Ň\.3 Zi. a-Ť''#ś ł'l;ILLť'|: Warszawa, 7 grudnia 2018 ľoku RZECZPOSPOLITA POLSKA Rzecznik Praw Dziecka Mclrek Michąĺak zsR.422.l l.20r8.MK Prezesi Sądów Apelacyjnych wszyscy \ z ze J 1S ĺ'J-,wl '''€..t E ł1 analizy akt sądowych spľaw prowadzonych przez Rzecznika Pľaw Dziecka wynika. sędziowie coÍaz częściej'bez podstawy prawnej, dopuszczają do udziału w postępowaniach opiekuńczych organizacje pozarządowe (stowarzyszenia czy fundacje). Rzecznik Pľaw Dziecka nie kwestionuje roli w i znaczenia organizacji pozarządowych ochronie praw dziecka i ľodziny, jednak w świetleprzepisów aľt. 8 i 6I-63 k'p.c., na|eŻy stwierdzić, Że organizacja pozarządowa nie moŻe wszcząć ani przystąpić do Spraw o powieľzenie wykonywania, ograniczenie, zawieszenie, pozbawienie i przywrócenie władzy rodzicielskiej, ustalenie, ograniczenie albo zakazanie kontaktów z dzieckiem' Powodem takim jest brak przepisów szczego|nych, umożliwiających dokonanie takich czynności ptzez te podmioty. PodkĺeślićnaleŻy, że centralną postacią w postępowaniu opiekunczymjest dziecko i jego dobro rczstrzyga o wynikach postępowania pľzed sądem opiekuńczym. Celem postępowania opiekuńczego nie jest tylko formalne rozstrzygnięcie wniosku, ale przede wszystkim niesienie pomocy rodzinie pľzeŻywającej trudności. W intencji zaśustawodawcy, jeŻeli organizacja przystępuje do strony toczącego się już postępowania, jej rola pľocesowa powinna polegać wyłączenie na pomocy tej stronie w uzyskaniuprzeznią korzystnego orzeczenia.I Sędziowie rodzinni ingerują w stosunki i relacje wewnątrzrodzinne' w szczegőlnoŚci w stosunki między rodzicami i dziećmi. Udział organizacji pozarządovĺych w postępowaniach opiekuńczych moze pľowadzić do naruszenia prawa do prywatności oraz ochľony Życia rodzinnego. l Dľuk Sejmowy nr 4332, s' 20, Sejm Vl kadencji v Ť I Ż0l8 RoK IRENY SENDLEROWEJ Prokuratoľ jest powołany do stania na straŻy praworządności,interesu społecznego i pľaw obywateli, w tym praw dziecka. Dlatego też we wszystkich sprawach sądowych, w tym w Spľawach opiekuńczych' prokurator moŻe podejmowac czynności na rzecz dziecka' legitymacja pľocesowa wynika prokuratora z Jego przepisőw Kodeksu postępowania cywilnego' Pozycja jest samodzielna i níezaleŻna, nie jest on związany z Żadną ze stľon postępowania. Pľokurator jest bowiem rzecznikiem interesu publicznego, w tym wypadku rzecznikiem inteľesu dziecka. Na podstawie art. 10 ust' l pkt 3 ustawy z dnia 6 stycznia 2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka (Dz. U. z 20|7 r., poz. 922), ńwnieŻ Rzecznik Pľaw Dziecka moŻe wziąć, udziaŁ w toczącym się postępowaniu na prawach przysługujących prokuľatorowi. Należy zwrőciĆ, uwagę' ze w postępowaniu cywilnym organizacje pozarządowe mogą działai' bez Żadnych ograniczeń jedynie w celu ochľony własnych pľaw podmiotowych, natomiast dla ochľony pľaw obywateli jedynie w sprawach i na warunkach okľeślonych w Kodeksie postępowania cywilnego2. Uprawnienie do indywidualnym wynika występowania z pÍzez organizacje pozarządowe w aft. 8 k.p.c.' zgodnie interesie z ktőrym