Are You suprised
advertisement
1. Wstęp Przedstawiamy opracowanie zawierające najbardziej aktualny zasób wiadomości o stanie przyrody gminy Trzcińsko- Zdrój , jej zasobach i walorach. Przeprowadzona dzięki wspólnym działaniom Wojewody, Gminy oraz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie inwentaryzacja przyrodnicza dała zasób informacji , które pomogą przy podejmowaniu szeregu decyzji ważnych dla funkcjonowania gminy w zakresie zagadnień społecznych, ekonomicznych, kulturowych i gospodarczych. Wyniki inwentaryzacji mogą i powinny dać powód do dumy z posiadanych skarbów natury i zachęcić Gminę do zachowania oraz dalszego poznawania jej wartości i pełnego ich wykorzystania w promowaniu gminy jako miejsca cennego, pięknego i interesującego np. dla turystyki przyrodniczej oraz działania na rzecz odtworzenia funkcji uzdrowiskowej. 2. Cel, zakres i metoda Celem niniejszego opracowania jest dostarczenie władzom gminy , wojewodzie i innym służbom syntetycznej informacji o walorach przyrodniczych gminy Trzcińsko. Wiedza ta pozwoli na świadome kształtowanie ładu przestrzennego gminy i unikniecie pomyłek i potknięć planistycznych oraz kolizji i konfliktów pomiędzy służbami ochrony przyrody, organizacjami ekologicznymi a planistami i lokalnym społeczeństwem reprezentowanym przez administrację samorządową. 1 Świadomość wielkich walorów, jakimi dysponuje Gmina na gruncie zasobów przyrody, jej osobliwości i wartość ma pomóc w sporządzeniu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz służyć w bieżącej pracy jako materiał wyjściowy przy podejmowaniu ważnych decyzji gospodarczych. Opracowanie niniejsze zawiera szereg informacji otrzymanych w efekcie przeprowadzonej w latach 1996/97 inwentaryzacji. Podstawą do jego wykonania były operaty szczegółowe sporządzone przez zespoły specjalistów. Zasady wykonania tych operatów określa instrukcja zatwierdzona przez Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w Szczecinie pt. „Założenia metodyczne inwentaryzacji przyrodniczej gmin.”. Prace objęły trzy płaszczyzny tematyczne; inwentaryzację flory i roślinności (Jasnowska i in., 1997) inwentaryzację fauny (P. Zyska i in.,1997) inwentaryzację przyrody nieożywionej ( T. Fiszer i in., 1997). Wyniki inwentaryzacji szczegółowych przedstawiono w formie tekstowej i graficznej na mapach w skali 1: 10 000. Walory wykazane w tych opracowaniach zobrazowano na mapie w skali 1: 25 000 dokonując jednocześnie syntezy całości. W szczególności naniesiono miejsca występowania cennych i chronionych gatunków roślin i ujętych w Polskie Czerwonej Księdze gatunków zwierząt. Zaznaczono również obszary ważne dla bytu różnych grup zwierząt i wartościowe fragmenty szaty roślinnej. Wyłoniono w ten sposób strefy florystyczne i faunistyczne zajmujące nieraz znaczne obszary i komunikujące się miedzy sobą tzw. korytarzami ekologicznymi. Powstała w efekcie mapa wartości przyrodniczych wiążąca zasadnicze grupy zagadnień. W oparciu o opisy zawarte w operatach szczegółowych, konsultacje z ich wykonawcami oraz Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody, wyznaczono obiekty powierzchniowe i punktowe o szczególnych walorach, proponując dla nich kwalifikację ochronną dopuszczoną w Ustawie z 16 października 1991r o ochronie przyrody, tzn. rezerwaty ( R), użytki ekologiczne ( UE), obszary chronionego krajobrazu (OChK), zespoły przyrodniczo - krajobrazowe (ZPK), pomniki przyrody (PP), stanowiska dokumentacyjne (SD). 2 Wskazano miejsca, gdzie znajdują się pojedyncze obiekty już objęte ochroną, tj. stanowiska zwierząt, drzewa pomnikowe, parki i głazy oraz obiekty zaproponowane do ochrony przedstawiające dużą wartość przyrodniczą. Wykazano ponadto cenne obszary, dla których nie przedstawiono propozycji formalnego objęcia ochroną, ale które z mocy prawa powinny być chronione jako miejsca rozrodu i regularnego przebywania gatunków chronionych i należy je uwzględnić w planach zagospodarowania przestrzennego gminy (ANEKS pkt.3). Zawartość mapy „Waloryzacja przyrodnicza” w syntetyczny sposób przedstawia legenda. Płaszczyznę mapy zorientowano na bazie siatki mapy topograficznej w skali 1:25 000 w układzie współrzędnych 1965 poziomu odniesienia Kronsztadt oznaczając każdy kwadrat na przebiegu równoleżnikowym cyframi arabskimi - 1, 2, 3, itd.; natomiast na przebiegu południkowym literami alfabetu łacińskiego A, B,C itd. W opisach obiektów podano lokalizację ustaloną wg. powyższego klucza. 3 Wszystkie kategorie powierzchniowych obiektów chronionych podzielono na: - istniejące, tj. te, dla których istnieją formalne akty prawne powołujące je, - projektowane- tj. te, dla których istnieje złożony formalnie projekt, - wskazane, tj. te, które proponujemy w niniejszym opracowaniu. Jako osobną część opracowania zamieszczono wykazy: 1. Całościową listę gatunków flory na terenie gminy 2. Gatunków zwierząt stwierdzonych na terenie gminy z zaznaczeniem gatunków chronionych Wykaz skrótów zastosowanych w tekście: R -rezerwat UE -użytek ekologiczny OChK obszar chronionego krajobrazu ZPK zespół przyrodniczo - krajobrazowy SD - stanowisko dokumentacyjne OC - obszar cenny ESOCh - Ekologiczna Sieć Obszarów Chronionych A1, B6 itp. - określenia lokalizacji na mapie „Waloryzacja przyrodnicza” zawarte w wykazach CPK - Cedyński Park Krajobrazowy Ilekroć w opracowaniu wspomina się Ustawę o ochronie przyrody, to mówi się o Ustawie z dnia 16 października 1991 r o ochronie przyrody ( Dz. U. Nr 114 poz.492). Dla proponowanych obiektów chronionych przedstawiono wskazania konserwatorskie mające nadać kierunek zagospodarowania tych miejsc lub wskazać istniejące zagrożenia. Podstawowe wskazania ochronne zawierają akty prawne dotyczące ochrony przyrody ( ustawy i rozporządzenia - Zał.1), które są wystarczającym zabezpieczeniem zachowania wartości przyrodniczych, pod warunkiem oczywiście pełnego poszanowania ustaleń wspomnianych aktów. Szczegółowe wytyczne będące pewnym uzupełnieniem, bądź wyjaśnieniem istniejących przepisów, podano w miarę potrzeby przy opisach konkretnych obiektów. W opracowaniu wykorzystano 4 informacje zawarte w opracowaniach szczegółowych, z zasobów Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody, zasobów własnych Biura . Projekt całości został uzgodniony z Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody. 5 3. Charakterystyka gminy 3.1 Dane ogólne Powierzchnia gminy Trzcińsko Zdrój wynosi 168 km2 i jest to jedna z mniejszych gmin województwa szczecińskiego. Od zachodu gmina Trzcińsko Zdrój graniczy z gminą Chojna, od północy z gminą Banie, od południa z gminą Mieszkowice, a od wschodu z województwem gorzowskim. Gmina liczy 10 sołectw. Struktura gruntów w gminie Trzcińsko Zdrój kształtowała się wg danych z 1992 r. następująco : Ogólna pow. gminy użytki rolne w tym: grunty orne sady łąki i pastwiska 16.821 ha - 100% 9.899 ha - 8.555 ha - 86,7% użytków rolnych 86 ha - 0,7% -”- 12,6% -”- 1.254 ha - 58,6% lasy 4.861 ha - 28,3% pozostałe grunty i nieużytki 2.237 ha - 13,1%. Gminę Trzcińsko Zdrój zamieszkiwało w 1992 r. 3.282 mieszkańców i jej średnie zaludnienie wynosiło w ostatnich dwudziestu latach około 19,5 osób/km2. Dogodne warunki klimatyczne i glebowe warunkują, iż jednym z ważniejszych źródeł utrzymania dla jej mieszkańców jest rolnictwo. Jest to gmina typowo rolnicza i charakteryzuje się niskim uprzemysłowieniem. Najpoważniejsze inwestycje przemysłowe to działająca od 1995 r kopalnia kruszywa w Chełmie Górnym ( złoże Chełm Górny I) oraz kopalnia kredy jeziornej w Strzeszowie. Bonitacja użytków rolnych - 35 miejsce w województwie szczecińskim. użytki rolne 4,1 (średnio dla województwa 3,5), grunty orne 4,3 (średnio dla województwa 3,8), użytki zielone 3,1 (średnio dla województwa 2,6). 6 Zmeliorowane grunty w gospodarstwie rolnym zajmowały gruntów ornych - 65,6 % (średnio dla woj. 61,7%), użytków zielonych - 34,4 % (średnio.dla woj. 38,3%). Obecnie lasy w gminie Trzcińsko Zdrój blisko w 100% znajdują się w gospodarczym wykorzystaniu przez Nadleśnictwo Mieszkowice. Lesistość gminy wynosi 28,3%, co jest wartością wyższą od średniej wojewódzkiej. 3.2 Geologia i geomorfologia Zewnętrzną okrywę gminy Trzcińsko Zdrój tworzą wyłącznie utwory czwartorzędowe. Zalegają one grubą warstwą na utworach trzeciorzędowych, kredowych i jurajskich. W czwartorzędowych pokładach geologicznych przeważają utwory plejstoceńskie, głównie piaski i gliny moreny dennej i czołowej oraz utwory akumulacji wód wypływających z lodowca, jak piaski sandrowe. Utwory najmłodsze, holoceńskie, zajmują znacznie mniejszy obszar. Są to przeważnie torfowiska niskie. Większa część tego obszaru pokryta jest glinami zwałowymi zalegającymi szczególnie w północnej i centralnej części gminy. 3.3 Gleby Gleby gminy Trzcińsko Zdrój wykształciły się głównie z materiałów morenowych. Wiekszość gleb występujących w tej gminie to gleby wytworzone z glin zwałowych ( tzw. bielice) i z piasków naglinowych, a także naiłowych, gleby lekkie i średnie oraz gleby bielicowe słabo gliniaste i gliniaste. Niewielki procent stanowią gleby brunatne wytworzone z glin zwałowych. 3.4 Hydrologia Gmina Trzcińsko Zdrój charakteryzuje się specyficznym układem hydrograficznym. Jej obszar obejmuje granice trzech wododziałów - rzeki Tywy, Rurzycy i Myśli. Wszystkie rzeki odwadniające teren gminy mają źródła w jej granicach i nie przyjmują dopływów spoza 7 gminy, co ma bezpośredni wpływ na czystość wód zarówno na jej obszarze jak i gmin sąsiednich, które leżą w zlewniach tych rzek. Podobne zależności dotyczą jezior położonych przy granicy gminy zasilanych przez cieki oraz wykorzystywanych gospodarczo przez użytkowników z sąsiadujących gmin (jeziora: Strzeszowskie, Dobropolskie, Czernikowskie). Na obszarze gminy zlokalizowanych jest blisko 100 jezior i oczek śródpolnych zwanych kociołkami. Największe z nich to jezioro Strzeszowskie o powierzchni blisko 130 ha i Dobropolskie 109 ha. Pomniejsze jeziora to: Trzcińskie, Miejskie, Klasztorne, Białęgi, Głębokie, Chełm Dolny. Pozostałe to małe jeziorka polodowcowe o powierzchni nie przekraczającej często 5 arów. 3.5 Klimat. Gmina Trzcińsko Zdrój leży w obrębie krainy klimatycznej Pojezierza Myśliborskiego. Obszar ten jest położony wyżej niż np. gmina Cedynia czy Mieszkowice i dlatego też klimat jest tu nieco surowszy niż w sąsiedniej dolinie Odry. Średnia temperatura okresu wegetacyjnego wynosi poniżej 15,5 C przy jednoczesnym wzroście opadów do 600 mm. Okres wegetacyjny zaczyna się około 3 kwietnia i trwa od 215 do 220 dni. Zima zaczyna się kilka dni wcześniej niż w rejonie Cedyni i trwa dłużej. Generalnie można przyjąć, że w porównaniu z klimatem Cedyni czy Mieszkowic klimat gminy Trzcińsko Zdrój ma charakter bardziej kontynentalny. Temperatury latem są także nieco wyższe, a zimą niższe. Również możliwość wiosennych przymrozków jest znacznie mniejsza niż w gminie Cedynia. 3.6 Krainy geograficzne, geobotaniczne i zoogeograficzne Gmina Trzcińsko leży w podprowincji Pojezierzy Południowobałtyckich w obrębie 2 makroregionów: Pojezierza Zachodniopomorskiego i Pojezierza Południowopomorskiego. Granica pomiędzy tymi jednostkami przebiega mniej więcej na linii Stara Rudnica (gm. Cedynia) - Moryń - Białęgi - Narost - Chełm Górny i dalej na wschód po Barlinek (woj. gorzowskie). Granica ta oddziela równocześnie 2 jednostki fizjograficzne niższego rzędu w obrębie w/w makroregionów: na północy jest to mezoregion Pojezierze Myśliborskie, na 8 południu mezoregion Równina Gorzowska. W obrębie Pojezierza Myśliborskiego znajduje się północna i centralna część gminy Trzcińsko. a do Równiny Gorzowskiej należy fragment jej części południowej. Wg klasyfikacji geobotanicznej gmina Trzcińsko Zdrój została zakwalifikowana do Działu Bałtyckiego, Pasa Równin Przymorskich i Wysoczyzn Pomorskich, Krainy Pojezierze Pomorskie Okręgu Myśliborskiego Zgodnie z regionalizacją zoogeograficzną należy do prowincji Europejsko - Zachodniosyberyjskiej Palearktyki, krainy Południowobałtyckiej, dzielnicy Bałtyckiej. 4. Szata roślinna Gmina Trzcińsko Zdrój leży na obszarze naturalnego rozprzestrzenienia niżowych buczyn pomorskich, które tu jednak już prawie nie występują. Gatunkiem wyróżniającym Pojezierze Myśliborskie z geobotanicznego punktu widzenia jest bluszcz Hedera helix, związany z wpływami klimatu atlantyckiego. Inwentaryzacja flory i roślinności przeprowadzona w sezonie 1996/97 dała ciekawy i obszerny zakres materiału, choć nadal nie jest on pełny. Badania szaty roślinnej w gminie Trzcińsko Zdrój nie były dotychczas prowadzone w sposób systematyczny, lecz wiązały się z opracowaniami różnych ekosystemów. Wskazane byłoby prowadzenie dalszych badań, dla których obecne wyniki byłyby punktem wyjścia i elementem porównawczym. Cała północna część gminy w okolicy Trzcińska Zdroju, obejmująca około połowy powierzchni, jest bezleśna i stanowią ją tereny rolnicze. Natomiast w żywiej urzeźbionym terenie południowej części gminy rozciągają się rozległe kompleksy leśne. Do specyficznych i nietypowych elementów szaty roślinnej na obszarze Pojezierza Myśliborskiego należą murawy kserotermiczne o zupełnie innych wymaganiach klimatycznych niż roślinność potencjalna tego terenu. Porównanie roślinności rzeczywistej i naturalnej na badanym obszarze wskazuje na stopień przekształceń jakie zaszły w szacie roślinnej, które są konsekwencją z jednej strony antropopresji i wynikłych z niej szkodliwych oddziaływań na środowisko, a z drugiej samorzutnych przemian spowodowanych naturalna sukcesją roślin. 