Opis metody socjoterapii Socjoterapia oficjalnie dopiero od niedawna znalazła swoje miejsce w ofercie pomocy psychologicznej. W świetle definicji słownikowych jest różnorodnie rozumiana. Słownik psychologiczny (1979 r.) podaje następującą definicję socjoterapii: (...) jest to organizowanie środowiska społecznego pacjenta w tym kierunku, by w możliwie dużym stopniu sprzyjało wyzdrowieniu i utrzymaniu zdrowia psychicznego. Socjoterapia akcentuje znaczenie kontaktów chorego z osobami z jego otoczenia społecznego (inni chorzy, personel medyczny, najbliżsi) dla przebiegu procesu leczenia. Natomiast słownik pedagogiczny (1984 r.) określa socjoterapię jako jeden ze sposobów łagodzenia lub eliminowania negatywnych norm i obyczajów w zachowaniach społecznych bądź społecznie niepożądanych. Współczesne podejście do socjoterapii wypracowane przez Ośrodek Rozwoju Umiejętności Wychowawczych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego zawarte zostało w pracy Jacka Strzemiecznego a jego uzupełnienie stanowi opracowanie Zoji Sobolewskiej na temat zasad projektowania zajęć socjoterapeutycznych dla dzieci i młodzieży (opracowanie powstało w Specjalistycznej Poradni Profilaktyczno – Terapeutycznej dla dzieci i młodzieży ze środowisk zagrożonych alkoholizmem OPTA w Warszawie). W świetle w/w opracowań socjoterapię zalicza się do procesów korekcyjnych o charakterze leczniczym adresowanych do dzieci i młodzieży. Definiowana przez Strzemiecznego socjoterapia (...) polega na celowym stwarzaniu dzieciom warunków (doświadczeń społecznych) umożliwiających zajście procesu socjoterapeutycznego czyli: 1. zmianę sadów o rzeczywistości 2. sposobów zachowań 3. odreagowanie emocjonalne Socjoterapia jest procesem ukierunkowanym na leczenie występujących u dzieci zaburzeń zwłaszcza zaburzeń zachowania, nadpobudliwości, zahamowania, niektórych zaburzeń emocjonalnych. Zadaniem socjoterapii jest też wspomaganie dzieci i młodzieży w rozwoju i funkcjonowaniu społecznym. W socjoterapii realizowane są zatem nie tylko cele związane z korekcją zaburzeń ale również cele edukacyjne, których realizowanie wpływa lepsze funkcjonowanie społeczne dzieci i młodzieży (np. uczenie rozpoznawania emocji i wyrażania ich stosownie do sytuacji, poznawanie mechanizmów uzależnień, uczenie współdziałania i współpracy w grupie, profilaktyka HIV). W ramach socjoterapii realizowane są również cele rozwojowe (Sawicka 1998) związane z zaspokajaniem rozwojowych właściwych dominujących w rożnych okresach rozwojowych potrzeb dziecka (potrzeby aktywności ruchowej, zabawy, zdobywania wiedzy o świecie, twórczości, ekspresji, aprobaty społecznej, autonomii, intymności, aktywności społecznej). Zgodnie z przyjętą koncepcją socjoterapii zaburzenia zachowania dzieci i młodzieży mają swoje podłoże w sytuacjach urazowych, których doświadczyło w przeszłości. Mogą mieć one charakter ciągły, powtarzający się bądź może to być sytuacja jednorazowa ale bardzo intensywna (trauma). Sytuacje urazowe związane są z cierpieniem psychicznym, któremu towarzyszą emocje takie jak lęk, poczucie winy, niepokój, poczucie krzywdy, gniew, złość, osamotnienie o takiej intensywności, że dziecko nie może sobie z nimi poradzić. Ich podłożem może być doświadczenie przemocy fizycznej lub psychicznej, niezaspokojenia podstawowych potrzeb, odrzucenia emocjonalnego przez najbliższych, braku wsparcia w sytuacjach trudnych. Efektem doświadczonych urazów jest uogólniony sąd o rzeczywistości jaki ma dziecko na swój temat a także w relacji z dorosłymi, rówieśnikami. Powstaje wtedy stereotyp zachowania, który ma ochronić dziecko przed dalszymi przykrymi przeżyciami. Dziecko przeżywa lęki przed niepowodzeniami, nieufność wobec ludzi, bardzo zaniżone poczucie własnej wartości, brak