Instytut Filozofii

Zał. nr 1 do uchwały Rady Wydziału Filozoficznego
nr 22/2014/2015 z dnia 21 kwietnia 2015 r.
Zagadnienia na egzamin dyplomowy licencjacki z filozofii
I. Metafizyka
Zagadnienie 1: Synonimem „metafizyki” jest „filozofia pierwsza”. Na czym polega pierwszeństwo
metafizyki?
Lektury:
W. Stróżewski, Ontologia (rozdział I)
W. Stróżewski, Istnienie i sens (rozdział II)
T. Czeżowski, O metafizyce, jej kierunkach i zagadnieniach
Metafizyka w filozofii (red. A. Maryniarczyk, M. J. Gondek)
Zagadnienie 2: Trzy teorie substancji: Arystoteles, Spinoza, Leibniz.
Lektury:
Arystoteles, Metafizyka
Baruch Spinoza, Etyka w porządku geometrycznym dowiedziona
G. W. Leibniz, Monadologia
Zagadnienie 3: Absolut i byt względny. Podstawowe kryteria różnicy: konieczność –
niekonieczność, wieczność – czasowość, nieskończoność – skończoność.
Lektury:
E. Gilson, Bóg i filozofia
E. Morawiec, Podstawowe zagadnienia metafizyki klasycznej
A. B. Stępień, Wprowadzenie do metafizyki
Ib) Metafizyka fenomenologiczna
Zagadnienie 4: Doświadczenie osoby (doświadczenie etyczne) jest filozoficznie pierwsze. Tezy
filozoficzne nie są tworem spekulacji, lecz owocem kontemplacji metafizycznej (intuicji etycznej),
w której poznajemy rzeczywistość w jej konstytutywnej strukturze miłości o triadycznej dynamice
osobowej.
Literatura podstawowa:
A. Jarnuszkiewicz SJ, Emmanuela Lévinasa metafizyka spotkania, w: Teksty Filozoficzne ,,Twarz
Innego'', Kraków 1985, s. 154-165. Teks poszerzony: w: Towarzystwo Naukowe Jezuitów
w Krakowie. Prace 1950-2008, [red.] Robert Janusz, Kraków 2008, s. 223-236;
A. Jarnuszkiewicz SJ, Krytyka rozumu dialogicznego, w: Teksty Filozoficzne ,,Rozum i Słowo. Eseje
dialogiczne'', Kraków 1987, s. 164-177. Tekst poszerzony: Krytyka rozumu dialogicznego. Studium
z metafizyki prawa naturalnego, w: Towarzystwo Naukowe Jezuitów w Krakowie. Prace 19502008, [red.] Robert Janusz, Kraków 2008, s. 207-222;
A. Jarnuszkiewicz SJ, Miłość i bycie, Kraków 1994;
A.Jarnuszkiewicz SJ, Od systemu do etyki, w: Życie etyczne – żyć etyką. Ignatianum, Kraków 2009,
ss 177-209.
Zał. nr 1 do uchwały Rady Wydziału Filozoficznego
nr 22/2014/2015 z dnia 21 kwietnia 2015 r.
II. Filozofia poznania i nauki
Zagadnienie 5: Rola poznania w życiu codziennym i w nauce.
Literatura:
- Anzenbacher A., Wprowadzenie do filozofii, Kraków 2008.
- Adjukiewicz K., Zagadnienia i kierunki filozofii. Teoria poznania. Metafizyka, Kraków
2003.
Zagadnienie 6: Teoria poznania jako naukowa forma obcowania podmiotu ludzkiego z wiedzą.
Literatura:
- Lenartowicz P., Elementy teorii poznania, Kraków 1995.
- Anzenbacher A., Wprowadzenie do filozofii, Kraków 2008.
- Ingarden R., U podstaw teorii poznania, cz. 1, Warszawa 1971.
Zagadnienie 7: Status poznawczy teorii naukowych (spór: o prawdziwość; realizm/antyrealizm).
Literatura:
- Grobler A., Metodologia nauk. Kraków 2006.
- Hajduk Z., Metodologia nauk przyrodniczych. RW KUL, Lublin 2002.
- Losee J. , Wprowadzenie do filozofii nauki, Prószyński i S-ka, Warszawa 2001.
- Such J., Szcześniak J., Filozofia nauki. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama
Mickiewicza, Poznań 2006.
