Uwagi o wykształceniu osadów górnokredowych

Jerzy MILEWICZ
Uwagi o wykształceniu osadów górnokredowych
wschodniej części niecki północnosudeckiei
Wśród osadów górnokredowych ws~hodniej części niecki północno sudeckiej można wyróżnić trzy zasadnicze grupy skał. Są to skały klastyczne, ilaste i chemiczne. Pierwsze z nich są reprezentowane przez piaskowce
kwarcDwe i margliste. Do grupy drugiej należą margle i iły margliste,
a do trzeciej - wa'pienie.
W dotychczasowej lite'l"aturze (H. Scupin, 1913, 1933; B. Kuhn, E. Zim...
mermann, 1918; H. Andert, 1934; J. Milewicz, 1958) skały te były okreś­
.lane zbyt ogólnie, a nazwy nie były na ogół ściślej uzasadnione. Autor
dla ska.1 górnokredowych niecki pólnocnosudeclriej proponuje nazwy
uzasadnione badaniami mikroskopowymi ·i chemicznymi.
Wśród skal grupy ·pierwszej klastycznych - wyróżnić mtlżIia piaskowce kwarcowe i margliste.
p i a s k o w c e k war c o w e są przeważnie monomineralne. W nie.
których tylko pa.rtiach ławice zawierają . niewielką na ogół domiesZkę
skaleni, nie przekraczającą w skrajnych przypadka.ch 10% ilości wszystkich ziarn .. W wyniku przeprowadzonych badań mikroskopowych okazało
się, że wśród omawianych piaskowców można wydzielić dwa rodza1e róż.,.
niące się genetycznie, a także i wiekowo.
W piaskowcach pierwszego rodzaju (tabI. l, fig. 2) znaczna część ziarn
jest ostrokrawędzista, a pozostałe słabo obtoczone. Kwa~ce wspomnianych
piaskowców spokojnie wygaszają światło, ao tylko nieznaczny ich procent
.taliście. Przemawia to za pochodzeniem ich glównie z niszczenia skał
niezaangaoŻowanych tektonicznie. Rekrystalizacja ziarn jest na ogół słaba.
Kwaorce są przeważnie wodniste, procent ziarn mlecznych lub różowych
jest niewielki. Spoiwo opisywanych piaskowców jest krzemionkowe,
skąpe, tak że skala jest słabo zwięzła, ao nawet krucha. Uziarnienie
piaskowców tego rodzaju jest bardzo jednos:ta.jne w profilu pionowyni~
wskutek czego są one gruboławioowe, o grubości łatwic osiągających cztery
i więcej metrów.
Po zbadaniu wszystkich poziomów kredy północnosudeckiej okaz.;t19
$ię, że tego rodzaju piaskowce występują w cenoroanie:, koniaku i santopie. Są one szeroko rozpo~echnione w całej niecce północnooudeckiej,.
Materiału do wspomnianych piaBkowc6w dostarczyły,: pstry piaskoWiec
422
Jerzy Milewicz
(cenoman), gra.nity karkonoskie i strzegomskie (cenoman·, koniak i santon) oraz granity i koniak (santon).
Piaskowce drugiego rodzaju (tabl. I, fig. 3) są przeważnie kwarcowe,
chociaż liczne ławice zawierają domieszkę skaleni nie przekracza·jącą
zwykle kilku procent. Kwarce tych piaskowców charakteryzują się stosunkowo dobrym stopniem . obtoczenia.. Wykazują one w większości faliste lub mozaikowe wygaszanie światła, a tylko nieliczne wygaszają sp:>kojnie. PrzEmawia to za, pochodzeniem ich z gradacji masywów skal
zaangażowanych tektonioCZnie. Rekrysta.lizacja ziarn jest słaba. Kwarce
są przeważ~e wodniste, a tylko niewielki procent ziai'n ma barwę mlecz,.
ną lub rzadziej różową i żółtawą. Spoiwo pi.askowców jest krz.emionkowe,
d~yć Qbfite, tak że ska.ły wykazują znaczną zwięzl.ooć. Uziarnienie piaskowców jest zmienne - obok skal grubola.wicowych występują także
średnio- i drobnolawicowe.
