1 - Miasto Chojnice
advertisement
Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ SPIS TREŚCI str. 1. WSTĘP 1.1. Cel opracowania 1.2. Uwarunkowania prawne, opis przyjętej metodyki 2. ANALIZA STANU OBECNEGO 2.1. Ogólna charakterystyka Gminy Miejskiej Chojnice 2.1.1. Informacje ogólne, położenie miasta 2.1.2. Sytuacja społeczno – gospodarcza i zasoby ludzkie 2.2. Zasoby przyrodnicze gminy 2.2.1. Budowa geologiczna i rzeźba terenu 2.2.2. Klimat 2.2.3. Zasoby wodne 2.2.4. Walory przyrodnicze i krajobrazowe 3. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA GMINY MIEJSKIEJ CHOJNICE 3.1. Gospodarka wodno – ściekowa 3.2. Gospodarka odpadami 3.3. Infrastruktura komunikacyjna 3.4. Zaopatrzenie w ciepło 3.5. Zaopatrzenie w gaz 4. PROBLEMY I ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA GMINY MIEJSKIEJ CHOJNICE 4.1. Zanieczyszczenia powietrza 4.2. Zagrożenia wód 4.3. Zanieczyszczenia gleby 4.4. Hałas i wibracje 4.5. Promieniowanie elektromagnetyczne 4.6. Poważne awarie 5. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA 5.1. Polityka ekologiczna gminy miejskiej Chojnice i działania priorytetowe 5.2. Harmonogram zadaniowy 6. INSTRUMENTY EKONOMICZNE REALIZACJI PROGRAMU 6.1. Monitoring realizacji programu 7. BIBLIOGRAFIA 8. SPIS RYSUNKÓW 9. SPIS TABEL 10. SPIS MAP 2 2 3-4 5 5 5-6 6-17 18 18-23 23-24 24-29 29-33 34 34-48 48 48-53 54-65 65-73 74 74-83 83-84 85 86-87 87-88 88 89 89-92 92-102 103-114 114-115 116-117 118 119-120 121 1 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ 1. WSTĘP 1.1. Cel opracowania Opracowany „Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Chojnice” stanowi podstawowe narzędzie prowadzenia polityki ekologicznej w Gminie. Realizacja programu ma doprowadzić do poprawy stanu środowiska naturalnego, efektywnego zarządzania środowiskiem oraz zapewnić skuteczne mechanizmy chroniące środowisko przed degradacją, a także stworzyć warunki dla wdrożenia wymagań obowiązującego w tym zakresie prawa. Program Ochrony Środowiska określa politykę środowiskową, ustala cele i zadania środowiskowe oraz szczegółowe programy zarządzania środowiskiem, środowiskowych, odnoszące usystematyzowanych się według do aspektów priorytetów. Przy tworzeniu Programu przyjęto założenie, iż powinien on spełnić rolę narzędzia w pracy przyśpieszającego przyszłych rozwiązywanie użytkowników, zagadnień ułatwiającego techniczno i – ekonomicznych związanych z przyszłymi projektami. Ponadto celami Programu Ochrony Środowiska są: 1. rozpoznanie stanu istniejącego i przedstawienie propozycji zadań niezbędnych do kompleksowego rozwiązywania problemów ochrony środowiska; 2. ustalenie priorytetów; 3. przedstawienie rozwiązań technicznych, analiz ekonomicznych, formalno – prawnych dla proponowanych działań proekologicznych; 4. wyznaczenie harmonogramów realizacji całości zamierzeń inwestycyjnych Gminy ze wskazaniem źródeł finansowania. 2 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ 1.2. Uwarunkowania prawne, opis przyjętej metodyki Obowiązek wykonania Programu Ochrony Środowiska wynika z ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U., Nr 62, poz. 627 z późniejszymi zmianami), a w szczególności: Art. 17 ust. 1 Organ wykonawczy województwa, powiatu i Gminy, w celu realizacji polityki ekologicznej państwa, sporządza odpowiednio wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska, uwzględniając wymagania, o których mowa w art. 14. Projekty programów ochrony środowiska są opiniowane odpowiednio przez organ wykonawczy jednostki wyższego szczebla lub ministra właściwego do spraw środowiska. W miastach, w których funkcje organów powiatu sprawują organy gminy, program ochrony środowiska obejmuje działania powiatu i gminy. Art. 18 ust. 1 Programy, o których mowa w art. 17 ust. 1 uchwala odpowiednio sejmik województwa, rada powiatu albo rada Gminy. Z wykonania programów organ wykonawczy województwa, powiatu i Gminy sporządza co 2 lata raporty, które przedstawia się odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu lub radzie Gminy. Ustawa – Prawo ochrony środowiska nie określa treści i zakresu programu ochrony środowiska, zwraca jednak uwagę (art. 17 pkt. 1), by uwzględniał on wymagania zawarte w art. 14 wynikające z polityki ekologicznej państwa: Art. 14 ust. 1 Polityka ekologiczna państwa, na podstawie aktualnego stanu środowiska, określa w szczególności: 1. cele ekologiczne; 2. priorytety ekologiczne; 3. rodzaj i harmonogram działań proekologicznych; 4. środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno – ekonomiczne i środki finansowe. 3 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ W opracowanych przez Ministerstwo Środowiska „Wytycznych sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym” podkreśla się, ze struktura wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska powinna nawiązywać do struktury „Polityki ekologicznej państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektyw na lata 2007 – 2010”. Przedmiotowe wytyczne mają charakter ramowy i mogą być wykorzystane jako materiał pomocniczy przy sporządzaniu programów ochrony środowiska. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Chojnice obejmuje: analizę istniejącego stanu środowiska; charakterystykę technicznej infrastruktury ochrony środowiska; cele stawiane przez Gminę Miejską Chojnice w zakresie ochrony środowiska; zadania inwestycyjne wraz z harmonogramem ich realizacji i sposobem finansowania. Integralną część Programu stanowi „Plan gospodarki odpadami dla Gminy Miejskiej Chojnice”. 4 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ 2. ANALIZA STANU OBECNEGO 2.1 Ogólna charakterystyka Gminy Miejskiej Chojnice 2.1.1 Informacje ogólne, położenie miasta Miasto Chojnice położone jest w południowo-zachodniej części województwa pomorskiego, w powiecie Chojnickim. Miasto Chojnice otoczone jest terenem gminy Chojnice. W części zachodniej miasto Chojnice graniczy z gminą Człuchów (powiat Człuchowski). Chojnice leżą w dorzeczu rzeki Brdy, w odległości ok. 6 km od Jeziora Charzykowskiego oraz w obrębie Parku Narodowego „Bory Tucholskie” i Zaborskiego Parku Krajobrazowego. Powierzchnia miasta wynosi 2105 ha, w tym: użytki rolne – 56,8 %; lasy i tereny zakrzewione – 4,8%; pozostałe tereny – 38,4%, w tym komunikacja – 9%, wody powierzchniowe 0,3%. Obrazuje to mapa nr 1 (w załączeniu). Teren miasta zamieszkuje około 40.412 mieszkańców (stan na 2004 r.). Miasto Chojnice pełni funkcje ośrodka powiatowego dla około 90 000 mieszkańców. Jest to największy ośrodek miejski w południowo – zachodniej części województwa pomorskiego. Miasto posiada dobrą dostępność komunikacyjną, przez jego teren przebiega droga krajowa nr 22 tzw. ”Berlinka” (Berlin – Kostrzyń – Człuchów – Chojnice – Czersk – Starogard Gdański – Elbląg – Kaliningrad), a także drogi wojewódzkie i powiatowe. Chojnice leżą w dorzeczu rzeki Brdy, w odległości ok. 6 km od Jeziora Charzykowskiego oraz w obrębie Parku Narodowego „Bory 5 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Tucholskie” i Zaborskiego Parku Krajobrazowego. Położenie Chojnic i jego otoczenie przedstawia mapa nr 2 (w załączeniu). 2.1.2 Sytuacja społeczno – gospodarcza i zasoby ludzkie Uwarunkowania demograficzne Od 1346 r., kiedy to Chojnice stały się punktem zbiegu dróg, następować zaczął nieustanny wzrost liczby ludności. W XVI w. miasto było centrum życia regionu i liczyło ok. 1500 mieszkańców. Mieszały się w nim grupy ludności polskiej z niemiecką, która była warstwą najbogatszą. W XIX w. miasto będąc pod zaborem pruskim liczyło ok. 2000 mieszkańców. W latach 1826 – 37 liczba ludności wzrosła jedynie o ok. 8%, a w latach 1864 – 67 zanotowano tylko niewielki jej przyrost na co wpłynęła duża emigracja z miasta, a także i to, że w planach zaborcy wyznaczono Chojnicom jedynie lokalną funkcję w życiu gospodarczym przy dominujących funkcjach administracyjnych1. Przyrost liczby mieszkańców był jednak dość poważny, gdyż w ciągu 100 lat wzrosła ona o 5567 osób, przy średniej rocznej 56 osób (rys. 1). 1 Strategia Rozwoju Miasta Chojnice na lata 2002-2014, Tom II, Synteza informacji o mieście, Chojnice, 2001 r. 6 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Rys. 1 Dynamika liczby mieszkańców Chojnic w latach 1939 – 2004 Dynamika liczby mieszkańców Chojnic w latach 1939-2004 45000 160 40000 140 35000 120 ludność 30000 100 25000 80 % 20000 60 15000 10000 40 5000 20 03 20 01 20 99 19 97 19 95 19 93 19 91 19 88 19 85 19 80 19 77 19 71 19 65 19 49 0 19 19 39 0 Lata Liczba mieszkańców Rok poprzedni = 100% Po 1870 r. wystąpiły ekonomiczne skutki uwłaszczenia chłopów. Doszło do dużej emigracji w poszukiwaniu pracy, szczególnie do Zagłębia Rury i Ameryki. W latach 1871 – 1910 nastąpił wzrost liczby ludności z 7162 do 12.005 (o 67,6%), na co wpłynęło powstanie w Chojnicach w tych latach sieci kolejowej. Lata 1890 – 1905 to wzrost odsetka liczby ludności polskiej, i tak wyniósł on odpowiednio z 6% do 8%. W latach następnych, szczególnie po zakończeniu I wojny światowej odsetek ten zwiększył się. II wojna światowa spowodowała spadek liczby mieszkańców. W 1939 r. Chojnice liczyły ok. 17 tys. osób, zaś po wojnie liczba ta zmniejszyła się o ok. 4,5 tys., czyli o 27%. Wielu Polaków zostało zamordowanych, wielu wywieziono do obozów koncentracyjnych i w głąb Niemiec. Po wyzwoleniu Chojnice stały się miastem powiatowym o dużym znaczeniu administracyjnym i rosnącym znaczeniu gospodarczym dla terenów okolicznych. Na systematyczny wzrost liczby mieszkańców od tego momentu miało wpływ także przybycie wielu przesiedleńców i emigrantów z różnych terenów kraju i zagranicy. W czasie pierwszego sumarycznego spisu ludności w 1946 r. miasto liczyło 12.444 osoby. W 7 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ czasie drugiego Spisu Powszechnego w 1950 r. liczba ta wzrosła o 18%, zaś w 1955 r. o 41%, w stosunku do stanu z 1946 r. – tabela nr 1. Wzrost ten spowodowany był przede wszystkim znacznym napływem ludności. 8 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ tab. 1. Dynamika liczby ludności Chojnic w latach 1939 – 2004 Liczba Indeks wzrostu Indeks wzrostu Rok poprzedni - mieszkańców 1945 - 100% 1970 - 100% 100% 1939 17000 - - 100 1945 12444 100 - 73 1949 14708 118 - 118 1960 20689 166 - 141 1965 22622 182 - 109 1970 24019 193 100 106 1971 24463 197 102 102 1974 27005 217 112 110 1977 29399 236 122 109 1979 31148 250 130 106 1980 31995 257 133 103 1983 34189 275 142 107 1985 35360 284 147 103 1987 37169 299 155 105 1988 37281 300 155 100 1990 38284 308 159 103 1991 38882 312 162 102 1992 39436 317 164 103 1993 39626 318 165 100 1994 39639 318 165 100 1995 39872 320 166 101 1996 39886 320 166 100 1997 40033 322 167 100 1998 40229 323 167 100 1999 40642 327 169 101 2000 40368 324 168 99 2001 40635 326 169 101 2002 40440 324 168 99 2003 40434 324 168 99 2004 40412 324 168 99 Rok W drugiej połowie lat 50-tych nastąpił koniec wielkich ruchów migracyjnych, które miały miejsce w naszym kraju po II wojnie światowej 9 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ i w związku z tym czynnik migracyjny przestał oddziaływać na rozwój liczby ludności w latach 1946 – 55. Rozwojowi demograficznemu w tych latach sprzyjała także szybka odbudowa miasta ze zniszczeń wojennych oraz uruchomienie zakładów przemysłowych, w których znalazła zatrudnienie przybyła ludność. Poziom liczby ludności zbliżony do przedwojennego Chojnice osiągnęły już w 1955 r. – 17.508 mieszkańców. Napływ ludności charakterystyczny dla pierwszego 10lecia powojennego po 1955 r. zatrzymał się, a wraz z tym wzrost liczby ludności zaczął się stabilizować. W następnym 20-leciu (1955 – 75) liczba ludności stopniowo wzrastała, osiągając w 1975 r. 27.005 mieszkańców, czyli w stosunku do 1955 r. był to wzrost o ok. 54%. Ten wysoki wzrost wiązał się z rolą Chojnic jako ośrodka administracyjnego, a także z szybko rozwijającym się przemysłem. Miasto stawało się bardzo atrakcyjne dla osadnictwa w związku z powstającymi zakładami pracy i rozwojem już istniejących, co powodowało zapotrzebowanie na siłę roboczą. Napływ ludności spowodowała też dobrze rozwinięta sieć usług, a także parcelacja i kolektywizacja wsi. Koniec lat 70-tych i lata 80te były okresem dalszego wzrostu liczby ludności. W 1985 r. Chojnice miały 35.360 mieszkańców, czyli w stosunku do 1975 r. nastąpił wzrost o 31%.Kolejne lata przyniosły pewne zmiany we wzroście liczby ludności. Okres lat 1985-90 to przyrost jedynie o ok. 8%. Lata 1990 – 95 to także okres powolnego wzrostu tylko o ok. 4% i osiągnięcie w 1995 r. liczby 39.872 mieszkańców. Wszystko to wiąże się z malejącą stopą życiową ludności, na co z pewnością wpłynęły przeobrażenia gospodarcze zachodzące w tym czasie w Polsce. W latach 1996 – 2000 odnotowano wzrost liczby ludności o niecałe 1,5%. W 2004 r. stwierdzono napływ do miasta Chojnice 311 osób, w tym 150 mężczyzn i 161 kobiet. 10 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Obecnie liczba ludności miasta Chojnice wynosi 40.412 (2004 r.) w tym 21.000 kobiet. Zakłada się, że w ciągu następnych dziesięciu lat liczba ludności wzrośnie o około 10% i osiągnie wielkość 47.000. Demograficzny rozwój miasta osiągnięty został dzięki znaczącej roli Chojnic w sieci osadniczej regionu. Przyczynił się do tego szybki rozwój gospodarczy miasta, co związane było z powstaniem nowych zakładów przemysłowych, rozwinięciem dziedzin produkcji związanych z obsługą rolniczą i leśną regionu. Znacznie powiększył się także zakres obsługi mieszkańców Chojnic i regionu w dziedzinie handlu, ochrony zdrowia i opieki społecznej, transportu i łączności, oświaty i wychowania. Według wyników prognozy – ludność Chojnic w 2020 r. osiągnie prawdopodobnie ok. 44 tys. mieszkańców. Przyrosty ludności w poszczególnych pięciolatkach będą kształtowały się następująco2: lata 2000 – 2005 0,8 tys. mieszkańców 2006 – 2010 0,8 tys. mieszkańców 2011 – 2015 0,9 tys. mieszkańców 2016 – 2020 0,8 tys. mieszkańców Łącznie w latach 2001 – 2020 w Chojnicach przybędzie ok. 3,3 tys. ludności. Wyniki prognozy świadczą o pogłębiającym się procesie starzenia się ludności. Wynikające z tego faktu konsekwencje to konieczność zwiększenia świadczeń socjalno – zdrowotnych, odpowiednie zwiększenie usług niezbędnych dla tej grupy ludzi. W związku z przytoczonymi wyżej analizami można przewidywać, że rozwój Chojnic postępować będzie w dalszym ciągu, pomimo malejącego trendu przyrostu naturalnego. 2 Strategia Rozwoju Miasta Chojnice na lata 2002 – 2014, Tom II, Synteza informacji o mieście, Chojnice, 2001 r. 11 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Struktura wiekowa ludności miasta Chojnice Struktura wiekowa ludności miasta Chojnice jest następująca: w wieku przedprodukcyjnym (0 – 17 lat) – 27,9 % ludności; w wieku produkcyjnym (18 – 60/65) – 60,7 % ludności; w wieku poprodukcyjnym (61/66 i więcej lat) – 11,4 % ludności. Struktura wiekowa ludności miasta jest podobna do struktury wiekowej powiatu Chojnickiego, jednakże należy podkreślić, że populacja miasta Chojnice jest starsza o czym świadczy niższy odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym. Analiza poniższej tabeli wskazuje ponadto na znaczenie wyższy odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym w stosunku do całego województwa jak i kraju oraz niższy odsetek osób w wieku poprodukcyjnym. tab. 2 Analiza struktury wiekowej miasta Chojnice w porównaniu do powiatu Chojnickiego, woj. pomorskiego, kraju. w wieku przedprodukcyjnym w wieku produkcyjnym w wieku poprodukcyjnym MIASTO CHOJNICE POWIAT CHOJNICE WOJ. POMORSKIE KRAJ 27,9% 29% 26% 25% 60,7% 59% 61% 60% 11,4% 12% 13% 15% Zatrudnienie W roku 2004 zatrudnienie w mieście wynosiło 11.669 osób, w stosunku do 2003 roku zatrudnienie zwiększyło się o 3,8%. Struktura zawodowa według działów gospodarki przedstawia się następująco3: przemysł i budownictwo – 44,5% usługi rynkowe – 31,0% 3 Rocznik Statystyczny za 2004 r. 12 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ usługi nierynkowe – 24,5% Strukturę zatrudnienia według działów gospodarki w latach 2003 i 2004 przedstawia tabela nr 3. tab. 3 Struktura zatrudnienia na terenie miasta Chojnice według działów gospodarki Działy gospodarki 2003 r. 2004 r. 11.244 osób 11.669 osób 7 13 Przemysł i budownictwo 5.093 5.188 Usługi rynkowe 3.412 3.624 Usługi nierynkowe 2.732 2.857 Ogółem Rolnictwo, leśnictwo Bezrobocie Pod pojęciem bezrobotnego należy rozumieć osobę nie zatrudnioną i nie wykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, nie uczącą się szkole systemie dziennym, zarejestrowaną we właściwym dla miejsca zamieszkania (stałego lub czasowego) powiatowym urzędzie pracy. 4 Bezrobocie stanowi poważny problem miasta Chojnice. Wysoki odsetek osób pozostających bez pracy utrzymuje się na wysokim poziomie od wielu lat, co powoduje, że część osób utraciła prawo do zasiłków. Za podstawowe przyczyny wysokiego bezrobocia uznaje się: wysokie koszty zatrudnienia wynikające z prawa ogólnego w Polsce, likwidacja ukrytego bezrobocia poprzez zwiększenie efektywności pracy, 4 Ustawa z dnia 14 grudnia 1994r o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu oraz późniejszymi zmianami (tekst jednolity Dz. U. Nr 6, poz. 56 z 2001 r.). 13 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ likwidacja państwowych zakładów i gospodarstw rolnych, znaczne obszary szarej strefy, powrót osób, które w poprzednim okresie pracowały poza powiatem np. w przemyśle stoczniowym i górnictwie, sezonowe zatrudnienie poza granicami kraju, Na terenie miasta zlokalizowany jest Powiatowy Urząd Pracy zajmujący się zagadnieniami ograniczania bezrobocia. PUP prowadzi działania na rzecz osób już bezrobotnych, jak również działania skierowane do absolwentów szkół i osób niepełnosprawnych. Strukturę bezrobotnych miasta Chojnice przedstawia tabela nr 4. 