Kleszcze

KLESZCZ- UKRYTY ZABÓJCA
Kleszcze – pajęczaki należące do podgromady roztoczy (Acari), traktowane
jako grupa umowna lub jako nadrodzina Ixodoidea albo też jako podrząd Ixodides
(Ixodes).
Wyróżnia się rodziny kleszczy twarde (Ixodidae), częściowo okryte twardym
pancerzem, oraz pozbawione tego pancerza, miękkie — obrzeżkowate
(Argasidae). Jest ich kilkaset gatunków. Kleszcze są pasożytami zewnętrznymi
głównie kręgowców.
Długość ciała wynosi od jednego do kilku milimetrów (po nassaniu kilkakrotnie
większe), ryjkowaty narząd gębowy przystosowany do ssania krwi i płynów
tkankowych (hypostom), zbrojny w liczne ząbki pomocne w utrzymywaniu się w
skórze żywiciela. Gatunki z rodziny Ixodidae ssą krew trzy razy w życiu: w stadium
larwalnym, w stadium nimfy i jako postać dorosła, atakując zwierzęta na łąkach i
w lasach (bez jedzenia mogą żyć do dwóch lat). Są kosmopolityczne. Zamieszkują
głównie tropiki i subtropiki. W Polsce licznie występuje kleszcz pospolity (kleszcz
pastwiskowy) (Ixodes ricinus). Kleszcze są wektorami dla wielu chorób; m.in.
Boreliozy.
CHOROBY PRZENOSZONE PRZEZ KLESZCZE
Wiele gatunków (około 100 spośród 800 znanych) przenosi
pierwotniaki, bakterie lub wirusy powodujące zachorowania ludzi:
Kleszczowe zapalenie mózgu
Boreliozę (średnio 10%-30% kleszczy jest nią zarażonych
Tularemię
Ehrlichiozę
Babezjozę
Mykoplasmozę
Gorączkę Q
Gorączkę Plamistą Gór Skalistych
Dur powrotny
Te same gatunki kleszczy mogą również przenosić pierwotniaki lub
bakterie powodujące zachorowania zwierząt, m.in. gorączkę
teksańską, hemoglobinurię europejską, gorączkę wschodniego
wybrzeża Afryki, teileriozy, anaplazmozy.
Profilaktyka
Zwalczania kleszczy metodami chemicznymi w środowisku nie stosuje się z
ekologicznego punktu widzenia ze względu na niebezpieczeństwo zakłócenia równowagi
biologicznej w biotopach leśnych.
Aby chronić się przed kleszczami należy:
- stosować odpowiednie ubrania : bluzy, kombinezony, obcisłe spodnie, kalosze,
skarpety, które mogą być również przesycone repellentami (substancjami
odstraszającymi kleszcze)
- przeglądać ubranie po zdjęciu, ponieważ kleszcze nie przyczepiają się natychmiast do
ciała
- unikać chodzenia szlakami zwierząt
- nie siadać pod krzakami i na gołej trawie
- nie wnosić do namiotów, mieszkań świeżo skoszonej ściółki, trawy
-stosować repellenty.
Borelioza
Najbardziej rozpowszechnioną, przewlekłą chorobą roznoszoną przez kleszcze jest borelioza. Wywołują
ją bakterie zwane krętkami Borrelia, szacuje się, że ich nosicielem może być co piąty kleszcz.
Charakterystycznym objawem pierwszego etapu rozwoju boreliozy jest tzw. rumień wędrujący. Na
początku ma on powierzchnię ok. 2 cm. W miarę upływu czasu rozszerza się pierścieniowo, w końcu
blednie pośrodku i zanika. Zanik rumienia nie oznacza jednak zawsze końca choroby. Dlatego w razie
jego wystąpienia należy natychmiast skontaktować się z lekarzem dermatologiem.
Drugą fazę choroby charakteryzuje rozwój objawów skórnych oraz ostre zmiany zapalne narządów, w
tym stawów, serca, ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. Trzeci etap boreliozy może trwać
od roku do kilkunastu lat od zakażenia. Występują wówczas przewlekłe zmiany skórne, ciężkie zmiany
zapalne stawów, a także zapalenia mózgu
i opon mózgowo-rdzeniowych. Nierozpoznana i nieleczona borelioza zagraża licznymi niebezpiecznymi
powikłaniami. Kobietom w ciąży grozi nawet poronieniem i uszkodzeniem płodu.
Do tej pory nie wynaleziono szczepionki, która chroniłaby przed zachorowaniem na boreliozę. Jedynym
skutecznym zabezpieczeniem jest stosowanie repelentów (OFF!, Autan) i zachowanie odpowiednich
środków bezpieczeństwa podczas przebywania na terenach szczególnie zagrożonych kleszczami.