W wyniku zbadania poziomów piaskowcowych kredy p6łnocnosu­
deckiej oka.zało się, że tego rodzaju pioaskowce występują w dolnym turonie wschodniej części nJecki północnosudeckiej, sięga·jąc ku zachodowi
pO okolioe Lwówka. Materiału do nich dostarczyły gnejsy izerskie oraz
skały metamorficzne Gór Ka.cza.w skich i przedgórza.
P i ao s k o w c e ID a. r g l i s t e (tabl. II, fig. 4) są drobnoz'arniste,
ciemnoszare, c spoiwie ilasto-wapnistym lub krżemionko'Wo-wapnistym.
W obfitym spoiwie utworzonym z ilu i skrytokrystalicznego kalcytu występują mniej lub bardziej liczne drobnoe ziarna ostrokrawędzistych kwarców. WidOocznie są także liczne ' drobne kryształki kalcytu. Występuje
również detrytus powstały z polamanych otwornic i spikul gąbek. M nerały ilaste stanąwią zasadniczy składnik spoiwa. Tworzą one bardzo
drobI:1e blaszki bezładnie rozrzucone w ska!le. Glaukonit w skale nie jest
obfity. Występuje on przeważnie w postadzia.rn o nieregularnych kształ.i.
tach. Nie'kiedy spotyka się nagromadzenia glaiUkOoni,t u w formie wąskich
smug. W skale napotyka się też akcesorY'cznie tlenki żelaza w postaci
cza.rnych grudek rozproszonych na ogól nieregularnie.
P i a. s k o w c e m a r g l i s t e utworzyły się w dolnym turonie i wystę­
,pują w brzeżnycil wschodnich częściach pólnocnosudoeckiego basenu kt~ ·
dowego po Skorzyn~ce na zachodzie. Ku wschodowi przechodzą one
w piaskowce ilaste wskutek prawie całkowitej utraty Cacoa, ku środkowi
basenu natomiae.t - w wapienie.
Przynależność omawianych skal do grupy piaskowców inarglistyc~
wynika zarównOo z Oopisu obra.zu mikr<lSkopowego, jak i z załączonych
analiz chemicznych Ooraz z na,niesieniaprooliczeń tleIllków na. minerały
skałotwórcze na diagram K. Smulikowskiego (znak + na fig. 1). Przeliczenia wykonano wiążąc Co.z z CaO. W przewaZa·jącej ilości przypadków
Cały CO2 nie wystarcza.1 do związania całegOo CaO. Sumę CO 2 + związany
CaO' uznano .za sumę węglanów. Następnie Al20 a wiązano z Si02 w mi.,.
neral ilasty o składzie odpowiadającym serycytowi. PozOstałą ilość SiO,
uznano za kwarc. Sumę mineraJów ilastych otrzyma!Jlo vii wyniku odjęcia
od 100 węglanów i kwarcu.
'
Wyniki analizy chemicznej na zawartość składników w piaskowcach
marglistych w odniesieniu do wyprażonych ' próbek wedłwg B. KiihI1a.
j E. Zimmermanna•.(1918) prżedstawia tabela L
Osady górnokredowe wschodniej części niecki półn~nooud~ej
423:
. Piaskowce margliste były Vi dotychczasa-wej literaturze określane jako
plener (B. Kiihn, E. ZiIIlIDe'rmann, 1918), 'Piaskow~ec plenerski (H. Scu~:
pin, 1913, 1933; H. Andert, 1934) lub piaskowiec marglisty (J. Milewicz,
1958) .