14 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ tab. 4 Struktura bezrobotnych miasta Chojnice (2005 r.)5 Bezrobotni zarejestrowani Wyszczególnienie Bezrobotni, którzy podjęli pracę w miesiącu sprawozdawczym poprzednio pracujące z Osoby wiersza 02 zwolnione z przyczyn dotyczących zakładu pracy dotychczas nie pracujące ogółem w tym z prawem do zasiłku w końcu m-ca sprawozdawczego razem kobiety razem kobiety razem kobiety razem kobiety 1 2 3 4 5 6 7 8 01 288 139 224 100 3.721 2.131 721 330 02 237 113 201 88 3.213 1.817 704 329 03 13 10 11 6 181 114 114 73 04 51 26 23 12 508 314 17 1 0 Ogółem (w. 02+05) Bezrobotni zarejestrowani Wybrane kategorie bezrobotnych (z ogółem) Zamieszkali na wsi 05 0 0 0 0 0 0 0 0 w tym posiadające gospodarstwo rolne 060 0 0 0 0 0 0 0 0 Osoby w okresie do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki 07 49 23 18 9 256 155 12 3 Cudzoziemcy 08 0 0 0 0 0 0 0 0 Osoby w szczególnej sytuacji na rynku pracy (z ogółem) 5 Do 25 roku życia 09 117 47 66 31 850 447 127 36 Które ukończyły szkołę wyższą, do 27 roku życia 10 8 4 3 3 24 18 4 1 Długotrwale bezrobotni 11 128 66 118 56 2.271 1.422 39 13 Powyżej 50 roku życia 12 30 21 37 15 607 323 92 37 Bez kwalifikacji zawodowych 13 62 36 44 14 875 557 98 54 Samotnie wychowujące co najmniej jedno dziecko do 7 roku życia 14 11 8 3 2 121 111 15 15 Niepełnosprawni 15 20 11 16 7 188 97 48 21 dane: PUP Chojnice 15 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Środowisko gospodarcze Na terenie miasta Chojnice zarejestrowanych jest w systemie REGON 3697 jednostek gospodarczych (2004 r.). Największy odsetek stanowią podmioty ujmowane w sekcji PKD handel i naprawy. Najwyższą rangę w Chojnicach ma przemysł elektromaszynowy i spożywczy. Przemysł elektromaszynowy reprezentowany jest przede wszystkim przez Wytwórnię Konstrukcji Stalowych MOSTOSTAL SA i Zakład Budowy Maszyn ZREMB. W przemyśle spożywczym dominuje przemysł rybny reprezentowany przez Seko Sp. z o.o., mięsny – Zakłady Mięsne SKIBA, mleczarski – Okręgową Spółdzielnię Mleczarską, piekarski. Jego pozostałe branże nastawione są głównie na zaopatrzenie rynku lokalnego. Do większych zakładów innych gałęzi przemysłu zlokalizowanych w Chojnicach należą: branża spożywczo – mięsna o Zakłady Mięsne Skiba o Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Handlowe Wodnik o Przedsiębiorstwo Handlowo – Produkcyjne Bagietka o Centrum Serowe Arka o Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska o Powszechna Spółdzielnia Spożywców Społem o Przetwórnia Rybna Jarosz o Seko Sp. z o.o. branża konstrukcyjno – metalowa o Wytwórnia Konstrukcji Stalowych Mostostal Chojnice S.A. o Zakłady Budowy Maszyn ZREMB Chojnice S.A. o Zakład Produkcyjny Projprzem S.A. 16 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ o Chojnickie Maszyny Transportowe CMT o Produkcja Naczep Prod – Rent budownictwo o Spółdzielnia Inwalidów im. Hieronima Derdowskiego o Zakład Budowlany – Jan Fedde o Dro-Bet Musolf S.C. Firma Rodzinna o Zakład Produkcji Materiałów Budowlanych – inż. Kazimierz Ginter branża meblowa o Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Handlowe Kaparis o POLIPOL – Meble Sp. z o.o. o Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Handlowe Spar Meble o Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Handlowo – Usługowe ABC. o Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Handlowo – Usługowe ATU przemysł stoczniowy o Cremo – Pol Miasto Chojnice stanowi dla regionu ośrodek działalności usługowej, w tym najistotniejszego dla rozwoju gospodarczego typu usług – usług okołobiznesowych, do których zaliczane są: usługi bankowe, prawnicze, doradcze, ubezpieczeniowe, projektowe itd. 17 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ 2.2 Zasoby przyrodnicze gminy 2.2.1 Budowa geologiczna i rzeźba terenu Chojnice leżą w północnej części Wysoczyzny Krajeńskiej w pobliżu rozległych powierzchni sandrowych Brdy. Bliższe i dalsze otoczenie miasta charakteryzuje się tak żywą rzeźbą, że niektórzy badacze zaliczają te tereny już do krainy Pojezierza Kaszubskiego. Uznają przy tym, że jest to obszar objęty najmłodszą fazą zlodowacenia bałtyckiego tj stadium pomorskim. Bardziej prawdopodobnym jest jednak, że osady lodowcowe budujące otoczenie Chojnic należy zaliczyć do schyłkowej fazy deglacjacji okresu po stadium poznańskim. A zatem utwory lodowcowe okolic Chojnic są starsze niż stadium pomorskie. Opracowany obszar dzieli południkowo przebiegająca rynna na dwie części wysoczyznowe – wschodnią i zachodnią. Wymieniona rynna, stanowiąca najniżej położony teren w granicach opracowania fizjograficznego, pogłębia się w kierunku północnym. Wysokość jej zboczy w północnych krańcach omawianego terenu przekracza 25 metrów. W pobliżu południowych granic opracowania fizjograficznego wysokość ta nie przekracza na ogół 15 metrów. Na zboczach rynny występuje szereg spłaszczeń i stopni, które dowodzą, że geneza jej jest złożona tzn., że powstała nie tylko w wyniku subglacjalnej erozji wód roztopowych, ale była także przekształcona w późniejszym okresie przez wody o swobodnym odpływie. Miał on miejsce jeszcze wówczas, gdy w rynnie zalegały bryły martwego lodu. Świadczy o tym nierównomierna miąższość akumulacji fluwioglacjalnej w obrębie stopni i spłaszczeń na zboczach rynny. Na ożywioną działalność wód roztopowych wskazują wreszcie stosunkowo liczne, rozległe doliny fluwioglacjalne, rozcinające obszary wysoczyznowe. Doliny takie występują zarówno na wschód jak i na zachód od rynny. Rozcinają one wysoczyznę do mniejszej głębokości 18 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ niż rynny, co powoduje, że mniej uwidaczniają się w rzeźbie przedstawionej na mapie hipsometrycznej. Dna dolin wód roztopowych są częściowo zawieszone w stosunku do rynny, ale niektóre z nich odpowiadają wysokościowo stopniom i spłaszczeniom na jej zboczach. Różne pod względem hipsometrycznym położenie den dolin wód roztopowych wskazuje, że nie powstały one synchronicznie tzn., że jedne są starsze, drugie młodsze. Masowy spływ wód roztopowych i wytworzenie dolin o różnej generacji wskazuje, że mogły one powstać jedynie w warunkach topnienia stagnujących brył martwego lodu. Na obszarach wysoczyznowych zatem należy liczyć się z dużą zmiennością litologiczną osadów lodowcowych, gdyż mogą mieć one charakter moreny ablacyjnej. Mapa geologiczno – gruntowa dostarcza dość jednoznacznych dowodów w tym względzie. Typ deglacjacji wpłynął zatem również i na ukształtowanie powierzchni omawianego terenu, a stosunkowo silnie rozczłonkowana rzeźba także na wartości nachyleń terenu. Mapa geologiczno – gruntowa została wykonana w oparciu o płytkie, nie rurowane wiercenia do głębokości 4,5 m oraz o naturalne odsłonięcia w terenie. Głębszy budowę geologiczną opracowanego obszaru charakteryzują wiercenia opublikowane w „Materiałach Archiwum Wierceń”, ark. Bydgoszcz, t. XII, część I z 1961 r. Jak wynika z tych wierceń miąższość czwartorzędu w okolicy Chojnic waha się od 136 m do około 90 m. Pod czwartorzędem występują utwory trzeciorzędowe. Miąższość tych utworów wynosi około 130 m. Czwartorzęd reprezentują piaski fluwioglacjalne oraz kilka względnie kilkanaście pokładów glin morenowych. W świetle wierceń do głębokości 4,5 m wykonanych w granicach opracowania fizjograficznego wynika, że budowa geologiczna tego terenu jest silnie zróżnicowana. Zmienność utworów zachodzi 19 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ niekiedy na bardzo niewielkich obszarach. Wyrazem tej zmienności jest wydzielenie na mapie geologiczno – gruntowej 14 rejonów gruntowo – budowlanych. Pierwszy rejon zbudowany jest do gł. 4,5 m z gliny piaszczystej. Największe przestrzenie zajmuje on w południowo – wschodniej części opracowania. Na pozostałym obszarze występuje wyspowo. Konsystencja gliny jest bardzo zmienna o profilu pionowym. Najczęściej na skutek silnego nawilgocenia jest ona twardoplastyczna i plastyczna. Stan taki posiada ona na ogół we wszystkich sytuacjach geologicznych, w jakich znajduje się w obrębie opracowanego obszaru. Drugi rejon zbudowany jest z gliny morenowej, w której występują soczewki piaszczyste o miąższości do 1 m. Zajmuje on niewielkie przestrzenie we wschodniej i zachodniej części opracowania. Trzeci rejon buduje glina morenowa, pod którą zalegają utwory fluwioglacjalne reprezentowane przez piaski i żwiry. Miąższość gliny waha się od 1 do 3m. Rejon ten obejmuje obszary położone na północny zachód i południowy zachód od miasta. Czwarty rejon zbudowany jest z piasków różnoziarnistych o miąższości 0,5 – 1 m, pod którymi zalega glina morenowa, półzwarta, a w miarę nawilgocenia twardoplastyczna. Rejon ten zajmuje niewielkie przestrzenie w południowej części opracowania. Piąty rejon gruntowo-budowlany charakteryzuje się również występowaniem utworów piaszczystych na glinie morenowej, przy czym miąższość tych utworów waha się od 1 m do 2 m. Rejon ten występuje przede wszystkim w dolinie wód roztopowych, na zachód od miasta. Obejmuje on również obszary na północ od miasta oraz we wschodniej części opracowania. 20 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Szósty rejon, który buduje już 2 – 3 metrowa seria utworów piaszczystych leżących na glinie morenowej występuje wyspowo na całym obszarze opracowania. Siódmy rejon gruntowo-budowlany posiada najbardziej złożoną budowę geologiczną. Na powierzchni występują utwory piaszczyste o miąższości 1 – 1,5 m. Pod nimi zalega pokład gliny morenowej od 1 – 3 m miąższości. Głębiej występują ponownie utwory piaszczyste. Rejon ten, w granicach opracowania, zajmuje niewielkie obszary na zachodzie, północnym zachodzie i wschodzie. W obrębie obniżeń w północno – wschodniej części opracowania wyróżniono ósmy rejon gruntowo – budowlany. Rejon ten na powierzchni budują piaski różnoziarniste o miąższości około 2 m, pod którymi występują iły. Dziewiąty rejon gruntowo budowlany obejmuje dna dolin wód roztopowych w północnej i zachodniej części opracowania. Zbudowany jest on do gł.4,5 m wyłącznie z piasków o różnej frakcji. W obniżeniach północno – wschodniej części opracowania wyróżniono dziesiąty rejon. Do gł. 4,5 m występują tutaj iły, najczęściej barwy niebieskiej. Jedenasty rejon wydzielono w obniżeniu w zachodniej części opracowania. Występują tu utwory zarastania zbiorników wodnych /muły bagienne względnie torfy/, pod którymi zalegają piaski różnoziarniste. Miąższość górnej warstwy wynosi około 2 m. W dnie rynny na północ i południe od miasta oraz w obniżeniach w południowo-zachodniej części opracowania wydzielono dwunasty rejon. Występują tu do głębokości 4,5 m torfy względnie namuły jeziorne. Na podstawie wierceń wykonanych przez „Geoprojekt” w obrębie zwartej zabudowy miasta wydzielono trzynasty i czternasty rejon. Pierwszy z nich budują nasypy do głębokości około 2 m, pod którymi 21 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ występuje glina zwałowa, a drugi jest zbudowany przypuszczalnie do gł. 4,5 m wyłącznie z nasypów. Na podstawie geotechnicznych właściwości osadów, ich charakteru wzajemnego stosunku oraz miąższości, wyróżniono cztery klasy gruntowo – budowlane. Oceny nośności gruntu i podanie wielkości orientacyjnej dopuszczalności nacisków na grunt dokonano w oparciu PN-59/B-03020. Do pierwszej klasy gruntowo – budowlanej zaliczono grunty, w których jest brak warstw nienośnych, a dopuszczalne /orientacyjne/ naciski wynoszą powyżej 2kg/cm2. Należą tu obszary zbudowane z piasków drobnych, średnich i grubych, niekiedy przewarstwionych mułkami, nie przewierconych do gł. 4,5 m, o orientacyjnych dopuszczalnych naciskach do 3,5kg/cm2. Do drugiej klasy gruntowo – budowlanej włączono obszary zbudowane z gruntów niejednorodnych geotechnicznie. Dopuszczalne orientacyjne naciski w gruntach tej klasy wahają się w granicach 1,5 – 2 kg/cm2. Do klasy tej należą obszary zbudowane z: 1. gliny piaszczystej półzwartej, a w miarę nawilgocenia twardoplastycznej i plastycznej, 2. gliny piaszczystej twardoplastycznej z soczewkami piasków różnoziarnistych o miąższości do 1 m. 3. gliny piaszczystej półzwartej, a w miarę nawilgocenia twardoplastycznej i plastycznej o miąższości 1 – 3 m na piaskach drobnych, średnich i grubych względnie żwirach, 4. piasków drobnych, średnich i grubych o miąższości 0,5 – 1 m leżących na glinie piaszczystej półzwartej i twardoplastycznej, 5. piasków drobnych, średnich i grubych o miąższości 1 – 2 m leżących na glinie piaszczystej twardoplastycznej i półzwartej. 22 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ 6. piasków drobnych, średnich i grubych /niekiedy przewarstwionych mułkami/ o miąższości 2 – 3 m leżących na glinie piaszczystej twardoplastycznej, 7. piasków drobnych, średnich i grubych o miąższości 1 – 1,5m leżących na glinie piaszczystej, twardoplastycznej o miąższości 1 – 3 m i piaskach różnoziarnistych. 8. nasypów o miąższości około 2 m leżących na glinie półzwartej i twardoplastycznej, 9. nasypów nie przewierconych do gł. 4,5 m. W trzeciej klasie gruntowo – budowlanej umieszczono grunty charakteryzujące się niejednorodnością geotechniczną lub słabą nośnością, gdzie orientacyjne naciski wynoszą od 1 do 1,5 kg/cm2. Są to utwory zbudowane z piasków różnoziarnistych o miąższości około 2 m leżących na iłach plastycznych względnie wyłącznie z iłów plastycznych. Do czwartej klasy gruntowo – budowlanej zaliczono obszary zbudowane z namułów i torfów o miąższości około 2 m leżących na piaskach różnoziarnistych względnie na glinie piaszczystej, plastycznej oraz obszary, w których do gł. 4,5 m stwierdzono wyłącznie występowanie namułów i torfów. Z przytoczonego wyżej przeglądu gruntów okolic Chojnic wynika, że na opracowanym terenie zdecydowanie dominują grunty należące do drugiej klasy gruntowo – budowlanej. Charakterystykę geologiczno – gruntową miasta Chojnice obrazują mapy nr 3, 4, 5, 6 (w załączeniu). 2.2.2 Klimat Chojnice Klimatycznej leżą w Pomorskiej. typie klimatu Czas pojeziernego trwania pokrywy w Dzielnicy śnieżnej na wzniesieniach może dochodzić do 75 dni, a okres wegetacyjny wynosi 23 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ poniżej 200 dni. Średni opad roczny przekracza 525 mm. Stosunkowo duża jest liczba dni z opadem, wynosi ona aż 173. Wielkość opadów atmosferycznych na stokach o ekspozycji zachodniej może przekroczyć sumę 700 mm rocznie. Średnie roczne temperatury wynoszą 5,9 °C – 8,7° C. Średnie temperatury lipca wynosiły 13,7 °C – 18,8°C, a średnie stycznia –10,8°C – 2,8°C. Średnia liczba dni z opadem śnieżnym wynosi dla Chojnic 53. Pokrywa śnieżna zalegająca powyżej 1 dnia trwa 128 dni, zaś utrzymująca się powyżej 5 dni występuje przez 82 dni w ciągu roku. Liczba dni upalnych wynosi 44, dni zimowych z mrozem 44, zaś dni z przymrozkami – 90. Okres wegetacyjny jest krótki (poniżej 200 dni) z małą ilością opadów i późnymi przymrozkami. Nocne przygruntowe przymrozki notuje się jeszcze w trzeciej dekadzie maja. Charakterystycznym zjawiskiem w Chojnicach są mgły koncentrujące się głównie w sąsiedztwie akwenów, podmokłych łąk, bagien. Obszar Chojnic charakteryzuje się średnią aktywnością wiatrów, gdzie przewagę mają wiatry zachodnie i południowo – zachodnie. 2.2.3 Zasoby wodne Wody powierzchniowe Miasto Chojnice położone jest w zlewni Brdy, będącej lewobrzeżnym dopływem Wisły. Przez miasto przepływa Struga Jarcewska – niewielki ciek odwadniający pn. część Wysoczyzny Krajeńskiej, której źródła znajdują się w okolicach miasta. Rzeka uchodzi do pd. części Jeziora Charzykowskiego – na wschód od miejscowości Charzykowy. Struga Jarcewska jest od kilkudziesięciu lat odbiornikiem ścieków z terenu Chojnic, które stanowią około 40% objętości jej przepływu. Jakość wód tego cieku jest pozaklasowa w 11 z 28 24 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ oznaczanych wskaźników, miedzy innymi w zakresie fosforanów, fosforu ogólnego, azotanów i miana coli. W ostatnich latach w wyniku modernizacji oczyszczalni miejskiej, stan cieku znacznie się poprawił, jednak jakość wód jest pozaklasowa. Teren miasta charakteryzuje się dość znacznym bogactwem wód powierzchniowych. Związane to jest z bardzo urozmaiconą rzeźbą terenu, z dość różnorodnymi stosunkami wód podziemnych, płytko czy głęboko zalegającymi oraz z wielką zmiennością budowy geologicznej. Głęboka rynna polodowcowa przecina z południa na północ obszar opracowania, dzieląc go na część zachodnią i wschodnią. Część jej, na południe od miasta, jeszcze w czasach historycznych, była wypełniona jeziorem, które zanikło i na jego miejscu rozciągają się obecnie rozległe podmokłości, które do niedawna, przed zmeliorowaniem, corocznie na wiosnę były zalewane. Przy północno – zachodnim krańcu obszaru opracowania występują dwa niewielkie jeziora znajdujące się w fazie zanikania. W znacznej części są one zrośnięte trzcinami a fragmenty ich, gdzie proces zamierania zaszedł już daleko, zamieniły się w grząskie mokradła. Podobne naturalne zbiorniki wodne zamierające, lecz powierzchniowo znacznie mniejsze od dwóch poprzednich, są dość liczne na omawianym terenie. Niektóre z nich także zaczynają zanikać, proces zarastania ich trzcinami jest często bardzo intensywny, zasoby wody w nich okresowo powiększają się jedynie w okresie wiosennym czy intensywniejszych, długotrwałych opadów. Dość licznie spotyka się zbiorniki suche /przeważnie w porze letniej/, co świadczyłoby, że istnienie swe zawdzięczają głównie płytko występującym wodom podziemnym, których obfitość uzależniona jest od intensywności opadów, poziom ich ulega częstym wahaniom. 25 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Niektóre z nich posiadające swe dno zbudowane z utworów nieprzepuszczalnych /gliny, iły/ istnieją wyłącznie tylko dzięki opadom i spływającym powierzchniowo wodom opadowym do zagłębień, w których periodycznie pojawiają się. Sztuczne zbiorniki wodne są nieliczne. Występują one w starych wyrobiskach pocegielnianych, czy starych, wyeksploatowanych żwirowniach i zasilane są prawdopodobnie przez płytko zalegające wody podziemne jak i przez opady. Do tej kategorii zbiorników zaliczyć można staw w Parku Tysiąclecia. Sieć rzeczna na jest bardzo uboga. Zewnętrznie nie upodabnia się do cieków naturalnych, posiada wygląd rowów melioracyjnych. Z dwóch istniejących cieków, jeden, bez nazwy, wypływa ze wspomnianego zanikającego jeziora, przez meliorację pogłębiony, zbiera nadmiar wód z miejscami podmokłej swej doliny i uchodzi w granicach miasta w korycie zamkniętym do Strugi Jarcewskiej odwadniającej rynnę pojezierną. Dno tej rynny wypełnione jest całkowicie przez mokradła stałe i okresowe. Struga Jarcewska częściowo płynie korytem zakrytym pod miastem, wypływając w jego części północnej na powierzchnię jest silnie zanieczyszczona ściekami miejskimi, stanowiąc ich główny kanał odprowadzający. Wspomniane mokradła w rynnie zasilane są periodycznie wodami licznych bardzo wycieków, których znaczne nagromadzenie widać przy wschodniej krawędzi rynny na terenie miejskiego parku leśnego. Wschodnia krawędź jest w nie o wiele uboższa. Poza rynną ilość mokradeł stałych i okresowych nie jest wielka, w większości grupują się one w zachodniej części opracowanego obszaru, w dolinie cieku o nieznanej nazwie, wytworzyły się w zagłębieniach wypełnionych namułami lub torfem. Na wschód od rynny pojawiają się jedne i drugie prawie wyłącznie w wyrobiskach pocegielnianych czy żwirowych. Celem odwodnienia zostały mokradła 26 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ pocięte licznymi rowami melioracyjnymi, z których wiele jest zaniedbanych i nie mogą spełniać swej zamierzonej roli. Nie zaobserwowane aktualnie przez dokonywującego przeglądu stosunków wodnych lecz wynikające konsekwentnie ze skomplikowanej, bardzo różnorodnej rzeźby i budowy geologicznej, są obszary okresowo zalewane. Powierzchniowo są one nieznaczne, występują zazwyczaj w zagłębieniach bezodpływowych, wypełnionych utworami nieprzepuszczalnymi np. iłami. Zbierają się w tych zagłębieniach wody przeważnie na wiosnę i wpływają na opóźnienie prac rolnych. Wody podziemne Wody podziemne występujące w utworach piaszczystych na podłożu gliniastym. Wyróżnia się trzy odmiany tych wód: wody gruntowe międzyglinowe występujące na dwóch poziomach, pierwszy na głębokości od 5 do 10 m, drugi na głębokości poniżej 10 m, wody podziemne występujące w utworach piaszczystych na podłożu gliniastym, wody wierzchówkowe Na terenie miasta Chojnice wyróżnia się następujące rodzaje wód podziemnych: a. Wody gruntowe międzyglinowe. Wśród nich spotyka się dwa poziomy: najpłytszy pod pierwszą gliną, której erozja jeszcze nie zniszczyła. Pojawia się on na głębokości około 5 – 10 m od powierzchni w kilku zwartych obszarach, a więc w północno i południowo – wschodniej części opracowanego terenu, w północno – zachodniej np. w części osiedla przy ulicy Bytowskiej oraz w rejonie południowo-zachodnim. Wody tego poziomu często znajdują się pod ciśnieniem, to też głębokości do wody w pomierzonych 27 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ studniach są znacznie mniejsze od miąższości warstwy suchej, poza tym wody te wykazują znaczne amplitudy i w okresach suchych może w studniach ich brakować. Poziom tych wód nie stanowi trudności przy zabudowie. drugi poziom tych wód przecięty jest przez rynny lub doliny. Poziom ten, bogaty w wodę, daje liczne wypływy na zboczach rynny Strugi Jarcewskiej w postaci licznych młak i wysięków, występuje także w poziomie lub poniżej poziomu dna doliny cieku o nieznanej nazwie w zachodniej części omawianego terenu. Generalnie biorąc poziom ten występuje na wysoczyźnie na głębokości poniżej 10m od powierzchni, w strefach wychodni jego panują niekorzystne warunki dla zabudowy, obniżenie jego jest niewskazane, gdyż mogłoby spowodować nadmierne odprowadzenie wody z wysoczyzny. b. Wody podziemne występujące w utworach piaszczystych na podłożu gliniastym. Wyróżnia się dwie odmiany tych wód: wody w utworach piaszczystych na wysoczyźnie, które nie posiadają bezpośredniego związku z siecią wód stale płynących. Pojawiają się one w północnej części opracowanego obszaru w dolinie wód roztopowych, która przecina rynnę Strugi Jarcewskiej. Dolina ta wypełniona jest serią piasków o nieznanej /nieprzewierconej/ miąższości. Głębokość zalegania tych wód na wschód od rynny jest większa niż 4 m i raczej nie wpływa ujemnie na możliwość zabudowy, natomiast na zachód od rynny głębokości ich maleją, na co wskazują hydroizobaty. Wody te szybko reagują na zwiększone opady i w okresach wilgotnych mogą płycej zalegać, niż to stwierdziły wiercenia. Ponadto ze względu na zaleganie w dolinie są one zasilane wodami powierzchniowymi spływającymi z terenów wyżej leżących, zbudowanych z gliny. 