9 4.1 Jednostki roślinno krajobrazowe - fitokompleksy. 4.1.1 Lasy Charakterystycznym typem lasu dla całego Pojezierza Myśliborskiego były w przeszłości lasy liściaste. Obecnie ich udział jest niewspółmiernie mały, a wykształcenie zespołów leśnych dalekie od naturalności. Większość powierzchni zajmowanych przez lasy na obszarze gminy Trzcińsko Zdrój stanowią lasy gospodarcze, w których dominującą formację leśną stanowią drzewostany iglaste, określane jako bory, z sosną jako jej gatunkiem podstawowym. Rosną one na siedliskach stanowiących biotopy określonych zespołów naturalnych, których małe fragmenty można jeszcze odnaleźć, choć najczęściej w postaci tylko kadłubowej. Bory wprowadzone jako nasadzenia sztuczne z czasem przyjmują charakter ustabilizowanych fitocenoz, choć nigdy nie wykształcają się we właściwej dla nich postaci. Gospodarka leśna lansująca sosnę, jako drzewo o największej przydatności, doprowadza jednak do antropogenicznych przemian siedliska, zwłaszcza gleb leśnych. Następuje pinetyzacja całego ekosystemu, a powrót do stanu pierwotnego staje się bardzo trudny lub nawet niemożliwy. Sprawą bardzo ważną w tych warunkach jest zachowanie pełnej różnorodności odpowiadających naturalnym zbiorowisk leśnych. Lasy dębowo-bukowe - Fago-Quercetum petraeae stanowią zbiorowiska leśne zbliżone najbardziej do naturalnej roślinności potencjalnej na obszarze gminy Trzcińsko Zdrój. Wykazują przy tym wyraźne pokrewieństwo z lasami łęgowymi, grądowymi i żyznymi buczynami. Nie mają natomiast cech nawiązujących do fitocenoz borowych, które jak była o tym mowa powyżej, zawdzięczają swoje występowanie wyłącznie gospodarce leśnej. Najładniejszy płat buczyny znajduje się w pobliżu miejscowości Wesoła. W kilku miejscach stwierdzono występowanie wspaniałych ponadstuletnich dąbrów, w których decydującą rolę odgrywa dąb bezszypułkowy Quercus petraea zaś w domieszce występują gatunki grądowe i łęgowe. W pobliżu Stołecznej występuje ciekawy, warty zachowania, łęg wiązowo-jesionowy,. Na terenie gminy występują również lasy i zarośla olszowe mające charakter łęgowy lub olesowy . 10 Po łęgach wierzbowo - topolowych, zaznaczonych na mapie roślinności potencjalnej pozostały stare drzewa wierzby białej lub topoli, rosnące pojedynczo na niskich terasach nadjeziornych, wśród łąk i pastwisk. Natomiast w lasach spotyka się dość dobrze wykształcony zespół łęgu jesionowo - olszowego. Ze względu na małą przydatność takich siedlisk dla gospodarki leśnej fitocenozy te utrzymują się w stanie zbliżonym do naturalnego. Na specjalną uwagę jako obiekt kwalifikujący się pod ochronę prawną, ze względu na dobre wykształcenie, zasługuje rzadko notowana odmiana źródliskowa łęgu jesionowo - olszowego. Opisywany zespół należy do kompleksu leśnego w Obrębie Godków Nadl. Mieszkowice, oddz. 229. Zajmuje rynnowe obniżenie stanowiące przedłużenie w kierunku południowym rynny z jeziorem Chełm. Bagienne lasy olszowe są to zbiorowiska leśne na torfowiskach niskich. Mają one charakter bardziej naturalny niż inne lasy, gdyż gospodarka leśna w siedliskach bagiennych jest bardzo utrudniona, zaś wejście z innymi drzewostanami niemożliwe. 4.1.2 Torfowiska i ich roślinność Torfowiska stanowią bardzo cenne przyrodniczo tereny. Gmina Trzcińsko Zdrój ma znaczny stopień zatorfienia . Występują tu głównie torfowiska niskie, które wypełniają niecki i rynny pojeziorne, jako złoża o stosunkowo dużych powierzchniach, w tym kilka powyżej 100 ha. Małe torfowiska niskie rozsiane są po całym terenie. Często występują wśród kociołków wytopiskowych jako zagłębienia z roślinnością bagienną i torfowiskową. Roślinność zielną torfowisk niskich stanowią szuwary i turzycowiska, które choć należą do bardzo pospolitych i nie stanowią osobliwości przyrodniczych pełnią w środowisku przyrodniczemu. bardzo ważną i potrzebną rolę. Mają bowiem wyjątkową zdolność akumulacji substancji występujących w nadmiarze i często stanowiących zagrożenie. Dlatego warto je zachować. Na specjalną uwagę zasługuje trzcinowy szuwar źródliskowy, występujący w terenie koło Górczyna. Jest to nieduża góreczka torfowa wyniesiona około 1 m nad przyległe złoże torfowe, bardzo dobrze uwodniona zwłaszcza w części centralnej, najwyżej położonej. Porośnięta jest dorodnym, wysokim szuwarem trzcinowym. Cechą wyróżniającą jest dość bogaty skład gatunkowy roślin, czym fitocenoza ta różni się od szuwaru typowego. 11 Torfowiska przejściowe, występują w krajobrazie żywiej urzeźbionym, najliczniej w okolicach Gogolic. oraz w lasach w okolicach Piaseczna. W gminie Trzcińsko-Zdroj dotychczas rozpoznano jedno torfowisko wysokie. Znajduje się ono w małym kociołku śródpolnym przy drodze między Dobropolem i Góralicami. Jest to bardzo interesującego obiekt, gdzie stwierdzono jedyny w gminie płat brzeziny bagiennej. Torfowiska przejściowe i wysokie cechuje występowanie roślinności mszarnej (to znaczy mchów torfowców), zaś zbiorowiskiem klimaksowym na tym terenie jest brzezina bagienna. Brzeziny bagienne są z reguły niedostępne i zamierające w wyniku wtórnego zatopienia i eutrofizacji siedlisk, tym cenniejszy jest obiekt wspomniany powyżej. Zmeliorowane torfowiska służą często jako użytki zielone, wykorzystywane kośnie bądź pastwiskowo. Miejsce naturalnych zespołów torfowiskowych opanowuje tu roślinność zastępcza. Fitocenozy łąkowe pozostawione bez użytkowania podlegają szybko spontanicznym przekształceniom w kierunku ziołorośli, zaś z czasem ulegają zakrzewieniu prowadzącemu do wykształcenia się zbiorowisk leśnych. Zapobiec temu może choćby jednorazowe w roku koszenie i zebranie siana, co mogłoby się przyczynić do zachowania różnorodności biologicznej na torfowiskach. 4.1.3 Jeziora Jeziora w gminie Trzcińsko Zdrój mają w ogromnej przewadze charakter eutroficzny i wykazują wyraźne tendencje do wypłycania, co wyraża się rozwojem określonych fitocenoz wodnych i szuwarowych. Wody odznaczają się barwą szarą, małą przezroczystością i często bujną roślinnością. Wokół nich występują strefy roślinności torfowiskowej z najdalej odsuniętą od wody strefą lasów olszowych, co świadczy o procesie lądowienia postępującym od brzegów misy jeziornej ku środkowi. Najpowszechniejszą fitocenozą jest zespół „lilii wodnych” z grzybieniami białymi i grążelem żółtym. Występuje w zatoczkach przybrzeżnych dużych jezior, zaś na jeziorach małych, zwłaszcza śródleśnych, pokrywa nieraz całą ich powierzchnię. Grążel żółty i grzybienie białe to gatunki objęte ścisłą ochroną gatunkową, tak więc ich stanowiska nie mogą być zagrożone zniszczeniem. 12 W kontakcie z roślinnością pływającą pozostaje wodny szuwar oczeretowy. Następną strefę stanowią szuwary: trzcinowy, pałkowy lub tatarakowy, przechodzące w zbiorowiska wysokich turzyc, ziołorośla nadbrzeżne i olszyny bagienne. W gminie Trzcinsko są także jeziora o wysokich brzegach mineralnych, z wąskim pasem drzew olszy czarnej Alnus glutinosa przy samej wodzie, lub wierzb Salix alba i osiki Populus tremula. Dno ich jest piaszczyste, a woda przejrzysta. Tak wyglądają jeziora o wodach zasobnych w wapń, podlegające jednak w obecnych czasach postępującej eutrofizacji. Stało się to między innymi z jeziorem Miejskim przy Trzcińsku Zdroju. 4.1.4 Kociołki śródpolne i śródleśne Kociołki wytopiskowe, będące częścią rzeźby polodowcowej, w gminie Trzcińsko Zdrój stanowią ważny i szczególny element przyrody, gdyż występują w wyjątkowym zagęszczeniu i zawsze na krawędzi są zwieńczone pierścieniem zarośli i drzew, wśród których jest wiele okazów o rozmiarach pomnikowych. Największy jest zespół kociołków znajdujący się na obszarze między Stołeczną, Tchórznem i Przeninem. Kociołki występują tu bardzo licznie w lesie i na otwartej przestrzeni użytkowanej jako łąki, obecnie pozostawionej jako nieużytek. Razem z kociołkami na tym obszarze występują jednocześnie liczne małe torfowiska o odmiennych cechach fizjograficznych. Tylko niektóre kociołki są jednocześnie miejscem występowania torfu. Podobny kompleks kociołków występuje w okolicy Chełma Górnego, tym ciekawszy, że oprócz zagłębień kociołkowych są tu jednocześnie górki z wieńcem zarośli oraz większe wzniesienia.Ponadto liczne kociołki występują zarówno wśród pól jak i w lasach na całym obszarze wzniesienia czołowomorenowego. Kociołki są zróżnicowane pod względem warunków hydrologicznych na: stale wypełnione wodą „oczka wodne” z otwartym lustrem wody, kociołki zabagnione z łozowiskiem na stagnującej wodzie, kociołki wilgotne, zarastające roślinnością turzycowiskową, kociołki wilgotne, bądź zmienno - wilgotne z roślinnością nitrofilną, kociołki zmienno - wilgotne bądź suche, zadrzewione. 13 Najcenniejsza i najbardziej interesująca jest roślinność górnej krawędzi kociołków, tj. okalający je szpaler okazałych drzew i wieniec krzewów typu czyżni ( zarośla krzewiaste z tarniną i głogami). Roślinność ta nadaje kociołkom w gminie Trzcińsko szczególny charakter, odróżniający je od kociołków w innych okolicach. 4.1.5 Murawy ciepłolubne Ciepłe i suche siedliska, określane jako kserotermiczne, występują na nasłonecznionych skarpach, na podłożu najczęściej piaszczystym, jak to ma np. miejsce przy starej żwirowni w pobliżu Trzcińska Zdroju, gdzie znajduje się stanowisko bardzo rzadkiego gatunku - lnu austriackiego Linum austriacum. Razem z lnem austriackim występują gatunki ciepłolubnych muraw niżowych. Zbliżona charakterem, ale nie tak już rzadka roślinność ciepłolubna występuje na skłonie wzniesienia nad drogą prowadzącą ze Stołecznej do Dobropola. Tutaj także obok murawy kserotermicznej dobrze rozwinięte są czyżnie o składzie gatunkowym typowym dla siedliska suchego. Jeszcze inny płat roślinności ciepłolubnej występuje na suchej skarpie nad jeziorem Morskie Oko . Wszystkie te obiekty zasługują na szczególną uwagę jako nieczęste na tym terenie a interesujące. 4.2 Parki wiejskie, cenne starodrzewy. Parki wiejskie, aleje oraz starodrzewy przykościelne i cmentarne stanowią wartościowy element krajobrazu gminy zarówno jako składnik szaty roślinnej jak i część zasobów kulturowych. Parki zabytkowe w gminie Trzcińsko (z wyjątkiem parku w Chełmie Górnym, który ma prywatnego właściciela, został odrestaurowany i nie jest ogólnie udostępniony) straciły dawną funkcję reprezentacyjno-użytkową. Największym ich walorem jest obecnie znaczenie przyrodnicze i krajobrazowe. Są cennym skupiskiem zieleni wysokiej i trwałym, wyróżniającym się elementem krajobrazu wsi, zwłaszcza na terenach bezleśnych. Mają wpływ na regulację stosunków wodnych przyległych gruntów, są ostoją ptactwa, kształtują mikroklimat najbliższej okolicy. W większości parków zachował się cenny starodrzew z licznymi drzewami pomnikowymi. Na skutek wieloletnich zaniedbań i użytkowania niezgodnego z ich pierwotną funkcją nastąpiło w parkach wiele niekorzystnych zmian i są one 14 narażone na dewastację. Wszystkie parki zabytkowe wymagają uporządkowania oraz zagospodarowania i ochrony według wskazań Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Poniżej zamieszczona jest krotka charakterystyka każdego parku. Nr rej. zostały zaczerpnięte ze „Spisu parków i ogrodów zabytkowych w Polsce” ( za Fiszerem i in. ,1997) Stołeczna - park pałacowy z XIX w., o założeniu krajobrazowym, powierzchnia 11,6 ha, nr rej. 305/58. Park wytyczony został wzdłuż cieku (ma kształt wydłużony) w obrębie kompleksu leśnego. Drzewostan jest mieszany, z przewagą drzew liściastych pochodzenia rodzimego. Starodrzew tworzą dominujące tu dęby i buki oraz wiązy, graby, brzozy, olchy, świerki, jesiony i lipy. Park ma duże walory kompozycyjne. Jego obszar obejmuje zarówno zadrzewienia parkowe jak i naturalne partie torfowiskowe i leśne. Zanotowano tu następujące okazy: lipy - drobnolistna i szerokolistna Tilia cordata i T. platyphyllos mają średnice 80 - 120 cm oraz wysokość do 30 m. , po nich pną się bluszcze okazy kwitnące, co nadaje im rangę osobników chronionych;dęby o średnicy 140cm wysokości do 30 m.; buki (o średnicy do 100 cm) ; świerki do 25 m wysokie, o średnicy 60 cm. W warstwie krzewów tworzących zdziczałe chaszcze, są gatunki parkowe - jaśmin wonny Philadelphus coronarius i śnieguliczka biała Symphoricarpos albus. Dobropole - park dworski z XVII w., o założeniu krajobrazowym, powierzchnia 4,6 ha, nr rej. 127/56. Park położony jest nad jez. Dobropolskim. W składzie gatunkowym drzewostanu występują podstawowe gatunki rodzime drzew liściastych. Brak jest drzew iglastych. Starodrzew tworzą dominujące tu kasztanowce i lipy oraz w mniejszym udziale klony, wiązy, jesiony, graby, jawory, dęby, buki. Wiele drzew spełnia wymogi uznania za pomniki przyrody. Są tu: okazałe lipy Tilia cordata, w tym okaz pomnikowy o obwodzie w pierśnicy 380 cm, efektowny buk czerwony Fagus sylvatica var. atropurpurea oraz potężny jesion Fraxinus excelsior o obwodzie w pierśnicy 515 cm. Piaseczno - park dworski z XVIII w., o założeniu krajobrazowym, powierzchnia 4,7 ha, nr rej. 307/58. 