poczucia bezpieczeństwa, ma problemy z oceną własnej osoby, podejmowaniem decyzji, uświadamianiem sobie swoich potrzeb, wyrażaniem opinii, planowaniem przyszłości, wyrażaniem uczuć i odbieraniem uczuć innych ludzi, może szukać samo potwierdzenia atakując innych (agresja, krytykowanie, stawianie nadmiernych wymagań sobie i innym, naruszanie praw innych ludzi. Zachowanie zaburzone jest nieadekwatne w stosunku do sytuacji, towarzyszą mu negatywne emocje (smutek, złość) jest sztywne i powtarzające się, jest szkodliwe dla dziecka i jego otoczenia. Podczas obserwacji istotne jest unikanie nadmiernych interpretacji i szufladkowania (typu „dziecko nadpobudliwe”) na rzecz przyglądania się dziecku i analizowania jego zachowań pod kątem wyżej wymienionych cech. Postępowanie socjoterapeutyczne oparte jest o dostarczenie młodym ludziom doświadczeń, które będą przeciwne w stosunku do dotychczasowych, wywołujących urazy a: - sprzyjać będą odreagowaniu napięć emocjonalnych - posłużą uczeniu się nowych umiejętności psychologicznych tak aby kontakty z innymi ludźmi były satysfakcjonujące służą temu różnorodne sytuacje społeczne zaprojektowane z myślą o konkretnym dziecku (dzieciach), którym mają służyć, np. do budowania obrazu samego siebie opartego o lepszą znajomość siebie i swoich mocnych stron. Zajęcia socjoterapeutyczne powinny też być okazją do nabycia nowych umiejętności (podejmowanie decyzji, radzenie sobie w sytuacjach trudnych, poszukiwanie wsparcia i pomocy). Punktem wyjścia do opracowania sytuacji psychokorekcyjnych jest diagnoza podopiecznego w świetlicy prowadzona w oparciu o obserwację jego zachowań ze szczególnym uwzględnieniem zachowań zaburzonych w obszarach relacji ja – dorośli, ja – zadanie, ja – rówieśnicy i ja – ja. W procesie diagnozowania urazów podopiecznych i projektowania zajęć socjoterapeutycznych niezbędna jest współpraca całego zespołu wychowawców pracujących z dziećmi w świetlicy. Każdy z nich ma bowiem inne obserwacje, które są cennym materiałem do diagnoz a także wszyscy będą realizować jednolity, wspólnie przyjęty kierunek pracy socjoterapeutycznej. Na podstawie obserwacji wyciągany jest wniosek na temat treści urazowej sądu o rzeczywistości i treści przeciwstawnej – kontrującej treść urazową. Projektowanie zajęć socjoterapeutycznych oparte jest na treści kontrującej w taki sposób aby dziecku zorganizować doświadczenie społeczne w grupie, aby urazowy sąd został podważony. Tak aby dziecko mogło np. nabrać przekonania, że jest wartościowe, ważne, lubiane, może czuć się bezpieczne, może samo dokonywać wyborów i podejmować decyzje, etc. Szerzej zagadnienia dotyczące metody socjoterapii omówione są w następujących publikacjach: Strzemieczny J., Zajęcia socjoterapeutyczne dla dzieci i młodzieży (PTP, W-wa, 1993) Sobolewska Z., Zajęcia socjoterapeutyczne dla dzieci i młodzieży, zasady projektowania zajęć (OPTA, W-Wa, 1993) Sawicka K. (red.), Socjoterapia ( CMP Psychologiczno – pedagogiczne MEN, W-wa, 1998) Cele prowadzenia świetlic socjoterapeutycznych Cele prowadzenia świetlic socjoterapeutycznych związane są z zaspokajaniem różnorodnych potrzeb dzieci i młodzieży w zależności od specyfiki grupy z jaką pracujemy. W sytuacji jeśli pracujemy z dziećmi i młodzieżą ze środowisk defaworyzowanych społecznie pierwszym celem staje się zapewnieni dzieciom miejsca – schronienia, w którym mogą spędzać czas wolny po zajęciach szkolnych w sposób akceptowany społecznie, gdzie są otoczone opieką (także w zakresie higieny i doraźnej opieki medycznej) a zespół pracowników stara się zaspokoić ich potrzeby psychiczne, wyrównać zaniedbania wychowawcze, pomóc odreagować urazy nabyte w środowisku rodzinnym i szkolnym oraz zastąpić utrwalone negatywne wzory zachowań nowymi lepszymi dla