28 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ wody występujące w utworach piaszczystych, w dnach płytkich dolin i rynien o charakterze płytkich wód gruntowych i wierzchówkowych, niewysychających, posiadających związek z ciekami płynącymi stale. Zasilane są one dodatkowo przez wypływające wody międzyglinowe zwłaszcza drugiego poziomu oraz przez spływające wody powierzchniowe z wyżej położonych terenów. Charakteryzują się znaczną amplitudą zwierciadła wody. Występują w południowo – zachodniej części opracowanego obszaru. c. Wody wierzchówkowe. Przypuszczalne występowanie ich zaznaczono na mapie, nie wyklucza się jednak, że mogą one pojawiać się i w innych rejonach. Posiadają znaczne amplitudy wahań do wystąpienia nawet na powierzchnię /obniżenia bezodpływowe/. W okresach suchych znaczna ich część wysycha. Obszar ich występowania jest niekorzystny dla zabudowy, ale tam, gdzie zasobność ich jest niewielka a jednocześnie sprzyjający charakter rzeźby, mogą być drogą melioracji odprowadzone. Charakterystykę stosunków wodnych na terenie miasta Chojnice obrazuje mapa nr 7 (w załączeniu). 2.2.4 Walory przyrodnicze i krajobrazowe Biorąc pod uwagę walory przyrodnicze i krajobrazowe okolic można stwierdzić, że miasto Chojnice leży w jednym z najbardziej atrakcyjnych rejonów Polski (bliskość Borów Tucholskich, Jeziora Charzykowskiego, Parku Narodowego „Bory Tucholskie”, parków krajobrazowych – Zaborskiego, Tucholskiego, Wdzydzkiego i Wdeckiego). Do podstawowych komponentów środowiskowych miasta Chojnice należy zieleń. Na terenie miasta jest około 74 ha terenów zielonych, z tego: 29 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ parki spacerowo – wypoczynkowe zajmują 17,2 ha Park 1000-lecia – teren o powierzchni 15 ha położony centralnie w planie miasta, otoczony zabudową jednorodzinną. Skład gatunkowy drzewostanu to głównie topole i wierzby. Skład gatunkowy drzewostanu parku jest stosunkowo ubogi, ponieważ w kompozycji przestrzennej dominują przede wszystkim nasadzenia topoli ,wierzb, lip oraz kasztanowców. Pojedynczo występują klony, buki i jarzębie a z drzew iglastych modrzew. Żywopłoty zbudowane są z krzewów berberysu i śliwy ałyczy. Drzewostan występujący w parku jest stosunkowo młody, jego wiek ocenia się na około 45 – 50 lat. Wzgórze Ewangelickie – park o powierzchni 2,20 ha położony przy ul. Gdańskiej i ul. Świętopełka. Drzewa występujące na terenie parku to starodrzew, pod względem gatunkowym to głównie klon i lipa. W roku 2000 nastąpiła przebudowa alejek w parku, utwardzenie ich kostką betonową wraz z ustawieniem obrzeży. zieleńce – 28 ha zieleń uliczna – 6,4 ha zieleń osiedlowa – 21,6ha Ponadto w granicach administracyjnych miasta zlokalizowany jest Lasek Miejski o powierzchni 48,99 ha. Z uwagi na jego bliskie położenie od centrum miasta i walory krajobrazowe jest miejscem spacerów i wypoczynku mieszkańców miasta. 6,1% powierzchni Lasku zajmuje bór mieszany świeży, 13,6% powierzchni zajmuje las mieszany świeżyprzede wszystkim są to drzewostany sosnowe z domieszką dębu i świerku. W podszycie występuje dąb, jarzębina, akacja, buk, jawor i grab. 30 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Las świeży zajmuje największą powierzchnię (77,9%) i jest dominującym typem siedliskowym. Występują tu w większości drzewostany mieszane z dominującym udziałem sosny, świerka, dębu, buka, modrzewia i brzozy. 2,4% powierzchni Lasku zajmuje las wilgotny, w skład którego wchodzi drzewostan olszy szarej , czarnej i wiązu. Formy ochrony przyrody W Polsce, z mocy ustawy o ochronie przyrody6 poddanie pod ochronę następuje przez: tworzenie parków narodowych (PN), uznawanie za rezerwaty przyrody (R), tworzenie parków krajobrazowych (PK), wyznaczanie obszarów chronionego krajobrazu (OCHK), wprowadzanie ochrony gatunkowej roślin i zwierząt, wprowadzanie ochrony indywidualnej w drodze uznania za: 6 o pomnik przyrody, o stanowisko dokumentacyjne, o użytki ekologiczne, o zespoły przyrodniczo – krajobrazowe Ustawa z 16 kwietnia 2004r o ochronie przyrody (tekst jednolty: Dz. U z 2004 r., Nr 92, poz. 880) 31 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Do form ochrony przyrody określonych tą ustawą, które występują w Chojnicach należą: strefa ochronna Parku Narodowego „Bory Tucholskie” oraz pomniki przyrody. Strefa ochronna Parku Narodowego „Bory Tucholskie”: Parki narodowe zgodnie z obowiązującą Ustawą o ochronie przyrody, zajmują szczególne miejsce w całym systemie obszarów chronionych. Występują tu wartości przyrodnicze o najwyższej randze, gdzie ochronie podlega całość przyrody oraz swoiste cechy krajobrazu, a wszelkie działania są podporządkowane ochronie. Wszystkie parki narodowe oprócz funkcji ochronnej spełniają także funkcje: naukową, edukacyjną i turystyczną (w zakresie udostępniania parków do zwiedzania). Dnia 14 maja 1996 roku na mocy rozporządzenia Rady Ministrów (Dz. U. Nr 64, poz. 305) powołano Park Narodowy „Bory Tucholskie”. Rozporządzenie to zostało następnie zmienione rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 14 czerwca 1999 r. (Dz. U. Nr 53, poz. 555). Powierzchnia Parku, jaką obecnie zajmuje wynosi 4.798,23 ha, a jego otulina 12980,52 ha. Park znajduje się w granicach województwa pomorskiego, powiatu Chojnickiego, gminy Chojnice i Brusy. Na terenie Gminy Miejskiej Chojnice otulina Parku obejmuje jej skrajnie północnozachodnią część i biegnie w rejonie drogi powiatowej w kierunku miejscowości Charzykowy. W jej granicach znajdują się tereny będące własnością Gminy Miejskiej Chojnice, Pracowniczy Ogród Działkowy „Metalowiec” oraz część gruntów prywatnych. 32 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Pomniki przyrody Do pozostałych form ochrony przyrody występujących na terenie miasta Chojnice należą pomniki przyrody. Ich szczegółowy wykaz przedstawia tabela nr 5. tab. 5 Wykaz pomników przyrody w mieście Chojnice Nr rejestru 1217 926 927 928 Obwód Rodzaj Gatunek 1 Gatunek 1 drzewo drzewo drzewo drzewo lipa drobnolistna dąb szypułkowy buk zwyczajny lipa drobnolistna Gatunek 2 Obwód Gatunek 2 Gatunek 3 Obwód Gatunek 3 Gatunek 4 Obwód Gatu- Ilość nek 4 Data powołania Zarządzający wł.SP, pod 2,80 0,00 0,00 0,00 1 26.10.1993 zarządem LO w Chojnicach wł.komunalna 2,90 0,00 0,00 0,00 1 01.07.1991 ,zarząd UM w Chojnicach wł.komunalna 3,42 0,00 0,00 0,00 1 01.07.1991 ,zarząd UM w Chojnicach wł.komunalna 3,70 0,00 0,00 0,00 1 01.07.1991 ,zarząd UM w Chojnicach wł.SP.pod 929 drzewo olsza czarna 3,21 0,00 0,00 0,00 1 01.07.1991 zarządem ZDZ w Zamartem 997 grupa dąb drzew szypułkowy dąb 3,46 szypu lipa dąb 3,42 łkowy szypu 3,30 łkowy drobn olistn wł.komunalna 3,25 6 22.07.1992 Chojnicach a źródło 998 wł.komunalna Św.Mak 0,00 symilia 0,00 0,00 0,00 1 22.07.1992 grupa drzew ,zarząd UM w Chojnicach na 999 ,zarząd UM w wierz wierzba biała 4,15 ba biała wł.komunalna wierz 3,17 ba biała 3,00 0,00 3 22.07.1992 ,zarząd UM w Chojnicach Walory środowiska przyrodniczego i kulturowego miasta Chojnice przedstawia mapa nr 8 (w załączeniu). 33 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ 3. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA GMINY MIEJSKIEJ CHOJNICE 3.1 Gospodarka wodno – ściekowa Zaopatrzenie w wodę Chojnice dysponują czterema ujęciami wody ze studni wierconych: o ujęcie wody Funka; o ujęcie wody Plac Piastowski; o ujęcie wody ulica Lipowa; o ujęcie wody ulica Żwirki i Wigury. Do roku 1976 źródłem zaopatrzenia miasta Chojnice w wodę była jedna studnia eksploatowana do dzisiaj znajdująca się na Placu Piastowskim o wydajności 80 m3/h, co stanowiło ok. 20 – 25% zapotrzebowania, dlatego też uzupełnieniem istniejących wówczas potrzeb był zakup wody z powierzchniowego ujęcia z Jeziora Charzykowskiego w Charzykowych, będącego własnością Polskich Kolei Państwowych. Wybudowana w tym celu przepompownia wody w Karolowie z przejmowała przebiegającego obok potrzebną przewodu aktualnie ilość magistralnego wody ujęcia w Charzykowych do wieży ciśnień na dworcu kolejowym w Chojnicach i za pomocą pomp poziomych tłoczyła wodę do sieci miejskiej. Ponieważ woda ta nie spełniała w pełni nawet ówczesnych bardzo niedoskonałych norm jakościowych, ponadto była bardzo niesmaczna co pogarszało jeszcze jej intensywne chlorowanie, a brak odpowiedniej oczyszczalni ścieków w Chojnicach powodował coraz większe zanieczyszczenie Jeziora Charzykowskiego co przy braku odpowiedniej stacji uzdatniania wody przy ujęciu kolejowym czyniło wodę coraz gorsza, zapadła decyzja o konieczności budowy nowego głębinowego ujęcia wody dla Chojnic, z uwagi na zbadane duże ilości zasobów wodnych w czwartorzędowej warstwie wodonośnej wzdłuż Jeziora Charzykowskiego w Funce tam 34 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ postanowiono zlokalizować nowe ujęcie wraz ze stacja uzdatniania wody. W roku 1973 rozpoczęto budowę ujęcia (4 studnie o łącznej wydajności 312 m3/h), przewodu magistralnego długości 7,2 km do Karolewa oraz modernizacje przepompowni wody wraz z budową zbiornika wody czystej o pojemności 2000 m3 w Karolowie. Wiosna 1976 roku w/w obiekty po rozruchu technologicznym i eliminowaniu licznych usterek zostały przekazane do eksploatacji Wojewódzkiemu Przedsiębiorstwu Wodociągów i Kanalizacji w Bydgoszczy, którego częścią były wówczas wodociągi chojnickie jako Zakład Produkcyjny Nr 2 i od tego czasu w sieci wodociągowej miasta Chojnice płynie tylko woda z głębinowych zasobów wodonośnych. wodonośnych latach 80-tych rozbudowano ujęcie i stacje uzdatniania wody na Placu piastowskim, odwiercono dalszych pięć studni w Funce i wybudowano dwa ujęcia na ulicy Lipowej i ulicy Żwirki i Wigury, gdzie na potrzeby stacji uzdatniania wody adoptowano istniejące budynki po zlikwidowanych hydroforniach osiedlowych. W latach 90-tych na ujęciach wody w Funce i na Placu Piastowskim celem zmniejszenia niekorzystnego wysokiego ciśnienia wody w przewodach technologicznych, aeratorach i filtrach ciśnieniowych za stacjami uzdatniania wybudowano pompownie wody II stopnia, co pozwoliło zmniejszyć pompy głębinowe w studniach i przy większej sprawności pomp poziomych II stopnia dało kilkunastoprocentowy efekt oszczędności zużycia energii elektrycznej, który jeszcze minimalnie się zwiększył po wyposażeniu pompowni wody w Funce, na Placu Piastowskim i w Karolowie w systemy automatycznego sterowania pompami poprzez regulatory ciśnienia, przepływomierze elektromagnetyczne i przetwornice prądu zasilającego pompy. W roku 2000 Miejskie Wodociągi Sp. z o.o. w Chojnicach postanowiły bardziej zautomatyzować technologie produkcji i uzdatniania wody i w tym celu 35 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ ogłoszony został przetarg na opracowanie i wykonanie systemu wizualizacji i sterowania dla obiektów ujęć, stacji uzdatniania i przepompowni wody. Realizacja zadania podzielona została na trzy etapy, gdzie I-szy obejmował m. in. Wykonanie łączności radiowej między obiektami oraz wizualizacje wszystkich pompowni łącznie z elektronicznym zabezpieczeniem antywłamaniowym na pompowniach i ujęciach wody (studnie i stacje uzdatniania) ul. Lipowa oraz ul. Żwirki i Wigury. II-gi etap obejmował uruchomienie wizualizacji i sterowania łącznie z elektronicznym zabezpieczeniem antywłamaniowym studni głębinowych na ujęciach wody w Funce i na Placu Piastowskim. Dwa pierwsze zadania zostały już wykonane natomiast rozpoczęta została realizacja III-go etapu, która obejmuje uruchomienie wizualizacji i sterowania stacji uzdatniania wody na ujęciach w Funce i Placu Piastowskim. Po zakończeniu III-go etapu obsługa kluczowych obiektów i urządzeń działu produkcji wody będzie się ograniczała do kontroli i nadzoru oraz prac konserwacyjnych i remontowych. W trakcie realizacji systemu wizualizacji i sterowania nie zapomniano też o ciągłej poprawie jakości produkowanej wody. Ponieważ bardzo zwiększyły się wymagania jakościowe wody na stacji uzdatniania w Funce w roku 2001, a na Placu Piastowskim w 2003 wprowadziły Miejskie Wodociągi Sp. z o.o. systemy podwójnej filtracji co pozwoliło sprostać tym wymaganiom w całym ich zakresie. Można zatem użyć stwierdzenia, że woda podawana do sieci miejskiej miasta Chojnice jest produktem wysokiej jakości, czego dodatkowym potwierdzeniem jest poniższe zestawienie badań wody. Wyniki badań wody podawanej do sieci obrazują tabele nr 6 i 7. 36 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ tab. 6 Badania fizykochemiczne wody Najwyższa wartość Nazwa Jednostka oznaczenia miary 1 Mętność mg/l 0 do 1 1 2 Barwa mg/l 5 do 7 15 3 Zapach mg/l akceptowalny akceptowalny 4 Odczyn (pH) mg/l 7,2 – 7,6 6,5 – 9,5 5 Żelazo (Fe) mg/l 0,02 – 0,05 0,2 6 Chlorki (Cl) mg/l 5 – 11 250 7 Amoniak (NH4) mg/l 0,04 – 0,08 1,5 8 Azotyny (NO2) mg/l 0,007 0,1 9 Azotany (NO3) mg/l 0,04 – 0,48 50 10 Utlenialność (O2) mg/l 1,3 – 3,3 11 Mangan (Mn) mg/l 0,0 - 0,05 0,05 mg/l 234 – 288 60 – 500 mg/l 13 – 25 50 Lp. 12 13 Twardość (CaCO3) Magnez (Mg) Wyniki badań dopuszczalna 37 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ tab. 2 Badania bakteriologiczne wody Lp. 1 Nazwa oznaczenia Ogólna liczba bakterii w 220C w 1 ml wody po 72 h. Wyniki badań Najwyższa wartość dopuszczalna 0–1 100 0–1 20 0 0 0 0 0 0 Ogólna liczba bakterii w 370C w 2 1 ml wody po 24 h Liczba Escherichia coli lub 3 liczba bakterii grupy coli typ kałowy (termotolerancyjne) w 100 ml wody 4 5 Liczba bakterii grupy coli w 100 ml wody Liczba paciorkowców kałowych w 100 ml wody Ujęcie wody Funka Jest to podstawowe źródło zaopatrzenia w wodę Miasta Chojnice. Woda ujmowana jest z 9 studni głębinowych o łącznej dopuszczalnej wydajności 410 m3/h w miesiącach maj – sierpień oraz 330 m3/h w okresie wrzesień – kwiecień. Osiem studni ujmuje wodę z warstw wodonośnych czwartorzędowych, czwartorzędowych ich głębokość wynosi w granicach 40 – 50 m natomiast zafiltrowana jest w trzeciorzędzie przy głębokości odwiertu 190 m. Wydajność studni czwartorzędowych jest zróżnicowana w granicach 57 do 95 m3/h natomiast trzeciorzędowej wynosi 30 m3/h. Woda ze studni pompowana jest pompami głębinowymi poprzez przewody technologiczne do stacji uzdatniania, gdzie poddawana jest procesowi napowietrzania w areatorach zamkniętych za pomocą sprężonego powietrza oraz dwustopniowej filtracji w stalowych filtrach ciśnieniowych między którymi 38 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ zostaje napowietrzona celem skuteczniejszego wytrącenia związków manganu w w pierwszym. drugim filtrze Żelazo i po uprzednim mangan są pozbyciu podstawowymi się żelaza związkami wytrącanymi w procesie filtracji, ponieważ zawartość innych składników fizykochemicznych wodzie surowej spełnia wymagania jakim powinna odpowiadać woda przeznaczona do spożycia przez ludzi, zgodnie z Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 19 listopada 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Po procesie filtracji woda spełnia wszystkie wymagania fizykochemiczne oraz mikrobiologiczne wynikające z w/w rozporządzenia i dlatego z pominięciem procesu dezynfekcji (istnieje w pełni sprawna chlorownia na podchloryn sodu, która uruchamiana zostaje tylko w razie potrzeby na polecenie Powiatowej Stacji Sanitarno – Epidemiologicznej), kierowana jest na pompownię II stopnia, gdzie układem pomp poziomych tłoczona jest przewodem magistralnym do oddalonego o 7200 metrów zbiornika wody czystej w Karolowie skąd pompami poziomymi III stopnia tłoczona jest do sieci miejskiej. Spełnienie w pełni wymagań fizykochemicznych wody uzdatnionej z uwagi na wielkość powierzchni filtracyjnej filtrów gwarantowane jest dla produkcji ok. 300 m3/h (7200 m3/d), co przy średnim zapotrzebowaniu miasta w wodę na poziomie niewiele ponad 5000 m3/d jest zupełnie wystarczające. Ujęcie wody Plac Piastowski Jest to ujęcie rezerwowe i uzupełniające. Woda ujmowana jest z trzech studni głębinowych o głębokości ok. 120 m każda, zafiltrowanych w warstwach czwartorzędowych. Dopuszczalna wydajność ujęcia wynosi 170 m3/h w czasie od 1 kwietnia do 31 sierpnia oraz 140 m3/h od 1 września do 31 marca, jednak podobnie jak w Funce z uwagi na ograniczoną powierzchnię filtracyjna filtrów, ażeby spełnić wszelkie 39 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ wymagania fizykochemiczne i mikrobiologiczne wynikające z rozporządzenia produkcja, wody nie przekracza 120 m3/h. proces technologiczny produkcji i uzdatniania wody jest taki sam jak w Funce z tą różnicą, że pompy poziome II stopnia tłoczą wodę do sieci miejskiej. Woda z tego ujęcia również nie wymaga chlorowania, a istniejąca chlorownia jest tylko koniecznym zabezpieczeniem na wypadek jakiegokolwiek skażenia wody. Ujęcie wody ulica Lipowa Jest to ujęcie rezerwowe o dopuszczalnej wydajności 42 m3/h – jedna studnia o głębokości ok. 120 m z filtrem w czwartorzędzie. Ze studni woda tłoczona jest pompą głębinową do stacji uzdatniania, gdzie po napowietrzeniu w aeratorze i filtracji w zamkniętych filtrach ciśnieniowych żwirowych pompowana jest dalej pompą głębinową do sieci miejskiej. Z uwagi, że jest to ujecie rezerwowe w praktyce w warunkach pokojowych nie podające wody do sieci miejskiej, stacja uzdatniania posiada filtrację jednostopniową zapewniającą wytrącenie w wystarczającym zakresie tylko związków żelaza, natomiast mangan pozostaje na poziomie ok. 0,1 mg/l (w wodzie surowej ponad 0,2 mg/l). Pozostałe wymagania fizykochemiczne i mikrobiologiczne zostają spełnione. Istniejące urządzenia do dezynfekcji wody spełniają podobnie jak na innych w/w obiektach tylko role prewencyjną. Ujęcie wody ulica Żwirki i Wigury Jest to również ujęcie rezerwowe o dopuszczalnej wydajności 45m3/h – jedna studnia o głębokości ok. 120 m z filtrem w warstwie czwartorzędowej. Proces technologiczny produkcji wody i wynikające z niego efekty są takie same jak w przypadku ul. Lipowej. Kanalizacja sanitarna i oczyszczanie ścieków 40 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Z miasta przez całe dziesięciolecia ścieki odprowadzane były poprzez niewielka, wyposażoną w kratę ręczną i prymitywne osadniki poziome podczyszczanie. Pracowała ona borykając się z ogromnymi problemami zarówno technicznymi jak i technologicznymi, nie dając praktycznie żadnych efektów. A już na pewno nie chroniła w wystarczający sposób odbiorników ścieków tj. Strugi Jarcewskiej i Jeziora Charzykowskiego w szczególności. Taki stan rzeczy miał miejsce aż do 1990 roku. Obecnie Chojnice szczycą się zmodernizowana w latach 1999 – 2001 dającą bardzo dobre wyniki oczyszczalnia ścieków, spełniającą wymogi obecnego pozwolenia wodno – prawnego, nie odbiegającego już od norm europejskich. Chojnicka oczyszczalnia ścieków położona jest w odległości 1 km od centrum miasta, na Igłach. Miejsce lokalizacji odgrywa znacząca role pod względem ekonomicznym. Bezpośrednim odbiornikiem ścieków jest Struga Jarcewska, pośrednim natomiast Jezioro Charzykowskie i przepływająca przez nie rzeka Brda. Struga Jarcewska jest niewielkim ciekiem odwadniającym północną część Wysoczyzny Krajeńskiej, między Chojnicami i Jeziorem Charzykowskim. Posiada swoje źródła w rejonie miasta, a ujście w południowo – wschodniej części Jeziora Charzykowskiego. Powierzchnia zlewni wynosi 54 km2, a długość całkowita cieku 14 km. Już w 1971 r. ustanowiono normy, wg których wody Strugi Jarcewskiej powinny odpowiadać na odcinku od Chojnic do jeziora Wagner III-ej, a poniżej tego jeziora II-ej klasie czystości wód powierzchniowych. Kilkudziesięcioletnie wprowadzenie nie oczyszczonych ścieków z terenu Chojnic zmieniło strugę w kanał ściekowy, a dolinę cieku, łącznie z misą jeziora Wagner wypełniło osadami ściekowymi, w różnym stopniu mineralizowanymi w wyniku czego życie biologiczne zostało całkowicie wyeliminowane. Jezioro Charzykowskie, największe z szeregu jezior 41 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ rynnowych górnego biegu rzeki Brdy posiada powierzchnię 1348 ha, długość jeziora wynosi 5,54 km i szerokość maksymalna 2,15 km. Maksymalna głębokość wynosi 30,5 m, a objętość 134927550 m3. Zgodnie z przepisami z 1971 r. wody tego jeziora powinny odpowiadać Iej klasie czystości. Przez lata następował jednak silny i systematyczny postęp eutrofizacji, czyli po prostu zarastanie jego wód. Obserwowano coraz intensywniejszy, wykluczający wręcz rekreacyjną funkcje jeziora, rozwój glonów, a proces fotosyntezy ograniczał się do warstwy przypowierzchniowej. W strefie przydennej panowały warunki beztlenowe. Spowodowana dużym dopływem związków biogennych (związki azotu i fosforu), żyzność wód jeziora przenosiła się na dalsze odcinki rzeki Brdy, a okresowe zakwity glonów powodowały nawet kłopoty na ujęciu wody dla miasta Bydgoszczy. Tak było do momentu wybudowania i uruchomienia w 1990 r. Miejskiej Oczyszczalni Ścieków w Chojnicach. Oczyszczalnia ścieków w Chojnicach jest oczyszczalnia mechaniczno – biologiczna, to znaczy, że główny proces oczyszczania ścieków składa się z