. Ze względu na taki charakter gospodarki, głównym źródłem odpadów na terenie gminy są gospodarstwa domowe. W związku ze zmianą Ustawy z dnia 13 września 1996 roku utrzymaniu czystości i porządku w gminach (tj. Dz.U. 2012 nr 0 poz. 391 ze zm.), od 1 lipca 2013 roku za gospodarkę odpadami komunalnymi na swoim obszarze odpowiada gmina i to ona wybiera firmę świadczącą usługi na jej terenie. Ponadto od 1 lipca 2013 roku, z nieruchomości, których właściciele zadeklarowali chęd segregacji odpadów komunalnych, będą one zbierane w sposób selektywny. Selektywną zbiórkę odpadów komunalnych deklarowało w latach 2014 i 2015 96% mieszkaoców gminy Liw (źródło: Urząd Gminy Liw, kwiecieo 2015). Jest to bardzo pozytywny symptom, spowodowany w dużej mierze korzyściami ekonomicznymi proponowanymi osobom wykazującym w tej kwestii proekologiczne postawy (niższe opłaty za wywóz śmieci segregowanych). Ważne jest jednak, by nie pozostały to tylko puste deklaracje i aby produkowane w gospodarstwach domowych odpady były faktycznie segregowane w sposób odpowiedni. Powyższe dane (selektywna zbiórka odpadów deklarowana w 96%) nie uwzględniają jednak właścicieli nieruchomości niezamieszkałych, których nie objęto nowym systemem gospodarowania odpadami. W gminie powstaje ogółem 742,34 Mg odpadów rocznie, z czego 380,05 Mg jest składowanych, a 362,29 Mg poddawanych jest procesom odzysku. Odbiorem odpadów od mieszkaoców zajmuje się Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej w Węgrowie Sp. z o. o. Odpady segregowane odbierane są od mieszkaoców raz w miesiącu. Odpady zmieszane odbierane są z częstotliwością zależną od pory roku: w miesiącach od października do marca raz w miesiącu, natomiast od kwietnia do września dwa razy w miesiącu. Odpady wielkogabarytowe odbierane są 2 razy w miesiącu. Zbiórką objęci są wszyscy zameldowani mieszkaocy, których obowiązkiem było złożenie odpowiedniej deklaracji w Urzędzie Gminy. 86 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Miejscem zagospodarowania odpadów komunalnych, odpadów zielonych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania odbieranych od właścicieli nieruchomości z terenu gminy Liw jest Regionalna Instalacja Przetwarzania Odpadów Komunalnych, Zakład Utylizacji Odpadów Sp. z o.o. ul. 11 Listopada 19, 08-110 Siedlce, Składowisko w Woli Suchożebrskiej. Poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazanych do składowania w 2013 r. wynosił 37,12%. Poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła w 2013 r. wynosił 22,17%. Miesięczna stawka opłaty od nieruchomości zamieszkałej wynoszą odpowiednio: nieruchomośd zamieszkała przez 1 osobę - 13zł. a przy segregowaniu odpadów - 8 zł. nieruchomośd zamieszkała przez 2 osoby - 18zł. a przy segregowaniu odpadów – 11zł. nieruchomośd zamieszkała przez 3 osoby - 23zł. a przy segregowaniu odpadów – 14zł. nieruchomośd zamieszkała przez 4 osoby - 28zł. a przy segregowaniu odpadów – 17zł. nieruchomośd zamieszkała przez 5 i więcej osób - 33zł. a przy segregowaniu odpadów – 20zł. Zbieraniem zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych w terminach ustalonych w harmonogramie łącznie z odbiorem odpadów wielkogabarytowych zajmuje się Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. ul. Gdaoska 69, 07-100 Węgrów. Przeterminowane leki i termometry rtęciowe należące do odpadów niebezpiecznych, mieszkaocy winni wyrzucad do specjalnie do tego celu przeznaczonych pojemników, znajdujących się w Punktach Aptecznych na terenie gminy Liw w Starejwsi (ul. Kościelna 1A) oraz Wyszkowie 28. Powyższe dane oraz harmonogram wywozu odpadów komunalnych, dostępne są na stronie internetowej Urzędu Gminy Liw, www.liw.pl . Zgodnie z §4 ust. 1 Regulaminu utrzymania czystości i porządku w gminie, właściciel nieruchomości musi samodzielnie wyposażyd ją w specjalistyczne pojemniki i kontenery na odpady. Natomiast §3 ust. 1 Regulaminu przewiduje selektywne zbieranie odpadów komunalnych z podziałem na: niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne, przeterminowane leki i chemikalia, zużyte baterie i akumulatory inne niż przemysłowe i samochodowe, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, meble i inne odpady wielkogabarytowe, odpady budowlane i rozbiórkowe, 87 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 zużyte opony, odpady komunalne ulegające biodegradacji, w tym odpady opakowaniowe ulegające biodegradacji oraz odpady zielone, papier i tektura, szkło, tworzywa sztuczne, metale , opakowania wielomateriałowe W tabeli 9.7.2 zawarto zestawienie danych na temat ilości zmieszanych odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie gminy Liw w wybranych latach. Analizując ogólną liczbę zmieszanych odpadów można zauważyd od kilku lat tendencję spadkową. Ogólna liczba odpadów zmieszanych odnosząca się do gospodarstw domowych, jak i z gospodarstw domowych przypadające na 1 mieszkaoca raczej utrzymuje się na podobnym poziomie, z niewielkim spadkiem. Tab. 9.7.2 Zmieszane odpady komunalne wytworzone w ciągu roku w gminie Liw (źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych). Zmieszane odpady zebrane w ciągu roku Ogółem Z gospodarstw domowych Z gospodarstw domowych przypadające na 1 mieszkaoca Rok Ilośd odpadów [Mg] 2005 438,33 2009 490,52 2011 409,34 2013 363,50 2005 350,67 2009 304,22 2011 292,88 2013 345,99 2005 45,6 2009 40,3 2011 38,5 2013 45,5 Frakcje odpadów wydzielane w gminie Liw to: odpady niesegregowane (zmieszane), tworzywa sztuczne, metale, opakowania wielomateriałowe, papier i tektura, 88 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 szkło, odpady ulegające biodegradacji, w tym odpady opakowaniowe ulegające biodegradacji oraz odpady zielone, popiół Na terenie gminy nie występują żadne instalacje przekształcania i unieszkodliwiania odpadów (sortownie, kompostownie, spalarnie, biogazownie) ani składowiska odpadów. W gminie Liw nie znajduje się również żaden Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych. Nie wszyscy mieszkaocy gminy jednak przestrzegają litery prawa w kwestii gospodarki odpadami. Skutkiem są pojawiające się najczęściej w lasach tzw. dzikie wysypiska odpadów. Zaśmiecane są często również skraje dróg, rowy przydrożne, a także okolice tras przemierzanych przez turystów. Opisany stan rzeczy stanowi duży problem, zagrażając nie tylko estetyce krajobrazu i atrakcyjności rejonu gminy, ale także przyczyniając się nierzadko do zanieczyszczenia gleb, wód powierzchniowych i podziemnych, niekorzystnych przekształceo powierzchni ziemi oraz strat w elementach przyrody ożywionej – poprzez mechaniczne niszczenie siedlisk, a także zatruwanie zwierząt i roślin substancjami toksycznymi. Kolejny istotny problem stanowi spalanie odpadów w paleniskach domowych, grożące przedostawaniem się niebezpiecznych substancji do atmosfery. Winą za takie zachowania ludności obarczyd należy m.in. brak świadomości ekologicznej, dlatego szczególnie ważnym środkiem zaradczym jest edukacja. Azbest Szczególnego rodzaju zagrożenie dla zdrowia mieszkaoców i dla środowiska stanowią odpady zawierające azbest. Włókna azbestowe oddziałują szkodliwie m.in. na drogi oddechowe człowieka, powodując wiele schorzeo, w tym nowotwory. Ze względu na szkodliwe działanie, odpady zawierające azbest traktowane są jako odpady niebezpieczne, w związku z czym podlegad muszą specjalnym procedurom, zapewniającym bezpieczne usuwanie, transport i utylizację. Wyroby zawierające azbest są szeroko rozpowszechnione w całej Polsce ze względu na wykorzystywaną niegdyś powszechnie przydatnośd w budownictwie. Pomimo że zakaz wprowadzania nowych wyrobów azbestowych na rynek obowiązuje już od wielu lat, wciąż jeszcze znaczny jest udział tych wyrobów, przede wszystkim pokryd dachowych oraz okładzin elewacyjnych, w wielu regionach kraju. Dodatkowo, szkodliwośd wyrobów zawierających azbest zwiększa się w wyniku postępującej ich korozji oraz mechanicznych uszkodzeo, 89 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 których przyczynami są najczęściej „starzenie się” materiałów oraz niewłaściwe ich usuwanie. Opracowany w 2009 roku „Program Oczyszczania Kraju z Azbestu” zakłada usunięcie wszystkich wyrobów zawierających azbest pozostających na terenie Polski do roku 2032. Dążenie do tego celu musi rozpocząd się od przeprowadzenia rzetelnej i dokładnej inwentaryzacji wyrobów azbestowych w każdej gminie, następnie sporządzany jest harmonogram ich usuwania, rozpisany szczegółowo w programach usuwania azbestu i sukcesywnie realizowany. Gmina Liw posiada „Program usuwania i utylizacji materiałów zawierających azbest na terenie Gminy Liw w latach 2009-2032” stanowiący załącznik do Uchwały Nr XIX/134/08 Rady Gminy w Liwie z dnia 7 października 2008 r. Dotychczasowa szacunkowa ilośd i miejsce występowania wyrobów zawierających azbest na terenie gminy Liw określona jest na podstawie informacji zgłoszonych do Wójta Gminy zebranych przez sołtysów wsi oraz właścicieli nieruchomości. Zabranych