podopiecznych. Nieodłącznym elementem pracy z dziećmi jest praca w środowisku rodzinnym. W zakresie pracy z podopiecznymi świetlic można zatem wyróżnić następujące cele szczegółowe: 1) zapewnienie schronienia miejsca spędzania czasu wolnego 2) otoczenie opieką (dożywianie, dbanie o higienę, doraźna opieka medyczna, pomoc odzieżowa lub w wyposażeniu w materiały do zajęć szkolnych, leki, etc.) 3) zaspokojenie potrzeby akceptacji i bezpieczeństwa 4) pomoc terapeutyczna mająca na celu odreagowanie urazów nabytych w środowisku rodzinnym i szkolnym 5) wypracowanie umiejętności współżycia społecznego - przestrzeganie norm i zasad współżycia w grupie - konstruktywne rozwiązywanie konfliktów - liczenie się z regułami współżycia w grupie 6) uczenie podstawowych czynności, które pozwolą odnaleźć się w dorosłym życiu 7) stworzenie warunków do brania odpowiedzialności za podejmowane działania i kształtowanie poczucia sprawczości 8) nauka radzenia sobie w trudnych sytuacjach w sposób konstruktywny (poszukiwanie i przyjmowanie pomocy i wsparcia) 9) przedstawienie sposobów spędzania czasu wolnego w sposób akceptowany społecznie bez używek i przemocy 10) zachęcanie do zmiany stylu życia, który charakteryzuje ich środowisko rodzinne, pokazywanie nowych możliwości 11) edukacja w zakresie życia seksualnego (profilaktyka AIDS) 12) rozwijanie intelektu dzieci poprzez 13) - pomoc w nauce (zajęcia o charakterze reedukacyjnym) - rozbudzanie i rozwijanie zainteresowań - stworzenie warunków do osiągania dojrzałości szkolnej przez dzieci przedszkolne wpływanie na środowisko rodzinne we współpracy z pracownikami służb społecznych (pracownicy socjalni, kuratorzy sądowi, pedagodzy szkolni) w celu polepszenia sytuacji życiowej dzieci 14) interwencje w szczególnych przypadkach (pomoc w rozwiązywaniu konfliktów w środowisku rodzinnym, szkolnym, rówieśniczym, zapobieganie i przeciwdziałanie przemocy). Z wyżej wymienionych celów ogólnych wynikają cele szczegółowe odnoszące się do konkretnych podopiecznych i konkretnych problemów wynikających z ich sytuacji życiowej, indywidualnej diagnozy zaburzeń i specyficznych potrzeb. Określenie takich celów szczegółowych jest niezwykle istotne dla planowania ciągu oddziaływań wobec podopiecznego i całej grupy w świetlicy. Praca z rodziną Optymalna realizacja w/w celów uzależniona jest w dużym stopniu od możliwości wpływania na środowisko rodzinne podopiecznych. Niezwykle istotne jest nawiązanie sojuszu z rodzicami podopiecznych w celu poprawienia ich sytuacji życiowej. Często niezbędna jest pomoc rodzinie (rodzicom) w sytuacjach kryzysowych związanych z ubóstwem, poszukiwaniem pomocy, uzależnieniami, przemocą, opieką nad dziećmi. Niezmierną korzyść przynosi praca z rodzicami nad: - rozumieniem potrzeb dzieci - rozwijaniem umiejętności kontaktowania się ze swoimi dziećmi - rozwijaniem umiejętności rozwiązywania trudności wychowawczych pojawiających się w relacjach ćmi - rozwijaniem umiejętności rozwiązywania konfliktów w rodzinie. Formy pracy w świetlicach socjoterapeutycznych A. Formy pracy z rodziną poprzedzone powinno być wywiadem środowiskowym, w którym zawarty jest opis warunków materialno - bytowych rodziny, jej liczebności, specyficznych problemów – jakie w niej występują (stan zdrowia, uzależnienia, bezrobocie, specyfika relacji w rodzinie). Formy pracy z rodziną przynoszące dobre efekty to: 1) wizyty domowe o ustalonej według potrzeb częstotliwości w celu nawiązania i podtrzymywania kontaktu, sprawdzania zmieniających się potrzeb 2) rozmowy indywidualne z rodzicami 3) pomoc w sytuacjach kryzysowych (w poszukiwaniu pracy, motywowanie i kierowanie na leczenie odwykowe, przeciwdziałanie przemocy, rozwiązywanie konfliktów) 4) grupa wsparcia dla rodziców 5) wyjazd wspólny z