dwóch zasadniczych etapów. Pierwszy etap to oczyszczanie mechaniczne, podczas którego eliminowane są ze ścieków większe zanieczyszczenia stałe pływające lub wleczone po dnie kanału doprowadzającego ścieki do oczyszczalni. Na tym etapie usuwane są również zawiesiny mineralne (głównie piasek) w procesie sedymentacji (grawitacyjnego opadania) oraz tłuszcze w procesie flotacji (wynoszenia ich na powierzchnię ścieku). Oczyszczanie mechaniczne umożliwia bezawaryjne działania kolejnych obiektów oczyszczalni oraz zmniejsza ładunek zanieczyszczeń dopływających do części biologicznej układu. Drugi etap – oczyszczanie biologiczne wykorzystuje procesy samooczyszczania, które zachodzą w wodach naturalnych, mogą zostać 42 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ zintensyfikowane przez stworzenie odpowiednich warunków dla mikroorganizmów prowadzących procesy rozkładu materii organicznej. Innymi słowy biologiczne oczyszczanie polega na wykorzystaniu przez bakterie związków organicznych i nieorganicznych nieorganicznych ściekach do zaspokojenia potrzeb życiowych. W chojnickiej oczyszczalni zastosowano proces osadu czynnego, który jest biologiczna, Wykorzystywana jest tlenową tu metodą metaboliczna oczyszczania reakcja ścieków. mikroorganizmów (bakterii), w wyniku której otrzymujemy wysoki stopień oczyszczania ścieków. Metoda ta nazywana jest drugim stopniem oczyszczania ścieków po oczyszczeniu mechanicznym. Tlenowy proces osadu czynnego jest najczęściej stosowanym procesem oczyszczania ścieków i ma za zadanie zmniejszenie stężenia nie opadających, rozpuszczonych i koloidalnych związków organicznych (związków węgla, powodujących zapotrzebowanie na tlen – BZT5) obecnych w ściekach o stężeniach BZT5 poniżej 1000 mgO2/litr. Osad czynny stosuje się również do usuwania azotu i fosforu (czyli pierwiastków biogennych). Mikroorganizmy, głównie bakterie, przetwarzają związki organiczne do końcowych produktów gazowych i wody. W wyniku tego procesu następuje przyrost masy mikroorganizmów w ilości 10 – 80% w stosunku do dopływającego ładunku BZT5 (w zależności od sposobu prowadzenia procesu). Aby proces biologicznego rozkładu związków organicznych nastąpił, trzeba do układu dostarczyć tlen, który jest niezbędny mikroorganizmom do życia a schemat tego procesu jest zgodny z następującą reakcją: Materia organiczna + tlen + substancje pożywkowe + mikroorganizmy nowe mikroorganizmy + dwutlenek węgla + woda + energia do życia 43 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ [BZT5 – biochemiczne zapotrzebowanie tlenu – standardowe oznaczenie ilości zanieczyszczeń organicznych w ściekach. Określa ilość tlenu potrzebną bakteriom do utlenienia (biologicznie rozkładalnych) związków organicznych w warunkach tlenowych w temperaturze 200C.] Oczyszczalnia obsługuje miasto Chojnice oraz kilka pobliskich miejscowości z gminy Chojnice. Przepustowość oczyszczalni: średnia 14000 m3/d, max 17000 m3/d. Średnia dobowa ilość ścieków obecnie dopływających do oczyszczalni nie przekracza 5500 m3. W okresie od listopada 1999 roku do listopada 2001 roku trwała modernizacja oczyszczalni ścieków w Chojnicach. Modernizacja oprócz technologii objęła oczywiście stronę techniczną, która pozwalała wyeliminować stare, energochłonne i kosztowne w eksploatacji urządzenia a jednym z najważniejszych zadań była budowa drugiego osadnika wtórnego. Cały proces modernizacji prowadzono na czynnej oczyszczalni, co niejednokrotnie powodowało nieuniknione zaburzenia procesu technologicznego. W wyniku modernizacji: 1. dobudowano drugi osadnik wtórny; 2. na bazie istniejących komór zbudowano reaktor wielofunkcyjny; 3. oczyszczalnia zyskała drugi, równoległy ciąg technologiczny; 4. wyeliminowano napowietrzanie powierzchniowe i zastosowano drobno pęcherzykowe; 5. zbudowano stanowisko dmuchaw; 6. piaskowniki wyposażono w separator piasku; 7. uwzględniono potrzebę zagospodarowania osadów i w tym celu zbudowano kompostownię; 8. zbudowano stacje sanitacji osadu; 9. wprowadzono system sterowania, automatyki i wizualizacji; 44 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ 10. zmodernizowano główna przepompownie ścieków poprzez wymianę pomp i krat; 11. wykonano nowy hermetyczny i zautomatyzowany punkt zlewni nieczystości płynnych; 12. zmodernizowano budynek socjalno – techniczny, część dróg i zieleni. Po modernizacji na oczyszczalni ścieków zastosowano proces biologicznego oczyszczania w oparciu o metodę osadu czynnego w warunkach przedłużonego technologicznego napowietrzania Bardenpho z modyfikacją według schematu Bernarda. Redukcja związków biogennych odbywa się na drodze biologicznej. Osad czynny stabilizowany jest tlenowo w wydzielonej komorze. Reaktor wielofunkcyjny dzieli się na dwa ciągi technologiczne z następującymi procesami: predenitryfikacją (generowanie LKT), defosfatacja (komora beztlenowa), denitryfikacją (komora niedotleniona) i nitryfikacja (komora tlenowa). Rozdział następuje w ścieków dwóch oczyszczonych osadnikach od wtórnych. osadu czynnego Osady ściekowe wyprodukowane w oczyszczalni poddawane są obróbce poprzez odwadnianie mechaniczne, sanitację i kompostowanie. Komposty zagospodarowuje się rolniczo. Proces technologiczny zastosowany w chojnickiej oczyszczalni gwarantuje osiąganie bardzo dobrych wyników zarówno w redukcji biogenów jak i pozostałych wskaźników zanieczyszczeń. W styczniu 2002 roku uzyskano pełen efekt ekologiczny i osiągnięto bardzo dobre wyniki redukcji zanieczyszczeń a w szczególności eliminacji biogenów na drodze biologicznej. Zawiesina ogólna – 6,8 g/m3 BZT5 – 6,0 g O2/m3 ChZT – 42,0 g O2/m3 Azot amonowy – 1,0 g N/m3 45 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Azot azotanowy – 6,5 g N/m3 Azot całkowity – 11,3 g N/m3 Fosfor ogólny – 0,2 g P/m3 Odczyn pH – 8,0 Oczyszczalnia ścieków w Chojnicach produkuje około 4000 m3 osadu w roku. Osady poddawane są mechanicznemu odwadnianiu przy pomocy wirówek dekantacyjnych, a następnie w całości procesowi higienizacji i kompostowania. Pierwszy etap higienizacji odbywa się bezpośrednio po odwirowaniu mechanicznym, poprzez wytworzenie środowiska o wysokim pH, (mieszanie z płynem dymnicowym węgla brunatnego), a następnie w procesie kompostowania na drodze reakcji biotermicznych (temp. 55 – 680C) przy udziale odpowiednich ilości masy organicznej i tlenu. kompostowania W wyniku osadów tak prowadzonego uzyskujemy materiał procesu stabilny o luźnej strukturze – przypominający wilgotną ziemie (około 50% wilgotności), o doskonałych wartościach nawozowych i strukturotwórczych, stymulujący kwasowość, życie w glebie i aktywność biologiczną. Badania wskazują brak zagrożenia pod względem zawartości metali ciężkich jak i ze względów sanitarnych. Należy nadmienić, że oczyszczalnia ścieków w Chojnicach posiada pozwolenie wodno – prawne na eksploatacje wydane przez Starostę Chojnickiego w dniu 11.01.2006 roku, pismo Os. 6223/45/37/05/06. Pozwolenia wodno – prawnego udzielono na czas określony, tj. do dnia 31.12.2016 roku. Ścieki oczyszczone odprowadzane mogą być do Strugi Jarcewskiej, położonej w zlewni Jeziora Charzykowskiego w ilości: Qmax = 17062 m3/d, i wód deszczowych z terenu miejskiej oczyszczalni w ilości: q = 233 dm3/s. Kanalizacja deszczowa 46 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Odbiornikiem wód opadowych z terenu miasta Chojnice jest rzeka Jarcewska Struga, przepływa ona przez miasto i uchodzi do jeziora Charzykowskiego, które to leży w zlewni rzeki Brdy stanowiącej główne źródło wody pitnej dla miasta Bydgoszczy. Na terenie miasta istnieje kanalizacja deszczowa, której pierwsze kolektory wybudowano w latach 1905 – 1906. Kanały wykonane są z różnego rodzaju materiałów (rury kamionkowe, betonowe, żeliwne, PCV). Część kanałów, szczególnie w obrębie starej zabudowy miejskiej, posiada zbyt małe średnice w stosunku do ilości aktualnie odprowadzanych wód opadowych i tym samym stają się podczas intensywnych opadów przeciążone. Są to kanały wybudowane w latach 1905 – 1960. Ze względu na ich wiek oraz panujące ostatnio warunki pogodowe kolektory te wymagają stałej kontroli i działania w zakresie utrzymania i zabezpieczenia ich drożności – co wiąże się ze znacznymi kosztami ponoszonymi przez gestora sieci a mianowicie miasto Chojnice. Sieć ta powstała w różnych okresach czasu, najczęściej realizowano cząstkowe rozwiązania, co spowodowało dosyć chaotyczny układ sieci kanalizacji deszczowej z niedopasowanymi do potrzeb przekrojami kanałów. Znaczącym faktem jest jeszcze to, iż ok. 50% miasta nadal nie posiada kanalizacji deszczowej. W takich wypadkach można zauważyć odprowadzenia wód opadowych do bezodpływowych niecek terenowych, co zgodnie z „Koncepcją oczyszczania ścieków deszczowych miasta Chojnice wraz z uporządkowaniem gospodarki wód deszczowych i ochrona terenów Parku Krajobrazowego Jeziora Charzykowskiego” – opracowaną w czerwcu 2003 r., należy traktować jako rozwiązania prowizoryczne i tymczasowe. Jednakże taka sytuacja związana jest z m.in. ukształtowaniem terenu oraz charakterystyczną zwartą zabudową, zwłaszcza w centrum miasta. 47 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Newralgicznym punktem sieci deszczowej jest bez wątpienia transport wód opadowych z części południowej miasta poprzez park 1000-lecia, tu odpływ wód wspomagany jest pompownią zlokalizowaną w tymże parku. W celu uporządkowania gospodarki wodami opadowymi została opracowana „Koncepcją…” należy ją jednak traktować jako swoisty punkt wyjścia, przygotowujący miasto do rozpoczęcia porządkowania całej infrastruktury dotyczącej właśnie wód opadowych. Istniejące sieci: wodociągową, sanitarną i deszczową obrazuje mapa nr 9 (w załączeniu). 3.2 Gospodarka odpadami Problematyka gospodarki odpadami komunalnymi na terenie Gminy Miejskiej Chojnice została opisana w odrębnym dokumencie „Plan gospodarki odpadami dla Gminy Miejskiej Chojnice na lata 2006 – 2009 z perspektywą na lata 2010 – 1014.” 3.3 Infrastruktura komunikacyjna7 Miasto Chojnice jest ważnym węzłem drogowym o znaczeniu ponadregionalnym. Układ komunikacji zewnętrznej tworzą: – droga krajowa nr 22: granica państwa – Kostrzyn – Człuchów – Chojnice – Starogard Gd., – droga wojewódzka nr 212: Osowo Lęborskie – Bytów – Chojnice – Zamarte, – droga wojewódzka nr 235: Korne – Chojnice, – droga wojewódzka nr 240: Chojnice – Tuchola – Świecie, 7 Projekt studium uwarunkowań kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Chojnice, 2006r 48 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ – droga powiatowa nr 05136: Chojniczki – Chojnice, – droga powiatowa nr 05138: Charzykowy – Karolewo, – droga powiatowa nr 05148: Chojnice – Duża Cerkwica, – droga powiatowa nr 05149: Chojnice – Pamiętowo. Ulice Kategorie ulic: ulice krajowe – są kontynuacją w mieście dróg krajowych: – przebieg drogi nr 22 tworzą ulice: Człuchowska, Sukienników i Gdańska, ulice wojewódzkie – są kontynuacją w mieście dróg wojewódzkich, stanowią ważne ciągi uliczne i są trasami komunikacji miejskiej. – przebieg drogi nr 212 tworzą ulice: 14 Lutego, Szeroka, Stefana Batorego i Bytowska, – kontynuacją drogi nr 235 jest ul. Kościerska, – drogę nr 240 wprowadza do miasta ul. Tucholska, – częściowo Plac Niepodległości, częściowo Plac Jagielloński, ulice powiatowe – stanowią ważne ciągi uliczne i są trasami komunikacji miejskiej. Ulice powiatowe to: Angowicka, Armii Ludowej, Stary Rynek, Al. Brzozowa, Ceynowy, Czynu Zbrojnego Kolejarzy, Derdowskiego, Dworcowa, Drzymały, Wł. Jagiełły, Kilińskiego, Kościuszki, Lichnowska, Młyńska, Mickiewicza, Młodzieżowa, Prochowa, Niemcewicza, Ogrodowa, Przemysłowa, Reymonta, Wicka Rogali, 31 Stycznia, Piłsudskiego, Mestwina, Myśliboja, S. Moniuszki, Małe Osady, A. Frycza Modrzewskiego, J. Świętopełka, Towarowa, Warszawska, Wysoka, Zielona, Żwirki i Wigury, Strzelecka, 49 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ ulice lokalne miejskie: Stefana Kardynała Wyszyńskiego, Asnyka, Bankowa, Bieszki, Boczna, Bolesława Chrobrego, Wł. Broniewskiego, Budowlanych, Cechowa, F. Chopina, M. CurieSkłodowskiej, Batalionów Chłopskich, Czarna Droga, Działkowa, Daleka, Dąbrowskiego, M. Dąbrowskiej, Długosza, Długa, P. Findera, A. Fredry, Filomatów Chojnickich, Gimnazjalna, Grunwaldzka, Grobelna, K. I. Gałczyńskiego, Grunowo, J. Heweliusza, Igielska, S. Jaracza, Jedności Robotniczej, Jeziorna, Jana Pawła II, Kaszubska, Koszarowa, Krótka, Kręta, Karnowskiego, Kochanowskiego, Konopnickiej, Kopernika, L. Kruczkowskiego, H. Kołłątaja, Kwiatowa, Krasickiego, Kasprowicza, Kraszewskiego, Kasztanowa, Z. Krasińskiego, S. Konarskiego, Królowej Jadwigi, Kazimierza Wielkiego, Kazimierza Jagiellończyka, J. Kasprzaka, Książąt Pomorskich, Leśna, J. Lelewela, Lipowa, Staroszkolna, S. Staszica, H. Sawickiej, L. Solskiego, Liściasta, Ludowa, Łanowa, Łużycka, S. Łukowicza, Matejki, A. Majkowskiego, Morozowa, Mieszka I, M. Nowotki, Nowe Miasto, Nad Dworcem, Z. Nałkowskiej, S. Okrzei, J. Orkana, Okrężna, E. Orzeszkowej, Obrońców Westerplatte, Obrońców Chojnic, Podmurna, Pocztowa, Podgórna, Podlesie, Pokoju Toruńskiego, Polna, Pietruszkowa, Świętego Piotra, Świętego Pawła, B. Prusa, I. Paderewskiego, 18 Pułku Ułanów, Pomorska, Przytorowa, Powstańców Wielkopolskich, M. Reja, M. Rodziewiczówny, Rzepakowa, Subisława, Sambora, Sędzickiego, Szewska, H. Sienkiewicza, Szpitalna, L. Staffa, Swarożyca, Śniadeckich, San Carlos, T. Tetmajera, L. Waryńskiego, Wojska Polskiego, Willowa, Zaborska, Zawiszy Czarnego, Zakładowa, Ducha Świętego, Wolszlegera, J. 50 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Rydzkowskiego, M. Szablewskiej, W. Sikorskiego, Armii Krajowej, Masztalerza, Karsińska, Chocińska, Borska, Czerska, Kartuska, Wielewska, Bruska, Truskawkowa, J. Słowackiego, Sportowa, J. Tuwima, Ustronna, S. Wyspiańskiego, Ottona Weilandta, Widokowa, G. Zapolskiej, Zygmunta Augusta, Parkowa, P. Gojawiczyńskiej, A. Makowskiego, Cz. Wycecha, Sobierajczyka, 3 Maja, Jarzębinowa, Modrzewiowa, Jesionowa, Dębowa, Daglezjowa, Orzechowa, Wiśniowa, Morelowa, Jabłoniowa, Malinowa, Spółdzielcza, Skrajna, Targowa, J. Wybickiego, Żeromskiego, Poziomkowa, Wodna, Wróblewskiego, Brzoskwiniowa, Al. Bayeux, Zamieście, Agrestowa, Spichrzowa, S. Porzeczkowa, częściowo Plac Niepodległości, Plac Świętego Jerzego, Plac Piastowski, częściowo Plac Jagielloński i Plac Kościelny. Ruch drogowy Wzrost motoryzacji ma bezpośredni wpływ na wzrost ruchu drogowego na wszystkich rodzajach ulic, a więc krajowych, wojewódzkich i lokalnych miejskich, w szczególności jednak na drogach krajowych i wojewódzkich – głównie tych, które stanowią kontynuację dróg wojewódzkich. Analiza ruchu jest możliwa jednak tylko na drogach krajowych, na których w pięcioletnich odstępach czasowych dokonuje się średniego dobowego pomiaru ruchu. Stacje paliw Na terenie miasta zlokalizowanych jest osiem stacji paliw: – w pobliżu skrzyżowania ul. Bytowskiej z ul. Leśną, – w rejonie skrzyżowania ul. Gdańskiej i Kasztanowej, 51 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ – w pobliżu skrzyżowania ul. Człuchowskiej z ul. Kardynała Stefana Wyszyńskiego, – w pobliżu skrzyżowania ul. Gdańskiej z ul. Czerską, – w rejonie skrzyżowania ul. Człuchowskiej z ul. Szeroką, – w rejonie skrzyżowania ul. Drzymały z ul. Łanową, – na terenie bazy MZK przy ul. Angowickiej, – w sąsiedztwie cmentarza komunalnego przy ul. Kościerskiej. Stacje diagnostyczne obsługi pojazdów samochodowych W mieście znajdują się cztery takie stacje zlokalizowane w rejonie skrzyżowania ul. Gdańskiej z ul. J. Matejki, ul. Kościerskiej w rejonie skrzyżowania z ul. Gdańską oraz na wysokości cmentarza komunalnego jak również na terenie bazy MZK. Parkingi W chwili obecnej Chojnice posiadają 6 parkingów ogólnomiejskich zlokalizowanych w: – rejonie skrzyżowania ul. Sukienników i Bankowej, – Plac Jagielloński, – rejonie skrzyżowania ul. Młodzieżowej i Kościerskiej, – Plac Piastowski, – przy cmentarzu komunalnym, – rejonie skrzyżowania ul. Kościerskiej i Ks. Pomorskich Komunikacja zbiorowa Miasto Chojnice obsługiwane jest przez miejską komunikację autobusową, której trasy wiodą ulicami: Człuchowską, Sukienników, Gdańską, Bytowską, Batorego, Szeroką, 14 Lutego, Kościerską, Tucholską, W. Morozowa, Strzelecką, Niemcewicza, 31 Stycznia, W. 52 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Reymonta, Zieloną, H. Derdowskiego, F. Ceynowy, Młodzieżową, Obrońców Chojnic, Książąt Pomorskich, Jana Pawła II, Towarową, Lichnowską, Dworcową, Świętopełka, Marszałka Warszawską, M. J. Piłsudskiego, Drzymały, Swarożyca, Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Brzozową, Armii Ludowej, Wojska Polskiego, Czynu Zbrojnego Kolejarzy. Koleje W Chojnicach zbiega się pięć niżej wymienionych linii kolejowych, co czyni miasto ważnym węzłem o znaczeniu ponadregionalnym: – linia I rzędu jednotorowa, niezelektryfikowana – znaczenia między – regionalnego Piła – Chojnice – Tczew, – linia I rzędu Runowo Pomorskie – Szczecinek – Chojnice, dwutorowa niezelektryfikowana, znaczenia regionalnego, – linia I rzędu jednotorowa, niezelektryfikowana, znaczenia regionalnego Chojnice – Laskowice – Grudziądz – Działdowo, – linia II rzędu jednotorowa, niezelektryfikowana Chojnice – Lipusz – Kościerzyna, – linia II rzędu Chojnice – Nakło – Gniezno, niezelektryfikowana, jednotorowa. Infrastrukturę komunikacyjną miasta Chojnice przedstawia mapa nr 10 (w załączeniu). 53 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ 3.4 Zaopatrzenie w ciepło8 Zaopatrzenie w energię elektryczną Na terenie miasta nie ma źródeł wytwarzania energii elektrycznej. Cała energia dostarczana jest z zewnątrz liniami wysokich napięć. Źródłem zasilania miasta w energię elektryczną są dwa główne punkty zasilania 110/15 kV: GPZ nr 1 „Kościerska” o mocy zainstalowanej 2 * 16 MVA, zlokalizowany w północnej części miasta przy ul. Kościerskiej, GPZ nr 2 „Przemysłowa” o mocy zainstalowanej 2 * 16 MVA, zlokalizowany w dzielnicy przemysłowej miasta. W obu punktach zasilania istnieje możliwość wymiany transformatorów na jednostki 2 * 25 MVA. Ponadto na terenie miasta Chojnice dystrybutorem energii jest PKP Energetyka Sp. z o.o. Zakład Kujawski w Bydgoszczy dysponujący własną siecią elektroenergetyczną wraz z stacjami transformatoroworozdzielczymi 15/0,4 kV – tabela nr 8. tab. 8 Stacje elektroenergetyczne PKP Energetyka Sp. z o.o. Zakład Kujawski w Bydgoszczy Moc transformatorów Ilość transformatorów Stopień wykorzystania (kVA) (szt.) (%) 2-9-01 160 2 49 2-9-02 160 2 50 2-9-03 315 1 50 250 1 160 1 100 1 Nr stacji 2-9-04 8 49 Projekt studium uwarunkowań kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Chojnice, 2006r 54 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Linie wysokich napięć Główne Punkty Zasilania 110/15 kV zlokalizowane na terenie miasta pracują w pierścieniu i zasilane są następującymi liniami wysokich napięć 110 kV: GPZ nr 1 z kierunku Tucholi i GPZ nr 2. Z tego GPZ wyprowadzona jest również energia w kierunku GPZ w Brusach i GPZ w Człuchowie. GPZ nr 2 z kierunku Sępólna i GPZ nr 1. Linie wysokiego napięcia 110 kV wprowadzają duże ograniczenia dostępności terenów położonych w pobliżu przebiegu linii. Prowadzone są one na słupach stalowo-kratowych. Dla linii 110 kV obowiązuje 35 metrowy pas powierzchni terenu ograniczony dla zabudowy. Linie te nie powinny się również krzyżować z budynkami mieszkalnymi, przemysłowymi i gospodarczymi, w których mogą stale przebywać ludzie. Stacje transformatorowe Ogółem na terenie miasta zlokalizowane zostały 86 stacje transformatorowe murowane parterowe, kontenerowe i słupowe typu MSTt, MSTw, Muw, STM, STSa i ŻH. Łączna moc zainstalowanych transformatorów w tych stacjach wynosi ok. 27000 kVA. Na podstawie gabarytów stacji transformatorowych istnieje możliwość ustawienia w tych stacjach transformatorów o łącznej mocy ok. 43000 kVA. Na terenie miasta zlokalizowanych jest również 24 stacji transformatorowych abonenckich, tj. nie będących własnością energetyki. Są to stacje zlokalizowane głównie w małych zakładach przemysłowych i spółdzielniach takich jak: piekarnia, Zakład Mleczarski, 55 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Spółdzielnia Pracy, Mostostal, Zremb, Seko, Projprzem, Polipol, Ginter, Skiba, DRO – BET. Sieć średniego napięcia Sieć średniego napięcia w przeważającej większości wykonana została jako sieć kablowa. Skoncentrowana jest ona głównie w centrum miasta oraz na terenach o zwartej zabudowie. Na pozostałych obszarach sieć średniego napięcia jest siecią napowietrzną. Z GPZ 110/15 kV nr 1 przy ul. Kościerskiej wyprowadzonych zostało ogółem 10 linii 15 kV, w tym 8 linii kablowych w kierunku miasta i 4 linie kablowo-napowietrzne terenowe w kierunku Człuchowa, Miastka, Brus i Charzykowych. Z GPZ 110/15 kV nr 2 przy ul. Przemysłowej wyprowadzonych zostało ogółem 16 linii 15 kV, w tym 3 linie w kierunku miasta, 5 linii na tereny przemysłowe, zlokalizowane we wschodniej części miasta i 8 linii terenowych, wyprowadzających moc w kierunku Tucholi, Brus, Czerska, Charzyków, Nieżychowic, Kamienia Kraj., Sępolna Kraj. i Lichnów. Linie napowietrzne wykonane są z przewodów stalowo – aluminiowych o przekrojach 35 mm2 i 70 mm2, natomiast linie kablowe o przekrojach 70 mm2, 120 mm2 i 240 mm2. 