15 Drzewostan parkowy jest mieszany, mało drzew obcego pochodzenia. Starodrzew tworzy dominujący tu drzewostan dębowy oraz lipy, jesiony, kasztanowce, graby. Park jest bardzo zachwaszczony i zarośnięty podszytem drzew i krzewów. Zachowało się tu jednak dużo starych, okazałych drzew, przede wszystkim dębów, a także klony i jawory, buki, lipa drobnolistna, jesion o obwodzie w pierśnicy 300cm, oraz aleja grabowa z drzew o obwodzie pierśnicy 190 - 200cm ( u grabów są to rozmiary pomnikowe). Po drzewach pną się młode bluszcze Jest też kilka okazów bluszczów kwitnących, sięgających wysokości 8 - 10 m. Gogolice - park dworski z XVIII w., o założeniu krajobrazowym, powierzchnia 6,4 ha w tym 1,2 ha wód, nr rej. 801/77. Park ma charakter leśny i ciekawą konfigurację: między łagodnymi wzniesieniami występują obniżenia z wodą i stawy z wąskimi szuwarami na obrzeżu. Drzewostan jest mieszany, gatunki rodzime i obce. Starodrzew tworzą najliczniej występujące dęby i buki oraz świerki, wiązy, klony, lipy, graby, robinie, kasztanowce, dąb czerwony odmiany wielkoowocowej, jedlica Douglasa, jodła biała, choina kanadyjska, cyprysik groszkowy, sosna czarna, drzewiaste czeremchy. Rosną tu buki o obwodzie 330, 400 cm i grupa pomnikowych dębów Quercus robur o obwodach w pierśnicy: 350, 410, 460, 580 cm, cyprysik groszkowy w formie drzewiastej o obwodzie w pierśnicy 140 cm . Po niektórych drzewach pnie się bluszcz - okazy kwitnące. Na terenie parku zanotowano dzikie wysypiska śmieci. Chełm Dolny -park pałacowy z XIX w., o założeniu krajobrazowym, pow. 7 ha., nr rej. 934/80, leży w oddziale 173 c Lasów Państwowych. Park położony jest nad północnym brzegiem jez. Chełm. Od południa łączy się z kompleksem leśnym otaczającym całe jezioro i nadającym parkowi charakter leśny. Drzewostan jest mieszany (drzewa liściaste i iglaste, krzewy liściaste, pnącza), z gatunkami rodzimymi i obcymi. Starodrzew tworzą dominujące tu drzewostany bukowo - daglezjowe oraz licznie występujące wiązy, klony, kasztanowce zwykłe i czerwonolistne, platany klonolistne, świerki, jedlice Douglasa, jodły białe, choina kanadyjska, cisy, dęby, olchy. W SW części parku kasztanowce tworzą aleję. Szczególnie cenne są tu wspaniałe daglezje zielone (jedlice) Pseudotsuga taxifolia, dostarczające materiału siewnego dla szkólek leśnych. Obwód tych 16 drzew w pierśnicy wynosi: 220, 250, 265, 305 cm, a po pniach pną się wspaniałe bluszcze kwitnace i owocujace. Okazałych drzew jest dużo. Wykaz innych gatunków drzew i ich obwody w pierśnicy: Quercus robur - dąb szypułkowy 215, 335 cm Fagus sylvatica - buk zwyczajny 325 cm Ulmus laevis - wiąz szypułkowy 300 cm Carpinus betulus - grab zwyczajny 160, 250 cm Platanus acerifolia- platan klonolistny 235 cm Tilia cordata - lipa drobnolistna 265 cm Chełm Górny- park pałacowy z XVIII w., o założeniu krajobrazowym, powierzchnia 19 ha wód, nr rej. 935/80. W parku sąsiadującym z niewielkim lasem znajdują się liczne stawy i alejki. Drzewostan mieszany z gatunkami rodzimymi i obcymi. Starodrzew tworzą występujące tu drzewostany dębowe i bukowe oraz świerki, wiązy, klony, graby, jesiony, lipy, kasztanowce, sosny, modrzewie, jedlice, cisy, jodły, cyprysik japoński. Rosnowo - park pałacowy z XVIII/XIX w., o założeniu krajobrazowym, powierzchnia 12 ha, nr rej. 307/58. Leży w oddz. 3h. Nadleśnictwo Mieszkowice, Leśnictwo Brwice . Ma charakter parku leśnego. Drzewostan parkowy jest mieszany, przeważają gatunki rodzimego pochodzenia. Starodrzew tworzą dominujące tu dęby i buki oraz wiązy, graby, klony, świerki, lipy, topole, platany. olchy. Nie ma tu zachwaszczenia typowego dla zaniedbanych parków, choć są miejsca z gruzem i śmieciami.. Po niektórych drzewach pną się bluszcze kwitnące i owocujące.Do interesujących egzemplarzy drzew należą dwa rosnące obok siebie okazałe platany Platanus acerifolia o obwodzie w pierśnicy 370 i 380 cm, podwójna, zrośnięta z dwóch części, na które rozdziela się powyżej wysokości 120cm, lipa szerokolistna Tilia platyphyllos o obwodzie 540 cm, Wykaz innych gatunków drzew i ich obwody w pierśnicy. Tilia cordata - lipa drobnolistna 270, 365, 370 cm Fagus sylvatica - buk zwyczajny 220, 275, 375 cm 17 Fagus sylv. fo.atropupurea 345 cm Quercus robur - dąb szypułkowy 225, 245, 265,290, 325, 350, 370 cm Fraxinus excelsior- jesion wyniosły 285, 360 cm Ulmus laevis - wiąz szypułkowy 270 cm Acer campestris - paklon 175, 225 cm Acer platanoides - klon zwyczajny 245 cm Pseudotsuga taxifolia - daglezja zielona 190 cm. Inne cenne obiekty to: drzewostan o charakterze parkowym znajdujący się poza parkami zabytkowymi. Są to dawne parki dworskie o założeniu krajobrazowym w Klasztornym i Smudze. W parkach zachował się starodrzew drzewostanów liściastych. Parki są ostoją ptaków oraz jedynym skupiskiem zieleni wysokiej w bezleśnym krajobrazie. starodrzew przykościelny w Chełmie Dolnym, Gogolicach, Góralicach, Piasecznie, Strzeszowie, Trzcińsku. aleje śródwiejskie i przydrożne: Chełm Dolny - aleje kasztanowców przy parku zabytkowym, szpaler lipowy we wsi, aleja lipowa przy drodze do Chełma Górnego; Dobropole - aleja kasztanowców we wsi; Piaseczno - aleja lipowa i dębowa we wsi; Rosnowo - aleja jesionowa od drogi Trzcińsko - Chojna do wsi, aleja lipowo kasztanowa we wsi, aleja kasztanowa na płd. od wsi do lasu w kierunku Rosnówka; Stołeczna - szpaler kasztanowców we wsi, aleja dębowa przy drodze do Wesołej; Czyste - aleja topolowa we wsi; Rosnówko - aleja dębowa we wsi. 4.3 Drzewa pomnikowe W gminie Trzcińsko Zdrój zanotowano szczególnie dużo cennych drzew o pomnikowych rozmiarach. Część z nich rośnie w parkach, bardzo wiele przy kociołkach wytopiskowych, przy drogach i w innych miejscach. W rozdz. 7.3 niniejszego opracowania wyszczególniono obiekty pomierzone i dokładnie zlokalizowane. Należy jednak zwrócić uwagę ,że nie jest to wykaz pełny i lista jest otwarta. 4.4 Flora 18 Na terenie gminy Trzcińsko Zdrój stwierdzono występowanie 652 gatunków roślin, w tym wielu cennych i rzadkich. Warunkiem utrzymania bogactwa florystycznego jest przede wszystkim zachowanie ekosystemów, w których rośliny znajdują właściwe środowiska życia. Wykaz zamieszczony poniżej zawiera wybrane gatunki roślin, których stanowiska stwierdzono na terenie gminy i na które należy zwrócić szczególną uwagę. Gatunki roślin pod ochroną prawną: bluszcz pospolity Hedera helix grzybienie białe Nymphaea alba grążel żółty Nuphar lutea Gatunki roślin pod ochroną częściową: marzanka wonna Asperula odorata konwalia majowa Convallaria majalis porzeczka czarna Ribes nigrum kruszyna pospolita Frangula alnus Gatunki rzadkie i zagrożone: dzwonek rapunkułokształtny Campanula rapunculoides nasięźrzał pospolity Ophioglossum vulgatum ożanka czosnkowa Teucrium scordium ożanka nierównoząbkowa Teucrium scorodonia len austriacki Linum austriacum perłówka jednokwiatowa Melica uniflora rumian żółty Anthemis tinctoria 5. Fauna 5.1 Ogólna charakterystyka faunistyczna gminy Trzcińsko Zdrój. 19 Przeprowadzona inwentaryzacja faunistyczna w gminie Trzcińsko Zdrój dowodzi dużej wartości przyrodniczej tego obszaru. Bytowanie co najmniej 1 gatunku bezkręgowca i 4 kręgowców z Europejskiej Czerwonej Listy Zwierząt oraz 1 gatunku bezkręgowca i 11 kręgowców z Polskiej Czerwonej Listy Zwierząt świadczy o wysokich walorach biocenotycznych tego obszaru. Na skład fauny tej gminy ma wpływ wiele czynników, m.in. : ukształtowanie terenu będące efektem działalności ostatniego zlodowacenia, położenie na obszarze pojeziernym, bogactwo siedlisk podmokłych. Umożliwiły one osiedlenie się szeregu gatunków bezkręgowców i kręgowców. Bytuje tu co najmniej 16 gatunków ryb, 12 gatunków płazów, 5 gatunków gadów, 154 gatunki ptaków i 41 gatunków ssaków. Większość z nich objęta jest ochroną prawną na podstawie ustaw o ochronie przyrody, Prawo łowieckie i o rybactwie śródlądowym. Ponadto na obszarze gminy Trzcińsko Zdrój stwierdzono występowanie szeregu gatunków bezkręgowców, ale należy uznać, że stan poznania tej grupy wymaga przeprowadzenia szerszych badań. Największa osobliwością faunistyczną, stwierdzoną jak dotąd na terenie gminy, jest występowanie żółwia błotnego, gatunku zaliczanego do ginących, który ma tu najważniejsze miejsce bytowania i rozrodu na obszarze województwa szczecińskiego. Poniżej podajemy skrócone wyniki inwentaryzacji stwierdzonych na terenie gminy Trzcińsko gatunków zwierząt , z wyszczególnieniem kategorii ochronnych, do których one należą. Pełną listę stwierdzonych na terenie gminy gatunków zwierząt wraz z zaznaczeniem chronionych zamieszczono w ANEKSIE . 5. 2 Wyniki inwentaryzacji wybranych grup fauny 5.2.1 Bezkręgowce Na obszarze gminy Trzcińsko Zdrój po 1945 r. brakuje reprezentatywnych badań nad bezkręgowcami. Stąd też istnieją poważne luki w danych o występowaniu większości przedstawicieli poszczególnych gromad. Jednakże nie można wykluczyć, że ze względu na dogodne warunki w jez. Strzeszowskim, Miejskim, Trzcińskim lub jednym z kilku innych, występuje pijawka lekarska, zaliczana do grupy gatunków zagrożonych wyginięciem. 20 Skorupiaki reprezentuje rak amerykański. Fauny pajęczaków, owadów i mięczaków dotychczas nie rozpoznano W trakcie inwentaryzacji tej gminy zespół autorski zwrócił uwagę na bogactwo owadów z rzędu chrząszczy (Coleoptera), a szczególnie biegacza złotego (Carabus auratus) występującego bardzo często w okolicy Strzeszowa i Trzcińska. Spośród zagrożonych wyginięciem gatunków ślimaków lądowych Stwierdzono liczne występowanie winniczka (Helix pomatia). 5.2.2 Kręgowce A) Ryby Na obszarze gminy Trzcińsko Zdrój nie istnieje żaden obwód ochronny powołany dla ochrony ryb. W licznych zbiornikach wodnych, tak w jeziorach i oczkach bezprzepływowych, jak i zbiornikach przepływowych leżących w zlewni Kosy, Rurzycy, Słubi i Tywy stwierdzono występowanie co najmniej 16 gatunków ryb. Spośród zagrożonych wyginięciem gatunków ryb występuje sandacz w jeziorach Strzeszowskim, Trzcińskim Małym, Głębokim, Morskim Oku oraz Białęgi.,a w jeziorach Strzeszowskim i Miejskim,. :wzdręga i występowała również sielawa i sieja. Spośród gatunków potencjalnie zagrożonych wyginięciem w większych jeziorach stwierdzono występowanie: karasia, klenia, krąpia, leszcza, lina, okonia, suma, szczupaka, ukleję i węgorza. Na obszarze gminy Trzcińsko Zdrój wyodrębniono 2 strefy mające istotne znaczenie dla istnienia ichtiofauny: strefa 1 - jez. Strzeszowskie będące miejscem występowania znacznej większości gatunków ryb z sielawą i sieją włącznie, strefa 2 - jez. Miejskie będące miejscem występowania znacznej większości gatunków ryb z sielawą i sieją włącznie. 21 B) Płazy Na obszarze gminy Trzcińsko Zdrój stwierdzono występowanie 12 gatunków płazów. Ogromna mozaika środowisk występujących w tej gminie, a szczególnie znaczna ilość śródpolnych i śródleśnych oczek wodnych oraz bagnisk wpływa korzystnie na skład herpetofauny. Spośród ginących gatunków płazów stwierdzono występowanie żaby zwinki. (jest to trzecie stwierdzenie tego gatunku w województwie szczecińskim). Spośród zagrożonych wyginięciem gatunków płazów wystepują: traszka grzebieniasta, traszka zwyczajna, kumak nizinny, grzebiuszka ziemna, ropucha szara, ropucha zielona ropucha paskówka, rzekotka drzewna, żaba śmieszka, żaba moczarowa. Spośród potencjalnie zagrożonych wyginięciem gatunków płazów występują: żaba jeziorkowa, żaba trawna. C) Gady Obszar gminy Trzcińsko Zdrój jest szczególnie dogodnym miejscem do bytowania i rozmnażania się gadów. Stwierdzono tu 5 gatunków. Spośród gatunków ginących stwierdzono występowanie, głównie na terenach leżących w zlewni rzeki Kosy, żółwia błotnego. Spośród silnie zagrożonych wyginięciem gatunków gadów spotyka się w siedliskach borowych padalca zwyczajnego Do zagrożonych wyginięciem gatunków gadów należą: jaszczurka zwinka i jaszczurka żyworodna. Spośród potencjalnie zagrożonych wyginięciem gatunków gadów występuje zaskroniec zwyczajny Na obszarze gminy Trzcińsko Zdrój można wyodrębnić 19 stref mających istotne znaczenie dla istnienia herpetofauny. Są nimi: 22 strefa 1 - śródleśne oczka wodne w okolicy Czartorii leżące w zlewni Rurzycy będące miejscem występowania ropuchy szarej, żab brunatnych i rzekotki, strefa 2 - śródpolne oczka wodne w pobliżu Rosnowa będące miejscem występowania ropuchy szarej, huczka, kumaka nizinnego, żaby zwinki, żab brunatnych i zielonych, rzekotki i zaskrońca, strefa 3 - śródpolne oczka wodne pomiędzy Strzeszowem a Trzcińskiem będące miejscem występowania ropuchy szarej, huczka, kumaka nizinnego, żab brunatnych i zielonych oraz rzekotki, strefa 4 - śródpolne oczka wodne i jeziorka leżące pomiędzy Klasztorne a Trzcińskiem będące miejscem występowania ropuchy szarej i paskówki, huczka, kumaka nizinnego, żab brunatnych i zielonych, rzekotki, strefa 5 - śródpolne oczka wodne w pobliżu dawnej osady Czarnołęka leżące w zlewni jez. Strzeszowskiego, będące miejscem występowania ropuchy szarej, huczka, kumaka nizinnego, żab brunatnych i zielonych, strefa 6 - śródpolne i śródleśne oczka wodne na północny wschód od miejscowości Cieplikowo będące miejscem występowania ropuchy szarej, kumaka nizinnego, żab brunatnych i zielonych, strefa 7 - śródpolne oczka wodne na północ od Osiecza będące miejscem występowania ropuchy szarej, kumaka nizinnego, żab brunatnych i zielonych, rzekotki i zaskrońca, strefa 8 - śródpolne i śródleśne oczka wodne wokół Gogolic będące miejscem występowania ropuchy szarej, huczka, kumaka nizinnego, żab brunatnych i zielonych, rzekotki, żółwia