dziećmi połączony z programem rozwijania umiejętności wychowawczych B. Formy pracy z dziećmi w środowiskowej świetlicy socjoterapeutycznej Formy pracy z dziećmi oparte są o indywidualny program pracy socjoterapeutycznej każdego podopiecznego, który określa jego diagnoza oraz etap na którym jest grupa podopiecznych. Jest to między innymi: 1) zabawa (ze wszystkimi jej odmianami: tematyczną, konstrukcyjną, badawczą, ruchową, dydaktyczną) 2) 3) zajęcia socjoteraputyczne organizowanie zajęć tematycznych (kulinarne, modelarskie, plastyczne, związane z umuzykalnieniem, śpiew, taniec, inscenizacje, etc.) 4) wycieczki, spacery 5) organizowanie świąt i uroczystości 6) zajęcia o charakterze reedukacyjnym związane z pomaganiem dzieciom w nauce 7) spotkania całej społeczności świetlicy Dobranie określonej formy zajęć warunkują określane na dany moment potrzeby dzieci związane z ich wiekiem, sytuacją życiową, szkolną, zaburzeniami jakie ujawniają. Każda z w/w form jest podporządkowana zasadnie dostarczenia dzieciom doświadczeń podważających ich urazowy sąd o rzeczywistości i umożliwienia zmiany stereotypowego zachowania, które jest dla dziecka niekorzystne. Istotne jest aby w w/w formach eliminować rywalizację, która sama w sobie jest źródłem urazowych sądów o rzeczywistości a w przypadku dzieci i młodzieży o zaburzonych zachowaniach może jedynie prowadzić do utrwalenia zaburzeń. Socjoterapię określa cel zajęć. Jeżeli głównym celem pracy z dziećmi w świetlicy jest stworzenie im doświadczeń korygujących zaburzenia (np. brak poczucia własnej wartości), to wychowawca powinien mieć znaczny repertuar możliwości (form) aby w zależności od opracowanego programu pracy z podopiecznymi mógł zastosować optymalną. Podstawą decyzji o wyborze takiej a nie innej formy stanowią: - możliwość realizowania celu pracy socjoterapeutycznej - indywidualne możliwości i preferencje wychowawcy - charakter grupy dzieci - warunki jakimi dysponuje Pamiętać trzeba również o tym, że podstawowym czynnikiem tworzącym doświadczenie korygujące jest kontakt wychowawcy z dziećmi, kontakt, w którym decydującą rolę odgrywają osobiste cechy wychowawcy, posiadane przez niego umiejętności interpersonalne, jego zaangażowanie w pracę z dziećmi (chęć pomagania im) i zainteresowania. Funkcjonowanie świetlic w systemie środowiskowym. W związku z rozszerzeniem zakresu pomocy udzielanej w świetlicach socjoterapeutycznych niezbędna do ich prawidłowego funkcjonowania jest współpraca ze służbami społecznymi. Do najważniejszych należą terenowe oddziały Ośrodków Pomocy Społecznej, kuratorzy z Sądu Rodzinnego i Nieletnich oraz szkoły, do których uczęszczają podopieczni świetlicy. Taka współpraca zapewnia przede wszystkim wymianę informacji i planowanie kolejnych kroków w celu stworzenia jak najlepszych warunków dla rozwoju dziecka, a także możliwe jest zwiększenie oddziaływania na rodziców, np. w celu poddania się terapii alkoholowej. Jest to ważne ze względu na konstruowanie sieci sojuszników i systemu szybkiej i adekwatnej pomocy. Formy i tematyka spotkań z pracownikami służb społecznych Nawiązywanie takiej współpracy może się odbywać poprzez osobiste wizyty w instytucjach i rozmowy z konkretnymi pracownikami, którzy opiekują się naszymi podopiecznymi. Innym sposobem jest zaproszenie pracowników służb społecznych (kuratorów, pracowników opieki społecznej, wychowawców szkolnych) na spotkanie do świetlicy. Zaletą takiego spotkania jest to, iż wszyscy odpowiedzialni za konkretne dzieci, rodziny będą mieli możliwość zapoznania się ze sobą, osobistego kontaktu i rozmowy. Jest to o tyle ważne gdyż w przypadku konstruowania interwencji w sytuacji kryzysowej można liczyć na szybką pomoc, np. pozwolenie na tymczasowe umieszczenie dziecka w placówce opiekuńczo – wychowawczej (np. Hostel). Takie panelowe rozmowy powodują wymianę wszystkich informacji o dziecku i rodzinie ważnych ze względu na możliwość polepszenia warunków życiowych, poznania powodów jakiegoś zachowania, zapoznania się z już wypróbowanymi sposobami oddziaływania na podopiecznego, sprawdzeniem co jest skuteczne a co nie. To zdecydowanie skraca czas prób docierania do właściwej diagnozy i konstruowania programu socjoteraopeutycznego a także nie powoduje kolizji w procesie terapeutycznym. Wszyscy mają aktualne informacje na temat podopiecznego. Współpraca z pracownikami opieki społecznej Formą pomocy pracownika opieki społecznej może być udzielenie danej rodzinie zasiłku okresowego po zapoznaniu się z informacjami na temat ich sytuacji materialnej. W innym sytuacji wypłacenie zasiłku celowego na ręce pracownika świetlicy z przeznaczeniem na zakup książek dla dziecka (w przypadku podejrzenia, że pieniądze zostaną przeznaczone na zakup alkoholu)– jest to możliwe po wcześniejszym uzgodnieniu z kierownikiem Oddziału i rodzicem. Współpraca z wychowawcą szkolnym Współpraca z wychowawcą szkolnym obejmuje głównie proces nauki, socjalizacji oraz zniwelowania fobii szkolnej wspólnego podopiecznego. Poza tym możliwe jest stworzenie wspólnego programu reedukacji i kompensacji dziecka. Kontakt z wychowawcą szkolnym powoduje również przekonanie, że ktoś jest zainteresowany losem dziecka, nie jest ono na marginesie. Najlepszym efektem nawiązanej współpracy z wychowawcą szkolnym byłoby aby stał się on sojusznikiem dziecka w relacjach z innymi nauczycielami. Współpraca z policją Kolejnym sojusznikiem w pracy świetlicy jest policja a w szczególności dzielnicowy. Jest to ważne ze względu na środowisko, w jakich głównie działają świetlice. Współpracę z policją można rozdzielić na dwa obszary. Pierwszy to zwiększenie ochrony placówki poprzez częstsze patrole, szczególnie w porze wychodzenia dzieci do domów, kiedy to mogą zostać zaczepieni przez rówieśników, a także w przypadku zachowań agresywnych osób dorosłych (min. rodziców). Drugim obszarem współpracy jest możliwość oddziaływania na rodziców bądź inne osoby z otoczenia podopiecznych, które używają wobec nich przemocy i których zachowanie kwalifikuje jako wykroczenie bądź przestępstwo. W przypadku awantury lub pobicia w domu podopiecznego przy nawiązanym kontakcie z policją (dzielnicowym) możliwa jest szybsza reakcja a także zastosowanie wszystkich środków w celu ochrony dziecka. Współpraca z policją nie dotyczy tylko oddziaływania na rodziców ale także zebrania wszystkich możliwości pomocy dziecku jeśli to ono wejdzie w konflikt z prawem. Tutaj współpraca dotyczy policjantów z Wydziału ds. Nieletnich. Istotną informacja jest np. to, że przy przesłuchaniu może być pedagog lub psycholog z placówki, pod której opieką znajduje się wychowanek. Również podczas procesu na sali sądowej może znaleźć się wychowawca jako przedstawiciel stowarzyszenia, które prowadzi świetlicę. Współpraca z placówkami służby zdrowia Kolejnymi sojusznikami w funkcjonowaniu świetlic są placówki służby zdrowia, które pomogą zadbać o zdrowie, higienę, stan jamy ustnej naszych podopiecznych; terenowe oddziały PCK, Komitetu Pomocy Społecznej, Bankiem Żywności czy Caritasu, które pomogą nam zadbać o wyposażenie dzieci w odpowiednie ubranie, wyposażenie szkolne czy po prostu w zabawki lub atrakcje. Lokalni sojusznicy Warto również zadbać o kontakt z lokalnym środowiskiem podopiecznych, takim jak sąsiedzi, którzy mogą stanowić ważny punkt w systemie informowania o sytuacjach kryzysowych w danej rodzinie, np. pobicie, awantura itp. O sieci sojuszników można mówić szerzej, że są to wszystkie osoby, które mają styczność i mogą jakkolwiek wpływać na poprawę warunków życia