56 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ tab. 9 Realizacja sieci elektroenergetycznych w latach 1998 – 2004 lp. rok Ulica YAKY YAKY YAKY YAKY YAKY YAKY YAKY 4x10 4x35 4x50 4x70 4x95 4x120 4x240 25,00 693,00 76,00 45,00 6,00 12801,00 398,00 1 1998 ul. Wiśniowa 32,00 1604,00 2 1999 ul. Jabłoniowa 482,00 410,00 3 2000 4 2000 5 2001 6 2001 7 2002 Stary Rynek 8 2002 ul. Szpitalna 9 2002 Fontanna 10 2002 ul. Kościuszki 11 2004 12 2004 ul. Orzechowa 823,00 13 2004 ul. Podlesie 313,00 ODJ 86,00 Słoneczne ul. 6,00 25,00 Młodzieżowa 6805,00 132,00 ODJ 76,00 Słoneczne 1155,00 ODJ 215,00 Słoneczne 90,00 45,00 100,00 38,00 65,00 3,00 234,00 ul. 945,00 Brzoskwiniowa RAZEM [m]: 360,00 14044,00 Zużycie energii elektrycznej Ogólne zapotrzebowanie na moc elektryczną odbiorców zlokalizowanych na obszarze miasta Chojnice wynosi w granicach 13,0 13,5 MW. W stacjach transformatorowych zainstalowanych jest ok. 29 MW, natomiast wykorzystanie zainstalowanej mocy w stacjach wynosi ok. 45% - tabela nr 10. 57 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ tab. 10 Zużycie energii elektrycznej w mieście Chojnice w latach 1999-2001. Rok 1999 2000 2001 szt. 12241 12363 14899 Zużycie energii elektrycznej MWh 22300 22900 6977 Zużycie na odbiorcę kWh 1780,4 1857,6 468,2 Zużycie na mieszkańca kWh 542,9 565,1 197,4 Ilość odbiorców rys. 2 Szacunkowy przyrost zapotrzebowania na moc na obszarze miasta Chojnice w perspektywie do roku 2020. Szacunkowe zapotrzebowanie na moc elektroenergetyczną na terenie miasta Chojnice w perspektywie do roku 2020 18 16 moc 14 [MW] 12 16,6 16,1 14,1 14,6 13,0 10 2001 2005 2010 2015 2020 W zakresie odbiorców użyteczności publicznej i komunalnej są to przedszkola, szkoły podstawowe, średnie, Politechnika Koszalińska, przychodnie zdrowia, basen, biblioteka, Archiwum Państwowe, Chojnicki Dom Kultury, Poczta Polska. Grupa Energetyczna ENEA S.A Oddział w Bydgoszczy Rejon Energetyczny Chojnice jest największy w regionie. RE prowadzi swą 58 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ działalność na terenie gmin: Chojnice, Tuchola, Czersk i Brusy. Rejon Energetyczny Chojnice położony na północy Grupy Energetycznej ENEA S.A. Oddział w Bydgoszczy zajmuje powierzchnię około 2500 km2. 59 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ mapa nr 11 Grupa Energetyczna ENEA S.A Oddział w Bydgoszczy Rejon Energetyczny Chojnice – podział na posterunki. 60 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Zakład Energetyczny podzielony jest na 6 rejonów energetycznych, 22 posterunki oraz Rejon Elektrowni Wodnych. Rejony mają siedziby w Bydgoszczy, Inowrocławiu, Chojnicach, Nakle, Mogilnie i Świeciu. 61 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ mapa nr 12 Grupa Energetyczna ENEA S.A Oddział w Bydgoszczy – podział na rejony. 62 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Przedmiotem działania Przedsiębiorstwa Spółki jest m. in.: wytwarzanie, przetwarzanie, przesyłanie i sprzedaż energii elektrycznej, budowa, rozbudowa i remonty sieci i urządzeń energetycznych, eksploatacja urządzeń energetycznych, konserwacji, eksploatacji, modernizacji oraz budowy oświetlenia dróg i ulic, wytyczania trasy lokalizowania przebiegu ewentualnego istniejącego kabla oraz uszkodzenia kabla energetycznego, specjalistycznego, a także typowego transportu Wszystkie rejony uczestniczą w przesyłaniu oraz dostarczaniu i sprzedaży odbiorcom energii elektrycznej. Rejon Energetyczny w Chojnicach obsługuje ok. 50 tys. odbiorców. Malejąca od 1989 r. tendencja zużycia energii elektrycznej na 1 odbiorcę domowego została zahamowana i od 1994 r. następuje stopniowy wzrost zużycia energii elektrycznej. Spowodowany jest on głównie instalowaniem w gospodarstwach domowych dużych ilości urządzeń elektryczną energochłonnych. wymusza elektroenergetycznych, Wzrost konieczność wymiany zapotrzebowania rozbudowy na energię istniejących transformatorów w sieci stacjach transformatorowych i budowy nowych stacji. Celem rozwoju sieci elektroenergetycznych będzie bezproblemowe, niezawodne, stuprocentowe zapewnienie dostawy energii elektrycznej do odbiorców. Energia elektryczna należy do nośników energetycznych całkowicie czystych ekologicznie i bezpiecznych. Należy więc przypuszczać, że zastosowanie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych w kolejnych latach, mimo stosunkowo wysokiej ceny 1 kWh, będzie systematycznie wzrastać. 63 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Standardy zaopatrzenia w energię elektryczną Przyjmuje się następujący system i standardy zaopatrzenia w energię elektryczną: a) źródłem energii elektrycznej miasta pozostaną 2 główne punkty zasilania. Docelowo w miarę wzrostu zapotrzebowania na energię elektryczną istnieje możliwość wymiany transformatorów na jednostki 2 * 25 MVA, b) dalsza elektryfikacja miasta, zwłaszcza osiedli mieszkaniowych wymaga realizacjinowych odcinków sieci średniego napięcia, budowy kolejnych stacji transformatorowych oraz budowy sieci niskiego o napięcia. intensywnej Założono, zabudowie stacje że na transformatorowe terenach należy realizować jako murowane parterowe, natomiast na terenach o rozproszonej zabudowie stacje słupowe, c) w założeniach docelowych należy przyjąć, że dostarczana do odbiorców energia elektryczna winna, bez żadnych ograniczeń, pokrywać potrzeby miasta na: cele komunalno – bytowe mieszkańców, usługi, oświetlenie, potrzeby rolnictwa. Uwarunkowania elektryfikacji miasta Główne punkty zasilania oraz sieć wysokiego napięcia 110 kV stanowią integralną część układu krajowego systemu energetycznego. Z chwilą oddania w 1995 r. do eksploatacji GPZ 110/15 kV w Brusach, sytuacja energetyczna w tej części województwa bydgoskiego uległa radykalnej poprawie. Nie ma ograniczeń w dostawie energii elektrycznej. Wszystkie wnioski odbiorców o przyłączenie do wspólnej sieci lub 64 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ zwiększenie zapotrzebowania mocy załatwiane są pozytywnie. Na terenach przewidzianych pod nowe inwestycje konieczna jest jedynie budowa kolejnych stacji transformatorowych i sieci elektroenergetycznych. 3.5 Zaopatrzenie w gaz9 Miasto zaopatrywane jest w gaz ziemny wysoko metanowy GZ – 50 z krajowego systemu sieci gazowych gazociągiem wysokiego ciśnienia (w/c) o średnicy DN 150 i ciśnieniu roboczym 2,5 MPa relacji Grudziądz – Tuchola – Chojnice. Gazociąg ten zasila stację redukcyjnopomiarową pierwszego stopnia (SRP-Io) „Lipienice” oraz dwa lokalne gazociągi wysokiego ciśnienia relacji: Chojnice – Sępólno Krajeńskie – gazociąg DN 150 o długości ok. 11 km, Chojnice – Człuchów – gazociąg DN 150 o długości ok. 8,6 km. tab. 11 Charakterystyka stacji redukcyjno – pomiarowej pierwszego stopnia (SRP-Io) „Lipienice” przepustowość Q = 3000 Nm3/h obciążenie szczytowe (sezon zimowy) Q = 2048 Nm3/h ciśnienie wlotowe 2,3 = 5 MPa ciśnienie wylotowe 0,4 MPa Na terenie miasta brak jest gazociągów wysokiego ciśnienia. System gazociągów w/ć dostarcza gaz ziemny do stacji redukcyjnopomiarowej pierwszego stopnia „Lipienice” położonej na wschód od miasta Chojnice w miejscowości Lipienice. W stacji tej ciśnienie gazu 9 Projekt studium uwarunkowań kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Chojnice, 2006r 65 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ redukowane jest do poziomu 0,4 MPa i dalej rozprowadzane systemem sieci średniego ciśnienia (ś/c). tab. 12 Zestawienie istniejących stacji redukcyjno-pomiarowych drugiego stopnia wraz z danymi dotyczącymi ich wydajności. Lp. Lokalizacja Wydajność Q [m3/h] 1 ul. Jana Pawła II 3000 2 ul. Kościerska-Ceynowy 2000 3 ul. Pomorska 2000 4 ul. Gałczyńskiego 2000 5 ul. Wiśniowa 1500 Sieć gazowa średniego i niskiego ciśnienia Na terenie miasta Chojnice rozprowadzenie gazu ziemnego do odbiorców odbywa się poprzez: system sieci gazowych średniego ciśnienia przeznaczonych głównie do zasilania odbiorców o zapotrzebowaniu powyżej 70 Nm3/h oraz w pewnym zakresie małych odbiorców (w tym odbiorców domowych) zlokalizowanych bezpośrednio przy gazociągach średniego ciśnienia, stacje redukcyjno-pomiarowe drugiego stopnia (SRP-IIo) redukujące gaz do niskiego ciśnienia, system sieci niskiego ciśnienia zaopatrujący w gaz odbiorców o zapotrzebowaniu do 70 Nm3/h. 66 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Sieć gazowa średniego ciśnienia posiada łączną długość 14458 m. Sieć gazowa niskiego ciśnienia jest znacznie rozbudowana i obejmuje prawie cały obszar miasta. Długość sieci wynosi ponad 51 km. Stan techniczny sieci gazowej ocenia się jako dobry. Stopień gazyfikacji obszaru miasta szacuje się na ok. 80%. Do niedawna budowano gazociągi tylko ze stali z izolacją bitumiczną, o żywotności do 25 lat. Aktualnie do budowy gazociągów używa się: rury stalowe z izolacją trójwarstwową polietylenową oraz ochroną antykorozyjną (zakres średnic 80500 mm), rury z polietylenu PE (zakres średnic 32315 mm), rury z poliamidu PA (zakres średnic 18110 mm). Zgodnie z normą zakładową ZN-G-3101 używa się rury ze stali niestopowych i niskostopowych, bez szwu i ze szwem. Pod względem wymagań jakościowych norma ta jest zbieżna z normami ISO i EN. Gazociągi z rur polietylowych PE na dużą skalę buduje się w Polsce od początki lat 90-tych. Wykonuję się je dla sieci niskiego i średniego ciśnienia. Nie wymagają ochrony antykorozyjnej. Gazociągi z rur poliamidowych (nylonowych) PA są budowane w Polsce od roku 1994. Buduje się je dla sieci gazowych niskiego i średniego ciśnienia. 67 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ tab. 13 Realizacja sieci gazowych w latach 1997 – 2000 lp. rok Ulica u/ć 63 u/ć 90 u/ć 100 u/ć 110 u/ć 125 śr/ć 150 śr/ć 160 śr/ć 180 u/ć 200 u/ć 225 u/ć 250 u/ć 300 u/ć 350 552,50 73,04 22,20 1042,77 799,25 19,00 19,20 1020,79 1,90 310,88 277,30 50,70 107,79 1 1997 18 P.U. Pomorskich 286,30 2 1998 3 1998 4 1998 ul. Wiśniowa 5 1998 ul. Strzelecka 6 1999 ul. Nałkowskiej 109,40 7 1999 ul. Słowackiego 116,85 8 1999 ul. Heweliusza 56,45 9 1999 ul. Dąbrowskiej 65,00 10 1999 ul. Skłodowskiej 36,96 11 1999 ul. Wiśniowa 12 1999 ul. Działkowa 13 1999 ul. Żeromskiego 14 1999 ul. Prochowa 15 1999 ul. Śniadeckich 52,95 16 2000 ul. Krasińskiego 238,25 17 2000 ul. Kopernika 373,40 18 2000 ul. Leśna-Jarzębinowa 552,50 RAZEM [m]: 4297,32 31,65 6,39 22,2 19,00 1,90 277,30 50,70 50,70 153,90 75,70 50,70 175,30 138,27 81,28 29,10 73,04 81,49 19,20 351,15 82,30 637,99 68 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Zużycie gazu oraz charakterystyka odbiorców Największą liczebnie grupę odbiorców gazu stanowią odbiorcy indywidualni, pobierający gaz ziemny GZ-50 do celów komunalno – bytowych, a także częściowo grzewczych. Drugą grupę stanowią odbiorcy wykorzystujący paliwo gazowe dla celów grzewczych we własnych kotłowniach. Trzecia grupa to zakłady przemysłowe pobierające gaz ziemny dla celów technologicznych i grzewczych. tab. 14 Struktura odbiorców gazu ziemnego w latach 2000 – 2001 na terenie miasta Chojnice Ilość odbiorców gazu Rok Gospodarstwa domowe łącznie Odbiorcy korzystające Pozostali odbiorcy przemysłowi z ogrzewania 2000 6345 1237 15 18 2001 5590 866 15 21 tab. 15 Zużycie gazu ziemnego w latach 1999-2001 na terenie m. Chojnice Zużycie gazu [tys. Nm3] Rok Gospodarstwa Odbiorcy przemysłowi Pozostali odbiorcy Łącznie domowe 1999 - - - 7351 2000 4315 1325 1450 7090 2001 3998 1140 1385 6824 Stan prawny przedsiębiorstwa zarządzającego systemem i zakres wykonywanych usług Do roku 1996 rejon województw gdańskiego, słupskiego, bydgoskiego, toruńskiego włocławskiego i elbląskiego, obsługiwany był przez Pomorski Okręgowy Zakład Gazownictwa z siedzibą w Gdańsku (POZG), który był jednym z sześciu zakładów działających w ramach przedsiębiorstwa Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo (PGNiG). W 69 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ 1996 r. przedsiębiorstwo państwowe PGNiG przekształcone zostało w jednoosobową Spółkę Skarbu Państwa PGNiG S.A. w Warszawie. Z dniem 1 stycznia 2000 r. w ramach PGNiG S.A. powołano następujące jednostki organizacyjne: zakłady obsługujące przemysł – w ramach tej grupy powołano 6 Regionalnych Oddziałów Przesyłu, zakłady obsługujące dystrybucję – powołano 23 zakłady dystrybucyjne. Oddział Zakład Gazowniczy w Bydgoszczy jest jednym z oddziałów Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa S.A. w Warszawie, jednoosobowej Spółki Skarbu Państwa. Oddział Zakład Gazowniczy w Bydgoszczy działa na obszarze województwa Kujawsko-Pomorskiego, oraz częściowo na terenie województwa Pomorskiego (Chojnice i Czersk). Eksploatacją sieci gazowej na terenie miasta Chojnice zajmuje się bezpośrednio Rozdzielnia Gazu w Chojnicach podległa Zakładowi Gazowniczemu w Bydgoszczy. Do zakresu czynności Rozdzielni Gazu w Chojnicach należy m.in.: kontrola oraz ocena stanu technicznego istniejących gazociągów, wykonywanie robót przyłączeniowych, konserwacyjnych i remontowych na sieci gazowej, rozruch gazociągów, udział w odbiorach gazociągów, przyłączy i instalacji gazowych. Według danych przedsiębiorstwa Polskie Górnictwo Nafty i Gazu Oddział Pomorski Zakład Gazowniczy w Gdańsku, docelowo źródłem gazu ziemnego GZ-50 w rejonie miasta Chojnice będzie doprowadzony od strony południowej gazociąg wysokiego ciśnienia relacji „WłocławekWybrzeże”. Gazociąg ten o średnicy DN 500 i ciśnieniu 8,4 MPa ma 70 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ stanowić część systemu gazociągów wysokiego ciśnienia zasilających województwo pomorskie i kujawsko – pomorskie. PGNiG Oddział Pomorski Zakład Gazowniczy w Gdańsku opracowuje plany gazyfikacji poszczególnych rejonów województwa pomorskiego zgłaszanego i uzależnia przez program gazyfikacji potencjalnych tych odbiorców rejonów od zapotrzebowania na gaz ziemny GZ-50. W rejonie miasta Chojnice brak jest potencjalnych dużych odbiorców gazu ziemnego. Analizując rejony o największym zapotrzebowaniu na paliwa gazowe można wskazać jedynie dwa rejony miasta, które w przyszłości (do roku 20152020) mogą wymagać stosunkowo większego zapotrzebowania na paliwa gazowe. Do rejonów tych można zaliczyć: obszar zachodni i północno-zachodni miasta (Zamieście, Osiedle Słoneczne, Osiedle Leśne) – przewidywane zapotrzebowanie na paliwa gazowe może wynieść ok. 4,64,8 mln Nm3, obszar północny miasta (Osiedle Hallera, Osiedle 700-Lecia, Osiedle Kaszubskie, Osiedle Bursztynowe) – przewidywane zapotrzebowanie na paliwa gazowe może wynieść ok. 2,93,0 mln Nm3. Dodatkowo do rejonów perspektywicznych pod względem zapotrzebowania na paliwa gazowe można zaliczyć rejon południowowschodni miasta (ul. Przemysłowa, Zakładowa, Lichnowska, Składowa) – w tym rejonie możliwe jest alternatywne wprowadzenie bloków energetycznych oraz innych specjalistycznych urządzeń grzewczych opalanych gazem ziemnym. 71 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ możliwości zwiększenia dostaw gazu ziemnego dla miasta Chojnice Zabezpieczenie jak i możliwość zwiększenia dostaw gazu ziemnego dla Chojnic jak również dla całego rejonu województwa pomorskiego w perspektywie do roku 2020 uzależnione jest od realizacji kilku bardzo ważnych dla rejonu Pomorza inwestycji: budowy gazociągu wysokiego ciśnienia relacji Włocławek – Wiczlino – Rumia – Reda – Mechelinki o średnicy DN 500. Gazociąg ten przebiegać będzie od Wiczlina w kierunku Rumii i Redy, gdzie na pograniczu obu miast zlokalizowana zostanie stacja redukcyjno – pomiarowa SRP-Io „Rumia – Reda” i dalej aż do zbiornika podziemnego w Mechelinkach. Docelowo ww. podstawowe źródło gazu gazociąg stanowić będzie ziemnego dla aglomeracji trójmiejskiej, rejonu północnego i południowego województwa pomorskiego, budowa podziemnego zbiornika retencyjno – wyrównawczego „Kosakowo”. zapewni Inwestycja ta bezpieczeństwo o charakterze energetyczne strategicznym w zakresie zaopatrzenia w paliwa gazowe praktycznie całego północnego obszaru Polski. Przyjmuje się, że zbiornik ten będzie głównym źródłem gazu ziemnego dla całego województwa pomorskiego oraz dla aglomeracji trójmiejskiej. cel rozwoju sieci gazowych Od szeregu lat odnotowuje się w mieście stały wzrost ilości odbiorców zarówno wśród gospodarstw domowych jak i wśród odbiorców przemysłowych. Gaz ze względu na wygodę, czystość użytkowania i cenę jest konkurencyjny wobec innych źródeł energii. Należy przypuszczać, że zużycie gazu w następnych latach 72 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ systematycznie będzie wzrastać. Wzrost zapotrzebowania na gaz wymusza konieczność budowy kolejnych stacji redukcyjnych II° oraz rozbudowy i budowy sieci gazowych średniego i niskiego ciśnienia. Celem rozwoju sieci gazowych ekologicznie czyste, konkurencyjne będzie cenowo bezproblemowe, oraz bezpieczne dostarczenie gazu do odbiorców. Zakłada się pełną obsługę istniejącej i projektowanej zabudowy miasta w zakresie potrzeb komunalno – bytowych, usługowych i przemysłowych oraz szersze wykorzystanie gazu do celów grzewczych zwłaszcza w dzielnicach nie objętych miejską siecią ciepłowniczą. Istniejące sieci ciepłownicze i elektryczne obrazują mapy nr 13 i 14 (w załączeniu). 73 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ 4. PROBLEMY I ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA GMINY MIEJSKIEJ CHOJNICE 4.1 Zanieczyszczenia powietrza Czynnikiem, który w znacznym stopniu oddziałuje na poziom życia jest stan czystości powietrza. Ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności przez utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach oraz zmniejszenie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane. W ochronie powietrza przed zanieczyszczeniem występują dwa główne problemy o różnym stopniu trudności i różnych barierach utrudniających lub ograniczających ich rozwiązywanie. Pierwszym jest zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza substancjami pyłowymi, powstającymi w wyniku spalania paliw i stosowania różnorodnych technologii przemysłowych. Drugi problem to zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza substancjami gazowymi. Zanieczyszczenie to substancje, które ze względu na swoje właściwości zmieniają średni skład atmosfery. Substancje te są usuwane z atmosfery poprzez procesy fizyczne lub dzięki procesom biologicznym albo poprzez reakcje chemiczne, w których powstają inne związki będące zanieczyszczeniami tzw. zanieczyszczenia często wtórne. również Źródłami zanieczyszczeń powietrza są: źródła energetyczne i przemysłowe; niska emisja; komunikacyjne źródła zanieczyszczeń; emisja niezorganizowana; Wszystkie wymienione wyżej źródła zanieczyszczeń występują na terenie Gminy Miejskiej Chojnice. Do najważniejszych niekorzystnych 74 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ zjawisk wymuszających działania w zakresie ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem zalicza się: emisję zorganizowaną pochodzącą ze źródeł punktowych (przemysł, usługi, lokalne kotłownie z ogrzewania budynków mieszkalnych tzw. niska emisja); emisję niezorganizowaną wprowadzanych do tj. emisję powietrza zanieczyszczeń bez pośrednictwa przeznaczonych do tego celu środków technicznych np. spawanie czy lakierowanie wykonywane poza obrębem warsztatu czy spalanie na powierzchni ziemi jak wypalanie traw, itp., lub emisję ze źródeł liniowych i powierzchniowych ( drogi, parkingi). Podstawowym źródłem zanieczyszczeń powietrza jest emisja substancji toksycznych pochodzących z procesów spalania paliw stałych, ciekłych i gazowych w celach energetycznych i technologicznych. Głównymi źródłami emisji zanieczyszczeń powietrza w procesach przemysłowych są procesy spalania paliw dla potrzeb technologicznych oraz grzewczych. Przyczynami tego są przede wszystkim przestarzałe urządzenia wytwórcze, nisko sprawne instalacje ochrony środowiska, jak też spalanie niskiej jakości paliw. Podstawową masę zanieczyszczeń odprowadzanych do atmosfery stanowi dwutlenek węgla. Jednak najbardziej uciążliwe składniki spalin to przede wszystkim dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla i pył. W mniejszych ilościach emitowane są również chlorowodór, różnego rodzaju węglowodory aromatyczne i alifatyczne oraz związki węgla elementarnego w postaci sadzy. Wraz z pyłem emitowane promieniotwórcze. są również metale Przy spalaniu odpadów ciężkie z i pierwiastki produkcji tworzyw sztucznych opartych na polichlorku winylu do atmosfery mogą dostawać się substancje chlorowcopochodne, a wśród nich dioksyny i furany. Ze 75 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ źródeł emisji poza przemysłowych istotną rolę odgrywają źródła emisji niskiej związanej z eksploatacją niskosprawnych palenisk węglowych w domach mieszkalnych i użyteczności publicznej. W chwili obecnej gospodarstwa domowe na terenie Gminy Miejskiej Chojnice korzystają w zdecydowanej większości z niskosprawnych palenisk węglowych opalanych najczęściej niskogatunkowym węglem, a często także różnego rodzaju materiałami odpadowymi i odpadami komunalnymi. Dodatkowo kotlinowe położenie, szczególnie środkowej części miasta wpływa negatywnie zanieczyszczeń. na rozprzestrzenianie się przedmiotowych Według analizy zawartej w Strategii Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego zdecydowanie wyższy poziom zanieczyszczenia powietrza emisją pyłową i gazową na terenie Powiatu, w tym również na terenie Gminy Miejskiej Chojnice występuje w sezonie grzewczym. Według badań przeprowadzonych przez WSSE w Chojnicach wartości średniorocznych stężeń podstawowych czynników w okresie od 1997r znacząco wzrosły, nie przekroczyły jednak dopuszczalnych norm. W Chojnicach zakładem emitującym największe ilości pyłów i gazów jest Miejski Zakład Energetyki Cieplnej Sp. z o.o.. W 2004 r. przedmiotowy zakład wyemitował do powietrza 60,7 Mg/rok SO2, 49,3 Mg/rok NO2 oraz 48,9 Mg/rok pyłu. Najwyższe w województwie pomorskim spośród maksymalnych stężeń średniodobowych stwierdzono miedzy innymi na terenie miasta Chojnice tj. 117 µg/m³ i 81 µg/m³ - odpowiednio 78% i 54% dopuszczalnej wartości10. W stosunku do roku 2003 nastąpił wzrost maksymalnego stężenia średniodobowego o około 40-50%. 