Choroby cywilizacyjne - betazoid.republika.pl

Choroby cywilizacyjne
Zagadnienia z
psychoonkologii.
„Niedotykany umiera szybciej”
Ewa Sasimowska
Choroby cywilizacyjne –
definicja:


Choroby cywilizacyjne (zwane także
społecznymi lub XXI wieku) - globalnie
szerzące się, powszechnie znane choroby,
spowodowane rozwojem cywilizacji.
na świecie wskutek stałego rozwoju
cywilizacyjnego oraz postępującego
uprzemysłowienia i urbanizacji gwałtownie
wzrasta liczba czynników powodujących
bezpośrednie zagrożenie życia i zdrowia
ludzkiego.
Choroby cywilizacyjne:
Wywoływane są powszechnym
wykorzystywaniem tzw. zdobyczy
cywilizacji, które:
 pozwalają na: maksymalne
ograniczenie ruchu fizycznego,
 eliminują naturalne czynniki
środowiska, warunkujące dobry stan
zdrowia człowieka.
Choroby cywilizacyjne:








nowotwory;
cukrzyca;
nadciśnienie tętnicze;
choroba wieńcowa;
alkoholizm;
anoreksja;
gruźlica;
astma oskrzelowa…
Nowotwór jako choroba cywilizacyjna –
czynniki kancerogenne (1)
Czynniki kancerogenne (rakotwórcze) są to
czynniki mogące indukować powstawanie
nowotworów. Cechuje je zdolność do
specyficznego oddziaływania i
modyfikowania materiału genetycznego
komórki.
Rozwój cywilizacyjny znacząco wpływa na
wzrost liczby c.k., z którymi stykamy się na
co dzień.
Nowotwór jako choroba cywilizacyjna –
czynniki kancerogenne (2)
Czynniki zewnętrzne można podzielić na pewne grupy
w zależności od ich typu lub też od miejsca
występowania. Wyróżnia się trzy różne typy
czynników zewnętrznych:
 biologiczne (np.wirusy);
 chemiczne (np. azbest);
 fizyczne (np. promieniowanie rentgenowskie);
 szeroko rozumiany „styl życia” (np. palenie tytoniu);
 czynniki rakotwórcze związane z
zanieczyszczeniem środowiska.
Nowotwór – definicja:



grupa chorób w których komórki organizmu dzielą
się w sposób niekontrolowany przez organizm, a
nowo powstałe komórki nowotworowe nie różnicują
się w typowe komórki tkanki;
utrata kontroli nad podziałami jest związana z
mutacjami genów białka uczestniczących w cyklu
komórkowym;
mutacje te powodują, że komórka wcale lub
niewłaściwie reaguje na sygnały z organizmu.
Powstanie nowotworu złośliwego wymaga kilku
mutacji, stąd długi, ale najczęściej bezobjawowy
okres rozwoju choroby.
Nowotwór – rozwój mutacji:
Psychoonkologia
Interscyplinarna dziedzina medycyny. Obejmuje:
 psychoprewencję i promocję zdrowia ze
szczególnym uwzględnieniem zachowań
ułatwiających zapobieganie oraz wczesne
wykrywanie i leczenie choroby nowotworowej;
 usuwanie lub łagodzenie psychologicznych i
psychopatologicznych następstw choroby i
leczenia u pacjentów i ich rodzin;
 psychoprofilaktyka nastawiona na personel
medyczny zatrudniony na oddziałach
onkologicznych.
Twórczyni psychoonkologii
dr Jimmie Holland,
kierująca Katedrą
Psychiatrii i Nauk
Behawioralnych
Centrum
Onkologicznego
im. Sloan-Kettering
w Nowym Jorku.
Zadania psychoonkologii:



starania o poprawę jakości życia pacjentów
z chorobą nowotworową i ich rodzin;
włączenie problemów
psychoonkologicznych do programu
nauczania studentów i personelu
medycznego,
działalność naukowo badawcza.
Formy pracy w
psychoonkologii:





psychoedukacja,
wsparcie,
przeuczenie postaw,
obalenie mitów związanych z chorobą
nowotworową oraz wykorzystywanie
technik stosowanych psychoterapii
niektórzy pacjenci ich rodziny poddają
się też własnej psychoterapii.
Psychoprofilaktyka :


działanie medycyny zapobiegawczej którego
przedmiotem są działania nastawione na ochronę
człowieka przed zaburzeniami psychicznymi lub
nerwicowymi.
personelu medycznego:


przeciwdziałanie zespołowi wypalenia przez
wypracowanie umiejętności rozładowania napięć,
przestrzeganie naprzemienności pracy i odpoczynku i inne
działania zmniejszające niebezpieczeństwo przeciążenia
stresem pracy.
Psychoprofilaktyka :

potencjalnych pacjentów:


zwalczanie alkoholizmu i nikotynizmu;
tworzenie w społeczeństwie korzystnych
zachowań prozdrowotnych - poddawanie
się badaniom przesiewowym i
kontrolnym, przestrzeganie zaleceń
dietetycznych i innych.
Psychoedukacja pacjentów



czyli przekazywanie wiedzy jest też wsparciem,
czyli niezbędnym elementem opieki
psychologicznej wobec chorych onkologicznie;
uczestnikami powinni być pacjenci z podobnym
rozpoznaniem i w podobnej fazie leczenia lub
stadium zaawansowania choroby.
gdy w grupie uczestniczą pacjenci z różnym
rozpoznaniem czy też w różnej fazie leczenia może
stać się to źródłem negatywnych emocji, lęku, czy
też sprzyjać może rozwijaniu się depresji;
Psychoedukacja pacjentów (2)



Prowadzący zajęcia nie musi być onkologiem,
może to być psycholog pracujący na oddziale
onkologicznym, który ma odpowiedni poziom
wiedzy z zakresu choroby różnych form jej leczenia.
W trakcie pracy prowadzący nie odnosi się do
problemów indywidualnych – one poruszane są w
ramach pomocy indywidualnej dla każdego
chętnego pacjenta, z którym psycholog może
spotkać się na oddziale.
Grupa powinna liczyć od ok. 8 do 12 uczestników.
Spotkania najlepiej powinny odbywać się raz na
tydzień, ale nie rzadziej niż raz na miesiąc.
Tematyka psychoedukacji
pacjentów:






Możliwe przyczyny powstania choroby i jej przebieg
Formy leczenia, objawy niepożądane podczas
leczenia sposoby ich łagodzenia
Dodatkowe formy leczenia, w tym metody
alternatywne
Informacje na temat tego, gdzie można uzyskać
pomoc, ośrodki onkologiczne, ośrodki pomocy
psychologicznej, możliwości skorzystania z opieki
psychologa
Informacje na temat możliwości pomocy
psychologicznej dla rodziny chorego
Aspekty prawne związane chorowaniem
Psychoedukacja personelu
medycznego:





rozwój umiejętności dobrego porozumiewania się przeprowadzania rozmowy we właściwy sposób i określający
podstawowe problemy;
dostarczanie informacji nt. psychicznych potrzeb pacjenta
(różnych w różnych okresach choroby i leczenia) oraz jego
reakcji psychicznych, zwłaszcza emocjonalnych.
rozwój umiejętności radzenia sobie z tzw. pacjentem trudnym:
agresywnym, odmawiającym współpracy, przygnębionym itp.
opanowanie umiejętności przekazywania złych informacji
wskazówki leczniczo - psychofarmakologiczne i
psychoterapeutyczne (zwłaszcza w zakresie tzw.
psychoterapii podtrzymującej).
Zaburzenia psychiczne w
przebiegu choroby nowotworowej:

Wśród typowych reakcji na chorobę
nowotworową, wyróżnionych przez
Elizabeth Kűbler-Ross (zaprzeczanie,
złość, targowanie się, załamanie,
akceptacja) bardzo często pojawiają
się także problemy i zaburzenia
psychiczne.
Zaburzenia psychiczne w
przebiegu choroby nowotworowej

