Ekologiczna uprawa warzyw pod osłonami

Ekologiczna uprawa
warzyw pod osłonami
Opracowała: Barbara Sazońska
Ekologiczna uprawa warzyw pod osłonami może być
prowadzona w gruncie, na odpowiednio nawiezionej i
uprawionej glebie.
Art.4 Rozporządzenia Komisji nr 889/2008 z dnia 5 września 2008 r.
ustanawiające szczegółowe zasady wdrażania rozporządzenia
Rady (WE) nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej
i znakowania produktów ekologicznych w odniesieniu do produkcji
ekologicznej, znakowania i kontroli - zabrania się produkcji hydroponicznej.
Rodzaje osłon
W uprawie warzyw stosuje się :
• okrycia z folii
• agrowłókniny
• tunele foliowe
• szklarnie
Folia perforowana
Do okrywania uprawy warzyw najczęściej wykorzystuje się folię
perforowaną zawierającą 100 lub 500 otworów/m2 o średnicy 6
lub 10 mm.
Folia o dużej liczbie otworów stwarza mniej korzystne warunki
dla początkowego wzrostu (kiełkowanie nasion, przyjmowanie
się rozsady), ale może być dłużej utrzymywana (zwykle 1-2
tygodnie), niż folia o małej liczbie otworów.
Folia perforowana
Folia perforowana służy tylko do krótkotrwałego przykrywania roślin.
Zbyt długo trwające przykrycie powoduje wydelikacenie roślin.
Folię należy usuwać w czasie ciepłej i wilgotnej pogody.
Usunięcie folii w czasie suchej i słonecznej pogody powoduje
okresowe więdnięcie roślin i hamuje ich wzrost.
Agrowłóknina
Celem stosowania agrowłókniny białej jest ochrona przed:
przymrozkami i niskimi temperaturami;
silnymi wiatrami;
uszkodzeniami przez gradobicie;
szkodliwymi owadami (pchełki, śmietki);
uszkodzeniami przez gryzonie i ptaki.
Agrowłóknina
Agrowłókniny o różnych grubościach wyraża się masą
materiału o powierzchni 1 m2.
Agrowłóknina biała o grubości 17 g/m², 19 g/m² lub 23 g/m²,
określana jest jako agrowłóknina wiosenna.
W okresie jesienno-zimowym wykorzystuje się agrwłókniny
grubsze, ważące 23 lub 50 g.
Agrowłóknina
Włókninę zakłada się tuż po siewie nasion warzyw lub posadzeniu
rozsady warzyw.
Włókninę układa się luźno, żeby rosnące pod nią warzywa miały
wystarczająco dużo przestrzeni. Można zrobić konstrukcję z
wygiętych drutów wbitych w podłoże i na niej rozłożyć tkaninę. Jej
brzegi należy obsypać ziemią, żeby nie zdmuchnął jej wiatr, lub
mniej więcej co metr przyszpilić do gruntu drutami. Włókninę
zdejmuje się po sześciu-siedmiu tygodniach, najlepiej w pochmurny
dzień, bo ostre słońce może przypalić delikatne listki.
Pod włókniną uprawia się między innymi buraki na botwinę,
cebulę dymkę, kalafiory, kapustę młodą i pekińską, koper,
pietruszkę na natkę, rzodkiewkę, sałatę, selery, szpinak,
podkiełkowany ziemniak.
Włóknina może chronić ogórki przed przymrozkami
wynoszącymi – 3oC, a sałatę i wczesne warzywa kapustne
nawet do -9oC.
Przykrycie włókniną chroni rzodkiewkę i warzywa kapustne
przed pchełkami i śmietką.
Agrowłóknina
Przyśpieszenie zbioru warzyw:
 rzodkiewka o 4-6 dni wcześniej
 sałata – około 7 dni
 warzywa kapustne 7-14 dni
 ogórki - 4-7 dni.
Tunele foliowe
Rodzaje tuneli foliowych:
 tunele niskie których wysokość nie przekracza 150 cm;
 tunele wysokie których wysokość przekracza 150cm.
Tunele niskie w porównaniu do tuneli wysokich są bardziej
narażone na straty ciepła oraz na nadmierny wzrost
temperatury. Bezpośrednio po posadzeniu roślin szczególnie
ciepłolubnych niebezpieczne są spadki temperatury
zewnętrznej poniżej –2°C.