lub zmianę świadomości naszych podopiecznych. W tym kontekście są to sąsiedzi, właściciele czy sprzedawcy okolicznych sklepów, ksiądz, administracje domów, znajomi. Niezwykle ważne jest to, iż wszystkich pracowników służb społecznych i placówek opiekuńczo - wychowawczych obowiązuje zasada tajemnicy, która ma chronić interes podopiecznego a także nie spowoduje utraty zaufania. Jest to istotne ze względu na charakter pracy socjoterapeutycznej oraz bliskiego kontaktu z dziećmi. Udzielanie wszelkich informacji o dziecku jest możliwe tylko w przypadku konstruowania dla niego jak najlepszych warunków do rozwoju, nauki i życia. Pracownicy i ich kompetencje. Socjoterapia jest sprawdzonym i skutecznym sposobem przywracania normalnych stosunków dziecka z otoczeniem. Skuteczność tej formy pracy z dziećmi zależna jest od odpowiedniej postawy osobistej prowadzącego zajęcia. Najważniejsze cech tej postawy to: - wrażliwe, empatyczne rozumienie potrzeb dziecka - bezwarunkowa akceptacja dziecka - szczerość i otwartość w kontaktach z innymi - zaangażowanie - gotowość do pracy nad sobą i podnoszenie swoich umiejętności Obszary wiedzy uznawane za podstawowe w pracy socjoterapeutycznej to: - znajomość psychologii rozwojowej dzieci i młodzieży - znajomość teorii socjoterapii (diagnoza obszarów zaburzeń dziecka w kontakcie ze światem przejawiających się w różnych obszarach funkcjonowania, mechanizmy powstawania urazów, budowanie programów naprawczych czyli planowanie i organizowanie sytuacji psychokorekcyjnych dla dziecka, układanie programów socjoterapeutycznych adekwatnych dla grupy) - wiedza na temat motywowania dzieci - znajomość własnych mocnych i słabych stron - świadomość własnego systemu wartości - wiedza na temat stadiów rozwoju grupy - rozumienie ról i zachowań, jakie mogą podejmować dzieci w grupie - wiedza na temat efektów pracy grypy i pojedyńczych jej członków. Każdy socjoterapeuta powinien również posiadać pewne podstawowe umiejętności: - umiejętność modelowania odpowiednich zachowań - umiejętność przyjmowania i udzielania informacji zwrotnych - pomoc dzieciom w nadaniu znaczenia doświadczeniom, które przeżyli i pomoc przy zastosowaniu w życiu nowych umiejętności. Zdobywanie kompetencji zawodowych Zdobywanie takich kompetencji jest możliwe przy priorytetowym traktowaniu praktyki pracy z dziećmi i jest osiągalne poprzez: - poznanie wiedzy z zakresu psychologii wychowawczej i rozwojowej (np. w toku studiów) - staż w dobrych, renomowanych placówkach pracujących metodą socjoterapii trwający minimum 2 lata, podczas którego uczestnicy pracują bezpośrednio z dziećmi, uczestniczą w omówieniach dyżurów, biorą udział w podstawowym cyklu szkoleniowym prowadzonym przez trenerów rekomendowanych przez PTP i socjoterapeutów oraz biorą udział w szkoleniu własnym metodami treningu i warsztatu psychologicznego. Inną drogą zdobywania tytułu socjoterapeuty może być ukończenie Podyplomowego Studium Socjoterapii lub Kursu Kwalifikacyjnego w połączeniu z praktyką pracy z dziećmi. W trakcie pracy niezbędną jest gotowość do ciągłego uczenia się i pracy nad sobą oraz otwartość na pracę w zespole. Program Studium Socjoterapii Program takiego kursu obejmuje cykl zajęć treningowo – warsztatowych przygotowujących do profesjonalnej pracy socjoterapeutycznej z dziećmi i młodzieżą. Obejmuje on pracę nad poszerzaniem samoświadomości wychowawców w relacji z grupą podopiecznych oraz warsztaty dotyczące umiejętności niezbędnych w pracy z dziećmi i młodzieżą. Z naszych doświadczeń wynika, że tylko w czasie długich ciągów szkoleniowych mają szansę zajść zmiany na poziomie postaw, co jest jedyną szansą na trwałe i skuteczne przełamanie stereotypów przeszkadzających w budowaniu bliskich kontaktów osobistych, niezbędnych w pracy