Najczęściej w przebiegu choroby
nowotworowej obserwuje się
występowanie zaburzeń
dezadaptacyjnych, depresji, zaburzeń
lękowych. Mogą wystąpić także
zaburzenia świadomości oraz
zaburzenia psychotyczne;
Zaburzenia psychiczne w
przebiegu choroby nowotworowej:
DEPRESJA:
 nawet ok. 40% całej populacji chorych
onkologicznie;
 czynniki: niepewność, utrata kontroli, bezradność,
wyłączenie z życia, dolegliwości somatyczne,
zmiana wyglądu…
 terapia: się leczenie farmakologiczne oraz pomoc
psychologiczna;

długość przeżycia wśród osób bez objawów
depresyjnych jest dłuższa niż u pacjentów z nie
efektywnie leczoną depresją.
Zaburzenia psychiczne w
przebiegu choroby nowotworowej
LĘK:
 związany jest przede wszystkim
z sytuacją zagrożenia zdrowia i życia,
oraz obawami przed mogącym
wystąpić bólem;
 typowa reakcja dla psychiczna na
chorobę nowotworową;
 dezadaptacyjny i demobilizujący.
Zaburzenia psychiczne w
przebiegu choroby nowotworowej
Zaburzenia świadomości spowodowane
zaburzeniem homeostazy organizmu:
 stan majaczeniowo – pomroczny.
 jakościowe zaburzenia świadomości:
zaburzenia w orientacji miejsca i czasu
i sytuacji własnej,
 pobudzenie psychoruchowe,
 zaburzenia spostrzegania o charakterze
halucynacji.
Zaburzenia psychiczne w
przebiegu choroby nowotworowej
Zaburzenia psychotyczne:
 towarzyszące chorobie psychicznej
(np. schizofrenia);
 brak rozpoznanej choroby psychicznej
(np.. Gdy nowotwór wpływa na CUN):
objawy paranoidalne – halucynacje
słuchowe, urojenia prześladowcze
i ksobne, pobudzenie psychoruchowe;
Psychoterapia pacjentów
onkologicznych:





wykorzystuje wiedzę z zakresu
psychoneuroimunologii;
ćwiczenia relaksacyjne: oddechowe,
wizualizacyjne;
badania potwierdzają lepsze i sprawniejsze
działanie układu odpornościowego u pacjentów
stosujących w/w ćwiczenia;
trening autogenny Shultza - rozluźnianie
poszczególnych części ciała, wyobrażanie sobie, że
stają się coraz cięższe ciepłe.
trening Jacobsona – napinanie rozluźnianie
poszczególnych części ciała
Psychoterapia pacjentów
onkologicznych:




terapię rozpoczyna subiektywna ocena
jakości życia dokonywana przez pacjenta;
ocena jakości życia to obraz własnego
położenia życiowego dokonanego przez
człowieka w danym momencie życia;
pozwala ona na zastosowanie określonej
metody terapeutycznej i
psychoterapeutycznej;
jest istotnym predykatorem czasu przeżycia;
Psychoterapia pacjentów
onkologicznych – narzędzie oceny
jakości życia:
Pacjent określa
ogólny dystres +
obecność
konkretnych
problemów
(tak/nie) w sferach
takich jak:
fizyczność, praca,
rodzina, emocje
duchowość.
Psychoterapia pacjentów
onkologicznych:



praca z emocjami -bo tłumienie silnych
emocji ujemnie wpływa na układ
immunologiczny;
„terapia rodzin” – przygotowywanie
najbliższych do uczestnictwa w
chorobie i umieraniu pacjenta;
pomoc w godnym odchodzeniu;
Psychoonkologia w Polsce:
W Polsce Psychoonkologów kształciła do tej pory
Krajowa Szkoła Psychoonkologii. Założona w 2005
r. w Gdańsku przez prof. Krystynę de WaldenGałuszko, Bożenę Winch i Justynę Pronobis.
 Szkoliła osoby, które już pracowały z chorymi na
raka w szpitalach i hospicjach. Przeszkoliła na
kursach ponad dwieście osób: psychologów,
lekarzy i pracowników hospicjów. Wyższe uczelnie
nie kształcą w tej dziedzinie.
Od roku szkoła jest zawieszona ze względu na brak
funduszy.