10 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku, Raport o stanie środowiska Województwa Pomorskiego, Gdańsk 2004r. 76 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ rys. 3 Ocena stanu czystości powietrza na terenie województwa pomorskiego na podstawie maksymalnego stężenia średniodobowego dwutlenku siarki (2004 r.) 77 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ W 2004 roku nie zaobserwowano znaczących zmian stężeń dwutlenku azotu w powietrzu. Jego średnioroczne stężenie w 2004r wyniosło 25 µg/m³ przy wartości dopuszczalnego stężenia D=40 µg/m³. 78 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ rys. 4 Ocena stanu czystości powietrza atmosferycznego na terenie województwa pomorskiego na podstawie średniorocznego stężenia dwutlenku azotu (2004 r.) 79 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Tlenek węgla jest to zanieczyszczenie powstające głównie w wyniku niepełnego spalania paliw; jego źródłem jest transport drogowy oraz energetyka. Dla tlenku węgla normowana jest średnia krocząca 8godzinna, rozumiana jako wartość maksymalna z serii kroczących średnich 8-godzinnych z całej doby. Stężenie dopuszczalne wynosi 10 000 µg/m³. W punktach pomiarowych nie odnotowano przekroczeń dopuszczalnej normy. Źródłem pyłu zawieszonego w powietrzu, oprócz energetyki, są procesy produkcyjne, ruch drogowy, rozładunek materiałów sypkich oraz pylenie wtórne z podłoża. Norma dla stężenia średniorocznego wynosi 40 µg/m³. W 2004r na terenie miasta Chojnice nie odnotowano przekroczeń stężeń średniorocznych tego zanieczyszczenia. W 2004r jego stężenie średnioroczne wyniosło 23 µg/m³. 80 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ rys. 5 Ocena stanu czystości powietrza atmosferycznego na terenie województwa pomorskiego na podstawie średniorocznego stężenia pyłu zawieszonego (2004 r.) 81 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Głównym źródłem jego emisji na terenie miasta Chojnice jest droga krajowa 22. W mniejszym stopniu uciążliwość stanowią drogi wojewódzkie. Poziom emisji zanieczyszczeń ze źródeł komunikacyjnych zależny jest od wielu parametrów, ale do najważniejszych należy: natężenie ruchu pojazdów na drogach, udział ruchu tranzytowego, stan nawierzchni dróg oraz drożność dróg na terenach zabudowanych. Średnie natężenie ruchu na drogach przedstawia tabela nr 16. tab. 16 Natężenie ruchu na drogach krajowych na terenie miasta Chojnice Rodzaj drogi punkt Pojazdy ogółem pomiaru w ciągu doby Ciężarowe Osobowe Droga Krajowa DK 22 ul.Gdańska 4331 b.d. b.d. DK 22 ul. Sukienników 10 225 b.d. b.d. DK 22 ul.Człuchowska 16120 b.d. b.d. Źródło: „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego , zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” Dla wyliczenia szacunkowej emisji zanieczyszczeń z dróg na terenie miasta Chojnice przyjęto udział ruchu tranzytowego na poziomie 35%, co oznacza że dla ulic Człuchowskiej, Gdańskiej i Sukienników natężenie ruchu pojazdów ciężarowych w ciągu doby wynosi odpowiednio: 5.642 poj/dobę, 1.515 poj/dobę, 3.578,75 poj/dobę. W porównaniu do źródeł energii na terenie Gminy Miejskiej Chojnice pojazdy samochodowe na głównych drogach w ciągu roku wprowadzają do atmosfery niższe wartości zanieczyszczeń, jednak lokalizacja transportu w częściach miasta o dużym zagęszczeniu zabudowy mieszkaniowej powoduje, że emisja ze spalin samochodowych jest poważnym problemem. Obecność spalin samochodowych najdotkliwiej odczuwana jest w letnie dni, ponieważ oprócz toksycznych spalin tworzy 82 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ się szkodliwa dla zdrowia przypowierzchniowa warstwa ozonu pochodzenia fotochemicznego Szczególna uciążliwość drogi krajowej Nr 22 przyczyniła się do zamierzeń wyprowadzenia ruchu samochodowego, a w szczególności tranzytowego z granic miasta poprzez wybudowanie obwodnicy. Utrzymanie dobrej jakości powietrza a nawet poprawę jego jakości można uzyskać przez ograniczenie szkodliwych dla środowiska technologii, zmniejszenie oddziaływania obszarów niskiej emisji na środowisko naturalne, stworzenie warunków rozwoju dla gazyfikacji gminy, likwidację lub modernizację kotłowni tradycyjnych, poprawę nawierzchni dróg, budowę obwodnicy, a przede wszystkim poprzez zwiększenie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. 4.2 Zagrożenia wód Zagrożeniem dla wód powierzchniowych i podziemnych na terenie miasta Chojnice jest niewłaściwe odprowadzanie wód opadowych, nielegalne zrzuty ścieków socjalno – bytowych z zabudowy mieszkaniowej do Strugi Jarcewskiej, dzikie składowiska odpadów oraz nieszczelne szamba. Zagrożeniem są również nieliczne gospodarstwa rolne występujące na terenie miasta przechowywujące niewłaściwie nawozy naturalne pochodzenia zwierzęcego (bezpośrednio na powierzchni ziemi lub na przepuszczalnych płytach). Na terenie miasta nie wszystkie budynki podłączone są do zbiorowego systemu odprowadzenia i oczyszczania ścieków. Ścieki socjalno – bytowe z zabudowy nie podłączonej do kanalizacji sanitarnej odprowadzane są do szamb lub bezpośrednio do Strugi Jarcewskiej. Nieszczelne szamba, „dzikie” wyloty kanalizacji oraz nie w pełni oczyszczone ścieki stanowią znaczne zagrożenie dla stanu czystości wód powierzchniowych i podziemnych, wprowadzając głównie zanieczyszczenia wyrażone jako 83 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ BZT5, ChZT, azot amonowy, fosforany i zanieczyszczenia bakteriologiczne. Ścieki deszczowe przede wszystkim z dróg, parkingów i stacji paliw mogą zanieczyszczać wody głównie substancjami ropopochodnymi spłukiwanymi z nawierzchni. Spłukiwane natomiast z pół nawozy wprowadzają znaczne ilości związków azotu i fosforu. Oczyszczanie wód opadowych powinno dotyczyć terenów narażonych na duża emisję zanieczyszczeń. Głównie dotyczy to powierzchni komunikacyjnych w ruchu publicznym. Na pozostałych obszarach wody opadowe należy maksymalnie zatrzymywać w miejscu powstawania opadów poprzez systemy infiltracyjne do gruntu. Kształtowanie systemów kanalizacji deszczowej winno polegać na maksymalnym spowolnieniu spływów deszczowych oraz kierowaniu wód do zbiorników retencyjnych. Oczyszczanie wód opadowych winno odbywać się w odpowiednio dobranych separatorach ropopochodnych. Innym sposobem ograniczania ilości wód opadowych jest jej zbiorowe i indywidualne neutralizowanie w miejscu powstawania. Zgodnie z założeniami Strategii Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego jednym z założeń neutralizacji wód opadowych jest bieżące wydawanie warunków na indywidualną neutralizację wód deszczowych dla projektowanych i modernizowanych budowli na terenie powiatu chojnickiego opartą o powierzchnie przepuszczalne i stosowanie wprowadzania ich do gruntu. Oczyszczanie wód opadowych należy przewidzieć jedynie dla dróg o powierzchniach utwardzonych oraz obszarów o rozproszonej zabudowie, gdzie kanalizacja deszczowa istnieje. Na istniejących i projektowanych wylotach kanalizacji deszczowej należy zamontować piaskowniki i separatory. 84 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ 4.3 Zanieczyszczenia gleby Gleby, obok przebiegającego bardzo powoli procesowi tworzenia, podlegają równocześnie procesom degradacji, które mogą niekiedy przebiegać bardzo szybko. Wyróżnia się procesy degradacji: fizycznej chemicznej biologicznej Procesy te są ze sobą ściśle połączone i mogą być wywoływane tymi samymi przyczynami. Degradacja gleby powoduje również określone skutki środowiskowe, wykraczające poza samo środowisko glebowe. Na terenie miasta zanieczyszczeniu mogą ulec gleby, występujące w bezpośrednim sąsiedztwie dróg o wysokim natężeniu ruchu – głównie drogi krajowej Nr 22 i dróg wojewódzkich. W przyszłości zwiększenia zanieczyszczeń gleb należy spodziewać się po uruchomieniu obwodnicy. Istotne jest więc prowadzenie monitoringu zanieczyszczenia gleb w tym rejonie. Źródłem zanieczyszczenia gleby mogą być również „dzikie wysypiska” stanowiące również zagrożenia dla wód podziemnych. Należy prowadzić bieżącą inwentaryzację „dzikich wysypisk”, ich likwidowanie oraz przeprowadzanie rekultywacji terenów na których one występowały. Na terenie miasta Chojnice dotychczas stwierdzono występowanie jednego „dzikiego wysypiska” zlokalizowanego na os. Kaszubskim – działka nr 506/98. Odpady tam składowane to odpady typu gruz betonowy i ceglany. Po ich usunięciu planuje się przeprowadzenie dwu etapowej rekultywacji terenu. 85 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ 4.4 Hałas i wibracje Hałasem nazywa się wszystkie niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe lub szkodliwe drgania mechanicznego ośrodka sprężystego oddziaływujące na organizm ludzki. Hałas uważany jest za czynnik zanieczyszczający środowisko. Obiekty przemysłowe, ruch drogowy, kolejowy stanowią główne źródła emisji hałasu do środowiska, a tym samym kształtują klimat akustyczny w rejonie ich oddziaływania. Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności poprzez utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub, co najmniej na tym poziomie jak i na zmniejszeniu poziomu hałasu, co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. Do głównych źródeł uciążliwości akustycznej na terenie Gminy Miejskiej Chojnice należą: hałas drogowy; hałas przemysłowy; Pod pojęciem hałasu drogowego rozumie się hałas pochodzący od środków transportu poruszających się po wszelkiego rodzaju drogach. Jest to hałas typu liniowego. Szlakiem drogowym pogarszającym klimat akustyczny na terenie Gminy Miejskiej Chojnice jest droga krajowa Nr 22. Odbywa się tu ruch gospodarczy, tranzytowy oraz turystyczny. Ruch drogowy nasila się w okresie letnim, związane jest to z rozpoczęciem się sezonu turystycznego. Działaniem dążącym do zmniejszenia tej uciążliwości akustycznej jest wyprowadzenie ruchu samochodowego z granic miasta poprzez budowę obwodnicy. Należy również rozważyć możliwości zmniejszenia uciążliwości hałasu drogowego poprzez budowę przeszkód akustycznych w postaci ekranów lub pasów zieleni. Drugim źródłem hałasu są zakłady przemysłowe i odbywające się w nich procesy technologiczne. Na hałas przemysłowy składają się wszelkie 86 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ źródła dźwięku znajdujące się na terenie zakładu, zarówno na otwartej przestrzeni jak i w budynkach. Działalność gospodarcza w Gminie Miejskiej Chojnice jest różnorodna i obejmuje między innymi przemysł budowlany, mięsny oraz usług transportowych. Na terenie miasta istnieje szczególnie jedno uciążliwe źródło hałasu o charakterze przemysłowym – jest to Zakład „DRO – BET” Musolf s.j. przy ul. Kościerskiej. Źródłem przedmiotowego hałasu są wibroprasy kroczące do produkcji krawężników oraz do produkcji kostki brukowej. Wszelkie informacje na temat hałasu oparte są na źródłach subiektywnych pochodzących z opinii mieszkańców. Nie wykonano aktualnej mapy akustycznej miasta, która pozwoliłaby na obiektywne zweryfikowanie tych informacji. 4.5 Promieniowanie elektromagnetyczne Zgodnie z ustawą Prawo Ochrony Środowiska elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące stanowi uciążliwość dla środowiska. Źródłami lub urządzeniami, które wytwarzają pola elektromagnetyczne są urządzenia: wytwarzające pole elektryczne i magnetyczne stałe; wytwarzające pole elektryczne i magnetyczne o częstotliowości 50 Hz, takie jak : stacje i linie elektroenergetyczne; wytwarzające pole elektromagnetyczne o częstotliwości od 1 Khz DO 300000 MHz, są to: urządzenia radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i radiolokacyjne. Na terenie miasta Chojnice występują linie elektroenergetyczne, oraz punktowe obiekty, w których umieszczone są urządzenia emitujące szkodliwe fale. Zasięg tych urządzeń na ogół ogranicza się do zabezpieczonych przed wstępem osób postronnych terenów zakładu. Uwzględniając rozmieszczenie anten sektorowych telefonii komórkowej 87 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ ocenia się, że wypadkowe pola o wartościach gęstości mocy większych od 0,1 W/m² występują w otoczeniu tych anten, w maksymalnym zasięgu nieprzekraczającym 28 m i na wysokości około 50 m n.p.t. Przy wydawaniu pozwoleń na instalacje nowych stacji telefonicznych i komórkowych należy zwrócić uwagę na rozmieszczenie anten sektorowych w bezpiecznym zasięgu oddziaływania i na odpowiedniej wysokości. 4.6 Poważne awarie Zgodnie z ustawą Prawo Ochrony Środowiska, poważna awaria to zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja, powstałe na skutek procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, które prowadzi do powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska. Potencjalnym źródłem zagrożenia na terenie miasta Chojnice może być transport drogowy, za pomocą którego przewożone są substancje niebezpieczne. Do terenów potencjalnie zagrożonych możliwością wystąpienia takiego zdarzenia to otoczenie drogi krajowej nr 22. 88 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ 5. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA 5.1 Polityka ekologiczna gminy miejskiej Chojnice i działania priorytetowe Jako założenie wyjściowe do Programu ochrony środowiska dla Gminy Miejskiej Chojnice przyjęto uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne, wynikające z obowiązujących aktów prawnych, programów wyższego rzędu oraz dokumentów planistycznych uwzględniających problematykę ochrony środowiska. Niezbędne było również uwzględnienie zamierzeń rozwojowych miasta, zarówno w zakresie gospodarczym i przestrzennym, jak i społecznym. Uwarunkowania te, w powiązaniu z aktualnym stanem środowiska w mieście były podstawą do zdefiniowania priorytetów i celów w zakresie ochrony środowiska i racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych. Zasady realizacji polityki ekologicznej, cele i zadania ujęte w „Programie wykonawczym do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002 – 2010” oraz w dostosowanej do wymagań ustawy Prawo ochrony środowiska, Polityce ekologicznej państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010, zostały przyjęte jako podstawa niniejszego Programu. Na podstawie Programu Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego, Strategii Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami Agendy 21 dla Gminy Miejskiej Chojnice istotne znaczenie mają następujące cele i kierunki działań: 1. poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego w tym : poprawa jakości wód i zabezpieczenie przeciwpowodziowe; racjonalizacja gospodarki odpadami; poprawa jakości powietrza i ochrona przed hałasem; 89 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ ochrona gleb i powierzchni ziemi; przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska z tytułu awarii przemysłowych, infrastrukturowych i innych 2. ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody, 3. zrównoważone wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii, w tym: oszczędne gospodarowanie zasobami wody; wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii; 4. zagadnienia o charakterze systemowym, w tym: rozwój edukacji ekologicznej; zarządzane środowiskowe. CEL DŁUGOTERMINOWY I „POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO” CELE KRÓTKOTERMINOWE: 1. Zapewnienie odpowiedniej jakości użytkowej wód, racjonalizacja zużycia wody. 2. Polepszenie jakości powietrza, a przez to jakości życia mieszkańców; 3. Zmniejszenie uciążliwości akustycznej dla mieszkańców miasta, wynikającej z ponadnormatywnego poziomu hałasu emitowanego przez środki transportu oraz źródła przemysłowe; 4. Ochrona mieszkańców przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych; 90 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ 5. Ochrona przed nowopowstającym poważnymi zadaniom, awariami takim oraz jak sprostanie zapewnienie bezpieczeństwa chemicznego lub biologicznego. CEL DŁUGOTERMINOWY II „OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODY” CEL KRÓTKOTERMINOWY Zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem georóżnorodności i bioróżnorodności. CEL DŁUGOTERMINOWY III „ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII” CEL KRÓTKOTERMINOWY Racjonalne zużycie materiałów, wody i energii, wraz ze wzrostem udziału wykorzystywanych zasobów energii odnawialnej CEL DŁUGOTERMINOWY IV „ZAGADNIENIA O CHARAKTERZE SYSTEMOWYM” 91 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ CEL KRÓTKOTERMINOWY Wykształcenie wśród mieszkańców zachowań proekologicznych oraz poczucia odpowiedzialności za jakość środowiska i współuczestniczenia w procesach decyzyjnych na szczeblu gminnym. 5.2 Harmonogram zadaniowy Wyznaczone cele ekologiczne jakie należy podjąć w zakresie ochrony środowiska na terenie Gminy Miejskiej Chojnice, stanowią podstawę dla realizacji konkretnych zadań ekologicznych na przestrzeni najbliższych lat. Zestawienie zadań ekologicznych dla Gminy Miejskiej Chojnice, z uwzględnieniem aspektów ekonomicznych, zawarto w poniżej przedstawionym harmonogramie zadaniowym. (tabela nr 17). Z uwagi na szeroki zakres przedsięwzięć koniecznych do osiągnięcia wyznaczonych celów, spośród zadań ekologicznych wybrano grupę, którą należy realizować w pierwszej kolejności (w latach 2006 – 2009) jako tzw. zadania krótkoterminowe. Pozostałe zadania to zadania długoterminowe, realizowane w latach 2010 – 2014. 92 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ tab. 17 Harmonogram zadaniowy 2 3 4 2010 - 2014 1 2009 Zadanie ekologiczne 2008 Kierunek działania 2007 Cel ekologiczny 2006 Lata realizacji Jednostki i podmioty odpowiedzialne za realizację 5 6 7 8 9 koszty wdrożenia Źródła finansowania 10 11 Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego Gospodarka wodna Zapewnienie odpowiedniej jakości użytkowej wód, racjonalizacja zużycia wody. Zapewnienie odpowiedniej jakości użytkowej wód 1. 