Tunele wysokie
Tym terminem określa się kryte folią konstrukcje, zbliżone
cechami użytkowymi do szklarni, a swym półkolistym kształtem
przypominające tunel. Obecnie zalecane są trzy typy tuneli:
tunele szerokości 4,5 m;
tunele szerokości 6 m;
tunele szerokości 9 m.
Konstrukcję nośną tunelu szerokości 4,5 m stanowią
półkoliste pałąki o promieniu 2,25 m wykonane z rury stalowej
ocynkowanej (wodociągowej), o średnicy 20 mm. Pałąki z rur
czarnych, nieocynkowanych, nawet pomalowane farbą, powodują szybkie zniszczenie folii, która w miejscach zetknięcia
się z pałąkami ciemnieje, kruszeje i pęka.
Folie tunelowe
Firmy produkujące folie ogrodnicze stosują do jej oznaczania
symbolikę związaną z odpornością folii na promieniowanie
ultrafioletowe (UV). Na rynku znajdują się folie trzywarstwowe
do przykrywania tuneli oznaczone jako UV-2 niebieska, UV-3
żółta, UV-4 zielona, UV-5 różowa i UV-6 bezbarwna. Symbole
od UV-1 do UV-6 oznaczają ilość sezonów użytkowana.
Folie tunelowe
Przy zakupie folii należy kierować się następującymi parametrami:
wysoką trwałością;
 odpornością na działanie promieni UV;
 wysoką przepuszczalność światła ponad 90%;
 rozpraszaniem światła zapewniające równomierne
nasłonecznienie;
 wysoką wytrzymałością (odporność na rozdarcia, rozciągnięcia i
przebicie folii);
 właściwościami antymgłowymi (brak efektu występowania mgły
nad ranem i wieczorem);
 właściwościami antykondensacyjnymi (skondensowana woda nie
wisi w postaci kropel na folii, lecz tworzy cienką powłokę
spływając po bokach tunelu);
 właściwościami termicznymi (dodatek EVA redukuje straty ciepła
w nocy).
Usytuowanie obiektu
Osłonom o kształcie inspektu jednospadowego należy nadać
kierunek z zachodu na wschód.
Jeżeli osłony będą miały kształt tuneli, to ustawia się je z północy na
południe. Więcej promieniowania słonecznego przenika do roślin w
ciągu całego roku przy usytuowaniu tuneli osią w kierunku północpołudnie. Wczesną wiosną i jesienią lepiej są natomiast doświetlone
rośliny w tunelach ukierunkowanych ze wschodu na zachód. Za
ustawieniem w kierunku najczęściej wiejących wiatrów przemawia
także lepsze wietrzenie tuneli.
Podłoża
Ekologiczną uprawę warzyw pod osłonami prowadzi się w
naturalnej ziemi wzbogaconej w masę organiczną lub ziemi
przygotowanej specjalnie na pryzmie. Powinna ona zawierać
przynajmniej 7% próchnicy i 20% części ilastych, być
przepuszczalna i przewiewna, wolna od grzybów i bakterii
chorobotwórczych oraz szkodników.
Podłoże
Podłoże przygotowuje się bezpośrednio w szklarni, tunelu
foliowym lub polu. Ziemię o małej zawartości próchnicy nawozi
się przefermentowanym obornikiem w dawce 0,6 do 10 dt na
100 m2 , kompostem lub torfem niskim w ilości 10-20 dt na
100 m2. Ziemie ciężkie można rozluźnić drobnoziarnistym
piaskiem, surową korą, trocinami, węglem brunatnym.
Nawożenie dobrze rozłożonym obornikiem stosuje się
przeciętnie, co 1,5 do 2 lat.
Podłoże
Dobrą ziemię do uprawy pod osłonami można przygotować w polu.
W tym celu wybrany kawałek pola, np. po wieloletnich
motylkowatych z trawami lub lucernie nawozi się jesienią
obornikiem w dawce 35 t/ha i przyoruje głęboką orką,
pozostawiając na zimę w ostrej skibie. Wiosną stosuje się
nawożenie mineralne nawozami fosforowymi do zawartości 150
mg/l P i potasowymi do zawartości 300 mg/l K.