błotnego i zaskrońca, strefa 9 - śródpolne oczka wodne wokół Stołecznej będące miejscem rozrodu ropuchy szarej i paskówki, huczka, kumaka nizinnego, żab brunatnych i zielonych i rzekotki, strefa 10 - śródpolne oczka wodne wokół wsi Piaseczno będące miejscem rozrodu ropuchy szarej i paskówki, huczka, kumaka nizinnego, żab brunatnych i zielonych oraz rzekotki, 23 strefa 11 - śródleśne oczka wodne i grzęzawiska położone w trójkącie Gogolice, Piaseczno i Chełm Górny będące miejscem występowania ropuchy szarej, huczka, kumaka nizinnego, żab brunatnych i zielonych, rzekotki, żółwia błotnego i zaskrońca, strefa 12 - śródpolne oczka wodne w pobliżu Białęg i jeziora Białęgi będące miejscem występowania ropuchy szarej i zielonej, huczka, kumaka nizinnego, żab brunatnych i zielonych, strefa 13 - śródpolne oczka wodne i podmokłe łąki w pobliżu Chełma Górnego będące miejscem występowania ropuchy szarej, huczka, kumaka nizinnego, żab brunatnych i zielonych, rzekotki oraz zaskrońca, strefa 14 - śródleśne jeziora i oczka wodne na południe od Chełma Dolnego będące miejscem występowania ropuchy szarej, kumaka nizinnego, żab brunatnych i zielonych oraz zaskrońca, strefa 15 - śródpolne oczka wodne w pobliżu Babina będące miejscem występowania ropuchy szarej, ropuchy paskówki, kumaka nizinnego, żab brunatnych i zielonych i rzekotki, strefa 16 - śródleśne oczka wodne w pobliżu Warnic będące miejscem występowania ropuchy szarej i paskówki, huczka, kumaka nizinnego, żab brunatnych i zielonych i rzekotek, strefa 17 - śródpolne oczka wodne w pobliżu Dobropola będące miejscem występowania kumaka nizinnego, żab brunatnych i zielonych, strefa 18 - źródła rzeki Kosy będące miejscem występowania żab brunatnych i zielonych, żółwia błotnego i zaskrońca, strefa 19 - jeziorko bezimienne położone przy granicy województwa na zachód od wsi Warnice będące miejscem bytowania ropuchy szarej, żółwia błotnego i żab zielonych. D) Ptaki Mozaika biotopów na obszarze gminy Trzcińsko Zdrój sprzyja dużemu zróżnicowaniu gatunkowemu awifauny. Stwierdzono tu występowanie 154 gatunków ptaków. Do gatunków ginących należą : bielik, błotniak zbożowy, kania rdzawa, derkacz 24 Do gatunków silnie zagrożonych wyginięciem należą: bączek, cyranka, orlik krzykliwy, żuraw, kropiatka, kuliczek(brodziec piskliwy), rybitwa zwyczajna, podróżniczek. Do gatunków zagrożonych wyginięciem zasiedlających środowiska wodne i podmokłe należą: perkoz rdzawoszyi,, gęgawa , cyraneczka , krakwa, gągoł, błotniak stawowy, wodnik, kszyk, rybitwa czarna, zimorodek, świerszczak, strumieniówka . , Do gatunków zagrożonych wyginięciem zasiedlających środowiska lądowe (głównie leśne) należą: pustułka, dzięcioł czarny, srokosz. Do gatunków potencjalnie zagrożonych wyginięciem zasiedlających środowiska wodne i podmokłe należą: perkozek, perkoz dwuczuby, bocian biały, głowienka, czernica, kokoszka wodna, śmieszka. Na obszarze gminy Trzcińsko Zdrój można wyodrębnić 13 stref mających istotne znaczenie dla ornitofauny. Są nimi: strefa 1 - jezioro Strzeszowskie będące miejscem bytowania m.in. perkoza dwuczubego, łabędzia niemego, głowienki, czernicy oraz prawdopodobnie gęgawy i brodźca piskliwego, a także pełniące rolę jako żerowisko i zimowisko dla kormorana, bielika, kani rdzawej, krzyżówki, kaczek właściwych, grążyc, łyski, strefa 2 - jezioro Czarnołęka wraz z kompleksem stawów rybnych będące miejscem gniazdowania m.in. perkoza rdzawoszyjego, łabędzia niemego, bączka, strefa 3 - śródpolne oczka wodne (bezodpływowe) wokół Gogolic będące miejscem gniazdowania m.in. perkozka, perkoza dwuczubego, łabędzia niemego, cyraneczki, gągoła, błotniaka stawowego, wodnika, kszyka, żurawia, oraz miejscem żerowania pszczołojada, kani rdzawej i bielika, strefa 4 - śródpolne oczka wodne (bezodpływowe), kompleksy trzcinowisk i łąki pomiędzy Rosnowem i Drzeszem będące miejscem gniazdowania m.in. perkozka, łabędzia niemego, gągoła, błotniaka stawowego, zbożowego, kszyka, czajki, kokoszki wodnej, 25 strefa 5 - jezioro Klasztorne oraz śródpolne oczka wodne (bezodpływowe) pomiędzy Klasztorne a Trzcińskiem Zdrój będące miejscem gniazdowania m.in. perkozka, łabędzia niemego, gągoła, błotniaka stawowego, kszyka, strefa 6 - śródpolne oczka wodne na północ i południe od Rosnowa będące ostoją ptaków wodno-błotnych, m.in, perkozka, łabędzia niemego, gągoła, kszyka, brodźca samotnego, żurawia, błotniaków stawowego i zbożowego, strefa 7 - jezioro Dobropolskie wraz z otaczającymi go łąkami będące miejscem bytowania ptaków wodno-błotnych, strefa 8 - śródleśne oczka wodne i grzęzawiska położone w trójkącie Gogolice, Piaseczno i Chełm Górny będące miejscem występowania rzadkich gatunków ptaków, m.in. perkozka, krakwy, cyraneczki, gągoła, kszyka, żurawia, derkacza, rybitwy czarnej, bielika, orlika krzykliwego, błotniaka stawowego, strefa 9 - jezioro Białęgi będące miejscem bytowania ptaków wodno-błotnych ze szczególnym uwzględnieniem perkoza dwuczubego, gągoła i błotniaka stawowego oraz miejscem żerowania kań rudej i czarnej, strefa 10 - śródpolne oczka wodne w pobliżu Chełma Górnego będące miejscem występowania cennych i ginących gatunków ptaków wodno-błotnych, m.in. gągoła, kokoszki, wodnika, przepiórki, brodźca samotnego, strefa 11 - łąki w rejonie Babina będące miejscem rozmnażania się derkacza, strefa 12 - śródpolne oczka wodne pomiędzy Babinem i Warnicami będące miejscem rozmnażania się m.in. perkoza rdzawoszyjego, strefa 13 - drzewostany wraz terenami podmokłymi będące źródliskiem dla rzeki Kosy będące miejscem gnieżdzenia się kań, żurawia, słonki, błotniaka stawowego. E) Ssaki. Na obszarze gminy Trzcińsko Zdrój stwierdzono występowanie 41 gatunków ssaków. Ogromna mozaika środowisk występujących w tej gminie, a szczególnie znaczna ilość zbiorników wodnych wpływa korzystnie na skład teriofauny. Rzutuje to m.in. na skład gatunkowy i ilościowy zwierzyny łownej. Spośród ginących gatunków ssaków stwierdzono tu wydrę. Do silnie zagrożonych wyginięciem gatunków ssaków należą: nietoperze, borsuk. 26 Do zagrożonych wyginięciem gatunków ssaków należą; rzęsorek rzeczek, nornik północny, kuna leśna, kuna domowa, tchórz zwyczajny. Do potencjalnie zagrożonych wyginięciem gatunków ssaków należą: jeż zachodni, jeż wschodni, wiewiórka pospolita, gronostaj, łasica, jeleń europejski . 5.3 Podsumowanie inwentaryzacji faunistycznej Na obszarze gminy Trzcińsko Zdrój do tej pory nie powołano form przestrzennej ochrony przyrody dla ochrony fauny. Jedynie za szczególną formę ochrony przyrody można uznać stanowiska rozrodu i regularnego przebywania gatunków chronionych. Dotychczas na terenie gminy zlokalizowano w lasach Nadleśnictwa Mieszkowice 1 miejsce gniazdowania bielika uznane przez wojewodę za stanowisko rozrodu i stałego przebywania: W trakcie trwania inwentaryzacji stwierdzono ponadto 21 obszarów ważnych dla zwierząt jako miejsc rozrodu, stałego przebywania i/lub zimowania , które zgodnie z § 2 ust. 5 rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z 6 stycznia 1995 r w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt wojewoda winien uznać za miejsca rozrodu i stałego przebywania gatunków chronionych. Są to : Lp. 1. Obszary ważne dla zwierząt jez. Strzeszowskie będące miejscem bytowania : znacznej większości gatunków ryb z sielawą i sieją włącznie; z ptaków m.in. perkoza dwuczubnego, łabędzia niemego, głowienki, czernicy oraz prawdopodobnie gęgawy i brodźca piskliwego, a także pełniące rolę jako żerowisko i zimowisko dla kormorana, bielika, kani rdzawej, krzyżówki, kaczek właściwych, grążyc, łyski; ze ssaków m.in. wydry 2. śródpolne i śródleśne oczka wodne na północny wschód od miejscowości Cieplikowo miejsce występowania ropuchy szarej, kumaka nizinnego, żab brunatnych i zielonych, gągoła, ptaków wodno-błotnych i ssaków łownych 3. śródpolne oczka wodne pomiędzy Strzeszowem a Trzcińskiem - miejsce rozrodu ropuchy szarej, huczka, kumaka nizinnego, żab brunatnych i zielonych oraz rzekotki, 4. jezioro Czarnołęka wraz z kompleksem stawów rybnych - miejsce występowania 27 ropuchy szarej, huczka, kumaka nizinnego, żab brunatnych i zielonych oraz gniazdowania m.in. perkoza rdzawoszyjego, łabędzia niemego, bączka 5. jeziora Miejskie i Trzcińskie wraz z przyległymi gruntami ornymi-miejsce występowania znacznej większości gatunków ryb z sielawą i sieją włącznie; miejscem gniazdowania perkozka, łabędzia niemego, kani rdzawej, żurawia; bytowania m.in. wydry, 6. śródleśne oczka wodne leżące na cieku wodnym stanowiącym zachodnią granicę gminy na odcinku od Czartorii do Brwic - miejsce występowania ropuchy szarej, żab brunatnych i rzekotki, z ptaków m.in. brodźca samotnego, 7. śródpolne i śródpolne oczka wody wraz z kompleksem leśnym i uprawnym położonych na południowy zachód i północ od Rosnowa oraz pomiędzy Gogolicami i Rosnowem będące miejscem występowania ropuchy szarej, huczka, kumaka nizinnego, żaby zwinki, żab brunatnych i zielonych, rzekotki i zaskrońca; będące ostoją ptaków wodnobłotnych, m.in, perkozka, łabędzia niemego, gągoła, kszyka, brodźca samotnego, żurawia, błotniaków stawowego i zbożowego, zwierząt gatunków łownych i chronionych, 8. kompleks trzcinowisk na północ i północny wschód od Drzesza - miejsce gniazdowania m.in. perkozka, łabędzia niemego, gągoła, błotniaka stawowego, zbożowego, kszyka, czajki, kokoszki wodnej oraz ostoją zwierzyny łownej oraz wydry, 9. śródpolne oczka wodne i jeziorka leżące pomiędzy Klasztorne a Trzcińskiem - miejsce występowania ropuchy szarej i paskówki, huczka, kumaka nizinnego, żab brunatnych i zielonych, rzekotki, miejscem gniazdowania m.in. perkozka, łabędzia niemego, gągoła, błotniaka stawowego, kszyka, mewy śmieszki, 10. śródpolne oczka wodne położone na północny zachód Dobropola - miejsce występowania kumaka nizinnego, żab brunatnych i zielonych, 11. jezioro Dobropolskie wraz z otaczającymi go łąkami - miejsce bytowania ropuchy szarej, żab zielonych i szarych, ptaków wodno-błotnych, 12. łąki i śródpolne oczka wodne pomiędzy Górczynem, Osieczem a Smugą - miejsce występowania ropuchy szarej, kumaka nizinnego, żab brunatnych i zielonych, rzekotki i zaskrońca, żurawia, perkozka, perkoza dwuczubnego, cyranki, orlika, błotniaka 28 stawowego, żurawia, kokoszki, czajki i kszyka, 13. śródpolne i śródleśne oczka wodne wokół Stołecznej (tzw. kociołki) - miejsce rozrodu ropuchy szarej i paskówki, huczka, kumaka nizinnego, żab brunatnych i zielonych i rzekotki, 14. śródpolne i sródleśne oczka wodne na zachód od Gogolic - miejsce rozrodu ropuchy szarej, huczka, kumaka nizinnego, żab brunatnych i zielonych, rzekotki, żółwia błotnego i zaskrońca, miejsce gniazdowania m.in. perkozka, perkoza dwuczubego, łabędzia niemego, cyraneczki, gągoła, błotniaka stawowego, wodnika, kszyka, żurawia, oraz miejsce żerowania pszczołojada, kani rdzawej i bielika 15. śródpolne i sródleśne oczka wodne na zachód od Gogolic - miejsce rozrodu ropuchy szarej, huczka, kumaka nizinnego, żab brunatnych i zielonych, rzekotki, żółwia błotnego i zaskrońca ; miejsce gniazdowania m.in. perkozka, perkoza dwuczubego, łabędzia niemego, cyraneczki, gągoła, błotniaka stawowego, wodnika, kszyka, żurawia, oraz miejsce żerowania pszczołojada, kani rdzawej i bielika 16. śródpolne oczka wodne wokół wsi Piaseczno - miejsce- rozrodu ropuchy szarej i paskówki, huczka, kumaka nizinnego, żab brunatnych i zielonych oraz rzekotki 17. kompleks leśny wraz z śródleśnymi oczkami wody i grzęzawiskami położony w trójkącie Gogolice, Piaseczno i Chełm Górny - miejsce występowania ropuchy szarej, huczka, kumaka nizinnego, żab brunatnych i zielonych, rzekotki, żółwia błotnego i zaskrońca; miejsce gniazdowania m.in. perkozka, krakwy, cyraneczki, gągoła, kszyka, żurawia, derkacza, rybitwy czarnej, bielika, orlika krzykliwego, błotniaka stawowego oraz bytowania tak łownych , jak i chronionych gatunków ssaków 18. śródpolne oczka wodne w pobliżu Białęg oraz jezioro Białęgi - miejsce występowania ropuchy szarej i zielonej, huczka, kumaka nizinnego, żab brunatnych i zielonych; bytowania ptaków wodno-błotnych ze szczególnym uwzględnieniem perkoza dwuczubego, gągoła i błotniaka stawowego oraz miejsce żerowania kani rudej i kani czarnej 19. śródpolne i śródleśne oczka wodne i podmokłe łąki w pobliżu Chełma Górnego będące miejscem występowania ropuchy szarej, huczka, kumaka nizinnego, żab brunatnych i zielonych, rzekotki oraz zaskrońca, gniazdowania cennych i ginących gatunków ptaków wodno-błotnych, m.in. gągoła, kokoszki, wodnika, przepiórki, brodźca samotnego 29 20. śródpolne oczka wodne w pobliżu Babina - miejsce występowania ropuchy szarej, ropuchy paskówki, kumaka nizinnego, żab brunatnych i zielonych i rzekotki, gnieżdżenia się m.in. derkacza, 21. śródleśne oczka wodne pomiędzy Babinem i Warnicami - miejsce występowania ropuchy szarej i paskówki, huczka, kumaka nizinnego, żab brunatnych i zielonych i rzekotki, rozmnażania się m.in. perkoza rdzawoszyjego 22. śródleśne jeziora i oczka wodne na południe od Chełma Dolnego - miejsce występowania ropuchy szarej, kumaka nizinnego, żab brunatnych i zielonych oraz zaskrońca, gnieżdżenia się grążyc w tym gągoła i czernicy 23. źródła rzeki Kosy wraz z otaczającym go kompleksem leśnym - miejsce występowania żab brunatnych i zielonych, żółwia błotnego i zaskrońca oraz miejsce gnieżdżenia się kań, żurawia, słonki i błotniaka stawowego, 24. bezimienne jeziorko położone przy granicy województwa na zachód od wsi Warnice będące miejscem bytowania ropuchy szarej, żółwia błotnego i ptaków wodno-błotnych. Ponadto w obrębie gminy Trzcińsko Zdrój w trakcie prowadzonych obserwacji, w latach 1996-97 stwierdzono rewiry zajęte przez orlika, kanię rudą i czarną. Jednakże gniazda tych gatunków w tych miejscach nie udało się znaleźć. O ile gniazda tych gatunków zostaną znalezione, wówczas powinny być objęte ochroną wraz z terenem go otaczającym zgodnie z zapisami § 2 ust. 4 rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z 6 stycznia 1995 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. Nr 13, poz. 61). 