Krąg Liturgiczny
advertisement
Diakonia Liturgiczna Ruchu Światło-Życie KRĄG LITURGICZNY Wrocław - Kraków 1994 2 Opracowanie: Diakonia Liturgiczna z Wrocławia 3 1. Cele kręgu liturgicznego Cel kręgu liturgicznego, jak podają materiały Ruchu Krąg liturgiczny do czytań roku A, B i C jest trojaki: przygotowanie do coraz owocniejszego udziału w liturgii (szczególnie niedzielnej); głębsze wejście w liturgię przeżywanie tajemnic wspominanych w roku liturgicznym, aby Eucharystia stawała się rzeczywiście źródłem i szczytem (KL 10); przygotowanie zgromadzenia liturgicznego od strony treści tych części litur-gii, które można dobierać czy formułować (przygotowanie pełnionych w liturgii posług). Dwa pierwsze cele ściśle łączą się ze sobą i wynikają z określenia przez Konstytucję o Liturgii roli liturgii w życiu Kościoła. W KL 9 i 10 mówi się o tym, że liturgia nie wyczerpuje całej działalności Kościoła" "jednak jest szczytem, do którego zmierza działalność Kościoła i jednocześnie jest źródłem, z którego wypływa cała jego moc". Jak te sformułowania rozumieć i jak wobec tego rozumieć cel kręgu liturgicznego? Liturgia w niczym nie umniejszając potrzeby innych czynności Kościoła (nauczanie, czyli głoszenie Ewangelii; rządzenie i służba, czyli kształtowanie moralnego postępowania wiernych; akcja apostolska i charytatywna) jest z na-tury swojej szczytem i źródłem całego jego posłannictwa. W liturgii bowiem osiąga Kościół najwyższym stopniu cel wszelkiej swojej działalności, którym jest ostatecznie oprowadzenie wiernych do Boga przez Chrystusa, czyli innymi słowy: uświęcenie ludzi i uwielbienie Boga przez pełne uczestnictwo wiernych w paschalnej tajemnicy Chrystusa. Cokolwiek chrześcijanin czyni, ma to być bądź przygotowanie do kolejnej Eucharystii, podprowadzenie do przeżywania jej tajemnicy, bądź rozprowadzenie treści i przeżycia ostatniej Eucharystii, która tak jak jest źródłem i mocą dla życia całego Kościoła, tak i dla życia każdego chrześcijanina, ma ona bowiem znaleźć swe 4 odzwierciedlenie we wszystkich działaniach i pracach podejmowanych przez człowieka. Wynika z tego jasno, że Eucharystii nie sposób przeżywać w sposób świa-domy, pełny i owocny podchodząc do niej niejako z marszu, bez żadnego przygotowania, traktując ją w oderwaniu od tego, czym w danym czasie żyje cały Kościół. W tym miejscu więc kręg jawi się jako sposób wnikania w Paschal-ne Misterium Jezusa Chrystusa uobecniane w Eucharystii i roku liturgicznym. W KL 102 mówi się, że "Święta Matka Kościół uważa za swój obowiązek obchodzić w czcigodnym wspomnieniu zbawcze dzieło swego boskiego Oblu-bieńca przez cały rok w ustalonych dniach. Każdego tygodnia Kościół obchodzi pamiątkę Zmartwychwstania Pańskiego w dniu, który nazwał Pańskim, a raz w roku czci je także razem z jego błogosławioną Męką na Wielkanoc w to swoje największe święto. Z biegiem roku Kościół odsłania całe misterium Chrystusa, począwszy od Wcielenia i Narodzenia aż do Wniebowstąpienia, do dnia Zesła-nia Ducha Świętego oraz oczekiwania błogosławionej nadziei i przyjścia Pań-skiego. W ten sposób obchodząc misterium Odkupienia, Kościół otwiera bogactwa zbawczych czynów i zasług swojego Pana, tak że one uobecniają się niejako w każdym czasie, aby wierni zetknęli się z nimi i dostąpili łaski zbawie-nia". Wnikanie w Zbawcze Misterium Chrystusa uobecniane w roku liturgicz-nym jest pewnym sposobem udziału w nim. Dokonuje się to w sposób uporządkowany i podawany przez Kościół przez przeżywanie liturgii Eucha-rystii, zwłaszcza Eucharystii niedzielnej, w czym pomaga krąg liturgiczny jako studium tekstów liturgii słowa i modlitw Eucharystii. Cokolwiek