Nawozy
W rolnictwie ekologicznym dopuszczone jest stosowanie
nawozów mineralnych niepochodzących z syntezy
chemicznej o niskim stopniu rozpuszczalności i
koncentracji składnika pokarmowego. Nie zezwala się na
stosowanie mineralnych nawozów azotowych.
Jednostką organizacyjną oceniającą i potwierdzającą
zgodność w zakresie wymagań określonych w
przepisach rolnictwa ekologicznego dla nawozów i
środków poprawiających właściwości gleby do
produkcji ekologicznej oraz prowadzącą ich wykaz
jest IUNG-PIB w Puławach.
Nawożenie pogłówne
Do zasilania pogłównego może być wykorzystana gnojówka,
zawierająca przeciętnie 0,5% N, 0,7% K, małe ilości P-0,04% oraz
mikroelementy. Przefermentowaną gnojówką, po rozcieńczeniu w
stosunku 1:5, można dokarmiać rośliny co 3- 4 dni dawką 2-3 litry
na roślinę. Nawóz ten będzie zawierał w 1 dm3 około 100 mg N i
około 140 mg K.
Do dokarmiania można używać pomiot wysuszony i
sproszkowany w ilości 2 kg na 10 m2 (wysuszony pomiot
rozdrabniać można na rozdrabniaczach zbożowych), lub
rozcieńczony wodą w stosunku 1:10 w dawce 12 dm3/roślinę co 3-4 dni. Braki azotu możemy również
uzupełnić stosując mączki z krwi.
Nawożenie
W kompoście stosowanym przedwegetacyjnie można podnieść w
zawartość fosforu poprzez dodanie do kompostowanych materiałów
mączek fosforytowych. Stosowanie dolomitu w nawożeniu
przedwegetacyjnym chroni rośliny przed niedoborem wapnia i
magnezu. W przypadku stwierdzenia niedoboru magnezu rośliny
można opryskiwać 0,3-0,5% roztworem siarczanu magnezu co 5-7
dni. Przy braku wapnia, który między innymi u pomidorów czy
papryki objawia się suchą zgnilizną wierzchołkową owoców, należy
doglebowo zastosować kredę (węglan wapnia) w ilości 10-15 g na
roślinę, lub opryskać związkami zawierającymi wapń. Przy
nawożeniu gleby nawozami organicznymi nie ma problemów z
niedoborami mikroelementów.
Biohumus
Biohumus zawiera dobroczynne bakterie i grzyby mające wpływ
na aktywność biologiczną i strukturę gleby. Biohumus
powstający w wyniku przetrawienia substancji organicznej takiej
jak obornik, torf, kompost, odpady spożywcze w specjalnych
łożach hodowlanych przez dżdżownice kalifornijskie.
Nawozy zielone
Po zbiorze warzyw z pod włókniny lub folii perforowanej w celu
użyźnienia gleby można wysiać nawozy zielone. Na nawozy zielone
nadają się rośliny szybko rosnące, do których zaliczamy: gorczycę,
rzodkiew oleistą, facelię, grykę, bobik, groch siewny, owies.
Każdy gatunek roślin cechuje się innymi wydzielinami korzeniowymi,
które mają nieco inny skład w resztkach korzeniowych pozostających
w glebie i na jej powierzchni.
Nawadnianie
W uprawach szklarniowych i tunelach foliowych coraz częściej stosuje
się nawadnianie kroplowe.
Zaletą systemu kroplowego jest:
oszczędność energii i wody;
praca przy niskim ciśnieniu;
możliwość utrzymania optymalnej wilgotności gleby w strefie systemu
korzeniowego;
eliminowanie ujemnego wpływu opadu na strukturę gleby;
możliwość utrzymania niższej wilgotności powietrza;
punktowego dostarczania wody i zmniejszonej ewaporacji;
możliwość dokarmiania roślin roztworami nawozów (fertygacji) i
automatyzacji tego zabiegu.
Regulowanie warunków mikroklimatu
W regulacji mikroklimatu istotne jest wietrzenie, które ma na celu
obniżenie temperatury i wilgotności powietrza pod osłonami.
Wczesną wiosną wystarcza unoszenie folii na szczytach, późną
wiosną konieczne bywa całkowite zdejmowanie osłon w godzinach
przedpołudniowych i zakładanie na 3 godziny przed zachodem
słońca.