. S k .a ł y i l a s. t e są reprezentowane we wschodnJej części niecki
pól:nccnosudeck:ej przez m a r g l e i i ł ym a r g l i s t e. Są to skaly
drobnozia,rniste barwy staJowo:sza1'ej, cienkolawicowe, o niezbyt wyrównanych powierzochniach ławic. Pod mikroskopem (tabl. II, fig. 5) widać,
że jest to osad posiadający obfite spoiwo ilasto-kalcytowe. Minerały ilo:lste:
ątanowią zasadniczy,obok kakytu, składnik spoiwa,. Występują on,eo w ior-'
~e bardzo drobnych blaszek bezladnie ro-z rzuconych w skale. Blaszki te :
są wydłużone, o średnim reliefie dodatnim. Z barw interferencyjnych.
możn.a sądzić, że w minerałach ilastych .przeważają hydromiki. Cbecność
mineraJów ilastych jest maskowana, skrytokrystaliczną postacią kalcytu.
Fig. l. Diagram osadów górnokredowych
wschodniej części niecki .północno­
sudeckiej
Diagram of Uppe!l' Cretaceous deposits of Eastern part of Northsudetic
Basin
-I- piaskowce marg11ste dolnego turonu.
iły
margl1ste 1 margle piaszczyste
dolnego koruaku
X wap1en1e p1aszczysto-margl1ste dolnego turonu
+ Lowar Turoruan marly sandstones
• Lower Conlac1an marly clays and
sandy marls
X Lower Turoruan sandy-marly llmestones
•
Kalcyt jest zasadniczym składnikiem spoiwa i występuje w formi~
skrytokrystalicznej wsIpólnie z minerałami ilastymi. T.akże liczne okru;.,
chy otwornic i spikul gąbek są kalcytowe. W o Lwornicach kalcyt wykrysta,lizowal w postaci dużych kryszta,lów, bądź agregatu drobnych
kryształów. Kryszta,ly kalcytu wype,lniają także spikule gąbek.
Kwarce tworzą bardzo drobne ziarenka rozrzucone bezładnie w skale.
Są to przeważnie ziaorna ostrokrawędziste. W ziarnach kwarców wystę­
pują wrostki cyrkonu oraz · widoczne są otoczki rekrystalizacyjne, do.
wodzące wzrasta,nia w osadzie kwarcu. W kilku przypadkach z,auważono
wypełnienia otwornic ora!Z spikul gąbekkryptokrystaliczną formą krzemionki(chalcedon?). Zaobse;rwowano także wypelnienda drobnokrystalicznym kwa,rcem drobnych żyłek w skale. Kwarc w znacznej mierz!!,
powstał na miejscu drogą wytrącania się z żelu krzemionkowego, chociail;
.duża jego część pochodzi z lądu, prawdopodobnde nawiana przez wia,try.
~1aukonit występuje w skale w niewielkie) ilości. Tworzy on ziar~
-o rueregu1arnych kształtach lub formy wydłuzone.
-. :
SkaJeń znajduje się w dość niewielkiej .ilości, wykształcony jako pla,i..
gioklazy o polisyntetycznych zbliźniaczeniach. Bratk odpowiedriichprZekrojów W szlifach nię pozwal~ _na :ł~liższę ich . oznaczeni~.
Jerzy Milewicz
424
Tlenki żelaza występują akceoorycznde w postaci czarnych grudek ro.zsianych W całej skale.
Cyrkon jest widoczny w postaci bardzo. nielicznych, drobnych kryszta.łków w kwa,rcach. Zaobserwowano. także krysztal turmaolinu.
Margle Ii.aszc:zyste są waI'SltWloTabela 1
Składnik
Si02
Ah03
Fe203
CaO
MgO
K20
Na20
803
I
Nowe
ł4D I
wyklinowującymi się ławioami~
margliste są o'enlro i rowno-legle warstwowme {)r.arz s.pękalIle
w drobną ikoost:kę. WlEtI'EJtwow.an:e
pr2l2ikątne matr"gli świ.adczyo lstmiejącym fa10walIliu i
prądowa:niu,
a w:.ęc Q plytkowodno.śd" Cie.IIllM
ko.