- Woleński J., Epistemologia. Tom III, Prawda i realizm. Wyd. Aureus, Kraków 2003.
- Życiński J., Elementy filozofii nauki, Biblos, Tarnów 1996.
Zagadnienie 8: Współczesne koncepcje rozwoju i postępu naukowego.
Literatura:
- Chalmers, A., Czym jest to, co zwiemy nauką?, Siedmioróg, Wrocław 1993.
- Grobler, A., Metodologia nauk. Kraków 2006.
- Hajduk, Z., Metodologia nauk przyrodniczych. RW KUL, Lublin 2002.
- Losee, J. , Wprowadzenie do filozofii nauki, Prószyński i S-ka, Warszawa 2001.
- Such J., Szcześniak J., Filozofia nauki. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama
Mickiewicza, Poznań 2006.
- Życiński J., Elementy filozofii nauki, Biblos, Tarnów 1996.
III. Filozofia przyrody ożywionej i nieożywionej
Zagadnienie 9: W bytach i zjawiskach obecnych w przyrodzie występuje determinizm, chociaż
niekiedy tylko w postaci prawidłowości probabilistycznych.
Zagadnienie 10: Dane obserwacyjne współczesnej kosmologii wskazują, że struktury
wszechświata podlegają ewolucji i rozpoczęły się od stanu zwanego osobliwością początkową.
Literatura pomocnicza:
M. Heller, M. Lubański, S. Ślaga, Zagadnienia filozoficzne nauki współczesnej. Wstęp do filozofii
przyrody, Warszawa 1992, s. 268-348.
M. Heller, Granice kosmosu i kosmologii, Warszawa 2005.
W. Heisenberg, Ponad granicami, Warszawa 1979, s. 127-141.
Zał. nr 1 do uchwały Rady Wydziału Filozoficznego
nr 22/2014/2015 z dnia 21 kwietnia 2015 r.
S. Mazierski, Elementy kosmologii filozoficznej i przyrodniczej, Poznań 1972, s. 268-348.
J. Życiński, Bóg i ewolucja. Podstawowe pytania ewolucjonizmu chrześcijańskiego, Lublin [b.r.w.].
IV. Filozofia człowieka
Zagadnienie 11: Wyjątkowość człowieka w świecie (geneza człowieka; podobieństwa i różnice
człowieka względem świata biologicznego, ludzka świadomość i cielesność).
R. Darowski, Filozofia człowieka: Zarys problematyki – Antologia tekstów, Kraków 2008.
R. Ingarden, Książeczka o człowieku, Kraków 2009.
G. Haeffner, Wprowadzenie do antropologii filozoficznej, cz. B, WAM, Kraków 2006; M. Drwięga,
Kim jest człowiek? Studia z filozofii człowieka, Kraków 2013; R. Darowski, Philosophical
Anthropology, Kraków 2014.
Wokół genezy człowieka. Studia i rozprawy, red. P.S. Mazur, Kraków 2013.
Zagadnienie 12: Struktura bytowa człowieka (jedność pierwiastka duchowego i materialnego
a inne stanowiska; niematerialność i nieśmiertelność duszy ludzkiej).
R. Darowski, Philosophical Anthropology, Kraków 2014.
M.A. Krąpiec, Ja-człowiek, Lublin 2005.
P. Mazur, W kręgu pytań o człowieka, Lublin 2008.
Zagadnienie 13: Ludzka wolność i świat wartości (natura ludzkiej wolności i jej rodzaje; dobro
a dziedziny wartości; rola wartości w urzeczywistnieniu potencjalności człowieka).
Dynamizm - dynamizm ludzki - dynamizm osoby. Studia i rozprawy, red. P.S. Mazur, Kraków 2014.
R. Darowski, Filozofia człowieka: Zarys problematyki – Antologia tekstów, Kraków 2008.
J. Tischner, O człowieku, Wrocław 2003.
Zagadnienie 14: Osoba ludzka (substancja, natura, osoba, osobowość; właściwości osoby ludzkiej,
godność osoby oraz wynikające z niej prawa i obowiązki).
Spór o osobę w świetle klasycznej koncepcji człowieka. Studia i rozprawy, red. P.S. Mazur, Kraków
2012.