6. Przyroda nieożywiona W trakcie inwentaryzacji przyrodniczej dokonano spisu pomników przyrody nieożywionej oraz tych utworów geologicznych, które posiadają wysoką wartość przyrodniczą - zasługują na ochronę, są kopalinami lub są atrakcyjne jako obiekt dydaktyki przyrodniczej. W ujęciu ogólnym określono również walory krajobrazowe gminy. 30 6.1. Elementy krajobrazu - geomorfologia obszaru gminy Na obszarze gminy na linii Narost-Chełm Górny-Babin-Lubomyśl Czernikowo przebiega wał czołowomorenowy , który graniczy od południa ostrą, wyraźną krawędzią z równiną sandrową (Równina Gorzowska). W zachodniej części jest to sandr Kosy (Chełmski). Najwyższe wzniesienia w obrębie wału osiagają wysokość 98,8-114,1 m n.p.m. a deniwelacje sięgają 30-40m. Ku zachodowi wał morenowy rozdziela się na dwa ramiona przebiegające w kierunku na Białęgi i Goszków oraz Gogolice-Górczyn-Rosnówko. Wał czołowomorenowy porozcinany jest wąskimi i głębokimi rynnami lodowcowymi o zatorfionym dnie zajętym przez liczne jeziora morenowe i rynnowe. Największą formą rynnową jest rynna bańska, której poludniowy kraniec przebiega w gminie na linii StrzeszówTrzcińsko-Osiecze. Rynna ta ciagnie się dalej na obszarze sandru Kosy (rejon Chełma Dolnego). Drugą bardzo wyraźną rynną jest rynna jeziora Dobropolskiego. Powierzchnia akumulacyjna sandru Kosy układa się na wysokości 80-90m n.p.m. (wyższy poziom) i od wysokości Chełma Dolnego układa się na niższym poziomie o wysokości 55-70m n.p.m. W kulminacyjnej partii wału morenowego na południowy wschód od Stołecznej znajdują się bardzo liczne, ułożone chaotycznie lecz grupujące się w układ festonowy (girlandowy) drobne i głębokie obniżenia powytopiskowe, tzw. kociołki polodowcowe. Zagłębieniom tym towarzyszy nagromadzenie głazów lodowcowych (eratyków). Podobne formy stwierdzono również w rejonie Babina, Chełma Górnego.-Głębokiego oraz na północ od Stołecznej - Dobropola. Liczne zagłębienia wytopiskowe występują także w obrębie wału morenowego pomiędzy Gogolicami a Rosnówkiem. Ukształtowanie rzeźby polodowcowej w obrębie wału moreny czołowej o charakterystycznych drobnopromiennych wzniesieniach i obniżeniach łączących się w większe zespoły porozcinane rynnami stwarza urokliwy krajobraz zaskakujący zmianami panoramy na niewielkich odcinkach. 31 Północne stoki wzniesień morenowych o wysokości 70-80m n.p.m. łukiem okalają leżącą na wysokości 55-60m n.p.m. kotlinę Trzcińska Zdroju. Od północy kotlinę Trzcińska zamyka rozcięta rynną bańską wysoczyzna falistej i pagórkowatej moreny dennej (Strzeszów-Góralice). W kotlinie Trzcińska występują liczne formy szczelinowe (pagórki kemowe) oraz zagłębienia powytopiskowe wypełnione osadami jeziornymi (kreda i gytie) oraz bagiennymi (torfy). W rynnie bańskiej zachowały się wąskie listwy tarasów kemowych, a wzdłuż jej krawędzi występują niewielkie równiny zastoiskowo-jeziorne. Dno wyraźniejszej i znacznie głębszej rynny bańskiej wypełniają osady akumulacji biogenicznej oraz zagłębienia jezior rozdzielone typowymi ryglami i progami. W rynnie Rurzycy występują w zdecydowanej przewadze osady akumulacji fluwialnej. Wysoczyzna morenowa na płn. od Trzcińska wznosi się na wysokości 60-65m n.p.m. i jedynym urozmaiceniem jej rzeźby jest niewielki wał ozowy o przebiegu NW-SE osiągający 67,5 m n.p.m. Bardziej urozmaiconą rzeźbę ma wysoczyzna morenowa rejonu Góralic-Cieplikowa. Kulminacje w jej obrębie mają wysokość do 88,3m n.p.m., a deniwelacje wynoszą około 20m. Przeważa typ rzeźby pagórkowato-falistej. Powierzchnia terenu jest łagodnie nachylona w kierunku północnym i północno-wschodnim. Na terenie gminy występują ozy, z których dwa są warte uwagi: Oz na SW od wsi Strzeszów, gm. Trzcińsko Zdrój o długości 1,3 km i kierunku NE-SW. Oz na W od wsi Stołeczna, gm. Trzcińsko Zdrój o długości 1,5 km, kierunek NE-SW. 6.2 Zasoby środowiska przyrody nieożywionej Baza surowcowa gminy wiąże się wyłącznie z osadami czwartorzędowymi. Liczącymi się w aspekcie wykorzystania gospodarczego są: złoża kruszywa naturalnego, złoża surowców balneologicznych (torfy borowinowe, gytie) oraz złoża kredy jeziornej. 6.2.1 Złoża kruszywa naturalnego 1. Złoże Chełm Górny 32 Zasoby zarejestrowane, w znacznej mierze wyeksploatowane. Eksploatacja obecnie poza strefą objętą Kartą Rejestracyjną Złoża. Infrastruktura wydobycia zajęła gleby chronione dla celów rolniczego wykorzystania. 2. Złoże Chełm Górny I. Położone jest na płd. od wsi Chełm Górny na obszarze 53 ha. Największe poza Bielinkiem złoże kruszywa naturalnego w woj. szczecińskim. Zasoby zatwierdzone decyzją wojewody nr OSB-10/7514/1/95 z dn. 18.V.95. Eksploatacja złoża rozpoczęła się w III kw. 1995r. Złoże posiada obszar górniczy pokrywający się z granicami udokumentowanego obszaru. 3. Rejony perspektywiczne dla udokumentowania złóż kruszywa: - strefa pomiędzy miejscowościami Białęgi i Chełm Dolny, - rejon Chełma Dolnego., - rejon Babina, - rejon pomiędzy Dobropolem a Czernikowem, - rejon Osiecza. Dla rejonów tych przewiduje się wykonanie rozpoznawczych prac geologicznych. 6.2.2 Złoża surowców balneologicznych Pod koniec XIX wieku Trzcińsko Zdrój stało się miejscowością uzdrowiskową w oparciu o lokalne zasoby peloidów. Złoża torfów w rejonie miasta spowodowały rozwój przyrodolecznictwa i otwarcie uzdrowiska na bazie torfów borowinowych. Zasoby tego surowca w rejonie miasta i na obszarze gminy są znaczne lecz nie doczekały się jeszcze specjalistycznego opracowania. Wymagają szczegółowego opracowania i kwalifikacji dla celów przyrodolecznictwa. Rejony prognostyczne dla udokumentowania złóż torfów borowinowych i gytii: - wschodnie brzegi jeziora Trzygłowskiego (wstępne rozpoznanie złoża), - rejon pomiędzy Trzcińskiem a Góralicami, - rejon Drzesz-Smuga, - rejon Gogolice-Babin. Rejon zalegania torfów w dolinie Rurzycy ze względu na silne skażenie wód, bliskość zrzutu ścieków i oddziaływanie miasta wyklucza się z rozpatrywania przydatności do eksploatacji. 33 6.2.3 Złoża kredy jeziornej (eksploatacja dla celów rolniczych). Obecnie w eksploatacji znajduje się złoże Strzeszów. Eksploatacja odbywa się spod lustra wody, na południe od jeziora Trzcińskiego. Rejony prognostyczne dla udokumentowania złóż kredy znajdująa się w okolicy Drzesza, w rynnie Rurzycy oraz w strefie torfowiska pomiędzy Trzcińskiem a Góralicami. Na terenie gminy Trzcińsko na przełomie XIX/XX w. funkcjonowało kilka cegielni produkujących ceramikę budowlaną dla potrzeb lokalnych w oparciu o miejscowe surowce iglaste (glina i iły zastoiskowe). Żaden z tych obiektów nie istnieje Analizując budowę geologiczną obszaru gminy i charakterystykę geologiczno-surowcową osadów powierzchniowych wytypowano trzy rejony prognostyczne dla udokumentowania surowców ilastych ceramiki budowlanej dla potrzeb lokalnych. Są to rejony : Góralice, Antoniewice-Smuga, Strzeszów. 6.3 Stan wód w gminie Trzcińsko Zdrój JAKOŚĆ ZWYKŁYCH WÓD PODZIEMNYCH W GMINIE TRZCINSKO ZDRÓJ Monitoring jakości zwykłych wód podziemnyc na zlecenie Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska realizowany jest przez Państwowy Instytut Geologiczny. Badania prowadzone są od 1991 roku. Na obszarze gminy Trzcińsko Zdrój badaniami objęto 3 studnie w rejonie Góralic. Ocenę jakości wód podziemnych przedstawiono poniżej: Klasyfikacja ta jest zgodna z tabelami norm jakości wód podziemnych zweryfikowanymi w 1995 roku. Rok pomiaru Góralice - 1 gł. 11 m 1991 1992 1993 1994 1995 1996 Ia Ib Ib Ib III II Góralice - 2 Góralice - 3 gł. 194 m Ib II II Ib II 34 Ib Ib Ib Ib Ib Zmiana jakości wód w otworach badawczych wymagają wyjaśnienia. Na pogorszenie jej klasy mogą mieć wpływ „dzikie” wysypiska śmieci zlokalizowane w tym rejonie. * Znaczenie klasy czystości wód I a - wody najwyższej jakości ( nadają się do picia bez uzdatniania) I b - wody najwyższej jakości ( okresowo wymagają uzdatniania) II - wody średniej jakości wody naturalne lub zmienione antropogenicznie; wymagają uzdatniania III - wody niskiej jakości , uzdatnianie nieopłacalne STAN WÓD JEZIORA MIEJSKIEGO Jezioro było odbiornikiem zanieczyszczeń bytowych z miasta Trzcińsko Zdrój. Obecnie ścieki komunalne są oczyszczane na oczyszczalni i odprowadzane do Rurzycy, poniżej ujścia do jeziora. Na jakość wód jeziora nadal będzie oddziaływać zanieczyszczenia nagromadzone w osadach dennych. Akwen jest bardzo bogaty w związki biogenne. Latem następuje nadmierny rozwój fitoplanktonu. Jezioro zagrożone jest dopływem zanieczyszczeń ze zlewni bezpośredniej. Rurzyca zasilająca jezioro od południa przepływa pod drogą Trzcińsko Zdrój - Myślibórz. Zanieczyszczenia z szosy wprowadzone są z wodami deszczowymi do jeziora. ( zanieszyszczenia liniowe). Kontroli wymaga stan zanieczyszczen doprowadzonych poprzez Rurzycę oraz faktyczny stan kanalizacji miasta, zarowno w centrum, jak i w poludniowo - zachodniej częsci miasta o zabudowie rozproszonej. Wody jeziora odprowadzane są poprzez Rurzycę w kierunku zachodnim. Drugi odpływ, w kierunku północnym regulowany jest zastawa. Okresowy odpływ wód jeziora Miejskiego do Strzeszowskiego powoduje wzrost eutrofii tego jeziora. STAN WÓD JEZIORA STRZESZOWSKIEGO Jezioro Strzeszowskie było badane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w 1996 roku. Stwierdzono III klasę czystości wód jeziorowych i II kategorię podatności na degradację. Na zanieczyszczenia jeziora wpływ miały : zanieczyszczenia z miejscowości Strzeszów napływ wód z jeziora Miejskiego , obciążonych związkami biogennymi Poprawa jakości wód wymaga : skanalizowania miejscowości Strzeszów uporządkowania gospodarki wodno - ściekowej na terenie ośrodka wypoczynkowego ograniczenie napływu wody z jeziora Miejskiego uzbrajanie działek nad jeziorem przeznaczonych na budownictwo rekreacyjne 35 Celowe byłoby określenie wpływu eksploatacji złóż kredowych na stosunki wodne w zlewni górnej Tywy. * Powyższe informacje uzyskano w Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska w Szczecinie 7. Obszary i obiekty cenne pod względem przyrodniczym wraz z wytycznymi konserwatorskimi 7.1 Istniejące obszary i obiekty chronione Otulina Cedyńskiego Parku Krajobrazowego Na terenie gminy istnieje jeden obiekt wielkopowierzchniowy - otulina Cedyńskiego Parku Krajobrazowego , której granica przebiega w zachodniej części gminy na linii Strzeszów Białęgi obejmując miasto Trzcińsko Zdrój wraz z jeziorem Trzygłowskim. W obrębie otuliny znalazło się wiec szereg obiektów proponowanych w niniejszym opracowaniu do objęcia różnymi formami ochrony, których pełen spis zamieszczony jest poniżej. Dzięki otulinie cenne elementy przyrodnicze będą miały podobna osłonę jak Park, jednakże warunkiem koniecznym jest sporzadzenie planu ochrony, którego do dzisiaj Cedyński PK nie ma. Postępowanie w obrębie otuliny określa Rozporządzenie nr 3/93 Wojewody Szczecińskiego z dnia 1 kwietnia 1993r w sprawie utworzenia Cedyńskiego Parku Krajobrazowego (ANEKS pkt.3) Strefa ochronna bielika Dotychczas na terenie gminy zlokalizowano 1 miejsce gniazdowania bielika uznane przez wojewodę za stanowisko rozrodu i stałego przebywania.Znajduje się ono w lasach Nadleśnictwa Mieszkowice w pobliżu Gogolic. Postępowanie w obrębie strefy reguluje Rozporządzenie MOŚZN i L.(ANEKS pkt.3) 36 Parki zabytkowe Wymienione w pkt. 4.2 niniejszego opracowania parki w miejscowościach: Chełm Dln., Gogolice, Dobropole, Piaseczno, Rosnowo, Stołeczna są wpisane do rejestru parków zabytkowych i podlegają opiece Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. 7. 2 Projektowane obiekty chronione Nie zgłoszono jak dotąd żadnego formalnego projektu objęcia ochroną walorów przyrodniczych w gminie Trzcińsko Zdrój. 7. 