Iły
Czaple
80,93
4,14
1,75
11,18
0,17
1,30
0,45
0,08
85,09
4,97
1,49
6,24
0,54
1,11
0,48
0,08
100,00
100,00
13,14
10,65
6,77
3,83
ba.Twa skaJ:
dom:es~ki
WtyrnC02
częścio.WO pocil.{},:łzi od,
~.uhs,t,ał:1cji
węgJ.isitej.
O redukcyjnych warunkach panudrueo zb':o.::-nika mo:-skiego< w czasie {)md.z::::oia się iłów
i mccgli świadczy ' także obfite
w n::etk:tórych waJrsotw.ach występo­
w.am..:.e kryszt.aJlków p 'rytu,
MaJI"gle piJasrezysite występują
w dolnym turonie, w środJlrowej
jącycl1 nil
Strata przez
prażenie
wooe równo:>1zgle bądi przekątnie,
co o.bjawlia się .nierównymi, szylb-
Sklad chemiczny piaskowców marglistych
Tabela Z
SkIad chemiczny margli i
Składnik
.s'~
oC
U
Si~
Ti02
Ah03
FeO
Fe20 3
MnO
P20S
Cao
MgO
K20
Na20
C02
H20H20 +
Razęm
47,12
10,23
,~
Q)
:;;l
~'O
~~
48,82
-
,~
o
Q)
o;g
.l<l Q)
j
d
49,42
50,88
51,06
0,04
' 9,44
1,69
2,48
-
10,42
-
-
3,63
3,80
3,85
-'
-
-
-
12,67
1,17
12,36
1,96
-
-
-
-
8,85
9,62
8,39
8,80
-
-
~
U
-
-
!:l
,c ,
10,74 ' 11,27
14,12
1,76
o
~ ~'
6,95
11,96
2,08
iłów
0,38
10,45
2,88
2,37
2,60
8,61
5,76
3,11
marglistych
o
Q)
,9
Q)
~;g
~ .2
~~
52,18
0,04
7,91
2,73
3,40
0,22
11,26
2,17
2,79
0,30
7,44
5,09
4,05
i
.c
U
53,60
o
o
,~
'O
..9
e
oC
U
54,08
- , -
8,32
4,70
13,59
1,08
7,02
!:l
a
55,38
-
8,50
8,42
-
-
' 2,85 ' 3,41
13,92
0,95
, 9,11
11,94
1,53
"-
8,47
,§
Q)
li:
.o.l<l
~]
~~
57,94
11,89
3,78
'7,42
3,09
-
-
4,98
- - - - - - -- - - ------- 100;87 99,58 -
425-
Osady górnokredowe wschodniej części niecki półnoonosudeckiej
iiZlachodniej części .omaWŃmllegio OIOOIZalI'U, Po::::zymając od okolic Lwówka,
natomi:ast z dolnego kon:iaku znana jmt seria ;n;ałprzeIIl'1an!l.e~ych iłów
m.a:I'Tglistych i Inairgli ptaB.zCZY'Sltycil. Zajmuj1et ona trukże śl'lodkloiWe części
basenu gómokJreodowego, sięgając ku wschodowi po SkorzyID'oe.
W dQlnoturońskich marglach piaszczystych występują ślimaki, w tym
1SkałQ~ocze (Natica), liczne małże, wśród których jest wiele gruboskorupowych (Pecten, Lima, Vola, Ostrea, Exogyra) , jeżowoe i rQbaki. PrZE ma...
wiają
.one za· niezbyt głębokim morzem w czasie osadzania się tej litofacji, COl je~ taIcie potwi€łl'dzQne przejściem w kierunku wschodnim
w piaBkQwce kwarcowe poprzez wąski pas piaskowców marglistych.
Tabela J.