podczas inwentaryzacji przeprowadzonej w 2004 r. Trzeba mied na uwadze, że jest duże prawdopodobieostwo, że informacje te do kooca mogą nie oddawad rzeczywistego stanu (w rzeczywistości może ona byd dużo większa), gdyż bazują jedynie na ankietach wypełnianych na podstawie informacji od samych mieszkaoców, ponadto miała ona miejsce, aż ponad 10 lat temu. Nie mniej jednak wykazała ona, iż na terenie gminy na pierwszą połowę 2015 r . znajduje się ponad 414 tyś. m 2 wyrobów azbestowych, co stanowi masę ok.5800 ton. Eternitem pokrytych jest ok. 2600 budynków mieszkalnych i gospodarczych, a więc ponad połowa budynków z terenu gminy. Ze wstępnych oględzin wynika, że sporą częśd materiałów zawierających azbest należy zaliczyd do I stopnia pilności, co oznacza, że należałoby je bezzwłocznie wymienid i zutylizowad. Ponadto z różnych informacji docierających do pracowników Urzędu Gminy Liw wynika, że jeszcze duże ilości materiałów pokryciowych zawierających azbest jest zdemontowane z budynków i składowane na posesjach co nie było wcześniej zgłoszone. Dane z owej inwentaryzacji zostały wprowadzone do Bazy Azbestowej prowadzonej przez Ministerstwo Gospodarki. W latach ubiegłych gmina Liw nie finansowała z własnych środków kosztów usuwania eternitu natomiast wnioskowała i korzystała ze środków WFOŚiGW w Warszawie w zakresie unieszkodliwiania materiałów zawierających azbest w latach 2012-2014. 2012 r. - zutylizowano 5025 m2 pokryd dachowych zawierających azbest i 9390 m2 materiałów zmagazynowanych zawierających azbest. Całkowity koszt przedsięwzięd wyniósł 79612,50 zł i został w 100% sfinansowany przez WFOŚiGW; 2013 r. - zutylizowano 285,00 m2 pokryd dachowych zawierających azbest i 9275,50 m2 90 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 materiałów zmagazynowanych zawierających azbest. Całkowity koszt przedsięwzięd wyniósł 49 519,24 zł i został w 100% sfinansowany przez WFOŚiGW; 2014 r. etap I - zutylizowano 280,00 m2 pokryd dachowych zawierających azbest i 3 560 m2 materiałów zmagazynowanych zawierających azbest. Całkowity koszt przedsięwzięd wyniósł 21 465,20 zł i został w 62,69% sfinansowany przez WFOŚiGW; etap II - zutylizowano 765 m2 pokryd dachowych zawierających azbest i 7 448m2 materiałów zmagazynowanych zawierających azbest. Całkowity koszt przedsięwzięd wyniósł 46 009,52 zł i został w 85% sfinansowany przez WFOŚiGW. Dofinansowanie pochodzące z WFOŚiGW jest przeznaczone dla mieszkaoców na zdejmowanie, transport i utylizację wyrobów azbestowych. Gmina Liw wywiązując się z obowiązków nałożonych na nią przez Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 oraz Plan Gospodarki Odpadami dla Mazowsza w roku 2015 planuje wykonad aktualizację inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest, znajdujących się na jej obszarze oraz przygotowad Aktualizację Programu usuwania azbestu. Na realizację tych zadao gmina planowała uzyskad dofinansowanie z Ministerstwa Gospodarki w ramach konkursu „Azbest 2015” jednak się jej to nie udało. Usuwanie azbestu w kolejnych latach uzależnione będzie od powodzenia przy pozyskiwaniu dofinansowao z zewnątrz, ze względu na brak wystarczających środków w budżecie gminy, by zaoferowad mieszkaocom skuteczną pomoc bez uzyskania dotacji zewnętrznej . Zgodnie z informacjami z Urzędu Gminy Liw w 2015 r. planuje się usunąd 72,410 Mg wyrobów azbestowych, a w 2016 roku 100 Mg. Jednakże dokładna ich ilośd będzie również zależed od ilości złożonych wniosków przez mieszkaoców. Ważny aspekt stanowi również kwestia edukacji ekologicznej mieszkaoców, którzy nadal „pozbywają się” odpadów do okolicznych rowów i lasów, bądź spalają je w paleniskach domowych. Kluczową sprawą jest uświadomienie mieszkaocom, jak ważna jest segregacja u źródła (zwłaszcza segregacja odpadów niebezpiecznych w strumieniu odpadów komunalnych). Następstwem edukacji powinno byd wprowadzenie systemu kar finansowych dla mieszkaoców nie stosujących się do wyznaczonych reguł i wzorców postępowao. 91 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 ANALIZA SWOT Mocne strony Słabe strony Szanse Wysoki udział deklaracji selektywnej zbiórki odpadów (96%) Podejmowanie działao w celu oczyszczenia gminy z azbestu, pozyskiwanie środków z zewnątrz Stosunkowo niewielkie ilości odpadów związanych z działalnością przemysłową Wybór firm odpowiadających za odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych leżący w gestii gminy pozwala na odgórną kontrolę jakości pracy tych firm Brak składowiska odpadów na terenie gminy wiąże się z uniknięciem związanych z jego lokalizacją uciążliwości Brak na terenie gminy instalacji przekształceo i unieszkodliwiania odpadów (sortowni, kompostowni, spalarni, biogazowi) Powodzenie działao podejmowanych w celu oczyszczenia gminy z azbestu Znajomośd ilości wyrobów azbestowych pozostających na terenie gminy Wola usuwania azbestu wśród mieszkaoców Brak Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych Bardzo duża ilośd wyrobów azbestowych pozostających w użyciu Brak przestrzegania prawa w kwestii gospodarki odpadami przez wszystkich mieszkaoców Niska świadomośd ekologiczna części mieszkaoców -spalanie odpadów w paleniskach domowych, zaśmiecanie rowów i lasów Brak składowiska odpadów na terenie gminy wiąże się z koniecznością transportu, który generuje koszty i stanowi obciążenie dla środowiska Selektywna zbiórka odpadów u źródła Częsty odbiór odpadów może ograniczyd nielegalne pozbywanie się ich oraz spalanie Dokonywanie przez władze gminy optymalnych wyborów firm odpowiadających za odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych w danych latach 92 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Edukacja ekologiczna w zakresie właściwego postępowania z różnego rodzaju odpadami oraz system motywowania względami ekonomicznymi Pozyskiwanie środków zewnętrznych na cele gospodarki odpadami, w szczególności na usuwanie azbestu Zagrożenia Niska częstotliwośd odbioru odpadów niebezpiecznych i wielkogabarytowych oraz brak stacjonarnego PSZOK może mied swoje skutki w nielegalnym pozbywaniu się odpadów Postępujący rozkład wyrobów zawierających azbest i w konsekwencji zwiększające ich szkodliwości Niewystarczające fundusze na poprawę sytuacji w zakresie gospodarki odpadami w przypadku braku środków zewnętrznych Możliwośd niewłaściwej segregacji odpadów w gospodarstwach domowych mimo składanych deklaracji Energetyka Ciepłownictwo Na terenie gminy Liw nie znajdują się żadne przedsiębiorstwa energetyki cieplnej zajmujące się zorganizowanym systemem zaopatrzenia w ciepło. Ogrzewanie budynków odbywa się za pomocą kotłowni indywidualnych opalanych węglem, drewnem, gazem. Zdarza się również spalanie odpadów w domowych kotłowniach. Taki sposób prowadzi do powstawania znacznej ilości zanieczyszczeo, głównie tlenków siarki, pyłów, tlenków azotu i innych. Zanieczyszczenie powietrza dokładniej omówiono w rozdziale dotyczącym powietrza atmosferycznego. Znacznie bardziej przyjazne dla środowiska są natomiast rozwiązania związane z odnawialnymi źródłami energii (OZE), a także ogrzewanie gazowe. Rozwiązania te powinny byd wspierane na szczeblu gminnym, podobnie jak i na szczeblach wyższych. Gmina planuje w najbliższych latach wykorzystanie kolektorów słonecznych do ogrzewania budynków, jak i termomodernizację wybranych budynków gminnych. Gazownictwo Na obszarze gminy brak jest sieci gazowniczej. Mieszkaocy do celów socjalno-bytowych zaopatrują się indywidualnie w butle gazowe zawierające propan-butan (LPG). Jest to rozwiązanie nie koniecznie komfortowe dla użytkowników, dodatkowo stanowiące potencjalne zagrożenie wybuchem lub pożarem, szczególnie w przypadku niewłaściwego 93 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 korzystania z butli gazowych. Warto podkreślid natomiast, iż LPG jest znacznie bardziej efektywnym źródłem energii od paliw tradycyjnych. Pod względem emisji zanieczyszczeo do atmosfery przy normalnym użytkowaniu, spalanie mieszaniny propanu i butanu można w dodatku uznad za mniej zagrażające środowisku niż spalanie oleju opałowego, węgla czy drewna – niższy jest w szczególności poziom emisji benzenu i ciężkich węglowodorów aromatycznych. Również w przypadku wycieku, gaz nie wykazuje właściwości toksycznych i nie zanieczyszcza znacząco gleby ani wód podziemnych. Mimo, iż przez gminę Liw biegnie do Węgrowa gazociąg wysokiego ciśnienia o średnicy nominalnej 200 mm i długości 8,9 km, nikt z mieszkaoców nie jest podłączony do gazociągu. Na terenie powiatu znajduje się jedna stacja redukcyjno pomiarowa I stopnia zlokalizowana pomiędzy Węgrowem, a Ruchną, z której gaz jest rozprowadzany jedynie na teren Węgrowa przez sied średniego ciśnienia. (źródło: Urząd Gminy Liw, kwiecieo 2015) Elektroenergetyka System elektroenergetyczny od wielu lat jest wystarczająco rozbudowany zarówno na terenie gminy Liw, jak i całego powiatu węgrowskiego (Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Węgrowskiego na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019). Przez