3 Obszary i obiekty proponowane do ochrony Rezerwaty Proponujemy utworzenie na terenie gminy trzech rezerwatów przyrody. Wyjątkowo wysokie wartości przyrodnicze zarówno florystyczne jak i faunistyczne tych obiektów kwalifikują je do objęcia tą formą ochrony. Istniejące materiały badawcze dowodzą dużego nagromadzenia w nich niezwykle cennych gatunków roślin i zwierząt w niewiele przekształconych środowiskach. Rezerwat może umożliwić im przetrwanie. Plan ochrony, którego sporządzenie jest w przypadku rezerwatów obowiązkowe uwzględni wszelkie aspekty dotyczące zagrożeń i sposobów zapobiegania im. Jednakże skomplikowana procedura powołania rezerwatu jak również długi tok tworzenia planu ochrony skłania do wskazania na istniejące przepisy o ochronie gatunkowej roślin i zwierząt ( Zał. Pkt.2 i 3), które gwarantują ochronę tym unikalnym obszarom.. Poniżej przedstawiamy spis i krotki opis prezentowanych obiektów R-I H 14 Proponowany rezerwat przyrody faunistyczno - florystyczny. Lokalizacja : między miejscowościami Gogolice - Osiecze - Piaseczno - Babin Chełm Górny. Przedmiot ochrony : zespół cennych ekosystemów na podmokłych terenach leśnych z miejscami występowania chronionych gatunków roślin i zwierząt. Charakterystyka przyrodnicza : rozległy kompleks olsów bagiennych i roślinności torfowiskowej w niedostępnych, zatopionych bagnach, w kontakcie z lasami na gruncie mineralnym z licznymi pomnikowymi okazami dębów, buków , świerków oraz gatunkami roślin chronionych ( perłówka jednokwiatowa , marzanka 37 wonna) oraz jeziorko pokryte na całej powierzchni przez grążele żółte i grzybienie białe, otoczone szuwarami i pasem podtopionej obumierającej olszyny. Występują tu liczne gatunki zwierząt chronionych : płazy, gady ( żółw błotny ), ptaki ( orzeł bielik, orlik krzykliwy, brodziec samotny, błotniak stawowy) oraz ssaki. W obszarze proponowanego rezerwatu znajduje się strefa rozrodu i stałego przebywania co najmniej trzech gatunków chronionych strefowo. Wskazania : 1.Ograniczenie gospodarki leśnej. 2. Zachowanie istniejących stosunków wodnych. 3. Zabezpieczenie przed zanieczyszczeniami i zbyt silną antropopresją przez stworzenie ścieżek dydaktycznych. R - II G 15 R - III I 20 Proponowany rezerwat przyrody faunistyczno - florystyczny „Jezioro Morskie Oko” Lokalizacja : grupa jeziorek wokół jeziora Morskie Oko z otaczającymi je podmokłymi łąkami. Przedmiot ochrony : Cenny ekosystem niewielkich jeziorek i podmokłych łąk z miejscami występowania chronionych gatunków roślin i zwierząt. Charakterystyka przyrodnicza : Jeziorka o dużych walorach krajobrazowych, bardzo zróżnicowanej roślinności wodnej, szuwarowej, z pływającymi wyspami i partiami torfowiskowymi. Na skarpach roślinność murawowa i leśna, drzewa pomnikowe (w tym kilkanaście dębów) oraz rośliny ściśle chronione (grążele żółte i grzybienie białe. Liczne gatunki płazów, najprawdopodobniej żółw błotny oraz liczne chronione gatunki ptaków ( m.in. gągoł , brodziec samotny , derkacz ). Wskazania : 1. Zachowanie istniejących stosunków wodnych. 2. Zabezpieczenie przed zanieczyszczeniami. Proponowany rezerwat przyrody faunistyczno - florystyczny „ Źródła rzeki Kosy” Lokalizacja : Wąwóz z obszarem źródliskowym rzeki Kosy na południe od Chełma Dolnego Przedmiot ochrony : Obszar źródliskowy o wyjątkowych walorach krajobrazowych i przyrodniczych, chronione gatunki zwierząt Charakterystyka przyrodnicza : Wąwóz porośnięty olszyną źródliskową z rzadką paprocią - nasięźrzałem zwyczajnym i innymi gatunkami charakterystycznymi, we wspólnym ciągu z Jez. Chełm; liczne gatunki płazów , żółw błotny oraz najprawdopodobniej gniazdujące na tym obszarze kania ruda i błotniak stawowy. (obserwowane w czasie przeprowadzania inwentaryzacji przyrodniczej gminy) Wskazania : 1. Ograniczenie gospodarki leśnej 2. Zachowanie istniejących stosunków wodnych 3. Zabezpieczenie przed zanieczyszczeniami i zbyt silną antropopresją przez stworzenie ścieżek dydaktycznych. Obszary Chronionego Krajobrazu (OChK) 38 Zaproponowano utworzenie dwóch dużych tego rodzaju obiektów. Jest to forma ochrony, która również umożliwia działalność człowieka na obszarze chronionym, jednakże musi być ona skanalizowana w określonych potrzebami przyrody granicach. OChK mogą być ustanowione przez Radę Gminy. W jego zasięgu znajdą się inne formy ochrony, np. mniejsze użytki ekologiczne, pomniki przyrody, stanowiska rozrodu i regularnego przebywania gatunków chronionych, stanowiska florystyczne i inne. OChK stanowi dla tych form rodzaj otuliny będąc przestrzenią wymuszająca na planistach i inwestorach działania proochronne, np. budowa dróg musi uwzględniać istnienie szlaków migracyjnych zwierząt i należy zaprojektować i wykonać przepusty dla drobnych ssaków i płazów oraz obsadzenie jezdni szerokopasmowa zielenią. Poniżej przedstawiamy spis i krótki opis prezentowanych obiektów OChK -I Obszar Chronionego Krajobrazu - Dolina Tywy Lokalizacja : Miasto Trzcińsko Zdrój z jeziorami: Strzeszowskim, Trzcińskim i Miejskim i sąsiednimi mniejszymi akwenami, częściowo w otulinie CPK ( jezioro Miejskie i miasto Trzcińsko ) Przedmiot ochrony :Cenny ekosystem wodny ( źródła Tywy) i korytarz ekologiczny Charakterystyka przyrodnicza : Obniżenie rynnowe Tywy z jeziorami i przyległym obszarem, ważny korytarz ekologiczny biegnący poza granice gminy z licznymi stanowiskami cennych, będących pod ochroną, gatunków flory i fauny ( ryby, płazy, ptaki), miejsce gniazdowania, żerowania i zimowania ptaków, . Wskazania :1. Kontrolowanie gospodarki ściekowej i właściwe składowanie odpadów ( Czarnołęka), a przede wszystkim skanalizowanie Strzeszowa, uruchomienie oczyszczalni ścieków, uzbrojenie działek nad jeziorem przeznaczonych pod budownictwo rekreacyjne. 2.Udostępnienie dla celów turystycznych, rekreacyjnych i uzdrowiskowych pod warunkiem zabezpieczenia odpowiedniej infrastruktury ograniczającej antropopresję ( wyznaczenie ścieżek spacerowych, kąpielisk itp.) OChK-II Obszar Chronionego Krajobrazu II Lokalizacja:Środkowa część gminy Trzcińsko Zdrój od granicy z województwem gorzowskim aż do granicy z gminą Chojna, częściowo w otulinie CPK. Przedmiot ochrony:Obszar z ciekawą rzeźbą polodowcową i licznymi terenami o wyjątkowych walorach przyrodniczych. Charakterystyka przyrodnicza : Cenne obszary florystyczne i faunistyczne, 39 obejmujące m.in. dwa proponowane rezerwaty ( R -I i R -II) i dwa zespoły przyrodniczo krajobrazowe ( ZPK-II i ZPK - III); najważniejsze w województwie miejsce występowania i rozrodu żółwia błotnego ( gatunek ginący) i ropuchy paskówki ; nagromadzenie kociołków wytopiskowych z interesującą florą i fauną. Wskazania: 1. Obszar powinien zachować swą naturalną strukturę . 2. Należy zachować obecne stosunki wodne , a nawet miejscami dążyć do podniesienia poziomu wód. 3. Zabezpieczenie przed zanieczyszczeniami 4.Udostępnienie turystyczne pod warunkiem zabezpieczenia odpowiedniej infrastruktury (ścieżki dydaktyczne, szlaki piesze i rowerowe, agroturystyka , turystyka konna. Zespoły Przyrodniczo - Krajobrazowe Ich celem jest ochrona zarówno wartości przyrodniczych jak i kulturowych na wskazanym obszarze z uwzględnieniem walorów estetycznych. Działalność na terenach objętych tą formą ochrony uwarunkowana jest opracowaniem dla nich planu zagospodarowania przestrzennego. Plan ten w winien uwzględniać postulaty przyrodników w aspekcie lokalizacji dróg, sieci osadniczej, projektowanych inwestycji itd. Przeprowadzona inwentaryzacja przyrodnicza wykazała istnienie chronionych gatunków roślin i zwierząt oraz szczególne walory geomorfologiczne terenu gminy Trzcińsko Zespoły przyrodniczo - krajobrazowe, które proponujemy powołać są pewnym podkreśleniem charakterystycznych dla tej gminy walorów. Nadanie im rangi obszaru chronionego zmusi właścicieli, decydentów i potencjalnych inwestorów do wnikliwego rozpatrywania problemów związanych z użytkowaniem tego terenu . Poniżej przedstawiamy spis i krótki opis prezentowanych obiektów. ZPK - I H5 Zespół Przyrodniczo Krajobrazowy Jez. Miejskiego włączenie z miastem Trzcińsko Zdrój Lokalizacja : Jez. Miejskie włączenie ze starym miastem Trzcińsko Zdrój ; teren w granicach otuliny CPK Przedmiot ochrony : Ciekawe założenia parkowe wraz z historyczną zabudową miejską nad Jeziorem Miejskim oraz cenna strefa faunistyczna Charakterystyka przyrodnicza :Na brzegu wschodnim jeziora las łęgowy o charakterze parkowym, który z jeziorem oraz historycznym kształtem urbanistycznym i zabytkami architektury tworzy ciekawy zespół przyrodniczo krajobrazowy. Obszar bytowania płazów i ptaków dla, których jest to ważne miejsce w okresie migracji i zimowania. Wskazania:1. Zabezpieczenie wód jeziora i Rurzycy przed 40 zanieczyszczeniami ( likwidacja składowiska odpadów w dolinie Rurzycy). 2. Zabezpieczenie przed zbyt silną antropopresją między innymi przez ograniczenie zabudowy na wschodnim brzegu jeziora. 3. Przekształcenie i wzbogacenie zieleni miejskiej z wykorzystaniem istniejących zadrzewień na północ od Rurzycy oraz wzbogacenie zadrzewień o funkcji ochronnej nad jeziorem, na stokach wokół stadionu. 4. Wprowadzenie zieleni izolacyjnej wokół terenów zakładów budowlanych przy drodze do Myśliborza. ZPK - II Ł 10 Zespół Przyrodniczo Krajobrazowy „Czereśniowe Kociołki „ Lokalizacja : Rejon Stołeczna - Dobropole Przedmiot ochrony:Unikalna rzeźba polodowcowa z cennymi stanowiskami florystycznymi i faunistycznymi. Charakterystyka przyrodnicza :Teren z licznymi kociołkami śródpolnymi i śródleśnymi, cenne starodrzewy, fragmenty lasów o prawie naturalnym charakterze, liczne stanowiskami roślin chronionych, miejsca rozrodu i stałego przebywania wielu gatunków płazów Wskazania : 1.Wykorzystanie do celów dydaktycznych i rekreacyjnych przez stworzenie kompleksu turystyczno - rekreacyjnego ( ścieżki rowerowe i piesze, ścieżki dydaktyczne); działalność agroturystyczna. 2.Zabezpieczenie przed zanieczyszczeniami ( likwidacja dzikich składowisk śmieci ) i rekultywacja obszarów zdegradowanych. 3. Ochrona roślinności wokół kociołków. 41 ZPK -III BC 16 Zespół Przyrodniczo Krajobrazowy „Jezioro Białęgi” Lokalizacja : Jezioro na południowo- zachodnim krańcu gminy w granicach otuliny CPK Przedmiot ochrony:Cenny ekosystem wodny ze stanowiskami florystycznymi i faunistycznymi. Charakterystyka przyrodnicza : Jezioro o urozmaiconym brzegu mineralnym z ładną dąbrową grądową i brzegu torfowiskowym z olszyną łęgowa, kwaśnym olsem i różnymi fitocenozami zaroślowymi, turzycowiskowymi, szuwarowymi; w wodzie bogata roślinność podwodna, na powierzchni grążel żółty; po północnej stronie droga leśna obsadzona okazałymi dębami oraz bukami i innymi drzewami o znacznych rozmiarach ta aleja leśna może wyznaczać granicę zespołu. Jest to również cenny obszar faunistyczny o dużej wartości edukacyjnej ( między innymi żerowiska kani rudej i czarnej ). Wskazania :1. Ograniczenie gospodarki leśnej. 2. Zachowanie istniejących stosunków wodnych. 3. Zabezpieczenie przed zanieczyszczeniami i zbyt silną antropopresją przez skanalizowanie ruchu turystycznego i ograniczenie zabudowy. Użytki ekologiczne Ta forma ochrony umożliwia zachowanie cennych fragmentów przyrody uwzględniając równocześnie potrzeby człowieka w warunkach racjonalnego gospodarowania. Ustawa o ochronie przyrody dopuszcza powoływanie użytków ekologicznych zarówno przez wojewodę jak i przez gminy, które mogą dzięki temu, kierując się troską o zachowanie największych wartości na obszarze swego administrowania, skutecznie zadbać o zachowanie cennych przyrodniczo obiektów. Gmina Trzcińsko Zdrój jest wyjątkowo bogata w rożne wartościowe elementy przyrody, od krajobrazu poczynając na składzie gatunkowym flory i fauny kończąc. Proponujemy utworzenie sześciu użytków ekologicznych zachęcając jednocześnie władze gminy do energicznego działania na gruncie ochrony tych obiektów. Powołanie użytków ekologicznych powinno poprzedzić opracowanie dokumentacji, której zręby już są w postaci wyników przeprowadzonej przez specjalistów inwentaryzacji przyrodniczej. Uwzględnienie użytków ekologicznych w planach zagospodarowania przestrzennego jest obowiązkiem ustawowym. Wiążą się z tym określone następstwa nakazujące planistom 42 dostosowanie swoich projektów do wymogów przepisów dotyczących ochrony przyrody (ANEKS pkt.3) Gospodarka na tych obszarach powinna zmierzać do zachowania istniejących warunków środowiska, które gwarantują zachowanie cennych biotopów. W przypadku istnienia elementów degradujących ( np. wysypisk śmieci, oczyszczalni ścieków, arterii komunikacyjnych i in.) działanie winno zmierzać do zminimalizowania ich oddziaływania na drodze rozwiązań technicznych lub prawnych ( np. zakaz wysypywania śmieci w określonych miejscach). Jednocześnie sprawą pilną staje się rekultywacja zniszczonych obszarów. W poszczególnych przypadkach wskazane jest konsultowanie się z przyrodnikami w celu określenia sposobów uniknięcia kolizji na drodze przyroda - gospodarka człowieka. Podajemy pewne aspekty ochronne w opisie poszczególnych obiektów, jednakże należy je traktować kadłubowo, pamiętając o ogólnych zasadach ochrony przyrody zawartych w ustawach. Poniżej przedstawiamy spis i krótki opis prezentowanych obiektów. UE - I I5 Proponowany użytek ekologiczny „Czarnołęka” Lokalizacja : Na południowy wschód od Trzcińska Zdrój Przedmiot ochrony : Cenny ekosystem wodny z licznymi chronionymi gatunkami roślin i zwierząt. Charakterystyka przyrodnicza : Dwa jeziorka na całej prawie powierzchni pokryte przez grzybienie białe i grążele żółte, otoczone na znacznej części przez różnorakie fitocenozy torfowiskowe, będące również obszarami cennymi dla płazów i ptaków. Wskazania : 1. Zachowanie istniejących stosunków wodnych. 2 . Ochrona przed zanieczyszczeniami i zbyt silną antropopresją. UE - II I6 Proponowany użytek ekologiczny - florystyczny Lokalizacja : Na południowy - zachód od Trzcińska Zdrój zbocza nad starą żwirownią Przedmiot chrony : Cenne stanowisko florystyczne. Charakterystyka przyrodnicza : Stanowisko rzadkich gatunków roślin ( len austriacki , rumian żółty ) Wskazania : 1.Wykorzustanie stanowiska do celów dydaktycznych. 