1 • Co to jest choroba zawodowa ? Chorobą zawodową jest schorzenie spowodowane działaniem szkodliwych czynników dla zdrowia występujących w środowisku pracy. Przy ocenie działania czynnika szkodliwego uwzględnia się m.in.: rodzaj, stopień i czas narażenia zawodowego oraz sposób wykonywania pracy. 2 3 4 5 6 • W razie stwierdzenia choroby zawodowej pracownik, jak też były pracownik może otrzymać następujące świadczenia: - jednorazowe odszkodowanie dla pracownika, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, - jednorazowe odszkodowanie dla członków rodziny zmarłego pracownika lub rencisty, - świadczenia wyrównawcze dla pracownika, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, - renta inwalidzka dla pracownika, który stał się inwalidą, - renta szkoleniowa dla pracownika, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w 7 dotychczasowym zawodzie, - renta rodzinna dla członków rodziny zmarłego pracownika lub rencisty, - nieodpłatne świadczenia lecznicze, położnicze i rehabilitacyjne, zaopatrzenie w leki bezpłatnie, przedmioty ortopedyczne, protezy, środki pomocnicze oraz prawo do przysposobienia zawodowego i innych świadczeń w naturze - dla pracownika lub rencisty oraz dla członków rodzin tych osób (dla osób, którym przyznano rentę inwalidzką). 8 9 10 11 *Zdarzenie potencjalnie wypadkowe ,jest kwalifikowane jako wypadek przy pracy, jeżeli: 1.ma charakter nagły, 2.spowodowane jest przyczyną zewnętrzną, 3.nastąpiło w związku z pracą, 4.spowodowało uraz lub śmierć. 12 Czasowa niezdolność do pracy związana z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową może być utożsamiana z urazem, ponieważ za uraz przyjmuje się: • uszkodzenie tkanek ciała, lub • inne uszkodzenie narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego. 13 Wypadki przy pracy Według wstępnych danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2005 r. zgłoszono 84 402 osoby (w 2004 r. – 87 050) poszkodowane w wypadkach przy pracy (bez rolnictwa indywidualnego) – co stanowi spadek liczby poszkodowanych o 3,0% w stosunku do roku poprzedniego (rys. 1.). Wypadkom ciężkim uległo 960 osób (w 2004 r. – 1 029), tj. o 6,7% mniej niż w roku poprzednim (rys. 2.). Wypadki przy pracy spowodowały śmierć 470 osób (w 2004 r. – 490), tj. o 4,1% mniej niż w 2004 r. (rys. 3.) 14 15 W 2005 r. wskaźnik częstotliwości wypadków przy pracy (mierzony liczbą poszkodowanych na 1 tys. pracujących) wynosił 7,99 (w 2004 r. – 8,35), przy czym największą częstotliwość odnotowano w sekcjach (rys. 4.): górnictwo (15,82), przetwórstwo przemysłowe (13,03), rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo (12,51), budownictwo (11,26), ochrona zdrowia i pomoc społeczna (10,67), wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę (8,58), transport, gospodarka magazynowa i łączność (8,16) oraz rybactwo (8,05), 16 Staż pracy a wypadki 17 18 Poszczególne kategorie przyczyn wypadków Przyczyny techniczne to w szczególności: niewłaściwe urządzenia zabezpieczające i środki ochrony zbiorowej lub ich brak; niewłaściwa stateczność czynnika materialnego; Wady konstrukcyjne i nieodpowiednia wytrzymałość czynnika materialnego; niewłaściwe wykonanie czynnika materialnego; ukryte wady materiałowe czynnika materialnego. Przyczyny organizacyjne: tolerowanie przez nadzór odstępstw od zasad bezpiecznej pracy; brak nadzoru i właściwej koordynacji prac zbiorowych; brak lub niewłaściwe przeszkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa pracy i ergonomii, szczególnie na stanowiskach pracy; brak lub niewłaściwe zabezpieczenie stanowisk pracy; brak lub niewłaściwe instrukcje bezpiecznego wykonywania pracy przy użytkowanych maszynach i urządzeniach oraz prowadzonych procesach technologicznych; dopuszczenie do pracy osób bez wymaganych kwalifikacji 19 zawodowych i dodatkowych uprawnień; dopuszczenie do wykonywania pracy pracownika z przeciwwskazaniami lekarskimi oraz bez wymaganych badań profilaktycznych; niewłaściwa organizacja stanowisk pracy; niewłaściwa lub nadmierna eksploatacja czynnika materialnego oraz niewłaściwe naprawy i remonty. Przyczyny ludzkie to przede wszystkim: nieprawidłowe zachowanie się pracownika, w tym spowodowane: lekceważeniem zagrożenia i poleceń służbowych, niedostateczną koncentracją uwagi na wykonywanej czynności, zaskoczeniem niespodziewanym zdarzeniem, pośpiechem; niewłaściwe, samowolne zachowanie się pracownika, w tym: wykonywanie czynności bez usunięcia zagrożeń (np. niewyłączenie maszyny lub zasilania elektrycznego), niewłaściwe operowanie kończynami w strefie zagrożenia, wejście bądź wjechanie w obszar zagrożony bez upewnienia się czy nie ma niebezpieczeństwa; niestosowanie przez pracowników środków ochrony indywidualnej i zbiorowej oraz urządzeń zabezpieczających, w tym: środków zabezpieczających przed upadkiem z wysokości, urządzeń wentylacyjnych, osłon. 