człowiek czyni, czymkolwiek się zajmuje, zawsze ma go to doprowadzić do przeżywania Eucha-rystii, do której przeżywania konieczne jest przygotowanie. Krąg liturgiczny nie jest więc spotkaniem wyłącznie dla członków Ruchu Światło-Życie, lecz może być przeżywany w każdej grupie chrześcijan, która chce zgłębiać Zbawcze Dzie-ło Chrystusa i chce to czynić na sposób roku liturgicznego (w rytmie podawa-nym «wyznaczanym» przez rok liturgiczny). Trzeci cel kręgu liturgicznego wynika z dwóch poprzednich. Przygotowanie pełnionych posług w liturgii, przygotowanie zgromadzenia liturgicznego, od strony tych części, które można dobierać, czy formułować staje się łatwiejsze czy wręcz możliwe po wspólnym, w grupie rozważeniu treści danej Eucharystii (zarówno Liturgii słowa jak i modlitw) zaś włączenie się w liturgię przez podjęcie posługi prowadzi do czynnego w niej udziału. 5 2. Miejsce kręgu liturgicznego w formacji Ruchu W związku z tym tematem trzeba odpowiedzieć sobie na kilka pytań: jaka jest rola kręgu liturgicznego w formacji Ruchu? kiedy krąg liturgiczny winien się pojawić? czy krąg liturgiczny jest sposobem formacji permanentnej, np. dla grup diakonijnych? Odpowiedź na pytanie o rolę kręgu liturgicznego w formacji Ruchu była już właściwie zawarta w krótkim omówieniu celów spotkania, jakim jest krąg liturgiczny. Skoro celem całego Ruchu Światło-Życie, u samych jego podstaw jest ogólnie rzecz ujmując odnowa Kościoła, to tym samym chodzi o to, by doprowadzić każdego człowieka do dojrzałej wiary, do świadomego i możliwie pełnego dawania Bogu życiem odpowiedzi na zbawcze dzieło Jezusa Chrystusa. Krąg liturgiczny będąc pochyleniem się nad tekstami Pisma św. podawanymi w porządku roku liturgicznego i nad modlitwą Kościoła stanowi dla każdegoz uczestników spotkania przygotowanie do przeżycia Misterium Chrystusa w sprawowanej liturgii i zarazem przygotowanie do pełnienia posługi. Krąg liturgiczny jako forma spotkania pojawia się w określonym miejscu formacji tzn. po II st., choć dużo wcześniej można mówić o jego elementach, o przygotowaniu do przeżycia tego typu spotkania zarówno w formacji rocznej jak i na rekolekcjach wakacyjnych. Spotkania nad Ewangelią św. Łukasza i św. Jana oraz rekolekcje I st. moż-na określić krótko jako spotkania z Chrystusem w słowie. Rozmowy ewange-liczne i praktyka Namiotu Spotkania to wpajanie sposobu czytania i rozważania słowa Bożego, głównie tekstów NT. II st. przygotowany przez przyjęcie prawd zawartych w Drogowskazach Nowego Człowieka to spotkanie z Bogiem w litur-gii. Ukazanie historii zbawienia zawartej w ST, nauka spojrzenia na ST w świet-le NT i odczytywania NT w świetle ST prowadzi do uznania Paschy Jezusa Chrystusa jako szczytu całej historii. Wszystko w historii zbawienia jest albo przygotowaniem Misterium Paschalnego Chrystusa albo rozprowadzeniem tej tajemnicy w dziejach 6 Kościoła. W zrozumieniu tych prawidłowości ma pomóc 11 kręgów biblijnych, po przeżyciu których już od początku Adwentu grupa powinna pochylać się co tydzień nad liturgią niedzielnej Eucharystii. W ten sposób uczy się ona nie tylko karmić słowem Bożym, ale czynić to w nieprzypadkowej kolejności, nie na chybił trafił lecz w porządku właściwym dla Kościoła, czyli według roku liturgicznego. Jest to podprowadzenie do przeżycia III st. który jest spotkaniem z Bogiem w Kościele, który za swe pierwsze zadanie uznaje głoszenie i uobecnianie Paschy Jezusa Chrystusa. Dalsza formacja winna być konsekwentną realizacją drogi mystagogii, tzn. na taki czy inny sposób wprowadzać w Misterium Paschalne Chrystusa. Tu jawi się szczególne miejsce kręgu