Kleszczowe Zapalenie Mózgu
Przed kleszczowym zapaleniem mózgu można ochronić się stosując szczepionkę. Aktualnie
dostępna jest szczepionka firmy austriackiej (stosowana od 1973 roku) FSME-IMMUN- INJECT.
Szczepionka ta ma wysoką skuteczność i niewielką ilość działań ubocznych ( mogą sporadycznie
wystąpić miejscowe odczyny takie jak zaczerwienienie i obrzęk w miejscu wstrzyknięcia, obrzęk
sąsiadujących węzłów oraz objawy ogólne jak uczucie rozbicia, bóle głowy czy mięśni ).
Szczepionka powinna być podawana u osób narażonych zawodowo na ukłucia kleszczy oraz u
osób urządzających leśne wycieczki. Szczepionka daje całkowite zabezpieczenie po trzykrotnym
jej podaniu.
Tularemia
Tularemia jest ostrą chorobą zakaźną zwierząt i ludzi. Źródłem zakażenia mogą być chore zwierzęta
(zające, króliki, szczury, psy, koty, krowy, świnie, wiewiórki, ryby, ptaki), oraz zakażone bakteriami:
żywność, woda, pył. Ważną rolę w przenoszeniu tej choroby odgrywają przede wszystkim kleszcze
przekazując bakterie przez ślinę i kał. Dlatego tez poza zwykłą drogą przenoszenia w czasie
pobierania krwi można się zakazić wcierając odchody kleszcza w skórę. Okres wylęgania choroby
trwa 3 5 dni, czasami wydłuża się do 10 dni. Początek choroby zaczyna się gwałtownie bólami
głowy, gorączką, dreszczami, uczuciem rozbicia, bólami mięśni. Możemy spotkać się z różnymi
późniejszymi objawami tularemii, dlatego też dzielimy ją na postać: węzłową, skórną, oczną, ustno
gardłową, oskrzelowo płucną, żołądkowo jelitową, wrzodziejąco gruczołową oraz trzewną.
Leczenie tularemii polega na podawaniu antybiotyków . Należy zaznaczyć, że nie notuje się
zakażenia człowieka od człowieka.
Gorączka Q
Gorączka Q jest chorobą zakaźną przenoszoną przez kleszcze, wywołaną przez bakterie Coxiella Burnetti
należące do riketsji. Choroba ta charakteryzuje się występowaniem objawów grypopodobnych takich
jak gorączka, dreszcze, bóle mięśni, głowy. U części chorych może dojść do zapalenia wątroby o
charakterze ostrym lub przewlekłym. Leczenie polega na podawaniu antybiotyków a przebycie choroby
zwykle zabezpiecza przed ponownym zachorowaniem. Gorączka Q występuje na całym świecie.
Źródłem zakażenia człowieka są wydzieliny, wydaliny, produkty mięsne i skóry chorych zwierząt.
Kleszcze ulegają zakażeniu ssąc krew chorych zwierząt i przenoszą te zarazki na inne organizmy.
Ludzka anaplazmoza
Ludzka anaplazmoza to choroba wywołana przez bakterie z rodzaju Anaplazma przenoszone przez
kleszcze. Szczególnie zagrożeni są np. leśnicy, u których stwierdzono występowanie przeciwciał we krwi.
Choroba ta charakteryzuje się niespecyficznymi objawami takimi jak: wysoka gorączka, dreszcze, bóle
głowy, stawów, powiększenie śledziony, wątroby. W niektórych przypadkach notowano ciężkie objawy
do zgonu włącznie.
Dorosłe samice są długości 3-4 mm, natomiast samce — 2,5 mm. Każde
stadium rozwojowe kleszcza, tzn. larwa, nimfa i imago (czyli forma dojrzała),
musi raz wyssać krew kręgowca, aby móc się dalej rozwijać. Cykl rozwojowy
jednego pokolenia kleszczy trwa średnio 2 lata. Wzrost temperatury powoduje
wzrost aktywności kleszczy, która rozpoczyna się na przełomie marca i
kwietnia, a trwa do października/listopada. Maksimum aktywności zależy od
czynników klimatycznych i przebiega w Europie Środkowej w dwóch fazach,
tzn. w maju/czerwcu i we wrześniu/październiku. Wilgotne lato i łagodna zima
sprzyjają rozprzestrzenianiu się kleszczy
Rozmiar kleszcza w porównaniu z zapałką
WALKA Z NADMIERNĄ LICZBĄ KLESZCZY
Kleszcze lubią żerować w ocienionych, wilgotnych miejscach, dlatego usunięcie
z posesji krzewów, koszenie trawy na krótko, zastępowanie ściółkowanie trawą
ściółką ogrodniczą, grabienie liści - prawdopodobnie zmniejszy
niebezpieczeństwo spotkania z kleszczem. Istnieją cztery główne sposoby
kontroli nadmiernej liczby kleszczy:
1. Okresowy oprysk pestycydami danego terenu. Stosuje się głównie w
obejściach gospodarskich, obiektach ważnych turystycznie oraz na placach
zabaw dla dzieci, gdzie kleszcze są szczególnym problemem.