teren gminy Liw przebiegają linie energetyczne niskiego, średniego, a także wysokiego napięcia. Najważniejsze linie o charakterze tranzytowym to: linia przesyłowa wysokiego napięcia 400 kV, biegnąca przez północną częśd gminy (długośd około 4 km); która biegnie ze stacji 400/220/110kV Miłosna k/Warszawy do stacji 400/110kV „Narew”. Połączenie to wchodzi w skład krajowego systemu sieci przesyłowych najwyższych napięd. linie przesyłowe wysokiego napięcia 110 kV, biegnąca centralną częśd gminy, w tym fragment linii biegnącej do Małkinii z rozdzielni w Węgrowie (około 0,5 km), linia z rozdzielni w Węgrowie do rozdzielni w Zawadach (około 4 km) oraz odcinek linii prowadzący z rozdzielni w Zawadach przez Bagno i Zelce do Sokołowa Podlaskiego (około 3 km); linie przesyłowe średniego (15 kV) i niskiego (0,4 kV) napięcia. Linia Najwyższych Napięd 400 kV i linia Wysokich Napięd 110 kV przebiega przez gminę Liw na terenach rolnych i leśnych. Z punktu widzenia ochrony środowiska znaczenie mają jedynie linie i stacje elektroenergetyczne o napięciach znamionowych równych co najmniej 110 kV i wyższych. Linie te są źródłem promieniowania elektromagnetycznego i hałasu, jak również negatywnie oddziałują na krajobraz. Do podstawowych źródeł zasilania w energię elektryczną zalicza się: linie energetyczne średniego napięcia, które zasilają stacje transformatorowe SN/nN, z których wychodzą linie niskiego napięcia doprowadzające energię elektryczną do wszystkich zainteresowanych 94 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 odbiorców gminy. Długośd sieci napowietrznej SN 15kV wynosi 101 km, a sieci kablowej 0,75 km. Na całym terenie gminy dostarczana jest energia o właściwych parametrach. Posterunek Energetyczny w Sokołowie Podlaskim prowadzi eksploatację oraz nadzór sieci i urządzeo energetycznych, których stan techniczny określa jako dobry. Na bieżąco prowadzone są na terenie gminy prace polegające na wymianie wyeksploatowanych urządzeo na nowe, co ma na celu zmniejszenie możliwości wystąpienia awarii, jak i działania związane z poprawą parametrów zasilania sieci nN (źródło: Projekt założeo do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Liw, listopad 2013). Dostawcami prądu na teren gminy Liw są firmy Gaspol S.A. oraz PGE Dystrybucja S.A. (ul. Garbarska 21A, 20-340 Lublin) - Oddział Warszawa (ul. Marsa 95, 04-470 Warszawa). Ponadto sied elektroenergetyczną terenie gminy tworzą dwie wieże przekaźnikowe (dawniej TVP, obecnie Orange) w miejscowościach Wyszków i Toocza oraz kilka urządzeo emitujących promieniowanie należących do Straży Pożarnej w Ruchnej, Liwie i Wyszkowie. Są to anteny o mocy od 2 do 10 W. Na terenie gminy Liw nadal nie jest jeszcze popularne pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych (OZE), które stanowi rozwiązanie korzystne dla środowiska przede wszystkim pomagając redukowad zjawisko niskiej emisji. Jednakże gmina w przyszłych latach ma w planach poprawę bezpieczeostwa energetycznego poprzez wykorzystanie odnawialnych źródeł energii poprzez m.in. wymianę kotłów, budowę kolektorów słonecznych, czy pomp ciepła. Wśród planowanych na terenie Gminy inwestycji w tym zakresie należy również wymienid planowaną farmę wiatrową, biogazownię i farmy fotowoltaiczne. W gminie Liw nie ma dotychczas obiektów publicznych korzystających z pomp ciepła, jednakże nie ma na terenie Gminy przeciwwskazao do ich instalacji. Na terenie gminy Liw nie występują cieki wodne, na których planowana byłaby budowa elektrowni wodnych. Inwestycja taka z uwagi na ukształtowanie terenu byłaby nieuzasadniona ekonomicznie. Istnieją natomiast potencjalnie dobre warunki dla wykorzystywania energii geotermalnej. Gmina leży bowiem na terenie szczególnie zasobnym w wody geotermalne – w obrębie Okręgu Grudziądzko-Warszawskiego. Dokładniejsze oszacowanie zasobów i podjęcie prac wymagałoby jednak znacznych nakładów finansowych. Gmina Liw posiada także korzystne warunki do wykorzystywania biomasy jako alternatywnego źródła energii. Biomasa pochodzid może przede wszystkim z gospodarki leśnej i rolnictwa, pozwalając jednocześnie na zagospodarowanie części wytwarzanych odpadów. W latach 2015-2016 planuje się w szczególności budowę biogazowni rolniczej w 95 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 miejscowości Toocza. Ma ona umożliwid produkcję energii elektrycznej i cieplnej. Istnieją również plany lokalizacji biogazowni w miejscowości Zawady. Na rok 2015 r. brak jest na terenie Gminy elektrowni wiatrowych, jednakże ma ona Na rok 2015 r. brak jest na terenie gminy elektrowni wiatrowych, jednakże ma ona duży potencjał w tej kwestii. Teren zachodniego Mazowsza, w tym powiat węgrowski, znajdują się w obszarze szczególnie korzystnych warunków wiatrowych. Ponadto gmina Liw jest atrakcyjnym miejscem na realizację inwestycji w turbiny wiatrowe, ponieważ nie występują żadne czynniki utrudniające przepływ wiatru – urbanizacja gminy wynosi 0% i stosunkowo niska lesistośd. Jedynymi ograniczeniami objęte są tereny parku krajobrazowego i obszary Natura 2000 występujące na terenie gminy Liw. Należy pamiętad jednak, że elektrownie tego rodzaju nie są pozbawione wad i mogą również w określony sposób negatywnie oddziaływad na środowisko. Mimo zmniejszenia emisji zanieczyszczeo, budowa elektrowni wiatrowych oddziaływad może bowiem negatywnie przede wszystkim na awifaunę i chiropterofaunę (ptaki i nietoperze). By uniknąd negatywnych aspektów realizacji inwestycji, każdorazowo ważny jest dobór optymalnej lokalizacji oraz technologii. Na lata 2015-2017 planowana jest realizacja inwestycji związanej z budową farmy wiatrowej w miejscowości Jartypory, częściowo dofinansowywanej z funduszy unijnych. Przewiduje się również powstanie farmy wiatrowej w Korytnicy. Na obszarze gminy Liw istnieje duży potencjał wykorzystania energii słonecznej, jednak obecnie instalacje fotowoltaiczne i kolektory słoneczne wykorzystywane są jedynie sporadycznie. W planach gminnych ujęte jest natomiast zainstalowanie większej liczby kolektorów słonecznych. Ponadto wśród planowanych inwestycji zawarto budowę farm fotowoltaicznych. Działania takie wiążą się z mniejszym ryzykiem środowiskowym niż ma to miejsce w przypadku elektrowni wiatrowych i będą przy okazji stanowid promocję pozyskiwania energii z tzw. „czystych źródeł” wśród mieszkaoców. Na wzrost zainteresowania mieszkaoców wykorzystaniem różnego rodzaju OZE w gospodarstwach indywidualnych z pewnością będzie wpływad edukacja ekologiczna, jak również sprzyjające zmiany w prawodawstwie i związane z takimi działaniami korzyści ekonomiczne (np. Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz.U. poz. 478), czy też program PROSUMENT Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska, zapewniający dofinansowania mikroinstalacji OZE). Opracowanie przez gminę nowego dokumentu planistycznego - „Programu gospodarki niskoemisyjnej” - pozwoli ponadto w nowej perspektywie finansowej UE na lata 2014-2020 na pozyskiwanie dofinansowao do działao takich, jak termomodernizacja budynków, zapewniająca niższe zużycie energii, oraz wymiana źródeł energii na bardziej przyjazne środowisku, w tym OZE. 96 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Ropociąg Przez teren gminy Liw przechodzi ropociąg PERN „Przyjaźo” którym przesyłana jest ropa z Rosji do Płocka oraz do Niemiec. Ropociąg przechodzi przez kilka gmin powiatu węgrowskiego: Liw, Korytnicę oraz Węgrów. Transport odbywa się trzema nitkami, które biegną równolegle do siebie. Trzecia nitka ropociągu została oddana do eksploatacji w 2010 r. W Zawadach w gminie Liw zlokalizowana jest przepompownia ropy naftowej - Stacja Pomp ST-2. Jest to instalacja, która może spowodowad największe zagrożenie o charakterze lokalnym, gdyż w instalacji technicznej znajduje się około 300 ton ropy naftowej. ANALIZA SWOT Mocne strony Słabe strony Plan wykorzystania kolektorów słonecznych do obsługi budynków Plan w najbliższych latach na termomodernizację wybranych budynków gminnych Wystarczająco rozbudowany na terenie gminy system elektroenergetyczny Ogólny dobry stan techniczny sieci i urządzeo energetycznych na terenie gminy Liw Prowadzone na terenie gminy prace polegające na wymianie wyeksploatowanych urządzeo na nowe, mające na celu zmniejszenie możliwości wystąpienia awarii, jak i prowadzenie działao związanych z poprawą parametrów zasilania sieci nN Mała popularnośd na terenie gminy Liw pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych (OZE) Brak na terenie gminy przedsiębiorstwa energetyki cieplnej zajmujące się zorganizowanym systemem zaopatrzenia w ciepło Brak na terenie gminy obiektów publicznych korzystających z pomp ciepła Wysokie zużycie energii ze źródeł nieodnawialnych Niska emisja z indywidualnych systemów grzewczych Problem spalania odpadów w paleniskach domowych Brak sieci gazowniczej na terenie gminy Liw Przebiegające przez obszar gminy linie najwyższego i wysokiego napięcia 97 