2. Poprawa jakości wody pitnej dzięki modernizacji istniejących stacji uzdatniania wody i budowie nowych; Zabezpieczenie i likwidacja nieeksploatowanych studni, stanowiących potencjalne źródło zanieczyszczenia zbiorników wód podziemnych a także likwidacja ujęć wód małych, płytkich oraz niekorzystnie położonych (np. blisko stacji paliw) 3. Zintensyfikowanie rozbudowy, renowacji i modernizacji sieci wodociągowej (w tym wymiany sieci azbestowo-cementowych), a przez to minimalizacja strat wody na przesyle wody wodociągowej; Gmina Miejska, Miejskie Wodociągi Zadanie ciągłe Koszty inwestycyjne Środki własne jednostek realizujących, Fundusze ekologiczne, Środki UE Koszty inwestycyjne Środki własne jednostek realizujących, Fundusze ekologiczne, Środki UE Koszty inwestycyjne Środki własne jednostek realizujących, Fundusze ekologiczne, Środki UE Gmina Miejska, Miejskie Wodociągi x x x x Gmina Miejska, Miejskie Wodociągi x x x x x 93 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ 1 2 3 Budowa sieci wodociągowej według Wieloletniego Planu Rozwoju i Modernizacji: - - 4 Gmina Miejska, Miejskie Wodociągi Dworcowa, Gimnazjalna, Myślibora, Plac Kościelny, Nowe Miasto, Młyńska, Małe Osady, Staffa 31 Stycznia, Solskiego Kochanowskiego, Prochowa Piłsudskiego, Mestwina Dalsza rozbudowa i wymiana sieci wodociągowej wg zaktualizowanego Planu Rozwoju i Modernizacji 4. Ograniczanie zanieczyszczeń wód spowodowanych nielegalnymi zrzutami ścieków socjalno – bytowych i przemysłowych produkcją rolną przez realizację ustawy o rolnictwie ekologicznym, Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej oraz programów rolno-środowiskowych – upowszechnianie ekologizacji rolnictwa i realizacji programów rolno-środowiskowych 1. Wprowadzenie systemu kontroli wodochłonności w formie obowiązku rejestracji zużycia wody na cele przemysłowe i rolnicze 5 6 8 9 10 11 1.477.750 zł 480.750 zł. x 279.000 zł. x 168.000 zł. 550.000 zł x - Racjonalizacja zużycia wody 7 x Budżet Miasta, Kredyty, pożyczki, Środki pomocowe UE x Gmina Miejska Zadanie ciągłe Starostwo Gmina Miejska, Miejskie Wodociągi x x x Koszty pozainwestyc yjne administracyj ne Środki własne jednostek realizujących, Fundusze ekologiczne, Środki UE Koszty pozainwestyc Środki własne yjne jednostek administracyj realizujących ne 94 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ 1 2 3 2. Przeprowadzanie akcji edukacyjno – informacyjnej propagującej optymalizację zużycia wody przez indywidualnych użytkowników (np. Gromadzenie wody deszczowej i wykorzystywanie jej na cele agrarne – do podlewania zieleni, technicznych możliwości zmniejszenia zużycia wody w gospodarstwach domowych itp.) 3. Optymalizacja wykorzystania i modernizacja istniejącej oczyszczalni ścieków w Igłach z uwzględnieniem możliwości jakie daje Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK) 4. Zintensyfikowanie rozbudowy sieci kanalizacji sanitarnej oraz sukcesywna modernizacja istniejącej sieci (rozdział kanalizacji sanitarnej i deszczowej na terenach miejskich) 5. Budowa sieci kanalizacyjnej w Mieście Chojnice zgodnie z Wieloletnim Planem Rozwoju i Modernizacji 6. 7. Budowa i modernizacja sieci kanalizacji deszczowej na terenie miasta Budowa oczyszczalni przyzagrodowych na terenach, gdzie budowa sieci kanalizacyjnej jest nieopłacalna z przyczyn ekonomicznych lub technicznych (ukształtowanie terenu) 4 5 6 7 8 9 10 11 Starostwo Gmina Miejska Koszty pozainwesty cyjne Zadanie ciągłe Gmina Miejska, Miejskie Wodociągi x x x x x Gmina Miejska, Miejskie Wodociąg x x x x x Gmina Miejska, Miejskie Wodociągi x x x x x x x x x x Gmina Miejska Gmina Miejska, Miejskie Wodociągi Mieszkańcy x x x x x Środki własne jednostek realizujących, Fundusze ekologiczne Środki własne jednostek Koszty realizujących, inwestycyjne Środki UE, Dotacje, kredyty Środki własne jednostek Koszty realizujących, inwestycyjne Środki UE, Dotacje, kredyty Środki własne jednostek b.d. realizujących, Środki UE, Dotacje, kredyty Środki własne jednostek b.d. realizujących, Środki UE, Dotacje, kredyty Środki własne jednostek Koszty realizujących, inwestycyjne Środki UE, Dotacje, kredyty 95 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ 1 2 3 Gospodarka odpadami Realizacja opracowanego „Planu gospodarki odpadami dla Gminy Miejskiej Chojnice” Powietrze atmosferyczne – polepszenie jakości powietrza, a przez to jakości życia mieszkańców Ograniczenie emisji do powietrza w energetyce i przemyśle 1. 2. 3. Ograniczenie emisji w sektorze mieszkalnictwa 2. 3. 4. Modernizacja układów technologicznych oraz montaż urządzeń ograniczających emisję (szczególnie w zakresie zmniejszania emisji ze źródeł ciepłowniczych) Zachęcanie zakładów do samokontroli poprzez wprowadzanie systemów zarządzania środowiskiem (ISO 14 000) w obrębie przedsiębiorstwa Spalanie węgla lepszej jakości lub zamiana nośnika energii na bardziej ekologiczny oraz wprowadzanie nowoczesnych technik spalania paliw 1. Centralizacja uciepłowienia prowadząca do likwidacji małych kotłowni i indywidualnych palenisk domowych Eliminowanie węgla jako paliwa w kotłowniach lokalnych i gospodarstwach domowych, rozpowszechnienie stosowania drewna, trocin, wierzby energetycznej czy gazu Rozbudowa sieci gazowej na obszarze powiatu i zwiększenie liczby odbiorców Promowanie nowych nośników energii ekologicznej pochodzących ze źródeł odnawialnych – energia słoneczna, wiatrowa, wodna, geotermalna 4 5 6 7 8 9 10 11 Zgodnie z harmonogramem realizacyjnym Planu Gospodarki Odpadami Podmioty gospodarcze – zakłady przemysłowe Wojewoda, Starostwo, Gmina Miejska Podmioty gospodarcze – zakłady przemysłowe Gmina Miejska, Zakłady ciepłownicze i kotłownie Zadanie ciągłe Środki własne Koszty jednostek inwestycyjne realizujących Zadanie ciągłe Koszty pozainwesty cyjne Zadanie ciągłe Środki własne Koszty jednostek inwestycyjne realizujących Zadanie ciągłe Środki własne Koszty jednostek inwestycyjne realizujących Zadanie ciągłe Środki własne Koszty jednostek inwestycyjne realizujących Zadanie ciągłe Środki własne Koszty jednostek inwestycyjne realizujących Zadanie ciągłe Koszty pozainwestyc yjne administracyj ne Użytkownicy środowiska Gmina Miejska, Zakład Gazowniczy Starostwo, Gmina Miejska Środki własne jednostek realizujących Środki własne jednostek realizujących, Fundusze ekologiczne 96 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ 1 2 3 Promowanie działań termorenowacyjnych budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej dających możliwość energooszczędności 6. Edukacja ekologiczna społeczeństwa na temat wykorzystania proekologicznych nośników energii i szkodliwości spalania materiałów odpadowych (szczególnie tworzyw sztucznych) Ograniczenie 1. Wyprowadzenie ruchu emisji tranzytowego z centrum miasta, zanieczyszczeń budowa obejść drogowych, komunikacyjnych obwodnicy, przebudowa dróg o małej przepustowości 2. Bieżąca modernizacja dróg i ciągów komunikacyjnych (krajowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych) 5. Hałas – zmniejszenie uciążliwości akustycznej dla mieszkańców Hałas komunikacyjny Hałas przemysłowy 1. Wyprowadzanie ruchu tranzytowego z centrów miast przez budowę obwodnicy i obejść drogowych 2. Budowa ekranów akustycznych na odcinkach nowych tras obwodnicowych, przebiegających w pobliżu terenów zabudowanych 1. Współpraca z WIOŚ w zakresie kontrolowania zakładów przemysłowych dla których istnieje podejrzenie ponadnormatywnej emisji hałasu 4 Starostwo, Gmina Miejska 5 6 7 8 9 Zadanie ciągłe Starostwo, Gmina Miejska Zadanie ciągłe Gmina Miejska Zarządcy Dróg x Właściwy zarządca dróg: GDDKiA, Zarząd Dróg Wojewódzkich, Powiatowy Zarząd Dróg, Gmina Miejska Gmina Miejska, Zarządcy Dróg x x x x x x x Koszty pozainwestyc yjne administracyj ne Środki własne jednostek realizujących, Fundusze ekologiczne x x Koszty inwestycyjne zależne od planów finansowych jednostek realizujących x x x x x x x x x Zarządcy Dróg Zadanie ciągłe 11 Środki własne jednostek realizujących, Fundusze ekologiczne Środki własne Koszty jednostek inwestycyjne realizujących, Środki UE x Starostwo, Gmina Miejska 10 Koszty pozainwestyc yjne administracyj ne Środki własne jednostek realizujących, Środki UE Środki własne Koszty jednostek inwestycyjne realizujących, Środki UE Środki własne Koszty jednostek inwestycyjne realizujących, Środki UE Koszty pozainwestyc Środki własne yjne jednostki administracyj realizującej ne 97 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ 1 2 2. Pola elektromagnetyczne – ochrona mieszkańców przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznym Bezpieczeństwo ekologiczne – ochrona przed poważnymi awariami Ograniczanie oddziaływania emisji do środowiska 1. 3 Integrowanie planów zagospodarowania przestrzennego z problemami zagrożenia hałasem 4 Gmina Miejska Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego zagadnienia pól elektromagnetycznych Gmina Miejska Zwiększenie bezpieczeństwa przewozów substancji niebezpiecznych przez kontrolę przewozów i stanu technicznego pojazdów oraz czasu pracy kierowców 2. Wyznaczanie optymalnych tras przewozu substancji niebezpiecznych oraz stworzenie stanowisk postojowych i parkingów dla pojazdów przewożących substancje niebezpieczne 1. 5 6 7 8 9 Zadanie ciągłe Policja, Inspekcja Ruchu Drogowego 10 11 Koszty pozainwestyc Środki własne yjne jednostki administracyj realizującej ne Zadanie ciągłe Koszty pozainwestyc Środki własne yjne jednostki administracyj realizującej ne Zadanie ciągłe Koszty pozainwestyc Środki własne yjne jednostki administracyj realizującej ne Zadanie ciągłe Koszty pozainwestyc Środki własne yjne jednostki administracyj realizującej ne Właściwi Zarządcy Dróg Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów Ochrona zasobów przyrody – zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem georóżnorodności i bioróżnorodności Ochrona i rozwój 1. Współpraca Starostwa, Gmin, systemu Zaborskiego Parku Krajobrazowego obszarów Tucholskiego Parku Krajobrazowego, chronionych Parku Narodowego Bory Tucholskie i form ochrony z województwem i ministerstwem w aktualizowaniu spójnej bazy danych na temat form ochrony przyrody Starostwo, Gmina Miejska, Zaborski Park Krajobrazowy, Tucholski Park Krajobrazowy, Park Narodowy Bory Tucholskie, Nadleśnictwa Zadanie ciągłe Koszty pozainwestyc Środki własne yjne jednostek administracyj realizujących ne 98 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ 2. 3. 4. 5. Bieżąca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych Gmina Miejska Powiększanie istniejących już obszarów chronionych, np. OChK Wojewoda, Gmina Miejska Zadanie ciągłe Wspieranie działań na rzecz utworzenia Światowego Rezerwatu Biosfery Bory Tucholskie Starostwo, Gmina Miejska Wzrost powierzchni terenów zieleni na terenie miasta Gmina Miejska x x x x x x x x x x x 6. Rewaloryzacja parków miejskich Wspieranie i promowanie rolnictwa ekologicznego i agroturystyki Starostwo, Gmina Miejska, ODR Wdrażanie i upowszechnianie zasad dobrej praktyki rolniczej (KDPR) Ochrona 1. Uwzględnianie w planach zasobów kopalin zagospodarowania i powierzchni przestrzennego wszystkich ziemi rozpoznanych złóż 2. Inwentaryzacja oraz rekultywacja terenów zdegradowanych (dzikie wysypiska) Starostwo, Gminy, ODR Gmina Miejska 8. x x Gmina Miejska x 7. x x Gmina Miejska, Użytkownicy środowiska x x x Koszty zależne od podjętych działań Koszty pozainwestyc yjne administracyj ne Koszty pozainwestyc yjne administracyj ne Koszty pozainwestyc yjne administracyj ne Koszty pozainwestyc yjne administracyj ne Środki własne jednostek realizujących Środki własne jednostek realizujących Środki własne jednostek realizujących Środki własne jednostek realizujących, GFOŚiGW Środki własne jednostek realizujących, GFOŚiGW Zadanie ciągłe Koszty pozainwesty cyjne Zadanie ciągłe Koszty pozainwesty cyjne Środki własne jednostek realizujących, Środki UE Środki własne jednostek realizujących Koszty pozainwesty cyjne Środki własne jednostek realizujących Koszty pozainwesty cyjne Środki własne jednostek realizujących x x x Zadanie ciągłe 99 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii Racjonalne zużycie materiałów, wody i energii, wraz ze wzrostem udziału wykorzystywanych zasobów energii odnawialnej Zmniejszenie materiałochłonności i odpadowości produkcji Zmniejszenie energochłonności gospodarki Racjonalizacja zużycia wody Wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych 1. Stosowanie bodźców ekonomicznych dla przedsięwzięć proekologicznych (ulgi podatkowe, możliwości współfinansowania) 1. Wprowadzanie energooszczędnych technologii w przemyśle i energetyce 2. Zmniejszenie strat na przesyle energii cieplnej poprzez modernizacje systemów przesyłowych 1. Modernizacja sieci wodociągowych w celu zmniejszenia strat wody na przesyle w sieci 1. Promowanie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych np. poprzez stworzenie katalogu dostępnych na rynku ofert z tej dziedziny Starostwo, Gmina Miejska Użytkownicy środowiska Użytkownicy środowiska Gminy, Przedsiębiorstw a komunalne x x x x x Koszty Środki własne pozainwestyc jednostek yjne realizujących x x x x x Koszty inwestycyjne Środki własne jednostek realizujących x x x x x Koszty inwestycyjne Środki własne jednostek realizujących Koszty inwestycyjne Środki własne jednostek realizujących, Środki UE, Dotacje, kredyty x x x x x x x x Starostwo, Gmina Miejska x Koszty Środki własne pozainwestyc jednostek yjne realizujących Zagadnienia o charakterze systemowym 100 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Wykształcenie Edukacja wśród ekologiczna mieszkańców społeczeństwa zachowań proekologicznych oraz poczucia odpowiedzialnośc i za jakość środowiska i współuczestnicze nia w procesach decyzyjnych na szczeblu gminnym 1. 2. 3. 4. 5. 6. Inspirowanie wspólnych działań starostwa, samorządów gminnych, Promocji Regionu Chojnickiego oraz Dyrekcji Parku Narodowego i Parków Krajobrazowych, Fundacji Ekologicznej Ziemi Chojnickiej i Zaborskiej m.in. w zakresie inicjatyw promujących kulturę regionu oraz ochronę środowiska naturalnego Prowadzenie edukacji ekologicznej w szerokim aspekcie społecznym (różne grupy społeczne) w dziedzinie proekologicznych zachowań oraz zdrowego stylu życia Prowadzenie regularnych akcji zachęcających mieszkańców i właścicieli obiektów do większej dbałości o bezpośrednie sąsiedztwo (np. Przeprowadzenie w gminach konkursów na najładniejszy ogródek lub balkon) Wprowadzanie treści ekologicznych do wszystkich przedmiotów nauczania Zapoczątkowanie programu tworzenia szkolnych ostoi przyrody, czyli opieka nad skwerami, parkami, lasem komunalnym Dostosowanie profilu kształcenia do potrzeb lokalnych np. Poprzez stworzenie profilu kształcenia zawodowego w kierunku rolnictwa ekologicznego oraz agroturystyki Starostwo, Gmina Miejska, Promocja Regionu Chojnickiego, Parki Krajobrazowe, Park Narodowy, Nadleśnictwa, Fundacja Ekologiczna Ziemi Chojnickiej i Zaborskiej Starostwo, Gmina Miejska Zadanie ciągłe Środki własne jednostek Koszty realizujących, pozainwestyc Fundusze yjne ekologiczne, sponsoring Zadanie ciągłe Środki własne Koszty jednostek pozainwestyc realizujących, yjne Fundusze ekologiczne Gmina Miejska x x x x x Koszty pozainwesty cyjne Środki własne jednostek realizujących X Koszty pozainwesty cyjne Środki własne jednostek realizujących X Koszty pozainwesty cyjne Środki własne jednostek realizujących Szkoły Zadanie ciągłe Gmina Miejska, Szkoły Starostwo, Gmina Miejska, Kuratorium Oświaty x x x x x x x x Środki własne Koszty jednostek pozainwestyc realizujących, yjne Fundusze ekologiczne 101 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ 7. Określanie aspektów ekologicznych w planowaniu przestrzennym i strategicznym Współpraca z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi 1. Wprowadzanie do wszystkich strategii i polityk sektorowych zagadnień z dziedziny ochrony środowiska Przygotowywanie obszarów aktywizacji rozwoju gospodarczego dla małych i średnich przedsiębiorstw nieuciążliwych dla środowiska, poprzez: uzbrajanie terenów przeznaczonych pod inwestycje, przygotowywanie i rozpowszechnianie informacji o procedurze inwestycyjnej oraz wymaganiach w zakresie ochrony środowiska dla planowanych przedsięwzięć, wprowadzenie systemu zachęt dla inwestorów proekologicznych 3. Łączenie potrzeb wynikających z działań w zakresie ochrony środowiska z aspektami przeciwdziałania bezrobociu np. poprzez stworzenie systemu prac interwencyjnych na potrzeby udrażniania rowów melioracyjnych, tworzenie tzw. „zielonych miejsc pracy” na parkingach leśnych i in. 2. Starostwo, Gmina Miejska, Promocja Regionu Chojnickiego, Parki Krajobrazowe, Park Narodowy, Nadleśnictwa Starostwo, Gmina miejska Zadanie ciągłe Koszty pozainwesty cyjne Środki własne jednostek realizujących Zadanie ciągłe Koszty pozainwesty cyjne Środki własne jednostek realizujących, PFOŚiGW Zadanie ciągłe Koszty pozainwesty cyjne Środki własne jednostek realizujących, PFOŚiGW Zadanie ciągłe Koszty pozainwesty cyjne Środki własne jednostek realizujących, Gmina Miejska Starostwo, Gmina Miejska, PUP Wykaz zastosowanych skrótów: WIOŚ – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, ODR – Ośrodek Doradztwa Rolniczego, PUP - Powiatowy Urząd Pracy, b.d. –brak danych 102 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ 6 INSTRUMENTY EKONOMICZNE REALIZACJI PROGRAMU Realizacja zadań z zakresu infrastruktury ochrony środowiska wymaga zarezerwowania przewyższają środków możliwości finansowych, budżetowe które jednostek znacząco samorządu terytorialnego. Istnieje zatem konieczność pozyskania zewnętrznych źródeł finansowego jednostek wsparcia samorządowych przedsięwzięć dostępnymi inwestycyjnych. sposobami Dla finansowania inwestycji są: środki własne; kredyty i pożyczki udzielane w bankach komercyjnych; kredyty i pożyczki o oprocentowaniu preferencyjnym udzielane przez instytucje wspierające rozwój gmin; dotacje państwowe z funduszy krajowych i zagranicznych; emisja obligacji. Podstawę systemu finansowania zadań w obszarze ochrony środowiska stanowią instytucjonalne fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Gromadzą one wpływy z opłat płaconych za korzystanie ze środowiska i jego zasobów przez podmioty gospodarcze oraz kar nakładanych za ponadnormatywne zanieczyszczanie środowiska. Aktualnie ustawy: Prawo ochrony środowiska oraz Prawo wodne, wymieniają listę celów ogólnych, które powinny być wspierane finansowo przez te fundusze, precyzują przedmiotowe i podmiotowe ograniczenia udostępnianych środków finansowych z funduszy ekologicznych. Zgodnie z nimi każdy fundusz stosuje własne kryteria oraz procedury oceny i wyboru proponowanych przedsięwzięć inwestycyjnych. Dysponuje także własnymi zasadami udzielania i umarzania pożyczek. Funduszami tymi są: 103 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Zasadniczym celem Narodowego Funduszu jest wspieranie finansowe przedsięwzięć środowiska w Polsce. podejmowanych Fundusz działa dla w poprawy oparciu o jakości Strategię zatwierdzoną przez jego organy nadzorcze oraz ministra środowiska, a także zaakceptowaną przez komisje Sejmu i Senatu RP. Zgodnie z tym dokumentem, misją Narodowego Funduszu jest wspieranie konstytucyjnej zasady zrównoważonego rozwoju kraju oraz wynikających z niej celów i zadań polityki ekologicznej państwa. Priorytety przy podejmowaniu decyzji o finansowaniu działań ekologicznych są zgodne z listą programów priorytetowych Funduszu przewidzianych do dofinansowania na dany rok, oparte na Programie wykonawczym do Polityki ekologicznej państwa, propozycjach ministra środowiska, wojewódzkich listach przedsięwzięć priorytetowych. W Narodowym Funduszu obowiązują następujące formy dofinansowania: pożyczki pożyczki płatnicze kredyty udzielane przez banki ze środków Narodowego Funduszu dopłaty do oprocentowania preferencyjnych kredytów i pożyczek dotacje umorzenia Wysokość dofinansowania udzielonego przez Narodowy Fundusz jest uzależniona od efektywności wykorzystania środków Funduszu, z zastosowaniem zasady uzyskania optymalnego efektu ekologicznego i ekonomicznego. Udzielone przez Narodowy Fundusz dofinansowanie, w 104 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ formie pożyczek i kredytów generalnie nie może przekroczyć 70 % kosztów realizacji przedsięwzięcia. Pożyczki mogą być częściowo umarzane, pod warunkiem terminowego wykonania zadań i osiągnięcia planowanych w nich efektów. O dofinansowanie ze środków Funduszu mogą ubiegać się: jednostki samorządu terytorialnego i ich związki; administracja państwowa; przedsiębiorcy; jednostki szkolnictwa wyższego; jednostki organizacyjne ochrony środowiska; organizacje pozarządowe; osoby fizyczne Warunki udzielenia dofinansowania: udokumentowane pełne pokrycie planowanych kosztów przedsięwzięcia; wywiązanie się przez Wnioskodawcę z obowiązku uiszczenia opłat i kar, stanowiących przychody Narodowego Funduszu oraz wywiązywania się z innych zobowiązań w stosunku do Funduszu; przedsięwzięcie spełnia kryteria wyboru przedsięwzięć ustalonych przez Narodowy Fundusz; przedsięwzięcie nie może być zakończone; wniosek spełnia wymagania formalne; udzielone dofinansowanie nie może przekroczyć kosztów przedsięwzięcia; zostało zapewnione zabezpieczenie zwrotu udzielonego dofinansowania 105 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ została zawarta umowa cywilno- prawna określająca warunki dofinansowania zgodnie z wzorem stosowanym w Narodowym Funduszu Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Wojewódzkie fundusze działają na podstawie ustawy Prawo Ochrony Środowiska. Samodzielnie gospodarują mieniem stanowiącym cześć mienia Skarbu Państwa oraz odpowiadają za swoje zobowiązania. W Funduszu obowiązują następujące formy finansowania: pożyczki; dotacje; dopłaty do kredytów bankowych Dominującą formą pomocy finansowej ze środków są oprocentowane pożyczki udzielane na preferencyjnych warunkach. Istnieją możliwości częściowego umorzenia pożyczek. Dotacje mogą być udzielane na proekologiczne zadania inwestycyjne i modernizacyjne realizowane przez jednostki sfery budżetowej, jednostki samorządów i inne jednostki organizacyjne prowadzące działalność w zakresie ochrony zdrowia, profilaktyki zdrowotnej, pomocy społecznej, oświaty i kultury. Pomoc ze środków Funduszu może być udzielona wszelkim podmiotom realizującym zadania z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej, odpowiadające kryteriom wyboru przedsięwzięć na wniosek spełniający wymagania formalne. Powiatowy i Gminny fundusz ochrony środowiska i gospodarki wodnej Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej został powołany na mocy Ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska w 1994r. Na mocy w/w Ustawy w 1999 r. powołany został natomiast Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. 