2.Zachowanie istniejących stosunków wodnych, w przyszłości usuwanie zakrzaczeń tłumiących roślinność kserotermiczną. UE -III H8 Proponowany użytek ekologiczny : „Jezioro Klasztorne ” Lokalizacja : Jezioro Klasztorne i jego okolice 43 Przedmiot ochrony : Cenny ekosystem wodny , miejsce gniazdowania licznych gatunków ptaków Charakterystyka przyrodnicza : Jezioro jest miejscem gniazdowania licznych gatunków ptaków (m.in. gągoł , kszyk ) i bytowania wielu gatunków płazów; stanowisko roślin chronionych ; grążele żółte i grzybień biały. Wskazania : 1.Zabezpieczenie przed zanieczyszczeniami i zbyt silną antropopresją. UE -IV M9 Proponowany użytek ekologiczny florystyczny Lokalizacja : zbocze nad drogą Stołeczna - Dobropole Przedmiot ochrony : Cenne stanowisko florystyczne Charakterystyka przyrodnicza : Ciepłolubne zbocze z cennymi gatunkami kserotermicznymi Wskazania : 1.Wykorzystanie stanowiska do celów dydaktycznych. 2.Zachowanie istniejących stosunków wodnych, w przyszłości usuwanie zakrzaczeń tłumiących roślinność kserotermiczną. UE - V E 11 Proponowany użytek ekologiczny florystyczno - faunistyczny Lokalizacja : Dwa jeziorko śródleśne na zachód od Gogolic.; w granicach otuliny CPK Przedmiot ochrony : Cenne stanowisko florystyczne i faunistyczne. Charakterystyka przyrodnicza : Dwa jeziorka śródleśne, jedno z zatopioną wysepką na środku i lustrem wody pokrytym w 60% przez grążele żółte i w 10% przez grzybienie białe, nad jeziorkiem okazałe jesiony obficie porośnięte przez porosty, drugie - malownicze jezioro o urozmaiconej roślinności: grzybienie białe - , grążel żółty nielicznie, osoka aloesowata, skupienia oczeretu jeziornego w środku jeziora; wysoki brzeg północny a dalej pola na wzgórzach .Występują również liczne gatunki płazów i ptaków. Wskazania : 1.Ograniczenie gospodarki leśnej. 2.Zachowanie istniejących stosunków wodnych . 3.Zabezpieczenie przed zanieczyszczeniami i zbyt silną antropopresją. UE- VI IJ 19 Proponowany użytek ekologiczny florystyczno - faunistyczny Lokalizacja : śródleśne jezioro na południowy - zachód od wsi Warnica Przedmiot ochrony : Cenne stanowisko florystyczne i faunistyczne. Charakterystyka przyrodnicza : Śródleśne jezioro z dużymi płatami grzybieni białych i grążeli żółtych pokrywającymi 40% lustra wody, na brzegu pło szuwarowe, pierścień zarośli wierzbowych, olszyna bagienna. Jest to również stanowisko żółwia błotnego. Wskazania : 1.Ograniczenie gospodarki leśnej 2.Zachowanie istniejących stosunków wodnych 3. Zabezpieczenie przed zanieczyszczeniami i zbyt silną 44 antropopresją Pomniki przyrody Do tej grupy obiektów chronionych zaliczyliśmy pojedyncze stare drzewa, grupy drzew i głazy. Poniżej przedstawiamy spis i krótki opis prezentowanych obiektów. Nr Miejscowość obiektu Opis pomnika przyrody Uwagi ustawiony przy stadionie Nr 1 Trzcińsko - Zdrój głaz narzutowy Nr 2 Rosnowo cis o obw. 95 cm Nr 3 Smuga pomnikowy okaz modrzewia Nr 4 Smuga pomnikowy okaz brzozy Nr 5 Dobropole park pomnikowy okaz wiązu Nr 6 Tchórzno topola czarna, obw. 335 cm koło rowu melioracyjnego Nr 7 Tchórzno lipa drobnolistna, obw. 465 cm koło przystanku autobusowego Nr 8 Wesoła oddz. 328a w lesie bukowym pomnikowy świerk o obw. 500 cm Nr 9 Stołeczna buk zrośnięty z trzech pni do na krańcu wysokości 3 m, obw. 510 cm, południowym kociołka Nr 10 Osiecze płn.- zach. pomnikowy szypułkowego Nr 11 droga Smuga Gogolice Nr 12 Gogolice oddz. 57a grupa dębów pomnikowych Nr 13 Gogolice oddz. 57i wiąz szypułkowy o obw. 370 cm Nr 14 Gogolice zach. grupa dębów pomnikowych okaz dębu - dąb szypulkowy o obw.558 cm 45 Nr 15 Gogolice - park grupa dębów szypułkowych o obw. 350, 410, 460, 580 cm Nr 16 Gogolice - park buki o obw. 330, 400 cm Nr 17 Gogolice oddz. 106 liczne okazy buków pomnikowych Nr 18 droga Piaseczno Gogolice Nr 19 Piaseczno oddz. 103 j buk o obw. 638 cm Nr 20 droga Piaseczno Stołeczna - dąb o obw. 500 cm Nr 21 droga Piaseczno Stołeczna - buk o obw. 500 cm Nr 22 Piaseczno oddz. 343b - dąb o obw. 680 cm na granicy proponowanego rezerwatu sosny pomnikowe, rozdzielajace się tworzą rodzaj alei na 2 konary, obw. 290 cm, 300 cm, wzdłuż drogi leśnej 330 cm; na 5 konarów ,obw. 415 cm; pojedyńczy pień obw. 190 cm; Nr 23 Piaseczno oddz. 343d głaz pogrążony w ziemi, wys. 120 cm, obwód u podstawy 820 cm Nr 24 Gogolice oddz. 111a w lesie dębowym grupa pomnikowych dębów szypułkowych, najgrubszy o obw. 440 cm Nr 25 droga Narost Gogolice - grupa dębów pomnikowych Nr 26 droga Narost Gogolice - grupa dębów o obw.do 510 cm Nr 27 droga Narost Gogolice - pomnikowy okaz platana Nr 28 droga Narost Gogolice - głaz narzutowy 46 pomnikowych Nr 29 droga Głębokie Szczygłów - głaz narzutowy Nr 30 droga Głębokie Szczygłów - dąb o obw. 755 cm Nr 31 Chełm Górny dąb szypułkowy Nr 32 Chełm Górny dąb szypułkowy Nr 33 jez. Morskie Oko koło grupa dębów szypułkowych, w tym w obrębie Chełma Górnego okazy o obw. 350 cm, 410 cm projektowanego rezerwatu Nr 34 Chełm Górny na krawędzi kociołka dęby zagrożone wycięciem szypułkowe obw. 380 cm, 425 cm. Nr 35 Chełm Górny Dwa dęby szypułkowe przy zagrożone wycięciem kociołku, obw. w pierśnicy 390cm, 435 cm Nr 36 Chełm Górny okazały, rozłożysty dąb szypułkowy na polu, obw. 370 cm Nr 37 Chełm Górny przy kociołku dąb szypułkowy o zagrożony obw. 430 cm wycięciem; obok wycięty został buk o obw. 400 cm. Nr 38 Chełm Górny grab przy małym obniżeniu, obw. 175 cm, N r 39 Chełm Górny przy kociołku dęby, najgrubszy o obw. 440cm Nr 40 Chełm Górny sosna zwyczajna zrośnięta z dwu przy drodze do lasu w pni obw. oddz.132a 400 cm - konary obw. 220 cm, 250 cm Nr 41 Chełm Górny dęby szypułkowe o obw. 340 - 390 przy drodze do lasu w cm oddz.138 47 Aleje pomnikowe Nr 42 Chelm Dolny aleja kasztanowa przy parku Nr 43 Chelm Dolny aleja lipowa przy drodze do Chełma Górnego Nr 44 Gogolice aleja lipowa obwody drzew do 440 cm w kierunku Narostu Nr 45 Rosnowo potrójna aleja kasztanowów z dorodnych drzew w średnim wieku w kierunku Gogolic, między wsią a lasem Nr 46 Gogolice aleja dębowa śródpolny szpaler drzew przy drodze Gogolice Narost Nr 47 Piaseczno aleja orzechowa w kierunku na południowy zachód Nr 48 Piaseczno ładna aleja dębowa - dęby o obwodach 210, 255, 300cm. w kierunku na zachód Wskazania : 1. Dla powyższych obiektów należy sporządzić metryki wg wzoru stosowanego w dokumentacji pomników przyrody dla województwa szczecińskiego ( w zasobach Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody) 2. Należy chronić przed wycięciem i uszkodzeniem. Stanowiska dokumentacyjne Proponujemy powołanie dwóch stanowisk dokumentacyjnych. Są to obiekty przyrody nieożywionej mające dużą wartość dydaktyczną. SD - 1 ( G 3 ) - Oz na SW od wsi Strzeszów, gm. Trzcińsko Zdrój -o długości 1,3 km i kierunku NE-SW. SD - 2 ( I 10) - Oz na W od wsi Stołeczna, gm. Trzcińsko Zdrój o długości 1,5 km, kierunek NE-SW. Wskazania: 1. Obiekty należy udostępnić w celach dydaktycznych 48 2. Chronić teren przed jakąkolwiek deformacją 7.4 Inne cenne obszary i obiekty W tym punkcie umieszczono pozostałe cenne obiekty przyrodnicze, którymi są najczęściej stanowiska gatunków chronionych roślin i ciekawych zbiorowisk roślinnych, miejsca bytowania i rozrodu rozmaitych gatunków fauny, skupiska starodrzewu i in.. Obszarów tych jest duża ilość ( podajemy 31), rozmieszczone są na terenie całej gminy. Niektóre z nich znajdują się w obrębie proponowanych wyżej obiektów powierzchniowych, inne stanowią wyodrębnione spośród mniej cennych przyrodniczo terenów miejsca. Nie proponujemy dla nich konkretnej formy ochrony, ale należy mieć świadomość, że obiekty te są ważne dla zachowania różnorodności biologicznej flory i fauny i wartościowymi krajobrazowo miejscami. na omawianym terenie. Bytujące tu zwierzęta i rosnące rośliny nalezą do taksonów objętych ochrona gatunkową i z tego powodu degradacja tych miejsc jest zabroniona prawem. Określenie lokalizacji powyższych obszarów oraz opis ich walorów jest wskazówką dla planistów umożliwiającą im projektowanie zagospodarowania obszaru gminy z uwzględnieniem potrzeb ochrony przyrody. Podejmowanie decyzji o działaniach na tych terenach powinno odbywać się w porozumieniu ze specjalistami przyrodnikami, którzy mogą wskazać kolizje planowanych posunięć ze środowiskiem i jeśli to będzie możliwe określą wskazania dla konkretnych miejsc. Poniżej przedstawiamy spis i krótki opis prezentowanych obiektów OC- 1 Ł1 OC - 2 Śródpolne i środleśne oczka wodne na północ od miejscowości Cieplice stanowisko żerowania i rozrodu płazów i ptaków ( m.in. gągoła ) Śródpolne oczka wodne na północny - wschód od Czarnołęki żerowania i rozrodu płazów i ptaków K4 49 stanowisko OC - 3 G2 OC - 4 G4 OC - 5 H4 OC - 6 I 8; H 7;I 7 OC - 7 F7 OC - 8 Jezioro Strzeszowskie i Trzcińskie oraz podmokłe łąki przy Czanołęce - stanowisko bytowania , żerowania i rozrodu ryb ( sieja , sielawa ) płazów i ptaków ( orzeł bielik , kania ruda ,błotniak zbożowy) dla ptaków to rejon skupisk migracyjnych i zimowania, stanowiska wydry. Ciekawy element przyrody nieożywionej - złoża kredy jeziornej Śródpolne oczka wodne między Srzeszowem a Trzcińskiem - stanowisko żerowania i rozrodu płazów Jezioro Miejskie - stanowisko bytowania , żerowania i rozrodu ryb, płazów i ptaków; dla wielu gatunków ptaków rejon skupisk migracyjnych i zimowania; stanowiska wydry Śródpolne oczka wodne i jeziorka między Klasztornym a Trzcińskiem - stanowisko żerowania i rozrodu płazów i ptaków Kompleksy śródpolnych oczek wodnych bezodpływowych i trzcinowiska między Drzeszem a Rosnowem - stanowisko żerowania i rozrodu płazów , gadów ( żółw błotny ) i ptaków , ssaków - wydra , cenne trzcinowiska - w otulinie CPK Śródpolne oczka wodne na wschód od Rosnowa - stanowisko żerowania i rozrodu płazów i ptaków ,obserwowano kanię rudą i błotniaka zbożowego - w otulinie CPK D8 OC - 9 Śródleśne oczka wodne w okolicach Czartorii i na północny - zachód od Rosnowa C7 - stanowisko żerowania i rozrodu płazów i ptaków ( gągoł ) - w otulinie CPK OC -10 Śródpolne oczka wodne na północ od Stołecznej - stanowisko żerowania i rozrodu płazów K8 OC -11 Śródpolne oczka wodne w okolicach Dobropola - stanowisko żerowania i rozrodu Ł 8;M 7; płazów i ptaków L 8; M 6 OC -12 Jezioro Dobropolskie z otaczającymi je łąkami - stanowisko żerowania i rozrodu płazów i ptaków O9 OC- 13 Śródpolne oczka wodne na północ od Rosnówka - stanowisko żerowania i rozrodu płazów , gadów (żółw błotny ) i ptaków, cenne obszary leśne - grąd dębowo C9 wiązowy z bogatym podszyciem i rzadkimi gatunkami flory - w otulinie CPK OC- 14 Śródpolne i śródleśne oczka wodne na północny - zachód od Gogolic - stanowisko żerowania i rozrodu płazów, gadów ( żółw błotny ) - w otulinie CPK 50 D 10 OC- 15 Na północ od Gogolic - cenne obszary leśne - stara dąbrowa z bogatym podszyciem - w otulinie CPK DE 11 OC- 16 Śródpolne oczka wodne na północ od Gogolic - stanowisko żerowania i rozrodu płazów , gadów ( żółw błotny ) i ptaków ( orzeł bielik , kania ruda , gągoł ) F 10 OC- 17 Na południowy - wschód od Stołecznej - skupiska cennego starodrzewu L9 OC- 18 Płaty buczyny pomorskiej na wschód od Stołecznej - cenne obszary laśne Ł9 OC- 19 Północny brzeg Jeziora Czernikowskiego - cenne obszary florystyczne O9 OC- 20 Śródpolne oczka wodne na południe od Stołecznej - stanowisko żerowania i rozrodu płazów J 11 OC- 21 Śródpolne oczka wodne wokół Piaseczna - stanowisko żerowania i rozrodu płazów i ptaków IJ 11 OC- 22 Na północ od Piaseczna - skupiska cennego starodrzewu I 11 OC- 23 Oczka wodne przy miejscowości Gogolino - stanowisko żerowania i rozrodu płazów, gadów ( żółw błotny ) F 11 OC- 24 Śródpolne oczka wodne na południu od Gogolic - stanowisko żerowania i rozrodu płazów ,gadów ( żółw błotny ) ptaków ( orzeł bielik , kania ruda ) sąsiaduje z F 12 cennym obszarem leśnym - liściasty las zboczowy , liczne bluszcze OC- 25 Jezioro Głębokie - stanowisko żerowania i rozrodu płazów i gadów ( żółw błotny ) G 13 OC- 26 Między Gogolinem a Chełmem Górnym - skupiska cennego starodrzewu F 13 OC- 27 Śródpolne i śródleśne oczka wodne na północny -zachód od Gogolic - stanowisko żerowania i rozrodu płazów, gadów ( żółw błotny ), ptaków ( gągoł ) - w otulinie E13; CPK D12 OC- 28 Śródpolne oczka wodne wokół Chełma Górnego - stanowisko żerowania i rozrodu E 14 płazów , ptaków ( gągoł ) 51 OC- 29 Śródpolne oczka wodne w okolicach Babina - stanowisko żerowania i rozrodu J 14 płazów OC- 30 Na południe od Piasek - cenne obszary leśne z licznymi głazowiskami L 13 OC- 31 Śródpolne i śródleśne oczka wodne na północ Chełma Górnego - stanowisko H 17; żerowania i rozrodu płazów , ptaków , cenne trzcinowiska IJ 16 7. 