Uploaded by marek.augustyniak

Systemy gwarantowania depozytów

advertisement
Systemy gwarantowania depozytów, organizacja, cele, zasady gwarancji.
Globalizacja rynków finansowych wraz z postępującymi zmianami technologicznymi
są jednymi z głównych powodów ogromnych przeobrażeń gospodarki światowej, a także
zmian kształtu i zasad funkcjonowania systemów finansowych. Skala tych zmian i tempo w
jakim one zachodzą, oraz rozwój nowych, coraz bardziej wyrafinowanych instrumentów
finansowych sprawiają, iż rynek finansowy staje sie dalece nieprzewidywalny i niepewny.
Rośnie wówczas jego podatność na załamania i kryzysy. Dlatego, aby nie dopuszczać do
zachwiania stabilności finansowej, tak ważne jest prowadzenie na bieżąco prac na
międzynarodową skalę, które określają schematy działań oraz możliwości sprawowania
nadzoru nad rynkami finansowymi, a także współpracy na rzecz bezpieczeństwa finansowego
globalnego rynku finansowego.
Systemy gwarantowania w krajach UE i na świecie
Najważniejszym dokumentem dla europejskich systemów gwarantowania stała się
Dyrektywa 94/19/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej z 30 maja 1994 r.
w sprawie systemów gwarancji depozytów. Dokument ten:

wprowadził obowiązek istnienia systemów gwarantowania depozytów we wszystkich
państwach członkowskich;

zawarł zbiór rozwiązań szczegółowych, harmonizujących model funkcjonowania
systemów gwarantowania;

rozszerzył zakres celów działania systemów gwarantowania o dbałość jak i stabilność
systemu bankowego.
Dyrektywa Rady określiła podstawowe wymagania, którym powinny odpowiadać krajowe
systemy gwarantowania depozytów. m.in.: obowiązek utworzenia w każdym państwie co
najmniej jednej instytucji gwarantującej depozyty, minimalny poziom limitu gwarancyjnego,
maksymalny termin wypłaty należnych deponentom środków gwarantowanych. Rozwój
systemów gwarancyjnych oraz troska o deponentów doprowadziła do zmian Dyrektywy
94/19/WE w zakresie:

limitu gwarancyjnego, który został podniesiony i ujednolicony na poziomie 100 000
euro;
1

maksymalnego terminu wypłaty należnych deponentom kwot gwarantowanych,
który został skrócony do 20 dni roboczych.
System gwarantowania w Polsce - Bankowy Fundusz Gwarancyjny
W Polsce instytucją gwarantującą depozyty bankowe jest Bankowy Fundusz
Gwarancyjny (BFG) z siedzibą w Warszawie. Został on powołany do życia ustawą z dnia 14
grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym. Ustawa ta weszła w życie 17 lutego
1995 r. Nadzór nad działalnością Funduszu w zakresie przestrzegania prawa oraz zgodności
ze statutem sprawuje minister właściwy do spraw instytucji finansowych. Powołując do życia
Bankowy Fundusz Gwarancyjny, ustawodawca określił zasady gwarantowania depozytów
bankowych przez tę instytucję oraz wkomponował go w system instytucji czuwających nad
bezpieczeństwem sektora bankowego. Regulacje prawne przyjęte w ustawie o BFG
odpowiadają w pełni Dyrektywie 94/19/WE zmienionej Dyrektywą 2009/14/WE.
Do podstawowych zadań BFG zaliczamy:

zapewnienie
funkcjonowania
systemu
gwarantowania
środków
pieniężnych
zgromadzonych w bankach;

udzielanie pomocy finansowej bankom, które zagrożone są utratą wypłacalności
i podejmują samodzielną sanację;

udzielanie pomocy finansowej bankom znajdującym się w dobrej sytuacji finansowej,
które podejmują się sanacji banków zagrożonych, włączając je w swoje struktury
organizacyjne lub stając się ich inwestorami (właścicielami) strategicznymi;

analizę sytuacji sektora bankowego w celu wczesnej identyfikacji potencjalnych
zagrożeń sytuacji ekonomiczno-finansowej poszczególnych banków.
Uczestnicy systemu gwarantowania
Uczestnictwo w polskim systemie gwarantowania jest dla banków obowiązkowe
i dotyczy:

banków krajowych w rozumieniu ustawy – Prawo bankowe (niezależnie od formy
prawnej ich działalności, tj. państwowych, w formie spółki akcyjnej oraz
spółdzielczych);
2

oddziałów banków z siedzibą poza obszarem UE (oddziałów banków zagranicznych),
o ile nie należą do żadnego systemu gwarantowania lub poziom gwarancji systemu,
do którego należą, jest niższy od tego, który zapewnia polski system.
Zakres przedmiotowy
Przedmiotem gwarancji są:

środki pieniężne zgromadzone na wszystkich rodzajach imiennych rachunków
bankowych, nominowanych zarówno w złotych polskich, jak i w walutach obcych;

należności klientów wynikające z innych czynności bankowych, potwierdzone
imiennymi dokumentami;

należności z tytułu dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz z tytułu kwot
wydatkowanych na koszty pogrzebu posiadacza rachunku, o ile należności te stały się
wymagalne przed dniem zawieszenia działalności banku.
Gwarantowane są także należne deponentowi odsetki, które zostają naliczone do dnia
spełnienia warunku gwarancji, czyli dnia wskazanego przez Komisję Nadzoru Finansowego
jako dzień zawieszenia działalności banku i ustanowienia zarządu komisarycznego, o ile nie
został on ustanowiony wcześniej.
Podmioty objęte systemem gwarantowania
Do podmiotów, których środki na rachunkach oraz należności z innych czynności
bankowych są objęte gwarancjami, należą:

osoby fizyczne;

osoby prawne (czyli różnego rodzaju przedsiębiorstwa np. spółki kapitałowe,
spółdzielnie,
przedsiębiorstwa
państwowe,
ale
także
jednostki
samorządu
terytorialnego, fundacje, stowarzyszenia, partie polityczne, związki zawodowe i inne);

jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, o ile posiadają zdolność
prawną (przykładowo takimi podmiotami są: wspólnota mieszkaniowa lub
niepubliczny zakład opieki zdrowotnej);

szkolne kasy oszczędnościowe i pracownicze kasy zapomogowo-pożyczkowe.
3
Wysokość gwarancji
Regułą podstawową polskiego systemu jest to, że ubezpiecza on deponenta, a nie
depozyt, co oznacza, że wysokość środków gwarantowanych należna deponentowi wyliczana
jest od sumy środków pieniężnych zgromadzonych na wszystkich jego. Jest jeden limit
środków gwarantowanych dla deponenta bez względu na liczbę umów zawartych przez
niego z bankiem. W przypadku spełnienia warunku gwarancji, Bankowy Fundusz
Gwarancyjny wypłaca deponentom kwoty gwarantowane do określonej ustawowo
wysokości. Obecnie gwarantowane są w 100% depozyty do równowartości 100 000 euro.
Środki gwarantowane wypłacane są w złotych polskich bez względu na to, w jakiej walucie
nominowane były depozyty zgromadzone w banku. Do obliczania wartości euro oraz innych
walut obcych przyjmowany jest kurs średni Narodowego Banku Polskiego z dnia spełnienia
warunku gwarancji.
Zasady i tryb realizacji gwarancji
Zarząd komisaryczny banku lub podmiot uprawniony do reprezentacji (w przypadku
oddziału banku zagranicznego) sporządza listę osób uprawnionych do otrzymania środków
gwarantowanych przez BFG wraz z wyliczeniem należnych im kwot. Następnie Zarząd
komisaryczny banku lub podmiot uprawniony do reprezentacji lub podmiot, z którym Zarząd
Funduszu zawrze umowę o dokonanie wypłat środków gwarantowanych dokonuje ich
wypłat. Wypłata środków gwarantowanych następuje po przekazaniu zarządowi
komisarycznemu banku lub podmiotowi uprawnionemu do reprezentacji lub podmiotowi,
z którym Zarząd Funduszu zawrze umowę o dokonanie wypłat środków gwarantowanych
stosownych kwot przez BFG. Wypłata środków dla deponentów powinna być dokonana nie
później niż w ciągu 20 dni roboczych od dnia spełnienia warunku gwarancji, tj. od dnia
zawieszenia działalności banku przez Komisję Nadzoru Finansowego. Za zgodą KNF okres ten
może być przedłużony nie dłużej jednak niż o 10 dni roboczych. Wypłata środków
gwarantowanych jest przeprowadzana najczęściej w placówkach zawieszonego banku lub
podmiotu, z którym Bankowy Fundusz Gwarancyjny zawarł umowę o dokonanie wypłat
środków gwarantowanych. Informacja dla deponentów o czasie i miejscu wypłat jest
ogłaszana w prasie o zasięgu ogólnopolskim oraz w (w przypadku dokonywania wypłat przez
inny podmiot, także w placówkach, w których będą dokonywane wypłaty).
4
Środki gwarantowane wypłacane są osobom uprawnionym do ich odbioru, tj. deponentom,
ich pełnomocnikom, przedstawicielom ustawowym lub następcom prawnym. W przypadku,
gdy środki zdeponowane na rachunku zostały zablokowane na podstawie przepisów
o przeciwdziałaniu praniu brudnych pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, zawiesza się
wypłatę deponentowi środków gwarantowanych, na czas trwania blokady. Środki
gwarantowane, po które deponenci nie zgłoszą się w trakcie wypłat prowadzonych przez
podmiot dokonujący wypłaty, mogą być odebrane w terminie późniejszym (w tym przypadku
wypłaty prowadzi bezpośrednio BFG). Roszczenia z tytułu gwarancji przedawniają się po
upływie 5 lat od dnia spełnienia warunku gwarancji, co oznacza, że deponenci mogą zwracać
się do BFG po odbiór środków gwarantowanych w terminie do 5 lat od dnia zawieszenia
działalności banku.
5
Download