106 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Przedmiotowe fundusze działają w strukturach administracji publicznej. Dochodami Powiatowych funduszy są wpływy z tytułu opłat za składowanie odpadów i kar związanych z niewłaściwym ich składowaniem oraz pozostałe opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska i wprowadzane w nim zmiany. Natomiast dochodami Gminnego Funduszu są wpływy z tytułu opłat i kar za usuwanie drzew, opłat za składowanie odpadów i kar związanych z niewłaściwym ich składowaniem oraz pozostałe opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r Prawo ochrony środowiska w dziale II rozdziale 4 określa przeznaczenie środków finansowych funduszy gminnych i powiatowych. Zgodnie z art. 406 w/w ustawy środki gminnych i powiatowych funduszy przeznacza się na: edukację ekologiczną oraz propagowanie działań proekologicznych i zasady zrównoważonego rozwoju; wspomaganie realizacji zadań państwowego monitoringu środowiska; wspomaganie innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz badań stanu środowiska, a także systemów pomiarowych zużycia wody i ciepła; realizację zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej, w tym instalacji lub urządzeń ochrony przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji wodnej; urządzanie i utrzymanie terenów zieleni, zadrzewień, zakrzewień oraz parków; realizację przedsięwzięć związanych z gospodarką odpadami; wspieranie działań przeciwdziałających zanieczyszczeniom; 107 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ profilaktykę zdrowotną dzieci na obszarach, na których występują przekroczenia standardów jakości środowiska; wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc dla wprowadzania bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii; wspieranie ekologicznych form transportu; działania z zakresu rolnictwa ekologicznego bezpośrednio oddziaływującego na stan szczególności na produkujących metodami gleby, prowadzenie powietrza i gospodarstw ekologicznymi wód, w rolnych położonych na obszarach szczególnie chronionych na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody; inne zadania służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej wynikające z zasady zrównoważonego rozwoju, w tym na programy ochrony środowiska. Ponadto środki powiatowych funduszy mogą być przeznaczone dodatkowo na realizację przedsięwzięć związanych z ochroną powierzchni ziemi. Przy realizacji Programu Ochrony Środowiska duże znaczenie może odgrywać współpraca z szeregiem innych organizacji i funduszy. W zakresie ochrony środowiska, rozwoju regionalnego funkcjonuje m.in.: o EKOFUNDUSZ – jest fundacją powołaną w 1992 r. przez Ministra Finansów dla efektywnego zarządzania środkami finansowymi pochodzącymi z zamiany części zagranicznego długu na wspieranie przedsięwzięć w ochronie środowiska. Dotychczas decyzję o ekokonwersji polskiego długu podjęły Stany Zjednoczone, Francja, Szwajcaria, Włochy, Szwecja i Norwegia. EkoFundusz zarządza środkami finansowymi pochodzącymi z ekokonwersji łącznie ponad 571 mln USD do 108 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ wydatkowania w latach 1992 – 2010. Celem Ekofunduszu jest finansowe wspieranie szczególnie ważnych przedsięwzięć dla ochrony środowiska w Polsce, głównie z dziedzin: oszczędności energii, promocji odnawialnych źródeł energii, eliminacji emisji metanu z kopalni węgla i składowisk odpadów komunalnych, eliminacji zużycia z procesów produkcyjnych; środki na realizację zadań Fundusz pozyskuje z ekokonwersji polskiego długu zagranicznego; o Bank Ochrony Środowiska. S. A. – podobnie jak fundusze ochrony środowiska posiada środki na wspieranie inwestycji proekologicznych w formie niskoprocentowych kredytów. Bank Ochrony Środowiska ma statutowo nałożony obowiązek kredytowania inwestycji służących ochronie środowiska. Udziela kredytów na między innymi: budowę składowisk odpadów i innych obiektów do odzysku i unieszkodliwiania odpadów, zakup urządzeń związanych z usuwaniem odpadów, zakup sprzętu niezbędnego do zorganizowania zbiórki i transportu odpadów. Kredyty z BOŚ umożliwiają sfinansowanie zadania inwestycyjnego w 100%. Środki te są oprocentowane w wysokości od 1%. Okres spłaty kredytu wynosi 5 lat, a okres karencji 1 rok. BOŚ udziela również kredytów ze środków NFOŚiGW i WFOŚiGW. W kontekście akcesji Polski do struktur Unii Europejskiej, najważniejszym instrumentem finansowym realizacji Programu Ochrony Środowiska będą środki Funduszu Spójności i funduszy strukturalnych. 109 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ rys. 6 Pomoc strukturalna UE przyznana Polsce na lata 2004 – 2006 (mld euro) Ogółem pomoc do 2006 r. ▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬ 12,5 2006 ▬▬▬▬▬ 4,7 2005 ▬▬▬▬ 4,1 2004 ▬▬▬ 3,7 źródło: Rzeczpospolita , nr 165 , 17 lipca 2003 r. Głównym celem polityki regionalnej Unii Europejskiej jest wyrównanie różnic międzyregionalnych w poziomie życia i w rozwoju gospodarczym pomiędzy najbiedniejszymi a najbogatszymi regionami państw członkowskich, a przez to zwiększenie społecznej i gospodarczej spójności Unii. Polityka strukturalna i regionalna UE realizowana jest poprzez współfinansowanie za pomocą funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności określonych programów i projektów rozwoju regionalnego. Na realizację wymienionego wyżej celu pomoc z funduszy strukturalnych kierowana jest do regionów , których zamożność, liczona za pomocą wskaźnika poziomu produktu krajowego brutto na jednego mieszkańca (za ostatnie trzy lata według parytetu siły nabywczej) jest mniejsza niż 75% przeciętnej wartości tego wskaźnika w całej UE. Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej istnieje więc możliwość finansowania inwestycji w ochronie środowiska z Funduszy Strukturalnych oraz Funduszu Spójności, a także możliwość finansowania inwestycji ze Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (inwestycje w skali regionalnej i lokalnej). Ramy przedsięwzięć inwestycyjnych finansowanych w przyszłości ze wspomnianych funduszy określa Narodowy Plan Rozwoju (2004 – 2006). Fundusz Spójności, inaczej zwanym Funduszem Kohezji jest to czasowe wsparcie finansowe dla krajów Unii Europejskiej, których Produkt Krajowy Brutto nie przekracza 90% średniej dla wszystkich 110 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ krajów członkowskich. Realizację Funduszu Spójności zaplanowano na lata 1993-99. Na szczycie Unii Europejskiej w Berlinie postanowiono przedłużyć jego działanie do 2006 r. Pomoc, którą kraje członkowskie UE otrzymują w ramach Funduszu obejmuje finansowanie projektów dotyczących inwestycji w zakresie ochrony środowiska i infrastruktury transportowej. Budżet Funduszu Spójności na lata 2000 – 2006 wynosi 18 mld Euro. Może on przyczyniać się do finansowania: projektów; etapów projektu, które są technicznie lub finansowo niezależne; grupy projektów powiązanych ze sobą widoczną strategią tworzącą spójną całość. Fundusz może również udzielać pomocy: na wstępne badania odnoszące się do kwalifikujących się projektów, łącznie z tymi, które są koniecznie dla ich wprowadzenia; na środki wsparcia technicznego, a w szczególności na środki poziome takie jak badania porównawcze mające na celu ocenę wpływu pomocy wspólnotowej, na środki i badania, które przyczyniają się do oceny, monitorowania lub oszacowania projektów, oraz wzmocnieniu i zagwarantowaniu koordynowania projektów i ich spójności, a w szczególności spójności z politykami wspólnotowymi. W przypadku Funduszy Strukturalnych Komisja Europejska zatwierdza dokumenty programowe- w szczególności programy operacyjne. Projekty zatwierdzane są na poziomie krajowym i akceptowane przez Komisję Europejską pod warunkiem zachowania spójności z głównymi celami każdego z programów operacyjnych oraz zgodności z warunkami wybieralności projektów każdego z funduszy strukturalnych. Istnieją co 111 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ najmniej dwa sposoby sięgania po pomoc w ramach funduszy strukturalnych: 1. Ogłaszany jest termin nadsyłania wniosków. Instytucja zarządzająca lub wdrażająca każdego programu operacyjnego jest odpowiedzialna za obsługę zgłaszanych przez potencjalnych odbiorców pomocy wniosków. Wyraźnie wskazane „kryteria wyboru”, pozwalają na jasny i obiektywny wybór projektów, a z drugiej strony pozwalają projektodawcom, na określenie jaki rodzaj projektów może być dofinansowany oraz jakie z nich zostaną uznane za priorytetowe. Po zatwierdzeniu do dofinansowania projektu ogłaszany jest w oparciu o zasadę wolnej konkurencji, publiczny konkurs na bezpośredniego realizatora prac objętych projektem. 2. Administracja wdraża pomoc pochodzącą z funduszy strukturalnych poprzez otwarte linie subwencji publicznych i udziela jej małym i średnim przedsiębiorstwom, organizacjom pozarządowym, stowarzyszeniom itd. W ramach każdego programu zostają ustalone warunki, jakie muszą spełniać podmioty chcące uzyskać pomoc, terminy składania wniosków oraz kryteria przyznania pomocy. Pomoc finansowa ze środków funduszy strukturalnych w okresie 2004 – 2006 będzie zachowywać czasową ważność w okresie pomiędzy 2004 a 2008 r. Wymieniony okres wskazuje jedynie taką przestrzeń czasową, podczas której będzie można zawierać zobowiązania lub podpisywać kontrakty. Po 31 grudnia 2006 r. dalej będzie można wykonywać działania, realizować projekty czy dokonywać płatności, jednak nie później niż do 31 grudnia 2008 r., zawsze w oparciu o kontrakty czy zobowiązania zawarte do dnia 31 grudnia 2006 r. Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR) 112 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Celem programu jest zapewnienie wszystkim regionom w Polsce udziału w procesach rozwojowych i modernizacyjnych gospodarki poprzez tworzenie warunków wzrostu konkurencyjności regionów oraz przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów. Pomoc skierowana jest dla samorządów województw, powiatów i gmin, stowarzyszeń oraz związków gmin i powiatów, instytucji naukowych, instytucji rynku pracy, agencji rozwoju regionalnego i instytucji wspierania przedsiębiorczości. Instytucją Zarządzającą Zintegrowanym Programem Operacyjnym Rozwoju Regionalnego jest Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej. ZPORP przewiduje możliwość realizacji szerokiego zakresu zadań w ramach następujących priorytetów: I Priorytet – Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów; II Priorytet – Wzmocnienie rozwoju zasobów ludzkich w regionach; III Priorytet – Rozwój lokalny; IV Priorytet – Pomoc techniczna Wsparcie w ramach poszczególnych działań dotyczy projektów, których całkowity koszt wynosi od 1 mln euro do 10 mln euro. Projekty o wartości poniżej 1 mln euro będą wspierane w ramach Priorytetu III. W ramach Priorytetu I zdefiniowano 6 działań, których realizacja determinuje konkurencyjność regionów: Działanie 1 – Modernizacja i rozbudowa regionalnego układu transportowego, Działanie 2 – Infrastruktura ochrony środowiska; Działanie 3 – Regionalna infrastruktura społeczna; Działanie 4 – Rozwój turystyki i kultury; Działanie 5 – Rozwój transportu miejskiego w aglomeracjach 113 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Spośród wyżej wymienionych działań dla miasta Chojnice w szczególności ważne jest działanie 2 dotyczące infrastruktury ochrony środowiska. Realizacja działania przyczyni się do poprawy jakości środowiska naturalnego, co w efekcie przyczyni się do poprawy jakości środowiska naturalnego, co w efekcie przyczyni się do polepszenia standardu życia mieszkańców i zwiększenia możliwości inwestycyjnych, w szczególności w zakresie sektora usług (turystyka) i środowiskowo przyjaznego sektora przemysłu. 6.1 Monitoring realizacji programu Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska każda gmina jest zobowiązana co 2 lata przedstawić raport z realizacji programu ochrony środowiska. Monitorowanie i kontrola realizacji celów i zadań środowiskowych oraz ocena efektów ekologicznych poprawiających stan środowiska będzie odbywać się za pomocą wiarygodnych i dostępnych wskaźników, które mogą mieć charakter ekonomiczny, ekologiczny czy też społeczny. Przyjęte wskaźniki monitorowania POŚ są następujące: stopień skanalizowania gminy (w % w odniesieniu do stanu na rok 2004); stopień zwodociągowania gminy (w % w odniesieniu do stanu na rok 2004); stopień zgazyfikowania gminy (w % w odniesieniu do stanu na rok 2004); liczba zmodernizowanych kotłowni (w sztukach, po roku 2004); liczba obiektów ogrzewanych z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii (w sztukach, po roku 2004); liczba zlikwidowanych dzikich składowisk odpadów (w sztukach, po roku 2004); 114 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ powierzchnia zrekultywowanych terenów zielonych (po roku 2004 r.); klasy czystości wód powierzchniowych i podziemnych ( zmiana klasy lub brak zmian w odniesieniu do stanu z roku 2004); prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych na ścieki socjalno – bytowe oraz oczyszczalni przydomowych i kontrola ich użytkowania. 115 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ 7. BIBLIOGRAFIA Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, Dz. U. Nr 142, poz. 1591 z późniejszymi zmianami. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach, Dz. U. Nr 62, poz. 628 z późniejszymi zmianami Ustawa z dnia 14 grudnia 1994r o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu oraz późniejszymi zmianami (tekst jednolity Dz. U. Nr 6, poz. 56 z 2001 r.). Ustawa z 16 kwietnia 2004r o ochronie przyrody (tekst jednolty: Dz. U z 2004 r., Nr 92, poz. 880) Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, Dz. U. Nr 132, poz. 622 z późniejszymi zmianami Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późniejszymi zmianami Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw, Dz. U. Nr 100, poz. 1085 z późniejszymi zmianami Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Dz. U. Nr 80, poz.717 Poradnik do opracowania gminnego i powiatowego programu zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska, M. Kistowski, Gdańsk 1999 r. Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010, Rada Ministrów, Warszawa 2002 r. Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2002 r. 116 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Wstępne stadium planowania gospodarki w gminie, P. Szyszkowski, ARCADIS EKOKONREM Sp. z o.o., Gazeta Samorządu i Administracji nr 3/2003, Kraków 2003 r. Społeczny raport o stanie środowiska w mieście Chojnice, Fundacja Ekologiczna Ziemi Chojnickiej i Zaborskiej, Chojnice, 1996 r. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego Strategia rozwoju województwa pomorskiego Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Chojnice Prognozy skutków wpływu ustaleń miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na środowisko przyrodnicze Strategia Rozwoju Miasta Chojnice na lata 2002 – 2014 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Miasta Chojnice, Fundacja Poszanowania Energii, Gdańsk, 2002 r. Program porządkowania gospodarki ściekowej i odpadowej w rejonie projektowanego rezerwatu biosfery Bory Tucholskie – wyciąg, „ATA” Usługi Projektowe A. Talaga, Elbląg, 2000 r. Rocznik Statystyczny za 2004 r. Projekt studium uwarunkowań kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Chojnice, 2006 r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku, Raport o stanie środowiska Województwa Pomorskiego, Gdańsk 2004 r. Internet: www.wodociagi.chojnice.pl www.pup.chojnice.info.pl 117 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ 8. SPIS RYSUNKÓW Rysunek 1 Dynamika liczby mieszkańców Chojnic w latach 1939 – 2004; Rysunek 2 Szacunkowy przyrost zapotrzebowania na moc na obszarze miasta Chojnice w perspektywie do roku 2020; Rysunek 3 Ocena stanu czystości województwa powietrza pomorskiego na na terenie podstawie maksymalnego stężenia średniodobowego dwutlenku siarki (2004 r.); Rysunek 4 Ocena stanu czystości powietrza atmosferycznego na terenie województwa pomorskiego na podstawie średniorocznego stężenia dwutlenku azotu (2004 r.); Rysunek 5 Ocena stanu czystości powietrza atmosferycznego na terenie województwa pomorskiego na podstawie średniorocznego stężenia pyłu zawieszonego (2004 r.); Rysunek 6 Pomoc strukturalna UE przyznana Polsce na lata 2004 – 2006 (mld euro). 118 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ 9. SPIS TABEL Tabela 1 Dynamika liczby ludności Chojnic w latach 1939 – 2004; Tabela 2 Analiza struktury porównaniu wiekowej do powiatu miasta Chojnice Chojnickiego, w woj. pomorskiego, kraju; Tabela 3 Struktura zatrudnienia na terenie miasta Chojnice według działów gospodarki; Tabela 4 Struktura bezrobotnych miasta Chojnice (2005 r.); Tabela 5 Wykaz pomników przyrody w mieście Chojnice; Tabela 6 Badania fizykochemiczne wody; Tabela 7 Badania bakteriologiczne wody; Tabela 8 Stacje elektroenergetyczne PKP Energetyka Sp. z o.o. Zakład Kujawski w Bydgoszczy; Tabela 9 Realizacja sieci elektroenergetycznych w latach 1998 – 2004; Tabela 10 Zużycie energii elektrycznej w mieście Chojnice w latach 1999 – 2001; Tabela 11 Charakterystyka stacji redukcyjno – pomiarowej pierwszego stopnia (SRP-Io) „Lipienice”; Tabela 12 Zestawienie istniejących stacji redukcyjno-pomiarowych drugiego stopnia wraz z danymi dotyczącymi ich wydajności; Tabela 13 Realizacja sieci gazowych w latach 1997 – 2000; Tabela 14 Struktura odbiorców gazu ziemnego w latach 2000 – 2001 na terenie miasta Chojnice; Tabela 15 Zużycie gazu ziemnego w latach 1999 – 2001 na terenie m. Chojnice; 119 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ Tabela 16 Natężenie ruchu na drogach krajowych na terenie miasta Chojnice; Tabela 17 Harmonogram zadaniowy. 120 Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Chojnice_________________________________ 10. SPIS MAP Mapa 1 Inwentaryzacja; Mapa 2 Miasto Chojnice i jego otoczenie; Mapa 3 Mapa geologiczno – gruntowa; Mapa 4 Mapa kwalifikacyjna; Mapa 5 Mapa spadków; Mapa 6 Mapa hipsometryczna; Mapa 7 Mapa stosunków wodnych; Mapa 8 Walory środowiska przyrodniczego i kulturowego; Mapa 9 Wodociągi i kanalizacje; Mapa 10 Komunikacja; Mapa 11 Grupa Energetyczna ENEA S.A. Oddział w Bydgoszczy Rejon Energetyczny Chojnice – podział na posterunki; Mapa 12 Grupa Energetyczna ENEA S.A. Oddział w Bydgoszczy – podział na rejony; Mapa 13 Plansza uzbrojenia; Mapa 14 Energetyka. 121