Skład
Składnik
Si02
Ti02
Ah0 3
FeO
Fe20 3
MnO
P20S
'C aO
MgO
K20
Na20
C0 2
H20 H20 +
Razem
I
IRakOWice Kotliska
Wielkie
18,60
-
20,54
0,76
6,32
0,30
2,63
0,05
0,26
35,96
0,93
1,49
0,43
27,18
1,71
2,23
-
100,79
5,07
0,23
-
39,81
0,70
29,95
-
chemicmy wapieni
IRadł6Wka .I Lw6wek IRakOWiCe
IKotliska
IRakowice I
Wielkie
'
Wielkie
23,52
24,94
39,74
-
-
41,16
0,73
8,45
0,38
3,52
0,03
0,44
21,35
1,63
1,76
0,51
15,47
2,28
3,16
-
-
100,87
-
-
-
6,98
5,83
6,62
-
-
-
0,24
0,24
0,22
-
-
-
35,44
0,85
26,20
-
35,22
1,02
1,57
0,26
26,02
25,07
1,21
18,45
46,92
7,50
0,29
19,89
1,27
1,49
0,23
14,09
-
-
W górn.oturońskich i dQlnokoniackich iłach marglistych i marglach
piaszczystych występuje także dosyć obfita fauna" w której przewagę
osiągają ' .otwQrnice i gąbki. Wśród pozostałych form naj liczniejsze są
.' małże i ślimaki. Poza tym występują w wymienionych skałach jeżoOwce,
r.obald .oraz głowonogi. Skład tej fauny przema.wioa także za· niezbyt glę-'
bokim .otwartym morzem i za normalniyID zasoleniem basenu.
Przydzielenie QPisanych skał do litofacji iłów marglistych i margli
piaszczystych nastąpiłQ na- podstawie obseawoacji mikroskoOpowych, interpretacji analiz chemicznych Qraz naniesienia przeliczeń tlenków na mine<rały skałotwórcze na diagram K . Smulmowskiego (kropki na, fig. 1).
Analiza chemiczna opisanych osadów wykazała występowanie skład­
ników w stosunkach przytoczonych w tabeli 2.
DolnQturońskie margle piaszczys.te b~ly w dotychcza\Sowej literaturze
określane jako piaskowce ma.rgliste (H. Scupin, 1913, H. Andert, 1934.
J. Milewicz, 19'58), natom1ast g6rnQturońskie i doln.okoniackie iły margli-
426
Jerzy.
Milewi~
.~te
i .' margle ' piaszczyste były oznaczane · jako piaskowce roarglistę .
{B. Kiihn, E. Zimmermann, 1918), margle (H .. Scupin., 1913), maorgle ilaste
(H. And.ert, 1934) lub ma.rgle ilasto-krzemionkowe (J. Milewicz, 1958).
Wa p i e n i e są jasnoszare, drobnokrystaliczne, . cienkozlupkowane
1N ławice o grubości 1+10 cm. Pod mikros~()Ipem (tab!. III, fig. 6) widać.
skoała składa się prawie wyłącznie z kalcytu występującego przeważnię
w.postad zbitej, drobnokrystalicznej masy, w której tkwią mniej lub
pardziej liczne automorficzne kryształki kalcytu. Ponadto dosyć rzadko
~stępują skalcyfikowane resztki organizmów, głównie spikul gąbe~
i otwornic. Zauważono także nieznaczne na ogół ilości drobnych ziarn.
glaukonitu ora.z łuseczki serycytu. Sporadycznie występują ziarna cyr.konu. Ku stropowi wapień staje się bardziej piaszczysty i grubiej ziarnisty (tab!. III, fig. 7).
.
_. . W opisywanych wapieniach, występuje. rzadka fauna ryb, między
innymi Osmeroides, Cyclolepis, Otodus, Ptychodus, ocaz małżów, w tym,
często gruboskorupowych, jak: Pecten, Ostrea, Inoceramus, które przemawia.ją raoCzej za niewielkimi głębokościami morza.
Obraz mikroskop<lWY wapieni i anaHzy chemiczne z nich wykonanę
~raz przeliczenie tloenków na minerały skałotwórcz,e i naniesienie wyników na diagram K. Smulikowskiego (znak X na fig. 1) świadczą, że są to
wa.pienJe piatS-zczysto-margliste. Ku brzegowi przechodzą one w piaskowce
:margliste.
. Wapienie wykształciły Się w nieCoo pólnocnosudeckiej w dolnoturoń...