5 Elementy Ekologicznej Sieci Obszarów Chronionych (ESOCh) Sieć ESOCh tworzą strefy faunistyczne i wiążące je korytarze ekologiczne. Na obszarze gminy Trzcińsko Zdrój rozpoznano dotychczas istnienie : - 2 stref ważnych dla ichtiofauny - 19 stref ważnych dla herpetofauny - 13 stref ważnych dla ornitofauny - 4 stref ważnych dla teriofauny Ich powierzchnia wynosi od kilku arów do kilkuset hektarów. Pełnią one rolę miejsc rozrodu i stałego przebywania zwierząt gatunków chronionych. Dotychczas nie uzyskały żadnego statusu ochrony przyrody. Tereny te są w większości obszarami podmokłymi, torfowiskami, jeziorami lub oczkami wody albo trzcinowiskami. Stanowią pozostałość dużych kompleksów obszarów podmokłych i zabagnionych dolin rzecznych Tywy, Rurzycy i Myśli, które poprzez melioracje i osuszanie w większości przekształcono w użytki zielone. Drugim obszarem cennym dla fauny są, leżące poza dolinami rzecznymi śródpolne oczka wodne tzw. kociołki polodowcowe. Większość kociołków drzewami, które obecnie w wielu dawniej została obsadzona przypadkach są częściowo uschnięte lub całkowicie obumarłe. Powinny być jednak zachowane w krajobrazie i chronione nawet po obumarciu, gdyż stanowią one doskonałe ukrycie dla wielu gatunków zwierząt. Ponieważ niektóre z wyżej wymienionych stref faunistycznych wzajemnie się na siebie nakładają lub uzupełniają, można na terenie gminy Trzcińsko Zdrój wytypować 13 stref faunistycznych zbiorczych, stanowiących elementy podstawowe ESOCh. Są to : 52 strefa 1 - doliny rzek Tywy i Rurzycy obejmujące tak same rzeki jak i ich bezimienne dopływy wraz z jeziorami Strzeszowskim, Miejskim, Trzcińskim, Czarnołęka i Klasztornym, strefa 2 - śródpolne oczka wodne pomiędzy Trzcińskiem a Stołeczną, strefa 3 - śródpolne i śródleśne oczka wody wraz z kompleksem leśnym i uprawnym, położone na południowy zachód , północ i wschód od Rosnowa, strefa 4 - śródpolne i sródleśne oczka wodne na zachód od Gogolic, strefa 5 - kompleksy trzcinowisk na północ i północny wschód od Drzesza, strefa 6 - śródpolne oczka wodne (kociołki polodowcowe) położone na północny zachód od Dobropola, jezioro Dobropolskie wraz z otaczającymi go łąkami, strefa 7 - łąki i śródpolne oczka wodne pomiędzy Górczynem, Osieczem a Smugą, strefa 8 -śródpolne i śródleśne oczka wodne pomiędzy Stołeczną i Warnicami (kociołki polodowcowe), strefa 9 - kompleks leśny wraz z śródleśnymi oczkami wody i grzęzawiskami położone w trójkącie Gogolice, Piaseczno i Chełm Górny, strefa 10 - śródpolne oczka wodne w pobliżu Białęg oraz jezioro Białęgi, strefa 11 - śródpolne i śródleśne oczka wodne i podmokłe łąki pod Chełmem Górnym, strefa 12 - śródleśne jeziora i oczka wodne na południe od Chełma Dolnego, strefa 13- źródła rzeki Kosy wraz z bezimiennym jeziorkiem położonym przy granicy województwa na zachód od wsi Warnice. 7.5.1 Korytarze i bariery ekologiczne A) Korytarze W efekcie prowadzonej inwentaryzacji faunistycznej gminy Trzcińsko Zdrój oceniono, że przez granice gminy przebiega szereg korytarzy ekologicznych mających znaczenie lokalne lub ponadregionalne Są nimi: 1/ korytarze ekologiczne, mające znaczenie ponadregionalne. Do tego rodzaju korytarza należy zaliczyć zlewnię Kosy i Myśli na całej długości przebiegu przez gminę. Korytarz ten ma znaczenie dla herpetofauny, szczególnie żółwia błotnego jako szlak wędrówek. 53 2/ korytarze ekologiczne o znaczeniu lokalnym. Do tego rodzaju korytarzy należy zaliczyć głównie cieki zlewni wszystkich rzek przepływających przez gminę, łączące przede wszystkim ze sobą miejsca rozrodu i zimowania zwierząt. Korytarze te mają znaczenie dla niektórych gatunków bezkręgowców związanych ze środowiskami wodno - błotnymi, dla herpetofauny oraz dla kilku gatunków ssaków. Roślinność na ich terenie ma charakter w dużym stopniu naturalny i nie stanowi barier dla przemieszczających się zwierząt. Warunkiem utrzymania tych korytarzy jest zachowanie naturalnego biegu rzek bez sztucznych barier w samym cieku jak i w całych dolinach rzecznych. Powyższa sieć korytarzy ekologicznych stanowi integralny element Ekologicznej Sieci Obszarów Chronionych Pomorza Szczecińskiego. B) Bariery Do sztucznych barier ekologicznych istotniej wpływających na los bytującej fauny, na obszarze gminy Trzcińsko Zdrój, należą przede wszystkim następujące drogi : 1/ szosa Strzeszów - Trzcińsko Zdrój. Droga ta przecina szlak migracji płazów. Szczególnie newralgicznym miejscem jest odcinek, gdzie koncentruje się szlak wędrówek ropuchy szarej, huczka, kumaka i żab brunatnych i zielonych. 2/ szosa Chojna - Trzcińsko Zdrój - Myślibórz. W granicach gminy Trzcińsko Zdrój miejscami newralgicznymi są odcinki pomiędzy : - granicą gminy i Rosnowem (odcinek leśny), - Trzcińskiem Zdrój a Góralicami. Na obu tych odcinkach dochodzi głównie do kolizji samochodów z płazami, jak i ssakami, m.in. jeżami, lisami, a także wydrami. 3/ szosa Trzcińsko Zdrój - Warnice. Na odcinku tym w wyniku kolizji z samochodami giną płazy, a szczególnie ropuchy szare i paskówki oraz grzebiuszki ziemne, jak i drobne ssaki, w tym głównie jeże. 4/ szosa Rosnowo - Gogolice na odcinku pomiędzy Rosnowem wsią a Rosnowem Stacją PKP. Dochodzi tutaj do kolizji samochodów z płazami, w wyniku których giną ropuchy 54 szare oraz grzebiuszki ziemne, żaby zielone i brunatne, jak ssakami, w tym głównie jeżami, kunowatymi i lisami. 5/ szosa Gogolice - Chełm Górny. Dochodzi tutaj do kolizji z samochodami w wyniku których giną ropuchy szare, zielonej i paskówki oraz grzebiuszki ziemne, żaby zielone i brunatne, jak i ssaki, w tym głównie jeże, kunowate i lisy. 6/ szosa Warnice - Smolnica. Dochodzi tutaj do kolizji samochodów z herpetofauną. Znanych jest kilka przypadków przejechania żółwia błotnego, Do barier naturalnych należy uznać ukształtowanie terenu, a w szczególności duże różnice w wysokości terenu, dochodzące do 100 m n.p.m. Stanowią one często barierę nie do przebycia dla niektórych płazów. 55 8. WNIOSKI. Inwentaryzacja przyrodnicza flory i roślinności w gminie Trzcińsko Zdrój dostarczyła bogatych informacji o charakterze i zróżnicowaniu szaty roślinnej oraz walorach faunistycznych obszaru gminy na tle cennych ekosystemów występujących w urozmaiconym polodowcowym krajobrazie, będącym również wartościowym elementem środowiska naturalnego. 1. W gminie Trzcińsko stwierdzono występowanie 20 gatunków rzadkich i chronionych roślin, i cenne rzadkie zbiorowiska roślin. Wyodrębniono 13 węzłowych ( zbiorczych) stref faunistycznych. 2. Stwierdzono, że obszary cenne są zagrożone głownie przez zanieczyszczenie wód ( ścieki, pestycydy, nawozy sztuczne, dzikie wysypiska śmieci, wylewiska nieczystości); zachwianie stosunków wodnych ( melioracje, pozyskiwanie kopalin), ruch samochodowy ( kolizje dróg ze szlakami migracyjnymi zwierząt) antropopresji ( wycinanie drzew itp...). 3. Stwierdzono, że do najbardziej zdegradowanych miejsc na terenie gminy należą m.in. : a) wody powierzchniowe (Rurzyca, jezioro Miejskie i Strzeszowskie) i wody podziemne ( okolice Góralic i Strzeszowa) b) tereny, na których znajdują się odkrywkowe kopalnie : kruszywa w Chełmie Górnym ( zniszczenie gleby, deformacja powierzchni ziemi, zakłócenie stosunków gruntowo wodnych i szkodliwe oddziaływanie na sąsiadujący drzewostan leśny) i kredy jeziornej k/Strzeszowa (deformacja powierzchni ziemi, zagrożenie dla nurtu Tywy, która przepływa przez pole eksploatacyjne). c) dzikie wysypiska śmieci lokalizowane często w kociołkach polodowcowych ( koło Stołecznej), przy ujęciach wody ( np. w Dobropolu) , w innych newralgicznych miejscach ( nad Tywa na południe od jeziora Trzcinskiego) i w parkach. Również istniejące, zalegalizowane wysypisko odpadów "Czarnołęka" stwarza bezpośrednie zagrożenie dla niewielkiego akwenu przylegającego do składowiska a pośrednie dla Rurzycy (strefa drenażu); i ze względu na brak strefy zieleni izolacyjnej stanowi bardzo szpecący element przy drodze Trzcińsko-Stołeczna. 56 4. Ustalono, że należy podjąć lub kontynuować prace na rzecz jak najszybszego wyeliminowania zagrożeń i barier i stałą kontrolę jakości środowiska w obrębie najbardziej zagrożonych degradacja miejsc 5. Ustalono, że należy powołać sieć obszarów chronionych, które chroniłyby najcenniejsze strefy faunistyczne lub ich fragmenty. Wojewoda powinien formalnie uznać stref faunistyczne za miejsca rozrodu i stałego przebywania. 6 . Zaproponowano przywrócenie uzdrowiskowej funkcji miasta Trzcińsko Zdrój, co powinno być poprzedzone dokładnym badaniem zasobów i przydatności dla przyrodolecznictwa złóż torfu borowinowego . 7. Przyjęto, że należy przystąpić do sporządzenia planu ochrony otuliny Cedyńskiego Parku Krajobrazowego. 8. Zaproponowano rozszerzenie działalności edukacyjnej i popularyzującej ideę ochrony przyrody, m.in. poprzez stworzenie ścieżek przyrodniczo - edukacyjnych i umiejętne zagospodarowanie turystyczne obszaru gminy z nastawieniem na eko- i agroturystykę. 9. Zaproponowanie włączenia miejscowej ludności do aktywnego działania na rzecz ochrony walorów swoich okolic, zwłaszcza w kwestii dbałości o parki, cenne starodrzewy, pomniki przyrody 10. Ustalono, że zapisy dotyczące ochrony najcenniejszych wartości przyrodniczych gminy powinny znaleźć się w studium uwarunkowań przyrodniczych oraz planie zagospodarowania przestrzennego gminy Trzcińsko Zdrój. 9. WSKAZANIA DO STUDIUM UWARUNKOWAŃ PRZYRODNICZYCH ORAZ PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY TRZCIŃSKO ZDRÓJ. Studium uwarunkowań przyrodniczych gminy Trzcińsko Zdrój powinno ująć wszystkie powyżej prezentowane wartości przyrodnicze wymagające ochrony lub/i zabiegów konserwatorskich. Do priorytetów w zakresie ochrony przyrody, które należy bezwzględnie zapisać w Studium, a następnie w planie zagospodarowania przestrzennego gminy należy zaliczyć: 57 1/ konsekwentną ochronę wód przed zanieczyszczeniem ( zadrzewienie terenów na drodze spływu wód powierzchniowych i podziemnych do zbiorników i cieków wodnych ), 2/ dalszą poprawę czystości wód powierzchniowych, budowa oczyszczalni ścieków, ograniczenie napływu wód z jeziora Miejskiego do Strzeszowskiego. które niosą duże ilości zanieczyszczeń 3/ podjęcie intensywnych działań na rzecz ochrony najcenniejszych obszarów przyrodniczych zlokalizowanych w granicach gminy, a w szczególności podniesienia retencji wód na kompleksach torfowisk i łąk w obrębie wyznaczonych stref faunistycznych oraz utrzymanie małych cieków w strefach faunistycznych oraz korytarzach ekologicznych, łączących te strefy; 4/ wprowadzenie bezwzględnego zakazu lokowania w strefach cennych inwestycji kubaturowych i liniowych (bez stosownych analiz przyrodniczych) oraz realizacji melioracji, które spowodowałyby pogorszenie warunków wodnych w tych strefach i korytarzy ekologicznych oraz prowadziłyby do dalszego osuszania istniejących jeszcze terenów podmokłych, 5/ dostosowanie przebiegu dróg i szlaków komunikacyjnych do stref faunistycznych, a w szczególności miejsc rozrodu i stałego przebywania chronionych na podstawie § 2 ust.4 rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z 6 stycznia 1995 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. Nr 13, poz. 61), 6/ wszelkie nowe inwestycje drogowe lub też modernizacje dróg muszą uwzględniać, w miejscach kolizji z trasami migracji zwierząt, bezwzględną potrzebę budowy przepustów. Ponadto istniejące obecnie przepusty muszą być regularnie czyszczone lub też przebudowywane i powiększane w celu zachowania ich drożności. Szlaki wędrówek płazów powinny być objęte takimi rodzajami działań ochronnych, które umożliwią zwierzętom swobodne odbycie sezonowych migracji. 7/ potrzebę utrzymania istniejących i wprowadzania nowych szerokopasmowych zadrzewień wzdłuż dróg, linii kolejowych i cieków wodnych 8/ potrzebę dostosowania poziomu nawożenia do zdolności sorbcyjnych gleb i opracowanie zasad gospodarki rolnej w celu ograniczenia wpływu nawozów i preparatów ochrony roślin, spłukiwanych i rozpuszczonych w wodach. O ile jest to z jakiegoś powodu 58 niemożliwe, należy zaplanować rozwiązania techniczne zlokalizowane w bezpośredniej bliskości rezerwatu, które przyczynią się do redukcji tych związków w wodach płynących, 9/ ochronę niektórych elementów krajobrazu naturalnego ( kociołki i inne formy polodowcowe ukształtowanie terenu, torfowiska, jeziora itp.) i kulturowego ( parki, aleje) 10/ wyznaczenie szlaków turystycznych i ścieżek przyrodniczo - dydaktycznych w oparciu o sieć obszarów cennych. Działania te powinny być prowadzone we współpracy z przyrodnikami. 11/ pilne wyeliminowanie istniejących zagrożeń środowiska naturalnego, wynikających z : a/ istnienia kotłowni nie posiadających odpowiednich urządzeń zabezpieczających przed zanieczyszczeniem powietrza, b/ likwidacja dzikich wysypisk i wylewisk nieczystości, c/ likwidacja innych nieprawidłowości w gospodarce wodno - kanalizacyjnej przyczyniających się w pierwszej kolejności do zanieczyszczenia wód powierzchniowych i gruntowych, a w szczególności dziurawych szamb, otwartych gnojowników, miejsc składowania przeterminowanych środków ochrony roślin i różnych preparatów chemicznych skanalizowanie miejscowości Strzeszów, 12/ rozważenie w przyszłości możliwość przyrodniczo - turystycznego zagospodarowania terenów cennych przyrodniczo z nastawieniem na mało agresywne formy turystyki, np. pieszą, rowerową, konną, 13/ wykorzystanie istniejącej sieci osadniczej i komunikacyjnej do turystycznych ( agroturystyka) i jako zaplecze rekreacyjne uzdrowiska Trzcińsko Zdrój. 9.1 Inne wskazania z zakresu ochrony przyrody. Należy : 1/ w najbliższym czasie, w ścisłej współpracy z właściwymi służbami, Zarządem i społeczeństwem Gminy Trzcińsko Zdrój oraz naukowcami, przystąpić do opracowania planu ochrony otuliny Cedyńskiego Parku Krajobrazowego dla tej części gminy, która znajduje się w granicach otuliny, 59 2/ wypracować z Zarządem Gminy Trzcińsko Zdrój sposób ochrony istniejących stref faunistycznych, 3/ wzmóc kontrolę nad przestrzeganiem przepisów z zakresu ochrony przyrody i środowiska, szczególnie na obszarze miejsc rozrodu i stałego przebywania zwierząt gatunków chronionych. 60