S. Kowalczyk, Zarys filozofii człowieka, Sandomierz 2002.
C. Valverde, Antropologia filozoficzna, Poznań 1998.
V. ETYKA
Zagadnienie 15: Zasadnicze systemy etyczne: intuicjonizm, emotywizm, preskryptywizm oraz
deontonomizm, utylitaryzm i personalizm.
Zagadnienie 16: Dlaczego zasadniczą rolę w etyce św. Tomasza ogrywa dobro, w etyce I. Kanta –
nakaz, a w etyce D. v. Hildebranda – wartość?
Zagadnienie 17: Czy sumienie jest aktem rozumu czy aktem decyzji, czy też aktem uczuć?
Zagadnienie 18: Status ontyczny i moralny człowieka w okresie prenatalnym i jego uprawnienia
etyczne.
Zał. nr 1 do uchwały Rady Wydziału Filozoficznego
nr 22/2014/2015 z dnia 21 kwietnia 2015 r.
Literatura:
T. Biesaga, Zarys metaetyki, Kraków 1996
T. Styczeń, Wprowadzenie do etyki, TN KUL, Lublin 1993
T. Ślipko, Zarys etyki ogólnej, WAM, Kraków 2004
K. Paczos, Podstawy teorii moralności. Zagadnienia podstawowe z etyki filozoficznej i teologicznej.
Perspektywa Arystotelesa i św. Tomasza, Uniwersum, Gostynin 2011
J. Gorczyca SJ, Zarys etyki fundamentalnej. Być dla drugiego, WAM, Kraków 2014
Artykuły do tez: są na stronie domowej: www.biesaga.info
ad 15: T. Biesaga, Zarys metaetyki, Kraków 1996; T. Biesaga, Uzasadnianie norm moralnych
w bioetyce, „Medycyna Praktyczna” 6(160) 2004, s. 23-26, przedruk w: T. Biesaga,
Elementy etyki lekarskiej, MP, Kraków 206, s. 49-56.
ad 16: T. Biesaga, Etyka obowiązku I. Kanta, a etyka szczęścia Arystotelesa, w: Philosophia vitam
alere. Prace dedykowane ks. prof. Romanowi Darowskiemu SJ z okazji 70-lecia urodzin.
S. Ziemiański SJ red. Ignatianum – WAM, Kraków 2005, s. 141-149; T. Biesaga, Cel czy
nakaz racją działania moralnego; w: Spór o cel. Problematyka celu i celowościowego
wyjaśniania, red. A. Maryniarczyk, PTTA, Lublin 2008, s.185-196; T. Biesaga,
Emocjonalna odpowiedź na wartość podstawa życia moralnego, w: Konteksty podmiotowej
świadomości, red. E. Podrez , R. Moń, Seria: „Episteme 29(2003), Olecko 2003, 91-100.
ad 17: T. Biesaga, Sumienie, Powszechna Encyklopedia Filozoficzna, PTTA, t. 9, Lublin 2008,
s. 267-270; T. Styczeń, Sumienie źródłem wolności czy zniewolenia, w: Tenże,
Wprowadzenie do etyki, TN KUL, Lublin 1993, s. 96-111.
ad 18: T. Biesaga, Status embrionu – stanowisko personalizmu ontologicznego, „Medycyna
Praktyczna” 7-8(161-162)2004, s. 28-31, przedruk: w: Bioetyka polska, T. Biesaga (red.),
WN PAT Kraków 2004, s. 257-264 oraz w: T. Biesaga, Elementy etyki lekarskiej, MP.
Kraków 2006, s. 101-107; T. Biesaga, Status człowieka w okresie prenatalnym i jego prawa,
„Rocznik Wydziału Filozoficznego” WSFP Ignatianum w Krakowie, 15(2009), s. 18-29.
VI. Filozofia społeczna
Zagadnienie 19: Podstawowym zadaniem władzy państwowej jest realizacja dobra wspólnego
obywateli, natomiast obywatele mają obowiązek brania czynnego udziału w życiu politycznym
i społecznym swego państwa.
J. Höffner, Chrześcijańska nauka społeczna, Wydawnictwo WAM, Kraków 1991
P. Śpiewak, W stronę wspólnego dobra, Fundacja ALETHEIA, Warszawa 1998
Cz. Strzeszewski, Katolicka nauka społeczna, RW KUL Lublin 1994
Zagadnienie 20: Żródłem różnorodnych form życia społecznego oraz odnoszących się do nich
wartości i norm moralnych jest osobowa natura bytu ludzkiego.