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Z racji ukształtowania terenu, brak na terenie gminy odpowiednich cieków wodnych, na których byłaby korzystna ekonomicznie inwestycja budowy elektrowni wodnych Szanse Zagrożenia 9.8 Rozwój energetyki odnawialnej Przemyślane decyzje co do rodzaju i lokalizacji planowanych OZE Dobre perspektywy gazyfikacji Gminy Liw, dzięki przebiegowi gazociągu wysokiego ciśnienia (1,6 MPa) przez jej teren Brak na terenie gminy przeciwwskazao do instalacji pomp ciepła Dobry potencjał warunków środowiska na budowę elektrowni wiatrowych na terenie gminy Liw Dalszy monitoring i modernizacja sieci i urządzeo energetycznych na terenie gminy Termomodernizacje obiektów Sporządzenie „Programu gospodarki niskoemisyjnej” umożliwi pozyskiwanie dotacji na inwestycje Edukacja ekologiczna może pomóc w popularyzacji „czystszych” źródeł energii Sprzyjające rozwojowi OZE prawodawstwo i ekonomia Zagrożenie wybuchami butli gazowych i pożarami przy niewłaściwym postępowaniu Możliwośd awarii ropociągu PERN „Przyjaźo” przechodzącego przez teren gminy Liw Niska świadomośd ekologiczna mieszkaoców w zakresie energetyki Negatywne oddziaływanie planowanych elektrowni wiatrowych na ptaki i nietoperze Edukacja ekologiczna Pod pojęciem edukacji ekologicznej rozumie się różnorodne działania, polegające na szerzeniu w społeczeostwie wiedzy na temat środowiska naturalnego i czynników zagrażających jego stanowi w celu kształtowania właściwych postaw wobec środowiska pojmowanego jako całości, a także wobec poszczególnych jego elementów. Edukacja ekologiczna kierowana jest przede wszystkim do dzieci i młodzieży, ponieważ zwiększenie poziomu świadomości ekologicznej młodego pokolenia, nawyków i postaw najpełniej 98 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 przełożyd się może na poprawę stanu środowiska naturalnego zarówno w skali lokalnej, jak i globalnej. Wyróżnid można edukację ekologiczną formalną oraz nieformalną. Edukacja formalna prowadzona jest przez placówki oświatowe w ramach programów nauczania realizowanych na wszystkich szczeblach nauczania, począwszy od klasy IV szkoły podstawowej, w postaci oddzielnej ścieżki edukacyjnej o charakterze wychowawczodydaktycznym, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dn. 26 lutego 2002 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. Obowiązek uwzględniania problematyki ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju w programach nauczania wszystkich typów szkół, jak również w programach kursów uprawniających do uzyskania kwalifikacji zawodowych, wprowadzony został na mocy ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 z późn. zm.). Edukacja nieformalna prowadzona może byd natomiast przez rozmaite podmioty: organy administracji różnego szczebla, instytucje naukowe, organizacje pozarządowe, media, wreszcie – przez osoby z najbliższego otoczenia. Znaczenie edukacji nieformalnej jest nie do przecenienia. Zdarza się, że oddziałuje na kształtowanie postaw nawet silniej niż w przypadku prawidłowo prowadzonej edukacji szkolnej, a przy tym jest trudniejsza do kontrolowania. Działania różnych podmiotów mogą na przykład się wzajemnie powielad, podkreślając do znudzenia pewne mniej istotne kwestie, jednocześnie omijając inne, bardziej istotne. Pomimo dobrych chęci, prezentowane informacje mogą także okazad się przekłamane, błędne, nieaktualne. Przejmowanie postaw od osób najbliższych może mied pozytywny wpływ jedynie w przypadku dobrego poziomu świadomości ekologicznej osoby, która stanowi w danym wypadku autorytet. W przypadku dzieci, są to najczęściej rodzice, opiekunowie, jak również rówieśnicy. Dlatego też tak bardzo istotne jest właściwe kształtowanie postaw społeczeostwa w każdym wieku – tzw. kształcenie ustawiczne. Na terenie gminy Liw edukacja ekologiczna prowadzona jest przede wszystkim przez funkcjonujące w poszczególnych miejscowościach szkoły, tj. Szkołę Podstawową w Liwie, w Ruchnie, w Zającu, w Starejwsi, w Jarnicach, w Jartyporach i w Wyszkowie oraz przez Gimnazjum gminy Liw w Węgrowie. We wszystkich szkołach prowadzona jest odpowiednia międzyprzedmiotowa ścieżka edukacyjna: edukacja ekologiczna. Zagadnienia dotyczące ekologii, ochrony środowiska, rozwoju zrównoważonego poruszane są w ramach treści programowych podczas zajęd biologii, plastyki, geografii, fizyki, chemii, zajęd technicznych czy godzin wychowawczych. Elementy edukacji ekologicznej wprowadza się również w edukacji najmłodszych, prowadzonej w działających na obszarze gminy przedszkolach: w Liwie, w Ruchnie, w Starejwsi i w Wyszkowie. Każdorazowo, działania w zakresie edukacji ekologicznej dzieci i młodzieży powinny byd optymalnie dopasowane do wieku i poziomu rozwoju, tak, by mogły przynieśd odpowiednie efekty. Nauczyciele i wychowawcy powinni bardzo dobrze orientowad się w lokalnych problemach dotyczących środowiska na terenie 99 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 gminy, aby nadad tym działaniom najbardziej odpowiedni kierunek. Powinni również charakteryzowad się wysokim poziomem zaangażowania w tę tematykę, by zarażad podopiecznych entuzjazmem. Do pomocy warto również zapraszad i angażowad inne instytucje, które mogą posłużyd pomocą merytoryczną oraz praktyczną, np. organizacje prośrodowiskowe, instytucje naukowe. Ponadto, kształtowanie świadomości ekologicznej mieszkaoców gminy następuje poprzez wpływ mediów, zarówno ogólnopolskich, jak i lokalnych. Informacje, mniej lub bardziej wiarygodne, docierają za pośrednictwem telewizji, radia, prasy, Internetu do ogółu mieszkaoców. Środki masowego przekazu zobowiązane są do popularyzacji ochrony środowiska i kształtowania pozytywnego stosunku do przyrody. Ważne jest, by podawane informacje były w pełni rzetelne, poparte wiedzą naukową. Podnoszenie poziomu świadomości ekologicznej związane jest również z odpowiednim wychowaniem w domach rodzinnych. We właściwy sposób przekazywana dzieciom wiedza oraz wpajane przez rodziców i opiekunów wzorce i wartości mogą zaowocowad ukształtowaniem pełnej szacunku postawy względem środowiska naturalnego, co w przyszłości przełoży się na wymierne korzyści dla środowiska. W pierwszej kolejności jednak to właśnie dorośli mieszkaocy gminy muszą posiadad niezbędny poziom wiedzy oraz wykazywad odpowiedni stosunek względem przyrody i środowiska. Wpływ mediów nie powinien pozostawad jedynym czynnikiem kształtującym ten stosunek – w gminie powinny byd w sposób atrakcyjny i przystępny prowadzone różnego rodzaju kampanie i akcje promujące ochronę środowiska i rozwój zrównoważony, w szczególności dotyczące np. znaczenia zachowania bioróżnorodności, rolnictwa zrównoważonego i ekologicznego, właściwego postępowania z różnego rodzaju odpadami, oszczędzania wody i energii, korzyści związanych z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii (OZE), szkodliwości azbestu i właściwego z nim postępowania, możliwości pozyskania dofinansowao na różnego rodzaju działalnośd prośrodowiskową, rozwoju turystyki zrównoważonej, ekologicznej i agroturystyki, właściwych zachowao w przypadku wystąpienia zagrożeo środowiskowych. Kształcenie mieszkaoców w tych dziedzinach stanowi inwestycję w przyszłośd, ponieważ ugruntowana wiedza i właściwe podejście będzie przekazywane kolejnym pokoleniom. Udział w tego rodzaju działaniach powinna wziąd w szczególności gmina Liw jako jednostka odpowiedzialna lub współodpowiedzialna. Warto w tym zakresie podejmowad współpracę z uznanymi instytucjami zewnętrznymi, np. z organizacjami pozarządowymi mającymi w swoich celach statutowych edukację ekologiczną, z wyższymi uczelniami, z instytucjami takimi, jak np. Lasy Paostwowe (Nadleśnictwo Łochów) czy też Koła Łowieckie dzierżawiące obwody na terenie gminy. Warto pamiętad również, iż istnieją duże możliwości pozyskania zewnętrznych dofinansowao na kampanie i akcje edukacyjne w zakresie szeroko pojętej ochrony środowiska. 100 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 ANALIZA SWOT Mocne strony Słabe strony Szanse Zagrożenia Edukacja ekologiczna w szkołach Kształtowanie postaw przez media Brak większych kampanii edukacyjnych realizowanych w ostatnich latach Stosunkowo niewysoki dotychczas poziom świadomości ekologicznej wśród mieszkaoców gminy Współpraca pomiędzy gminą i placówkami oświatowymi, wspierana poprzez współdziałanie z zewnętrznymi instytucjami i organizacjami Kampanie i akcje edukacyjne kierowane do wszystkich mieszkaoców gminy Formowanie postaw proekologicznych w domach rodzinnych Możliwośd pozyskiwania zewnętrznych dofinansowao w tematyce edukacji ekologicznej Niewystarczające środki własne gminy dla przeprowadzenia działao na skalę zaspokajającą wszystkie potrzeby w ramach edukacji ekologicznej Możliwośd przekazywania nierzetelnych informacji przekazywanych przez media Niewłaściwe postawy dorosłych mogące wpływad na zbyt niską świadomośd ekologiczną młodego pokolenia 10 Stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem Stan środowiska objęty oddziaływaniem zadao przewidzianych w Programie został szczegółowo opisany w rozdziale 9 niniejszego dokumentu. W ww. rozdziale zostało również przedstawione zestawienie mocnych i słabych stron każdego elementu środowiska. 