liturgicznego: po za-kończeniu formacji podstawowej jest on sposobem formacji permanentnej dla grup diakonijnych i wszystkich tych, którzy nawet nie będąc członkami Ruchu Światło-Życie za swoją uznają formację opartą o słowo Boże podawane w litur-gii roku. Ten sposób formacji wprowadza coraz głębiej w życie Kościoła, stale na nowo, niejako na wyższym poziomie na zasadzie rozwijającej się spirali, pozwala rozważać i uczestniczyć w Dziele Zbawczym Chrystusa i tym samym w życiu Kościoła. Nie ma tu potrzeby poszukiwania tematu rozmyślania, niebezpieczeństwa wyczerpania źródła,bo tak jak Kościół do dnia paruzji będzie ogłaszał całemu światu Misterium Chrystusa, tak i my do dnia naszej paschy karmić się tym możemy, a cokolwiek czynimy, czymkolwiek się zajmujemy, jakąkolwiek diakonię pełnimy stąd czerpać możemy moc i siłę, ze źródła, którym jest Jezus Chrystus i Jego Zbawcze Misterium Paschalne uobecniane każdego dnia w liturgii. 7 3. Krąg liturgiczny jako przygotowanie do przeżywania Eucharystii Objawienie Boże Starego i Nowego Testamentu jest historią realizacji Bożego planu zbawienia (por. KL 5). źródłem tego planu jest odwieczne upodobanie Ojca niebieskiego, których "chce, żeby wszyscy ludzie zostali zbawieni i doszli do poznania prawdy" (1 Tm 2, 4). Plan ten jest tajemnicą (misterium) ukrytą od wieków w Bogu, w czasie zaś stopniowo objawioną i rea-lizowaną. Pierwszą fazą tego Objawienia i początkowej realizacji planu zbaw-czego są "wielkie sprawy Boże spełnione wśród ludu Starego Testamentu" (KL 5), a zwłaszcza przepowiadanie proroków (Hbr 1, 1). Miało ono przygotować i zapowiedzieć najważniejsze wydarzenie dziejów zbawienia które miało się zrealizować w pełni czasów: wcielenie, mękę, zmartwychwstanie i wniebowstą-pienie Chrystusa. To dzieło zbawienia, zapowiedziane i przygotowane w Starym Testamen-cie, a w momencie wybranym przez Boga zrealizowane w Chrystusie, miało być z woli Chrystusa kontynuowane przez Kościół. W tym celu Syn Boży prze-kazał swe posłannictwo Apostołom, którzy wypełniają je przez przepowiadanie Dobrej Nowiny skupiającej się wokół prawdy o tajemnicy paschalnej Chrystusa oraz przez sakramentalne uobecnienie tego Misterium w liturgii. Liturgia jest dalszym ciągiem przepowiadania i realizacji Bożego planu zbawienia, jest kontynuacją dziejów zbawienia, które biorąc swój początek w odwiecznym zamyśle Ojca, skupiają się w Paschalnej Tajemnicy Chrystusa, przedłużają się przez działanie Chrystusa w Duchu Świętym w obecnym czasie Kościoła, w którym uwielbiony Syn Boży prowadzi odkupioną przez siebie ludzkość do udziału w pełni swej chwały. Tak jak Bóg nie szczędził w historii czasu na przygotowanie Narodu Wybranego na przyjście Mesjasza, przemawiając wielokrotnie i na różne spo-soby przez proroków, a w ostatecznych dniach przemówiwszy przez Syna (Hbr 1, 1) tak i sam Chrystus przez świadectwo życia i działania oraz 8 trzyletnie nauczanie przygotowywał swych uczniów na Tajemnicę swej Męki, Śmiercii Zmartwychwstania, a "mając odprawić ucztę paschalną, na której ustanowił Ofiarę swego Ciała i Krwi, polecił przygotować przestronną komnatę, usłaną (por. Łk 22, 12). Kościół zawsze uważał, że polecenie to odnosi się również do niego, gdy ustanawiał przepisy dotyczące sprawowania Najświętszej Ofiary, co do przygotowania dusz ludzkich, miejsc, obrzędów i tekstów" (OWMR, Wstęp 1). Odprawianie Eucharystii, jako czynność Chrystusa i całego ludu Bożego, stanowi centrum życia chrześcijańskiego tak Kościoła powszechnego, jak i lo-kalnego oraz poszczególnych wiernych (por. OWMR 1). "Dlatego rzeczą nad-zwyczaj ważną jest tak przygotować odprawienie