Jan Paweł II, Centesimus annus
Cz. Strzeszewski, Katolicka nauka społeczna, RW KUL Lublin 1994
Sobór Watykański II, Gaudium et spes
Zagadnienie 21: Koncepcja sprawiedliwości społecznej wypracowana przez katolicką naukę
społeczną a koncepcja liberalna, komunitariańska, libertariańska i socjalistyczna.
Jan Paweł II, Centesimus annus
Sobór Watykański II, Gaudium et spes
W. Kymlicka, Współczesna filozofia polityczna, Fundacja ALETHEIA Warszawa 2009
St. Kowalczyk, Idea sprawiedliwości społecznej a myśl chrześcijańska, Lublin 1998
Zał. nr 1 do uchwały Rady Wydziału Filozoficznego
nr 22/2014/2015 z dnia 21 kwietnia 2015 r.
R. Nozick, Anarchia państwo utopia, Fundacja ALETHEIA Warszawa 1999
J. Rawls, Teoria sprawiedliwości, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 1994
M. Walzer, Sfery sprawiedliwości. Obrona pluralizmu i równości, WUW Warszawa 2007
VII. Filozofia Boga i religii
Zagadnienie 22: Klasyczna problematyka Boga a kryzys współczesnego myślenia metafizycznego
i próby poszukiwania nowej metafizyki.
Literatura:
W. Stróżewski, Bóg i świat w myśli św. Tomasza z Akwinu oraz Metafizyka jako projekt, w: tenże,
Istnienie i sens, Kraków 2005, s. 81-132; 358-380.
M. Szulakiewicz, Poszukiwania metafizyczne Toruń 2014; rozdz. III: “Bóg dzisiaj – metafizyka w
praktyce”, s. 125-178; tenże, Dialog i metafizyka. W poszukiwaniu nowej filozofii pierwszej, Toruń
2006, rozdz. V: “Metafizyka i chrześcijaństwo”, s. 178-218.
Zagadnienie 23: Kwestia (nie)pojmowalności absolutnego Boga a interpretacja języka religijnego
(dosłowność, symbol/metafora, analogia, teologia apofatyczna)".
Literatura:
L. Dupre, Inny wymiar, Kraków 1991, rozdz. V: "Symbolizm słów".
P. Sikora, Logos niepojęty, Kraków 2010. P. Tillich, Istota języka religijnego [w:] tenże, Pytanie
o Nieuwarunkowane, Kraków 1994, s. 135-147.
S. Ziemianski SJ, Teologia naturalna. Filozoficzna problematyka Boga, Kraków 2008
Zagadnienie 24: Religia a filozofia. Uwzględnij następujące zagadnienia: religijne źródła filozofii;
refleksja jako integralny element zaangażowania religijnego; kwestia wyznaczenia granicy
pomiędzy myśleniem religijnym a filozoficznym.
Literatura:
L. Dupre, Inny wymiar, tłum. S. Lewandowska, Kraków 1991, s. 93-119;
H. Dumery, Problem Boga w filozofii religii, tłum. I. Kania, Kraków 1994, s. 29-58;
P. Tillich, Pytanie o Nieuwarunkowane, tłum. J. Zychowicz, Kraków 1994, s. 29-53.
Zagadnienie 25: Doświadczenie religijne a religijna postawa wiary. Uwzględnij następujące
zagadnienia: bierne a czynne formy doświadczenia religijnego; wiara religijna jako całoosobowe
zaangażowanie a treść wiary; problem określenia ostatecznego przedmiotu wiary; problemy
związane z uzasadnianiem wiary.
Literatura:
L. Dupre, Inny wymiar, tłum. S. Lewandowska, Kraków 1991, s. 17-53;
A. MacIntyre, Postawa religijna, tłum. M. Szczubiałk, w: B. Chwedeńczuk (red.), Fragmenty
filozofii analitycznej. Filozofia religii, Warszawa 235-250;
Ch. Tylor, Oblicza religii dzisiaj, tłum. A. Lipszyc, Kraków 2002, s. 7-27;
H. Dumery, Problem Boga w filozofii religii, tłum. I. Kania, Kraków 1994, s. 108-130,
J. Hick, Wiara chrześcijańska w świetle koncepcji „doświadczenia-jako”, „Znak” 464(1)1994, s.6680.