'skim p3Ziomie Actinocamax plenus. W dotychcza50wej literaturze były
one różnie określane: plener (H. Scupin, 1913; B. Kiihn, E. Zimmermann,
1918; H. And ert , 1934) oraz drobnoziarnisty piaskowiec marglisty (J. Mi;Iewicz, 1958).
.
ze
:DOlnośląska Stacja Terenowa l. G.
dn1a 29 maja 1960 r.
,Nadesłano
ANDERT H. (11ge4) - Die Fazies in der sudetischen Kreide un,ter besonder& Beriicksichtigung des Elbsandsteingebirges. Zs. deutsch. · geo1. Ges., 86; '
p. 617-637. Berlin.
K'OHN B., ZIf\lMERMANN E. (1918) - ErUiuif;erungen zur Blatt GrOditzbei'g. Berlin.
.MILEWICZ J. (19518~ - Podzial -stratygraficZny osadów kredoWych w .niecce pól:'"
.
nocnosudeekiej. Prz. geo1.,G,p. 386-388 i 556, .ru:- 8-9 i 112. Warszawa.
;SCUPIN H. (1913) .,..... DieLowenberger Kreide und ihreFauna. Palaontogr., Sapp1., 6.
Stuttgart.
.scuPIN H. (1933) - Zur Stratigraphie und Tektonik der Nordsudetischen Kreide.
...
Abh. ·Naturforsch. Ges. Gi:irliti. 32, p. '7'&-81, nr 1. Gorlitz.
Stresiczeni.e
427
o JIHTOJlOrJfllECKOM XAPAKTgPE BEPXHEMEJlOBLIx OTJlOlKEBHR
BOCTO'IIIOR 1JACTH · CEBEPOCY,II;ETCKOR MYJIL,lJ;LI
Pe310Me
.n;O CHX nop B nwrepaTYpe ~aBaJIHCh CJIHlII'KOM Ofi~He onpe~eJlEmJ1'l'I BepXUeMe:rOpUhIM nopo~aM, a HX ua3BaUHl'I npeJfMY~eCTBeHHO ue yTO'iUl'IJIHCh. B CTaTLe aliropOM npe~JIaralOTCl'I Ua3BaHHl'I 06OCHOBaHHhIe MHKpOCKOnH'ieCKHMH H XHMH'iecKHMH Hccne~OBaHHHMH.
~OBhlM
B BepXUeMeJlOBblX OTJlOlKElHl1l'1X B
BOCTO'iHOtł 'iaCTH CesepocY~eTCKOH MyJIh~bJ
rJlHHHCThIe H XHMHąeCKHe. B KJIaCTHKBapQeBhIe M MepreJlHCTbIe. CpeAH KBap.Qe13bIX necąaUHKOB pa3JB1'{aIO'l1;:'H ~Bapo~a necąaHHKOB OTJIH'iaIOIIl"XCl'I npoMCXOlK~e­
IDieM MaTepMaJla, CTeneHblO OKaTaHHOCTH H B03paCTOM.
Bh~eJIeHbI
ropHhle
nopO~hI:
KJlaCTHąeCKHe,
~!ecKHX nopo~ax B~eJIeHhI: necąaHHKH .
necąaHmrn: nepBDro · pci~a (Ta6JI. I, "<pJU'. 2) c(lAep:m:aT OCTPOpefipHCTbIe3epua
(ueoKaTaHHhIe), KBapQhI CnOKOH.Ro noramalOT CBeT, TaK KaK npOHCXD~l'IT H3UeHapyweBHbIX TeKTOHM"IeCKM nopo~ (rpaHHToB, necąaBHKoB). OHM nDl'IBJUłlOTCl'I B QeHOMaue, KOHl'IKe H CalBTOue.
nec'iaBHKH BTaporo po:n;a (Ta6JI. I, <pm. 3) 06Jla~a1OT B 06~eM XOpOWO OKaTalHHb!MH 3epHaMM, KBapQhI BciJlBHCTO norawalOT CBeT, TaK KaK npOMCXO~HT H3 pa3pylUeHWł nopo~ TeKTOHM"IecKU HapyweHHhIx (rnłeHCOB, CJIaHQeB). DUH nOl'lBJlHIOTCH
B Typoue.