101 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 11 Istniejące problemy ochrony środowiska, istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody Poniżej zaprezentowano podsumowanie najistotniejszych problemów ochrony środowiska w odniesieniu do każdego komponentu środowiska. Zasoby wodne Największym problemem dotyczącym wód podziemnych i powierzchniowych jest utrzymanie bądź doprowadzenie ich do odpowiedniej jakości. Problem dotyczy głównie wód powierzchniowych. Do najważniejszych zadao z zakresu ochrony wód powierzchniowych w gminie można zaliczyd rozbudowę sieci kanalizacyjnej, utrzymanie w dobrym stanie rowów melioracyjnych, ograniczenie spływania zanieczyszczeo z pól, systematyczna kontrola jakości wód powierzchniowych. Największym zagrożeniem dla wód, zarówno powierzchniowych jak i podziemnych jest brak kanalizacji Powietrze atmosferyczne Głównym problemem dotyczącym ochrony powietrza na terenie gminy jest powierzchniowa emisja niska, związana głównie z wykorzystaniem w sezonie grzewczym paliwa stałego – węgla kamiennego. Dla poprawy sytuacji w tym zakresie należy podjąd działania mające na celu aktywne ograniczanie niskiej emisji. Pierwszym krokiem w tym kierunku jest opracowanie i uchwalenie gminnego „Planu gospodarki niskoemisyjnej” (uchwalony zostanie 09.07.2015) wraz z opracowaniem bazy emisji. Pozwoli to ustalid harmonogram rzeczowy, czasowy i finansowy działao, a także – zgodnie z nową perspektywą finansową UE na lata 2014-2020 – umożliwi pozyskiwanie środków zewnętrznych na inwestycje związane ze zmniejszaniem niskiej emisji (np. termomodernizacją budynków, modernizacją transportu publicznego, wdrażaniem odnawialnych źródeł energii - OZE). Szczególnymi problemami w zakresie jakości powietrza na terenie gminy są ponadto brak możliwości kontroli spalania przez mieszkaoców w paleniskach domowych odpadów komunalnych, co może wiązad się z uwalnianiem do atmosfery wielu szkodliwych zanieczyszczeo. Należy również zwrócid szczególną uwagę na emisje związane z działalnością rolniczą, związane z możliwością niewłaściwego stosowania nawozów i środków ochrony roślin przez rolników zwłaszcza emisje amoniaku. Kluczowe w tej kwestii są metody składowania nawozów naturalnych oraz rozrzucania nawozu. Wraz ze wzrostem ilości zwierząt gospodarskich (powodującego wzrost emisji metanu), zwiększenia stosowania nawozów (co powoduje wzrost emisji podtlenku azotu) i zwiększenia zużycia energii, wzrasta również emisja gazów cieplarnianych. 102 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Powierzchnia ziemi Problemy dotyczące powierzchni ziemi w gminie Liw dotyczą głównie działalności człowieka. Są to: Nadmierne nawożenie, które może prowadzid do zatrucia metalami ciężkimi i substancjami toksycznymi obecnymi w nawozach, Komunikacja i transport samochodowy, przyczyniający się do zanieczyszczenia gleb położonych w bezpośrednim sąsiedztwie intensywnie użytkowanych szlaków komunikacyjnych (przede wszystkim dróg krajowych), Składowanie odpadów w miejscach do tego nie przeznaczonych, wypalanie traw, palenie odpadów na powierzchni ziemi, odprowadzanie nieoczyszczonych ścieków do środowiska, nieszczelne szamba, Erozja spowodowana niewłaściwym użytkowaniem gruntów. Ponadto, problemem o uwarunkowaniach naturalnych, ale również o źródłach antropogenicznych (związane głównie z rolnictwem: stosowanie nawozów azotowych, odprowadzanie składników zasadowych wraz z plonami roślin, jak również wynikające z zanieczyszczenia atmosfery wskutek spalania paliw – kwaśne deszcze) jest zakwaszenie gleb. Zakwaszenie jest największym problemem, gdyż wpływa na zmniejszenie plonów oraz wzrost przyswajania metali ciężkich przez rośliny. Wg OSCHR wapnowania wymagad może nawet 85% gleb w gminie. Hałas Hałas najbardziej uciążliwy jest dla mieszkaoców, których posesje znajdują się bezpośrednio przy drogach (w gminie Liw zwłaszcza droga 62 oraz drogi 637, 697 i 696). Niekorzystnym zjawiskiem jest rozwój budownictwa mieszkalnego wzdłuż dróg. Zagrożeniem może byd dalsza rozbudowa istniejących miejscowości wzdłuż drogi 62 powiązana z nasileniem ruchu kołowego, zwłaszcza wzrostem ilości samochodów ciężarowych. Pole elektromagnetyczne Natężenie pól elektromagnetycznych na terenie gminy Liw nie przekracza dopuszczalnych poziomów. Średnie arytmetyczne zmierzonych wartości skutecznych natężeo pól elektrycznych promieniowania elektromagnetycznego utrzymują się na niskim poziomie. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi powinna polegad na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska przez: utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach. Należy pamiętad, że obowiązkiem firm prowadzących instalacje oraz użytkowników urządzeo emitujących pole elektromagnetyczne jest wykonanie pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku bezpośrednio po rozpoczęciu użytkowania instalacji lub urządzenia oraz za każdym razem w przypadku zmiany warunków pracy instalacji lub urządzenia (jeśli zmiany 103 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 mogą wpłynąd na zmianę poziomów pól elektromagnetycznych, których źródłem jest instalacja lub urządzenie). Walory przyrodnicze i krajobrazowe Do najważniejszych zagadnieo dotyczących gospodarki leśnej w gminie należy potrzeba właściwego kształtowania składu gatunkowego, realizowana poprzez nowe zalesienia oraz właściwą pielęgnację upraw młodnikowych, a także szeroko rozumiana ochrona lasów, przede wszystkim przed owadami (brudnica mniszka), patogenami grzybowymi (głównie huba korzeni) i zwierzyną. Zabiegi wykonywane dla utrzymania dobrego stanu drzewostanów finansowane są ze środków własnych nadleśnictwa. Problemem dotyczącym lasów w gminie Liw są również nielegalne wysypiska śmieci, głównie w miejscach atrakcyjnych turystycznie, tudzież w pobliżu popularnych szlaków komunikacyjnych. Dla złagodzenia tego problemu konieczny jest wzrost świadomości ekologicznej wśród mieszkaoców oraz turystów. W tym celu niezbędne jest prowadzenie działalności edukacyjnej. Najważniejszym celem gminy Liw w zakresie obszarów chronionych powinno byd dążenie do utworzenia spójnego ich systemu oraz zwiększenie ich powierzchni zgodnie z założeniami Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Węgrowskiego. Istotne wydaje się wprowadzenie ochrony prawnej na terenach korytarzy ekologicznych. Dla wszystkich obszarów chronionych powinny byd również utworzone plany ochrony. Gospodarka wodno-ściekowa Największym problemem z zakresu gospodarki wodno-ściekowej w gminie jest niedostateczne skanalizowanie. Najpoważniejszym zagrożeniem jest gromadzenie ścieków w zbiornikach bezodpływowych (szambach) w znacznej liczbie gospodarstw, co prowadzi do przedostawania się zanieczyszczeo bezpośrednio do gleby w przypadku wystąpienia w tych zbiornikach nieszczelności. Ponadto największym problemem gminy z zakresu gospodarki wodno-ściekowej jest niska świadomośd ekologiczna części mieszkaoców, co również wpływa na wylewanie ścieków z szamb wprost na pola uprawne, co grozi zanieczyszczeniem gleb i wód, zarówno powierzchniowych jak podziemnych. Gospodarka odpadami Problemem w gospodarce odpadami jest to, że nie wszyscy mieszkaocy stosują się do przyjętych w gminie zasad zbiórki i segregacji odpadów . Skutkiem są pojawiające się najczęściej w lasach tzw. dzikie wysypiska odpadów. Zaśmiecane są często również skraje dróg, rowy przydrożne, a także okolice tras przemierzanych przez turystów. Opisany stan rzeczy stanowi duży problem, zagrażając nie tylko estetyce krajobrazu i atrakcyjności rejonu gminy, ale także przyczyniając się nierzadko do zanieczyszczenia gleb, wód powierzchniowych i podziemnych, niekorzystnych przekształceo powierzchni ziemi oraz strat 104 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 w elementach przyrody ożywionej – poprzez mechaniczne niszczenie siedlisk, a także zatruwanie zwierząt i roślin substancjami toksycznymi. Kolejny istotny problem stanowi spalanie odpadów w paleniskach domowych, grożące przedostawaniem się niebezpiecznych substancji do atmosfery. Winą za takie zachowania ludności obarczyd należy m.in. brak świadomości ekologicznej, dlatego szczególnie ważnym środkiem zaradczym jest edukacja. Energetyka Ogrzewanie budynków odbywa się za pomocą kotłowni indywidualnych opalanych węglem, drewnem, gazem. Zdarza się również spalanie odpadów w domowych kotłowniach. Taki sposób prowadzi do powstawania znacznej ilości zanieczyszczeo, głównie tlenków siarki, pyłów, tlenków azotu i innych. Na terenie gminy Liw nadal nie jest jeszcze popularne pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych (OZE), które stanowi rozwiązanie korzystne dla środowiska przede wszystkim pomagając redukowad zjawisko niskiej emisji. Jednakże gmina w przyszłych latach ma w planach poprawę bezpieczeostwa energetycznego poprzez wykorzystanie odnawialnych źródeł energii poprzez m.in. wymianę kotłów, budowę kolektorów słonecznych, czy pomp ciepła. Wśród planowanych na terenie Gminy inwestycji w tym zakresie należy również wymienid planowaną farmę wiatrową, biogazownię i farmy fotowoltaiczne. 