socjoterapeutycznej. Szkolenie takie zapewnia wyposażenie w niezbędne umiejętności pracy, daje możliwość przekraczania trudności osobistych. Program całego kursu zawiera: - trening interpersonalny (50 godz.) ma na celu zwiększenie umiejętności interpersonalnych, ważnych dla pracy socjoterapeuty, a w szczególności: akceptacji, zrozumienia i empatii, komunikacji i konfrontacji; stworzenie możliwości pracy nad własnymi problemami emocjonalnymi, utrudniającymi kontakty ludźmi, integrację grupy. - trening umiejętności wychowawczych ( 50 godz.) ma na celu przypomnienie sobie własnych doświadczeń z okresu dzieciństwa z sytuacji kontaktu z dorosłymi i stworzenie na podstawie tych wspomnień listy zachowań dorosłych, służących dzieciom w procesie ich rozwoju. Następująca po tym procesie część treningu poświęcona jest próbom wyeliminowania ze swoich zachowań tych, które nie służą rozwojowi i poczuciu bezpieczeństwa dziecka. Trening ten poświęcony jest pracy nad sobą jako narzędziem w kontekście z klientem. Do jego podstawowych celów należy: zwiększenie umiejętności nawiązywania kontaktu wychowawczego, stworzenie umiejętności pracy terapeutycznej nad problemami emocjonalnymi utrudniającymi kontakt i utrzymanie więzi z klientem, zwiększenie zrozumienia potrzeb dzieci i młodzieży, zwiększenie umiejętności czerpania z głębokich zasobów własnych doświadczeń dotyczących dobrego kontaktu z dzieckiem i zaspokajania jego potrzeb. - trening socjoterapii ( 50 godz.) Jest pomyślany jako nauka metody pracy socjoterapeuty a mianowicie: - nauka diagnozowania obszarów zaburzeń dziecka w relacji ze światem, przejawiających się w rożnych obszarach funkcjonowania, opartej o szerszy kontekst spoleczny, w którym dziecko żyje; - nauka planowania i organizowania sytuacji psychokorekcyjnych dla dziecka w trakcie grupowych spotkań socjoterapeutycznych. Ważnym elementem tych zajęć jest nauka nieetykietowana zachowań i osób oraz uwzględnianie kontekstu społecznego w jakim występują oraz tworzenie scenariuszy zajęć socjoterapeutycznych z możliwością ich odtwarzania na tle grupy; - nauka motywowania dzieci do uczestnictwa w zajęciach - rozwijanie umiejętności układania programów socjoterapeutycznych adekwatnych do potrzeb grupy i jej pojedyńczych członków; - nauka ewaluacji programu socjoterapeutycznego Trening podsumowuje wykład podkreślający podstawowe założenia teorii socjoterapii. - trening o uzależnieniach ( 50 godz.) ma na celu zobaczenie mechanizmu uzależnienia oraz faz tego procesu i jego obiektów (także w życiu uczestników szkolenia) oraz wypracowania sposobów pracy z osobami uzależnionymi z uwzględnieniem największych trudności i zagrożeń pojawiających się w tego typu pracy. Ważnym elementem treningu jest określenie przez uczestników swojego stosunku do osób uzależnionych. - warsztat na temat postaw wobec ludzi z tzw. "marginesu społecznego" ( 30 godz.) ma na celu stworzenie okazji przyjrzenia się własnym postawom uczestników w stosunku do osób, zjawisk z tzw. marginesu oraz opracowanie metod radzenia sobie z wpływem własnych stereotypów na stosunek do klienta i ich zachowań. - trening zadaniowy ( 20 godz.) obejmuje próby pracy socjoterapeutycznej w wyznaczonych wcześniej placówkach, indywidualnie i w małych zespołach. Program treningu obejmuje superwizje tych grup i korektę zachowań uczestników uznanych przez autorów programu za odbiegających od standardów zawodowych. Trening ten ma również na celu rozwinięcie umiejętności planowania i prowadzenia środowiskowej akcji pomocy podopiecznym we współpracy z różnymi instytucjami powołanymi do tego celu oraz zwiększenie umiejętności pracy w zespole, a w przypadku problemów emocjonalnych utrudniających działalność tego typu stworzenie możliwości pracy nad nimi.