MepreJIHCTbIe necąammJ1 (cPJU'. 1 J1 TafiJl. II, cPHr. 4) onpe~eJlHJIHCh ~o CHX nop
JLHrepaType KaK nJIeuep (B. KIOH, 3. D;uMMepMau, 1918), nJleUepCKMH necąaHHlt
(r.CKYnMIH, 1913, 1933; r. ~ePT, 1934) MJIM KBK MepreJlHCTbIH necąaUHK (E. MH~'leBM"I, 1958).
B
rJlHHHCThIe nopo~hI np~CTaBJleEłhI nepecJlaHBaIOIqJłMJ1CH · nec'iaHHCThIMJ1 MepreJIHMH H ·MepreJIHC'TbIMlH rmmaMH (cPJU'. 1 J1 TafiJl. II, cPHr. 5). OHM nOl'lBJlHlOTC8
11 HIDKHeM TYpoHe H B BepXHeM TYPoue HJ11KBeM KOBhHKe. necąaBHCThIe MepreJlU
·HMlKuero Typoua onpe~eJIHJIMCb ~o CHX nop KaK MepreJIHCThIe neC'iaBUKH (r. CKyDHH,
1913, 1933; r. Au~epT,1934; E. MHJIeBHą, 1958), a MepreJIHCThIe rJIHBhI H neCąaHHCThIe
'MepreJIH J13 BepXHero TypoHa H uM:m:Hero KOHhBKa onpe~eJIBJIHCb KaK MepreJIHCTbie
llec~IaBHKH (B. Krou, 3. D;HMMepMaH, 1918), MepreJIH (r. CKYDHH, 1913, 1933), rJIHIDICTb1e MepreJIH (r. Au~ePT, 1934) HJIH KaK rJIHHHCTO-KpeMH~E!MHbIe MepreJIH
tE. MHJIeaH"I, 1958).
XMr.mąecKHe oca~ ~CTaBJIem.I IJł3BecTHHKaM.M (qmr. 1 iM orafin. III, cPJU'. 6,7)
HmKueTypOHcKoro rOPH3OHTa c Actinocamax plenus. · .n;o CHX nap 3m napo,!{bI
onpe~eJIl'IJIHCb KaK nJIeHep (r. CKYfiJ1H, 1913, 1933; B. Krou, 3. Il;HMMepMaB, 1918;
AH~epT, 1934) HJIH KaK MeJIK03epHHCTh!tł MepreJIHCThIH nec'iaBHK (E. MHJIeBH"I,
1958).
.
M3
r.
428
Jerzy MILEWICZ
REMAJUtS ON S'l'RUC'tURE OF upPER CRETACEOUS SEDIMENT8.
OF EASTFJtN P ART OF NORTHERN STUDETIC BASIN
Summary
In the literature hitherto published, the Upper Cretaceous row used to be
rilentio.ned to generally and, as a rule, no. reagana were presented f0.1' the names
given to the dndividual ska·ta. In the present paper tOO autho.r suggests fo.r them
a new no.mencla.ture, justitied by miorosco.pic and chemical investigatio.ns.
In the Upper Cretaceous sediments o.f the No.rthemSudeti:cBasin the authol'"
distinguishes clastic, argillaceous and che.nllcal rocks.
.
In the clastic rocks he discerns quartz and mady sandstones. Amoog the quartz
sands-tones he distingu~shes two types of rocks~ differing by provenance o.f materiał,
degree ot ·r ounding, and age.
The sandstones o.t the fill"st type (Plate I, Fig. 2) show angular gmins. The
.quartzes discl06e unifo.rm extinction of lig'ht. being dedved from the disintegration
o-f rocks tecronically no.t engaged (granites. sandstones); they OCCUT in the Cenomanian, Con-iacian and Santonian.