12 Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu Podczas sporządzania Programu w trakcie formułowania celów do realizacji zadao w zakresie ochrony środowiska korzystano z następujących dokumentów: Polityka Ekologiczna Paostwa na lata 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016, Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014, Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych, Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032, Krajowy Program Zwiększania Lesistości, Narodowa Strategia Gospodarowania Wodami 2030, Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami dla Mazowsza na lata 2012 – 2017 z uwzględnieniem lat 2018 – 2023, Program Ochrony Środowiska Województwa Mazowieckiego na lata 2011 – 2014 z uwzględnieniem perspektywy do 2018 r., 105 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Aktualizacja Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego, Warszawa 2013, Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2014-2020, Warszawa 2015, Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku, Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami na lata 2012-2015, Warszawa 2011, Program Ochrony Środowiska dla powiatu węgrowskiego na lata 2012 - 2015 z perspektywą na lata 2016-2019 Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020, Plan Rozwoju Lokalnego gminy Liw, 2004 Program usuwania wyrobów zawierających azbest dla Gminy Liw, Strategia rozwoju i promocji turystyki w Węgrowie i gminie Liw, Warszawa-Węgrów, 2007. Wymienione powyżej dokumenty na różnych szczeblach (krajowym, wojewódzkim, powiatowym, gminnym) zawierają cele do realizacji, które w miarę możliwości zostały transponowane na warunki regionalne panujące w gminie Liw. Cele te zostały uszczegółowione i odniesione do realnego stanu środowiska w gminie. W związku z tym cele oraz sformułowane na ich podstawie zadania przewidziane do realizacji w Programie są zgodne z innymi dokumentami planistycznymi, strategicznymi podejmującymi tematykę ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju. Częśd z ww. celów została przepisana wprost do Programu z innych dokumentów o charakterze nadrzędnym, natomiast częśd z nich została zmodyfikowana i dostosowana do warunków panujących w gminie. 13 Przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne na środowisko, a także na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralnośd tego obszaru Cele i zadania przewidziane do realizacji w Programie ochrony środowiska dla gminy Liw nie wpłyną znacząco na obszary Natura 2000, jak również na zdrowie ludzi i środowisko. Oddziaływania zadao przewidzianych w Programie na zdrowie ludzi, komponenty środowiska oraz obszary Natura 2000 została przedstawione w rozdziale 14, w tabeli z macierzą oddziaływao. 106 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Po wnikliwej analizie stwierdzono, iż wszystkie zadania zawarte w Programie ochrony środowiska dla gminy Liw wykazują pozytywne lub neutralne oddziaływanie na środowisko, w tym na obszary Natura 2000 oraz na zdrowie ludzi. W przypadku obszarów Natura 2000, bardzo ważnym elementem zapobiegającym ewentualnym negatywnym wpływom na ww. obszary jest przeprowadzanie oceny oddziaływania inwestycji na środowisko. W Programie oraz w Prognozie założono, że dla każdego przedsięwzięcia planowanego w Programie, które będzie tego wymagad, będzie przeprowadzona procedura oceny oddziaływania inwestycji na środowisko, która zostanie zakooczona decyzją środowiskową. Jest to zachowanie w pełni zgodne z obowiązującym prawem. Zgodnie z tym założeniem została wykonana macierz oddziaływao w rozdziale 14. Wszystkie zadania, które zaplanowano w Programie, mają zadanie poprawę stanu środowiska w gminie, a zarazem są neutralne dla obszarów Natura 2000. Mimo to założono, że każda inwestycja zostanie dodatkowo poddana szczegółowej analizie przed uruchomieniem procesu inwestycyjnego, na etapie oceny oddziaływania inwestycji na środowisko. Podsumowując, planowane działania co do założeo nie będą stanowiły negatywnego oddziaływania na obszary Natura 2000, jednak aby zapobiec możliwemu ich negatywnemu oddziaływaniu w wyniku błędów w szczegółowym planowaniu inwestycji lub na etapie procesu inwestycyjnego, należy każdorazowo stosowad w trakcie realizacji Programu (i zadao w nim zawartych) kilka zasad. Przede wszystkim każde planowane zadanie musi zostad poddane szczegółowej analizie pod kątem wykonania oceny oddziaływania na środowisko. Ponadto inwestycje planowane w pobliżu obszarów Natura 2000 powinny byd zlokalizowane w odpowiedniej odległości od obszaru Natura 2000 (stąd konieczna analiza ww. odległości) Konieczna jest również analiza ewentualnych oddziaływao pośrednich, które mogą nie byd widoczne przy zbyt powierzchownej analizie tematu a także oddziaływao skumulowanych (stąd należy wziąd pod uwagę inne inwestycje – już istniejące, będące w trakcie realizacji oraz skumulowane). Należy również pamiętad, że każda planowana inwestycja musi byd poddana analizie jaki będzie miała potencjalny wpływ na środowisko etapie budowy i uruchamiania inwestycji, co często jest pomijane. Faza budowy powinna byd tak zaplanowana, aby w żaden sposób nie wpływała na obszary Natura 2000. Należy zwrócid uwagę, że w ramach działania 5.3 Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska wraz z 16 regionalnymi dyrekcjami ochrony środowiska realizuje projekt POIS.05.03.00-00-186/09 Opracowanie planów zadao ochronnych dla obszarów Natura 2000 na obszarze Polski. Jest to bardo ważny dokument, którego celem jest rozwój systemu zarządzania siecią ekologiczną Natura 2000 w Polsce poprzez opracowanie dokumentacji planów zadao ochronnych dla 406 obszarów 107 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Natura 2000 (w tym ustanowienie w formie aktów prawa miejscowego co najmniej 370 z nich). Zgodnie z art. 6 ust. 1 Dyrektywy Siedliskowej, paostwa członkowskie ustalają konieczne środki ochronne, w tym odpowiednie plany zagospodarowania dla obszarów Natura 2000. Realizacja przedmiotowego projektu od strony prawnej jest niczym innym, jak wywiązaniem się Polski ze zobowiązao wynikających z dyrektyw unijnych. Brak stosownych działao w celu uniknięcia na specjalnych obszarach ochrony pogorszenia stanu siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków traktowane będzie jako naruszenie obowiązującego prawodawstwa unijnego. Plan zadao ochronnych ma na celu określenie, jakie działania należy podjąd, aby zachowad przedmioty ochrony danego obszaru Natura 2000 oraz będzie wskazywał, z jakiego sposobu użytkowania i zagospodarowania należałoby zrezygnowad. Na terenie gminy Liw znajduje się kilka fragmentów obszarów Natura 2000, zarówno „Siedliskowych”, jak i „Ptasich”. Są to obszary: Dolina Liwca PLB140002 (OSO), Ostoja Nadliwiecka PLH140032 (SOO), obszar Natura 2000 Kantor Stary PLH140007 (SOO). Jednak żadne z celów i zadao do realizacji przewidzianych w Programie nie wpłynie na cele i przedmiot ochrony ww. obszarów Natura 2000, co zostało szczegółowo przedstawione w rozdziale 14 niniejszego dokumentu. Warunkiem jest jednak odpowiednie przygotowanie zadao inwestycyjnych, zarówno na etapie budowy, eksploatacji i zakooczenia inwestycji. Najważniejsze jest poszanowanie zasad wymienionych w niniejszym rozdziale oraz zgodnośd z Planami zadao ochronnych, będącymi obecnie w przygotowaniu. 