20 21 22 Zatrudnieni w warunkach zagrożenia zawodowego 23 Ocena stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w 2005 r.Została opracowana przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej na podstawie informacji przekazanych przez Ministrów: Nauki i Edukacji, Finansów, Gospodarki, Transportu i Budownictwa, Obrony Narodowej, Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Skarbu Państwa, Sprawiedliwości, Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Środowiska, wojewodów, a także GUS,ZUS, KRUS, PIP, PIS, WUG, PAA, UDT, CIOP-PIB oraz IMP. Ocenę stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w 2005 roku – po uzgodnieniach międzyresortowych – 25 września br. przyjęła Rada Ministrów. 24 • Zgłoszone wypadki przy pracy spowodowały w 2005 roku 2 840 576 dni niezdolności do pracy • Liczba dni niezdolności do pracy w przeliczeniu na jednego poszkodowanego zmniejszyła się z 35,5 w 2004 r. do 33,8 w 2005 r. 25 •Najwyższe wskaźniki częstotliwości wypadków przy pracy ogółem zanotowano w województwach: warmińsko-mazurskim (11,21), dolnośląskim (10,70), lubuskim (10,64), opolskim (9,65), zachodniopomorskim (9,52), pomorskim (8,96), wielkopolskim (8,80), śląskim (8,61) oraz podlaskim (8,30). Najniższe wskaźniki zanotowano w województwach: mazowieckim (5,85), małopolskim (6,34), świętokrzyskim (6,53) i podkarpackim (6,98), (rys. 5.). 26 Według informacji ZUS, w 2005 r. przyznano 1 772 renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej skutkami wypadków przy pracy (finansowane z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych), tj. o 1,1% mniej niż w 2004 r. (1 791 rent), (rys. 6.). W 84 przypadkach przyznano renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji (w 2004 r. – 69) i w 361 przypadkach renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (w 2004 r. – 397). 27 Działania prewencyjne Państwowa Inspekcja Pracy podejmuje na coraz większą skalę działania o charakterze prewencyjnym, które mają na celu zapobieganie wypadkom przy pracy oraz popularyzowanie wśród pracodawców i pracowników wiedzy o ryzyku zawodowym. Zgodnie z praktyką ubiegłych lat, przekazywano pracodawcom informacje o przyczynach zbadanych wypadków oraz ujawnionych źródłach czynników szczególnie niebezpiecznych. W ramach oddziaływania prewencyjnego: -skierowano prawie 2400 pism dot. okoliczności i przyczyn wypadków oraz środków prewencyjnych - do pracodawców, rzemieślników i organizacji związkowych z branży budowlanej, transportowej, przemysłu drzewnego, produkcji metalu, służby zdrowia, energetyki, oraz w związku z wykonywaniem niebezpiecznych prac, np. spawania; -zorganizowano lub współorganizowano seminaria, konferencje oraz wystawy i pokazy użytkowania środków ochrony indywidualnej, szczególnie dla pracodawców z branży budowlanej i rolników; -na łamach czasopism oraz w czasie audycji radiowych prowadzono doradztwo nt. sposobów ograniczenia oraz likwidowania zagrożeń wypadkowych; przygotowano szkolenia dla członków zespołów powypadkowych nt. procedur ustalania okoliczności i przyczyn wypadków oraz prawidłowego sporządzania dokumentacji powypadkowej; -organizowano konkursy dla młodzieży i pracowników nt. wiedzy o zagrożeniach wypadkowych; -na stronach internetowych okręgowych inspektoratów pracy przedstawiano okoliczności i przyczyny wypadków oraz środki profilaktyczne zmierzające do likwidacji i ograniczania 28 przyczyn tych wypadków. 29 Bibliografia „Choroby zawodowe w Polsce w 2005 roku” przygotowanego przez Instytut Medycyny Pracy w Łodzi A.Czech ,W.Kamiński „Poradnik ochrony pracy” Rozporządzenia Rady Ministrów z 30.07.2002 w sprawie wykazu chorób zawodowych ,szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia ,rozpoznania i stwierdzania chorób zawod.(Dz. U. z 2002r.Nr132 poz. 1115) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 1.08.2002 w sprawie dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób ( Dz. U. z 2002 Nr 132 poz. 1121) www.bhpwfirmie.pl http://gamma.infor.pl. www.pip.gov.pl http://pl.osha.europa.eu/statistics 30