2. Kontrola ilości saren i jeleni na danym terenie. Ponieważ sarny i jelenie są
głównymi żywicielami (same nie chorują na choroby odkleszczowe)
pozwalającymi kleszczom zakończyć cykl rozwojowy i złożyć jajeczka, więc ich
kontrola skutecznie zapobiega rozmnażaniu się kleszczy. W amerykańskich
badaniach redukcja lub likwidacja populacji saren i jeleni drastycznie
zmniejszała zagrożenie kleszczami niekiedy do zera w ciągu zaledwie pięciu lat.
Redukcją populacji saren i jeleni zajmują się myśliwi. Zagrożenie kleszczami
zmniejsza się po odgrodzeniu terenu, np. placu zabaw od lasu tak, by większe
zwierzęta leśne nie mogły przejść i 'zgubić' na chronionym terenie kleszczy.
3. Kontrola kleszczy atakujących sarny i jelenie. W tej metodzie sarny i jelenie są
automatycznie traktowane pestycydem za każdym razem, gdy korzystają z
leśnych karmników. Stosuje się system wałków nasączonych środkiem
kleszczobójczym. Również w tych badaniach obserwowano drastyczny spadek
ilości kleszczy w ciągu pięciu lat stosowania metody.
4. Rozsypywanie w zagrożonym terenie małych kartonowych rurek (jakie są w
środku rolek papieru toaletowego) z wacikiem w środku, nasączonym środkiem
kleszczobójczym i wysuszonym. Mysz polna, która jest żywicielem młodych
kleszczy, wykorzystuje takie waciki do budowy gniazd i w ten sposób,
przynajmniej w okresie gniazdowania się odkleszcza.
Kleszcz- mikroskopijny wróg,
maksymalne zagrożenie
Kleszcz po pasożytowaniu
Ukąszenie kleszcza jest
bezbolesne, jest to
spowodowane
znieczulającymi
właściwościami jego
śliny. Dzięki temu
kleszcz może
pasożytować
niezauważony. Po
ukąszeniu kleszcz staje
się dwa razy większy.
Usuwanie kleszczy
Wbrew obiegowym opiniom NIE NALEŻY kleszcza wykręcać, zgniatać, przypalać, smarować
tłuszczami, benzyną, środkami dezynfekującymi ani innymi substancjami. Czynności te mogą
powodować zwracanie treści pokarmowych przez kleszcze, co może podnieść ryzyko infekcji
przenoszonymi przez nie drobnoustrojami.
Po wyjęciu kleszcza ranę należy zdezynfekować (spirytusem salicylowym lub wodą utlenioną),
a ręce dokładnie umyć. Miejsce ukąszenia należy obserwować przez kolejne tygodnie - w
wypadku wystąpienia rumienia, obrzęku lub pojawienia się objawów grypowych należy jak
najszybciej skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu lub obeznanym z chorobami
odkleszczowymi. Leczenie trwa od dwóch do czterech tygodni.
Miejsca występowania kleszczy
Ilość kleszczy z roku na rok globalnie się zwiększa. Przyczyną są zapewne łagodne zimy
wynikające ze zmian klimatycznych. Z roku na rok kleszcze pojawiają się na coraz
wyższych terenach w górach, które jeszcze niedawno były kleszczom niedostępne na
skutek zbyt surowego klimatu. Obserwuje się też przesuwanie rejonów endemicznych w
kierunku biegunów ziemskich. Rejonami największego zagrożenia w Polsce są tereny
dawnych województw olsztyńskiego, białostockiego, suwalskiego i opolskiego, ale cała
Polska jest rejonem endemicznym. Ekspansja kleszczy w miejskich parkach, na trawnikach
i w przydomowych ogródkach przynajmniej częściowo jest spowodowana zwiększoną
mobilnością człowieka i jego domowych zwierząt takich jak psy i koty. Zwierzęta te mogą
łapać w lesie ciężarne kleszcze i po paru dniach gubić je w pobliżu domów i osiedli
ludzkich, gdzie te dają początek tysiącom larw.
Bibliografia
 http://pl.wikipedia.org/wiki/Kleszcze_%28paj%C4%99czaki%29
 http://www.biomedical.pl/zdrowie/choroby-przenoszone-przez-kleszcze-73.html
 http://www.eioba.pl/a81071/choroby_przenoszone_przez_kleszcze
 http://www.psseswidnica.pl/szczepienia/kleszcze.php
 http://www.pfm.pl/u235/navi/199265