14 Identyfikacja i ocena potencjalnych oddziaływao na środowisko, zabytki i obszary Natura 2000 zadao ujętych w projekcie Programu Rozdział zawiera macierz oddziaływao zadao przewidzianych w Programie ochrony środowiska dla gminy Liw. Zadania służą realizacji określonych celów krótko i długookresowych. Stąd też w macierzy znajdują się zadania a nie cele - w rzeczywistości to zadania będą realizowane fizycznie i mogą w związku z tym oddziaływad na środowisko pozytywnie lub negatywnie. Macierz oddziaływao określa wpływ Programu na środowisko (neutralny lub pozytywny). Należy zauważyd, że żadne z proponowanych zadao nie wpłynie negatywnie na środowisko. Częśd zadao zawartych w Programie może „potencjalnie” lub „zawsze znacząco” oddziaływad na środowisko. W związku z tym należy przed ich realizacją przystąpid do procedury oceny oddziaływania na środowisko dla tych inwestycji i uzyskad decyzję środowiskową. Podstawą prawną tego obowiązku są: Ustawa z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeostwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r. Poz. 1235 ze zm.) oraz Rozporządzenie Rady Ministrów do tej ustawy z dnia 9 listopada 2010 roku w sprawie 108 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 przedsięwzięd mogących znacząco oddziaływad na środowisko (Dz. U. z 2010 r. Nr 213, poz. 1397 z późn. zm). Podkreślid należy, że wszelkie zadania Planowane w Programie zostały zaplanowane w taki sposób, aby służyd rozwojowi społeczeostwa ale z poszanowaniem ochrony środowiska, tzn. zostały opracowane zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Dzięki temu Takie wyeliminowano zadania, które potencjalnie mogą negatywnie oddziaływad na środowisko (w tym na obszary Natura 2000). Był to pierwszy etap minimalizacji szkodliwego wpływu na środowisko. Następnie przygotowano macierz oddziaływao jako kolejny etap minimalizacji ryzyka negatywnego oddziaływania na środowisko. W macierzy wszystkie zaplanowane zadania poddano szczegółowej analizie, biorąc pod uwagę uwarunkowania lokalne oraz specyfikę każdego z zadao. Ostatnim etapem minimalizacji ryzyka negatywnego oddziaływania na środowisko (w tym na obszary Natura 2000) będzie rzetelne i odpowiedzialne wykonanie procedury inwestycyjnej (wspomniana już ocena oddziaływania na środowisko). Taka pełna analiza pozwoli z pewnością na dobrą ochronę środowiska przyrodniczego i kulturowego w gminie Liw. Objaśnienia do macierzy oddziaływao zawartej poniżej: bezp. – oddziaływanie bezpośrednie, poś. – oddziaływanie pośrednie, wt. – oddziaływanie wtórne, skum. – oddziaływanie skumulowane, kr. – oddziaływanie krótkookresowe, śr. – oddziaływanie średniookresowe, dł. – oddziaływanie długookresowe ch. – oddziaływanie chwilowe, st. – oddziaływanie stałe, + – oddziaływanie pozytywne – – oddziaływanie negatywne 0. – brak oddziaływania (ewentualnie oddziaływanie śladowe) 109 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Termomodernizacja budynków gminnych poprzez docieplanie ścian, wymianę lub doszczelnienie drzwi i okien: Samorządowej Szkoły Podstawowej w Starejwsi i Ruchnie, Samorządowego Przedszkola w Liwie i Wyszkowie Modernizacja lub wymiana istniejących źródeł ciepła opalanych paliwem stałym na nowoczesne źródła wykorzystujące paliwo gazowe, ciepłe bądź biomasę, zastosowanie kolektorów słonecznych i pomp ciepła, a także instalacji fotowoltaicznych Rośliny Wodę Powietrze Powierzchnię ziemi Krajobraz Klimat Zasoby naturalne Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp.. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. +/- Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + 0 0 0 Poś. Dł St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + 0 0 Dobra materialne Zwierzęta Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Zabytki Ludzi Modernizacja istniejących i budowa nowych urządzeo melioracji wodnych Różnorodnośd biologiczną Ograniczenie spływu powierzchniowego zanieczyszczeo poprzez odbudowę biologiczną cieków Obszary Chronionego Krajobrazu Zadanie Obszary Natura 2000 Oddziaływanie na: Poś Dł. St. + Bezp. Dł. St. + 0 0 Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + 0 Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + 110 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Powierzchnię ziemi Krajobraz Klimat Zasoby naturalne Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + 111 Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + 0 Dobra materialne Powietrze Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Zabytki Wodę Przebudowa dróg gminnych w miejscowościach: Borzychy, Jarnice, Liw, Ruchna, Jartypory, Ludwinów, Krypy, Toocza Rośliny Budowa farm fotowoltaicznych 2 MW i 2,1 MW Zwierzęta Budowa biogazowni rolniczej 2 MW w miejscowości Toocza Ludzi Budowa farmy wiatrowej w miejscowości Jartypory Różnorodnośd biologiczną Budowa systemu kolektorów słonecznych na terenie Gminy Obszary Chronionego Krajobrazu Zadanie Obszary Natura 2000 Oddziaływanie na: Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Różnorodnośd biologiczną Ludzi Zwierzęta Rośliny Wodę Powietrze Powierzchnię ziemi Krajobraz Klimat Zasoby naturalne Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Modernizacja infrastruktury drogowej, przebudowa dróg gminnych Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Podjęcie działao mających na celu ograniczenie hałasu dla odcinków tras komunikacyjnych o dużym nasileniu ruchu z przewidywanymi przekroczeniami hałasu, w tym dla drogi krajowej nr 62 oraz dróg wojewódzkich nr 637 i 697 Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Budowa kanalizacji sanitarnej w systemie mieszanym we wsi Jarnice Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + 0 Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + 112 Dobra materialne Obszary Chronionego Krajobrazu Budowa chodników w ciągu drogi krajowej nr 62 w miejscowościach Starawieś oraz Borzychy Zadanie Zabytki Obszary Natura 2000 Oddziaływanie na: 0 Bezp. Dł. St. + Wt. Dł. St. + 0 Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + 0 Poś. Dł. St. + 0 Bezp. Dł. St. + PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie Gminy Liw - 170 szt. Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Budowa sieci kanalizacyjnej od granicy Gminy z miastem Węgrów do miejscowości Jartypory o długości około 3 km (kontynuacja sieci podłączonej do miejskiej oczyszczalni ścieków w Węgrowie) Budowa sieci kanalizacyjnej od granicy Gminy z miastem Węgrów do miejscowości Liw i Krypy o długości około 5 km (kontynuacja sieci podłączonej do miejskiej oczyszczalni ścieków w Węgrowie) 113 0 Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + 0 Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + 0 Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + 0 Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + 0 Poś. Dł. St. + 0 Poś. Dł. St. + 0 Poś. Dł. St. + 0 Poś. Dł. St. + Dobra materialne Wodę Wt. Dł. St. + Zabytki Rośliny Bezp. Dł. St. + Zasoby naturalne Zwierzęta Wt. Dł. St. + Klimat Ludzi Wt. Dł. St. + Krajobraz Różnorodnośd biologiczną Wt. Dł. St. + Powierzchnię ziemi Obszary Chronionego Krajobrazu Rozbudowa rozgałęźnej sieci wodociągowej w miejscowościach: Toocza, Ludwinów, Popielów Zadanie Powietrze Obszary Natura 2000 Oddziaływanie na: 0 Bezp. Dł. St. + 0 Bezp. Dł. St. + 0 Bezp. Dł. St. + 0 Bezp. Dł. St. + PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Utworzenie PSZOK (Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych) Monitoring stanu i jakości wód powierzchniowych i podziemnych Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + 0 Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + 0 Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Dobra materialne Wt. Dł. St. + Zabytki Wt. Dł. St. + Zasoby naturalne Wodę Bezp. Dł. St. + Klimat Rośliny Wt. Dł. St. + Krajobraz Zwierzęta Wt. Dł. St. + Powierzchnię ziemi Ludzi Wt. Dł. St. + Powietrze Usuwanie azbestu z budynków jednostek organizacyjnych gminy Różnorodnośd biologiczną Budowa sieci kanalizacyjnej od granicy Gminy z miastem Węgrów do miejscowości Ludwinów o długości około 2 km (kontynuacja sieci podłączonej do miejskiej oczyszczalni ścieków w Węgrowie) Obszary Chronionego Krajobrazu Zadanie Obszary Natura 2000 Oddziaływanie na: 0 Poś. Dł. St. + 0 Bezp. Dł. St. + 0 0 Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + 0 0 0 Bezp. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + 0 0 Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + 0 0 114 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + 115 0 Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Dobra materialne Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Zabytki Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Zasoby naturalne Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Klimat Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Krajobraz Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Powierzchnię ziemi Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Powietrze Wodę Propagowanie zasad przeciwdziałania zagrożeniu pożarowemu Rośliny Opracowanie i wdrożenie programu ograniczania niskiej emisji Zwierzęta Propagowanie optymalizacji zużycia wody Ludzi Rezygnacja z melioracji torfowisk, podmokłych łąk i pastwisk, podtrzymanie naturalnych rezerwuarów wody: bagien, mokradeł, torfowisk itd. Różnorodnośd biologiczną Inwentaryzacja źródeł zanieczyszczeo wód wraz z bieżącą aktualizacją Obszary Chronionego Krajobrazu Zadanie Obszary Natura 2000 Oddziaływanie na: 0 0 0 0 0 0 Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + 0 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Różnorodnośd biologiczną Ludzi Zwierzęta Rośliny Wodę Powietrze Powierzchnię ziemi Krajobraz Klimat Zasoby naturalne Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Ograniczenie wpływu spalin na środowisko poprzez zagospodarowanie zielenią otoczenia dróg Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Egzekwowanie zakazów wypalania łąk, a także spalania odpadów poza instalacjami do tego przeznaczonymi Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Monitoring gleb ornych ze szczególnym uwzględnieniem gleb przy trasach komunikacyjnych Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Wt. Dł. St. + 0 Poś. Dł. St. + 116 0 Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + 0 Dobra materialne Obszary Chronionego Krajobrazu Edukacja ekologiczna mieszkaoców na temat niskiej emisji, w szczególności spalania odpadów w paleniskach domowych, wypalania traw Zadanie Zabytki Obszary Natura 2000 Oddziaływanie na: Poś. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + 0 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 0 117 0 Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + 0 0 Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Wt. Dł. St. + 0 Dobra materialne Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Zabytki Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Zasoby naturalne Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Klimat Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Krajobraz Poś. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Powierzchnię ziemi Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wodę Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Powietrze Uwzględnianie w mpzp zagadnienia pól elektromagnetycznych, preferowanie niskokonfliktowych lokalizacji źródeł pól elektromagnetycznych Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Rośliny Edukacja ekologiczna w zakresie wykorzystania zasad Dobrej Praktyki Rolniczej Zwierzęta Właściwe stosowanie i przechowywanie nawozów naturalnych (zbiorniki na gnojowicę, płyty obornikowe)i sztucznych Ludzi Zmniejszenie zakwaszenia gleb poprzez wapnowanie Różnorodnośd biologiczną Rekultywacja terenów zdegradowanych przez wydobycie kopalin Obszary Chronionego Krajobrazu Zadanie Obszary Natura 2000 Oddziaływanie na: 0 Wt. Dł. St. + 0 0 0 0 0 0 0 Bezp. Dł. St. + PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 0 0 Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + 118 Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + 0 Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + 0 0 0 0 0 Dobra materialne Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Zabytki Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Zasoby naturalne Klimat Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Krajobraz Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Wodę Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Rośliny Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Powierzchnię ziemi Inwentaryzacja szamb Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Powietrze Kontrola częstotliwości i sposobu usuwania ścieków z szamb Zwierzęta Naprawy i konserwacje sieci wod-kan Ludzi Zapobieganie awariom sieci wod-kan Różnorodnośd biologiczną Zapisy w dokumentach planistycznych, tworzenie barier pomiędzy potencjalnymi źródłami hałasu a terenami planowanymi pod zabudowę mieszkaniową Obszary Chronionego Krajobrazu Zadanie Obszary Natura 2000 Oddziaływanie na: Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 0 0 Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + 119 0 0 0 0 Wt. Dł. St. + 0 Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Dobra materialne Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Zabytki Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Zasoby naturalne Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Klimat Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Krajobraz Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Wodę Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Rośliny Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Powierzchnię ziemi Propagowanie indywidualnego kompostowania odpadów organicznych powstających w gospodarstwach domowych i rolniczych Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Powietrze Zapewnienie odpowiedniego sposobu zbiórki odpadów komunalnych ulegających biodegradacji Zwierzęta Zwiększenie różnicy pomiędzy stawką opłaty za gospodarowanie odpadami zmieszanymi i segregowanymi na korzyśd segregowanych Ludzi Kampanie edukacyjne skierowane do mieszkaoców Gminy dotyczące właściwej gospodarki odpadami i recyklingu Różnorodnośd biologiczną Pozyskiwanie dofinansowania ze źródeł zewnętrznych na zdjęcie, wywóz i utylizację wyrobów azbestowych Obszary Chronionego Krajobrazu Zadanie Obszary Natura 2000 Oddziaływanie na: 0 Poś. Dł. St. + 0 0 0 0 0 0 0 0 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Powierzchnię ziemi Krajobraz Klimat Zasoby naturalne Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + 120 Dobra materialne Powietrze Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Zabytki Wodę Przestrzeganie zasad ochrony środowiska na obszarach Natura 2000 Rośliny Uwzględnienie wymagao ochrony przyrody w strategiach rozwoju sektorów gospodarki oraz w planach rozwoju lokalnego Zwierzęta Objęcie monitoringiem nowych siedlisk oraz gatunków roślin i zwierząt Ludzi Stała kontrola stanu zachowania siedliska przyrodniczego objętego monitoringiem (siedlisko 6510 na terenie Ostoi Nadliwieckiej) Różnorodnośd biologiczną Bieżąca likwidacja miejsc nielegalnego składowania odpadów na terenie Gminy Obszary Chronionego Krajobrazu Zadanie Obszary Natura 2000 Oddziaływanie na: Wt. Dł. St. + 0 0 0 0 0 0 0 0 0 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 Powietrze Powierzchnię ziemi Krajobraz Klimat Zasoby naturalne Poś. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Wt. Dł. St. + 121 Dobra materialne Wodę Poś. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Bezp. Dł. St. + Poś. Dł. St. + Zabytki Rośliny Wspieranie budowy gospodarstw agroturystycznych Zwierzęta Edukacja ekologiczna w zakresie turystyki zrównoważonej Ludzi Uwzględnienie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego i strategiach rozwoju zasad dotyczących lokalizacji inwestycji na terenach objętych ochroną Różnorodnośd biologiczną Współpraca z sąsiednimi gminami w celu ochrony zagrożonych gatunków Obszary Chronionego Krajobrazu Zadanie Obszary Natura 2000 Oddziaływanie na: 0 0 0 0 Wt. Dł. St. + Wt. Dł. St. + 0 Bezp. Dł. St. + PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 15 Rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczenie, kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływao na środowisko Żadne z działao przewidzianych w Programie nie spowoduje negatywnego oddziaływania na środowisko, co stwierdzone zostało w trakcie szczegółowej analizy (rozdziały 13 i 14). Zgodnie z obecnym stanem wiedzy, zaproponowane działania są optymalne pod względem ochrony środowiska i zostały zaplanowane w sposób minimalizujący negatywne oddziaływania, w związku z czym nie ma konieczności określania działao kompensacyjnych. Kompensacje przyrodniczą stosujemy bowiem wtedy, kiedy wskutek inwestycji „zachwialiśmy równowagę w środowisku” lub wyrządziliśmy mu bezpośrednie szkody – z czego wynikły negatywne oddziaływania na środowisko (zgodnie z art. 75 ustawy Prawo Ochrony Środowiska). 16 Rozwiązania alternatywne do rozwiązao zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru Wariant „0” opisany w Prognozie, polegający na braku realizacji założeo Programu Ochrony Środowiska, może mied negatywny wpływ na środowisko. Wariant ten nie zakłada bowiem podejmowania żadnych działao w odniesieniu do ochrony środowiska. Należy również podkreślid, iż żadne z działao przewidzianych w Programie nie spowoduje negatywnego oddziaływania na środowisko, co stwierdzone zostało w trakcie szczegółowej analizy. Przedstawione w Programie zadania sformułowane zostały w taki sposób, aby maksymalnie ograniczyd negatywne oddziaływanie na środowisko i zoptymalizowad możliwe pozytywne oddziaływanie na środowisko. W związku z tym nie jest możliwe na obecnym etapie wiedzy sformułowanie rozwiązao alternatywnych do przedstawionych w Programie (poza wariantem „0” zakładającym brak jakichkolwiek działao). Zakładając realizację wariantu „0”, należy wziąd pod uwagę znaczne pogorszenie stanu środowiska w gminie Liw, które nastąpi. Wskazuje na to analiza obecnego stanu poszczególnych komponentów środowiska, który nie zawsze jest zadowalający, dlatego też należy niezwłocznie podjąd działania mające na celu jego poprawę – zarówno inwestycyjne, jak i nieinwestycyjne. Realizując wariant „0”, wyrażona zostanie zgoda na pogorszenie stanu środowiska, a zatem pogorszenie warunków życia mieszkaoców gminy. Wariant „0” ma więc zarówno negatywny wymiar środowiskowy, jak i społeczny, co może wpływad na zmniejszenie atrakcyjności gminy (bądź zupełną jej utratę) zarówno pod kątem turystycznym, jak i ewentualnych inwestycji (zgodnych z zasadą zrównoważonego rozwoju). Należy jednocześnie podkreślid, że zgodnie z obecnym stanem wiedzy zadania zaproponowane w Programie są optymalne pod kątem ochrony środowiska, co zostało 122 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LIW NA LATA 2016-2019 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2020-2023 udowodnione w rozdziałach 13 i 14 (szczegółowa analiza oddziaływania planowanych zadao na środowisko, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów Natura 2000). 123