organizacje pozarządowe, których zadanie statutowe nie polega na prowadzeniu działalnościgospodarczej, mogą dla ochrony praw obywateli, w wypadkach przewidziaĺych w ustawie, wszcząć' postępowanie oraz wziąć, udział w toczącym się postępowaniu. Dopuszczalny zakres działania organizacji pozaľządovĺychw trybie pľocesu został wznaczony w aľt. 61 k.p.c., który w $ l stanowi, że organizacje pozarządowe w zakĺesie swoich zadan statutowych mogą. za zgodą osoby ťlzycznej vĺytaŻonąna piśmie'wýaczać powództwa na jej rzecz w sprawach o: 1) alimenty; 2) ochľonę środowiska; 3) ochĺonę konsumentów; 4) ochĺonę praw własnościpľzemysłowej; 5) ochľonę równości oraz niedyskľyminacji pÍZęZ bezpodstawne bezpośľednielub pośrednie ztőŻnicowanie praw i obowiązków obywateli. ' Usta*a zm.). z dnia 17 listopada |964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z2018 r. poz. 1360, 2 z poŹn. W wyzej wymienionych spľawach oľganizacje pozarząđowew zakĺesie swoich zadan za zgodą osoby fizycznej vĺyraŻonej na piśmie, przystąpić, do niej w toczącym się postępowaniu (aľt. 6l $ 2 k.p'c.). Z uwagi na pojawiające się wątpliwoŚci co do uprawnienia organizacji pozarządowej statutowych mogą' do wszczęcia lub wzięcia udziału w ochĺonie praw obywateli w danej sprawie z powołaniem się na ochľonę równości i niedyskryminacji, w orzecznictwie Sądu Najwyższego przewaŻył pogląd, Że organizacje pozaruądowe mogą występować tylko w sprawach, których przedmiotem jest ochľona równości oraz niedyskryminacji przez bezpośrednie lub pośrednie zrőŻnicowanie praw i obowiązków obywateli. Nie mogą natomiast występować w sprawach innego rodzaju, które nie zmietzają do ochľony równości lub niedyskĺyminacji' ale do realizacji innego p.a*a.3 Występowanie oľganizacji pozarządowych w ogľaniczonym zakĺesie przewidziane jest takŻę w sprawach o roszczenia przedsiębiorcy będącego osobą ťlzyczną wynikające zprowadzonej działa|nościgospodarczej (art. 61 $ 3 k.p.c.). Kodeks postępowania, poza art' 6l k.p.c., przewiduje udział organizacji pozarządowych w sprawach z zakľesu pľawa pracy i ubezpieczeń społecznych. Na podstawie art. 46Ż k.p.c. w Sprawach prawa pracy i ubezpieczeń społecznych organizacje pozarządowe w zakľesie swoich zađaństatutowych, za zgodą pracownika lub ubezpieczonego wyraŻoną na piśmie, mogą wýaczać, powództwa narzecz pracownika lub wnosić odwołania od decyzji organów ľentowych, a takŻe, Za zgodą pracownika lub ubezpieczonego vĺyraŻoną na piśmie, przystępować do nich w toczącym się postępowaniu. Zgodnie z art. 546 $ 3 k.p'c. organizacje pozarządowe, do których zadan statutowych na|eŻy ochĺona praw osób niepełnospľawnych' udzielanie pomocy takim osobom lub ochrona praw człowieka, mogą wstąpić do postępowania o ubezwłasnowolnienie w każdym jego stadium. organizacje pozarządowe Są ľównież upľawnione do złoŻenia do sądu opiekuńczego wniosku o ustanowienie kuľatora dla osoby niepełnosprawnej, pod waľunkiem jednak uzyskania na to jej uprzedniej zgody (aľt. 600 $ 1 k.p.c.). Dodatkowo Kodeks postępowania cywilnego dopuszcza możliwośćwystępowania przedstawiciela organizacji pozaruądowej jako pełnomocnika procesowego stľony w enumeratywnie wskazanych sprawach: 3 J. Jagieła, Udział organizacji pozaľzqdowych w postępowanitł cywilnym dla ochľony praw ob1rwateli, Zeszyty Naukowe Instytutu Administracji AJD w Częstochowie' l(9)20l4; postanowienie Sądu Najwyższego z dnía 7 lipca 20l0 ľ., ll CSK l79ll0, LEX nr 852540. 