Ochrona roślin
Głównym założeniem ochrony roślin w rolnictwie ekologicznym
nie jest zwalczanie chorób i szkodników, lecz stworzenie
odpowiednich warunków dla prawidłowego wzrostu roślin, aby
czynniki te nie rozwijały się w uprawie, lub aby ich wpływ na
plonowanie był minimalny. Tak wiec działania przygotowawcze i
profilaktyczne polegające na doborze odpowiedniego siedliska i
agrotechniki, stymulowaniu roślin do wytwarzania substancji
obronnych, przeprowadzaniu zabiegów biotechnicznych oraz na
stwarzaniu odpowiednich warunków do rozwoju organizmów
pożytecznych, mają pierwszeństwo przed działaniami
interwencyjnymi.
Zmianowanie pod osłonami jako element ochrony
W celu poprawienia zdrowotności roślin oraz warunków
fitosanitarnych gleby, wskazane jest odpowiednie zmianowanie czyli rozłożone w czasie następstwo po sobie różnych roślin
użytkowych uprawianych na tym samym kawałku ziemi. W
przypadku tuneli niskich, osłon płaskich czy np. inspektu
przenośnego, zasady zmianowania są takie same, jak w uprawie
gruntowej.
Pod osłonami wysokimi (szklarnia, tunel) uprawę roślin należy
odpowiednio zaplanować (podobnie jak w gruncie), by nie rosły
tam co roku te same gatunki.
Przy jednoczesnej uprawie w szklarni tak wielu gatunków (np.
melon, ogórek, pomidor, papryka) trzeba zwracać uwagę na
różnice w wymaganiach odnośnie temperatury i wilgotności
powietrza, dlatego czasem jest konieczne przedzielanie
upraw foliową „ścianką" w celu zapewnienia lepszego
mikroklimatu dla określonych gatunków.
Biologiczna ochrona roślin
W celu zapewnienia zdrowotności systemu korzeniowego roślin i
jego ochronę przed chorobami można w odstępach 2 tygodniowych
wraz z pożywką aplikować Trianum. Substancją biologicznie czynną
Trianum jest opatentowany grzyb Trichoderma harzianum szczep T22 występujący naturalnie w glebie. Trianum jest biologicznym
preparatem wspomagającym wzrost i rozwój roślin. Zarodniki
Trichoderma harzianum zawarte w preparacie szybko kiełkują w
grzybnię, a ta pokrywa korzenie roślin, przez co chroni je przed
innymi grzybami, w tym tak groźnymi patogenami jak: Pythium,
Fusarium, Rizoctonia, Sclerotinia, Cylindrocladium, Thielaviopsis.
Środkiem chroniącym rośliny przed fytoftorozą, zgorzelą podstawy łodyg,
fuzariozą, szarą pleśnią, zgnilizną twardzikową jest Polyversum WP. Środek
ten zawiera żywy organizm, przeznaczony do ochrony strefy korzeniowej przed
chorobami grzybowymi.
Do zwalczania szkodników w obiektach szklarniowych można introdukować
drapieżne organizmy takie jak:
Dziubałeczek mączlikowy (Macrolophus caliginosus) – zwalcza mączlika
szklarniowego i mączlika ostroskrzydłego
Dobroczynek szklarniowy (Phytoseiulus persimilis) – zwalcza przędziorka
chmielowca i przędziorka szklarniowego;
Dobrotnica szklarniowa (Encarsia formosa) – zwalcza mączlika
szklarniowego;
Do zwalczania mszyc wykorzystuje się m.in.:
Mszycarz szklarniowy (Aphidius colemani) – pasożytnicza błonkówka;
Pasożytnicza błonkówka (Aphidius matricariae);
Pasożynicza błonkówka (Aphidius ervi);
Osiec mszycowy (Aphelinus abdominalis) – pasożytnicza błonkówka;
Pryszczarek mszycojad (Aphidoletes aphidimyza) – muchówka, drapieżna
larwa;
Biedronka dwukropka (Adalia bipunctata) – drapieżny chrząszcz;
Złotook pospolity (Chrysoperla carnea) –sieciarka, drapieżna larwa.
Dziękuję za uwagę