The sandstones of ' the second type (Platel, Fig. 3) show usually well rotmded
grains. The quartzes disdose wavy exrtinction of light, due to being dell"ived fro.m
the disintegration ofrocks tectonically engaged (gneisses, schists); they occur in the
Turonian.
Heretofo.re, the marly sandstones (Fig. l and Plate llI, Fig. 4) havebeen
desc:r1bed 1n lit€!I.'ature as "Planer" (B. Kuhn, E. Zimmermann, 1918), Planet sand-stone (H. Scupin, 1913, 1933; H. Andert, 1934), or marly sandstone (J. Milewicz, 1958).
The argillaceous rooks are represented by są.ndy marls and marly clays (Fig. l,
and Plate LI, Fig. 5) mutually intercala:ted. They occur in the Lower Turonian an4
in the Uw>er Turo.nian-Lorwer Coniacian. In the lit€!l.'ature hitherto. published, the
Lawer Turonian sandy marls have been described as mady sandstones (H. Scupin,
11)13, 1933; H. Andert, 1934; J. MilewiCz, 1958), whereas ' the Upper TurOIlian and
the Lower Coniacialtl marły clays and sandy marls well"e termed marly sandstones
(B. Kuhn, E. Zimmermann, 1918), marls (H. Scupin, 1913; 1933), argillaceous marls
(H. Andert, 1934) O'r ar~llaceo.us-siliceous marls (J. Milewicz, 1958).
The chemical rocks are represe.ntedby llmestones (Fig. l, and Plate III.
Figs. 6, 7), occurmg in the Low€'I" TurO'nian zone O'f Actin,ocamax plenus. In literature, they hitherto were called "Pliin.er" (H. ScUIPi!n; 1913, 1933; B. Kuhn, E. Zimmermanii, 1918; H. Andert, 1934), o.r fin.e-gralined mady sandstone (J. Milewicz, 1958).
TABLICA I
Fig. 2. Piasko.wiec kwarcowy z Radlówki. Niko.le skrzyżowane, ,p ow. 42 X
Quartz sandstone from Radlówka. Crossed lIliools, enlarged X 42
Fig. 3. Piasko.wiec kwareowy z Chmielna. Niko1e skrzyżowane, pow. 42 X
QuaŃZ sandsto.ne fram Chmielno. Crossed nicols, enl~ged X 42
Kwart . geol., nr 2, 1961 r .
TABLICA I
.fig. 2
F]g.3
Jerzy MILEWICZ -
Uwagi o
północnosudecklej
wykształceniu
osadów górnokredowych
wschodnl~j
części
niecki
TAĘLICA
II
Fig. 4. Piaskowiec marglisty z Rakowic Włeikich. Nikoie skrzyżowane, pow. 42 X
Marly sandstone from Rakowice Wielkie. Cr06Sed nicols, enlarged X 42
Fig. 5. Margiel piaszczysty z Chmielna, Nikolejlkrzyżowane, pow. 42 X
Sandy marl kom Chmielno. crosSed ·nicol;;; enlarged X 42
Kwart. geol.. nr 2, 1961 r .
TABLICA II
Fig. 4
Fig. 5
Jerzy MILEWICZ -
Uwagi o
p6łnocnosudeckiej
wykształceniu
osadów g6rnokredowych wsohodniej
części
niecki
TABLICA III
Fig. 6.
Wapień .piaszczysro-marglisty z Radlówki. Nikole skrzyżowane, pow. 42 X
Sandy-maa:ly lime6tone from Raciłó:wka. Crossed nkols, enIarged X 42
Fig. 7. Wapień piaszczysro-margIistr _z Radł6wld.Nikole skrzyżowane, pow. 42 X
-
Sandy-marIY limestOne from ~ RadlówlGi;" 'Crossed Jllicols; enlarged X 42
Kwart. geol., nr 2, 1961 r .
TABLICA III
Fig. 6
Fig. 7
Jerzy MILEWICZ - Uwagi o
pólnocnosudeckiej
wYkształceniu
osadów górnokredowych wschodniej
części
nlecld·