3 1) o ustalenie i zaprzeczenie pochodzenia dziecka i o roszczenia alimentacyjne (art. 87 $ 3 k.p.c.), 2) związanych z ptowadzeniem gospodarstwa rolnego (art. 87 $ 4 k'p.c.), 3) związanych z ochľoną pľaw konsumentów (art.87 $ 5 k.p.c.), 4) związanych z ochroną własnościprzemysłowej twórcy projektu wynalazczego (aft.87 $ 5 k.p.c.), 5) o ľoszczenia pracownika z zakĺesu pľawa pracy i ubezpieczonego z zakręsu ubezpieczeń społecznych (art. 465 k.c.), atakŻe 6) o przysposobienie (aľt. 585 $ 3 k.p.c.). Zgodnie z art. 63 k.p.c. oľganizacje pozaľządowe mogą przedstawiać sądowi istotny dla spľawy pogląd wyľażonyw uchwale lub oľganów. Uprawnienie do w oświadczeniu ich naleŻycie umocowanych pľzedstawienia sądowi poglądu przysługuje wyłącznie oľganizacjom pozaÍządowym nieuczestniczącym w sprawie, okľeślonymw art. 6l k.p.c' tylko w sprawach wskazanych w tym pľzepisie. Podkľeślićprzy tym na|eŻy, Że wypowiedzenie poglądu istotnego dla sprawy przez organizację pozarządową jest i pośľedniąformą udziału organizacji w postępowaniu sądowym. Przedstawienie przez organizację poglądu nie wywołuje bezpośľedniego udziału organizacji w postępowaniu Íozpozna'wcrym'a Z powyŻszych przepisów wynika, Że udział organizacji pozarządowych w sądowym postępowaniu cywilnym dla ochĺony praw obywateli został uza|eŻniony od spełnienia przez nie przesłanek podmiotowych i pľzedmiotowych. Przesłanki podmiotowe vĺyznaczają krąg podmiotów uprawnionych, natomiast pľzesłankiprzedmiotowe zakľes Spľaw mieszczących się w kompetencjach tych podmiotów. Z ptzesłanek pľzedmiotowych wynika, Że organizacje pozarządowe mogą działać, wyŁącznie we wskazanych w ustawie kategoriach Spraw' przy czym muszą się one mieścić w zakľesie ich zađanstatutowych, a wszczęcie postępowania sądowego lub przystąpienie do niego jest uwaľunkowane uzyskaniem pisemnej zgody osoby ťlzycznej, na tzecz której or ganizacj a zamier za po dej mo wać c zynno ści p ro c e so we. organizacja pozaruądowa samodzielnie ocenia potľzebę i zasadnośćwszczęcia na rzecz konkĺetnej osoby ťlzycznej postępowania cywilnego lub wzięcia w nim udziału' natomiast sąd ocenia spełnienie przęz organizację pozarządową wszystkich kodeksowych przesłanek jej udziału w postępowaniu cywilnym. a Wyrok Sądu Najwyższego Zdnia l l grudnia l980 ľ., I PR 62180, LEX nľ 8288. 4 Mając ĺawzględzie powyŻsze, na podstawie art. lOa ustawy z dnia 6 stycznia 2000 r' o Rzeczniku Pľaw Dziecka (Dz. U. z 20|7 Í. poz. 922), Rzecznik Praw Dziecka zwraca się z prośbąo zwrócenie uwagi sędziów orzekających w sprawach rodzinnych na terenie Państwa Apelacji na poľuszony w niniejszym piśmieproblem udziału oryaĺizacji pozarządowych w spľawach opiekuńczych' C. 5 WĹL)