Mszy, czyli Wieczerzy Pań-skiej, aby słudzy ołtarza oraz wierni uczestnicząc w niej (...) w pełniejszym stopniu mogli otrzymać te owoce, dla osiągnięcia których Chrystus Pan ustano-wił eucharystyczną Ofiarę swego Ciała i Krwi i powierzył ją Kościołowi" (OWMR 2). Już Sobór Trydencki uznał wielką wartość katechetyczną zawartą w odpra-wianiu Mszy. Nie zdołał jednak wyprowadzić stąd wszystkich wniosków dla praktycznego życia (por. OWMR, Wstęp 11). Dlatego też Sobór Watykański II podejmując dzieło odnowy liturgii w pełni docenił jej dydaktyczny i duszpa-sterski charakter (por. OWMR, Wstęp 12). Celem ma być prowadzenie wier-nych do świadomego, czynnego i pełnego uczestnictwa w liturgii, którego do-maga się sama jej natura (por. KL 14, OWMR 3). Ruch Światło-Życie podejmując soborowy postulat odnowy liturgii i peł-niejszego jej przygotowania wypracował własną metodę jego realizacji. Jest nią krąg liturgiczny przeżywany w małej grupie jako pochylenie się nad tekstami modlitw mszalnych, ich rozważenie i przyjęcie do realizacji w życiu poszcze-gólnych osób oraz przygotowanie posług w liturgii. I. Schemat kręgu liturgicznego Podczas rozważania czytań Liturgii Słowa danej niedzieli nie odczytujemy ich w takiej kolejności, w jakiej słyszymy je podczas Eucharystii. Dla łatwiej-szego odnalezienia głównej myśli, zasadniczej treści całej Liturgii Słowa przyj-mujemy kolejność wynikającą z historii Bożego Planu Zbawienia. A zatem: 9 1. I czytanie Stary Testament - jest to zapowiedź wydarzeń zbawczych, które miały swe wypełnienie w życiu i nauczaniu Jezusa Chrystusa; wydarzenia czytań Starego Testamentu są typiczne dla wydarzeń opisanych w występujących fragmentach Ewangelii danej Liturgii Słowa. 2. Psalm najwłaściwsza odpowiedź na Słowo Boga skierowane do nas (w szczególny sposób jest to odpowiedź ludu na wydarzenia, które za sprawą Boga dokonały się i zostały przedstawione w I czytaniu); często jednak refren psalmu responsoryjnego czyni go modlitwą Ludu Nowego Przymierza (np. Kościele święty chwal swojego Pana); psalm trzeba rozważać właśnie w świetle tegoż refrenu; pomaga on ująć całość treści psalmu, jak również wskazuje w jaki sposób psalm jest odpowiedzią na I czytanie, bo wyakcentowuje myśl łączącą. 3. Ewangelia (z aklamacją Alleluja lub Chwała Tobie Słowo Boże i wersetem) - Ewangelia jest wypełnieniem w Chrystusie starotestamentalnych zapowiedzi; werset przed Ewangelią ma za zadanie wskazać główną myśl Ewangelii a tym samym główną myśl całej Liturgii Słowa. 4. II czytanie Nowy Testament - ukazanie, jak zapowiedzianą w Starym Testamencie i wypełnioną w Chrystusie prawdę _y_, jak odpowiedzieć na zbawcze dzieło Boga (wymiar egzystencjalny). Od Niedzieli Zmartwychwstania przez wszystkie niedziele Pięćdziesiątnicy Paschalnej (do niedzieli Zesłania Ducha Świętego) zmienia się nieco schemat rozważania czytań Liturgii Słowa. Pierwszym wydarzeniem stającym przed nami jest Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa objawione w Ewangelii. Kolejność rozważania czytań jest następująca: 1. Ewangelia - centralne wydarzenie historii Zbawienia: Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa; werset przed Ewangelią wskazuje bądź na skutki tego wydarzenia dla nas, bądź na naszą postawę wobec tego wydarzenia, bądź kim przez Zmartwychwstanie stał się dla nas Chrystus. 10 2. I czytanie Dzieje Apostolskie - odczytanie tego wydarzenia w życiu pierwotnego Kościoła i pierwsze przepowiadanie tej fundamentalnej prawdy naszej wiary, głoszenie światu Dobrej Nowiny o Zbawieniu (pokonaniu w Chrystusie grzechu i śmierci). 3. Psalm - odpowiedź na zbawcze dzieło stanowiące szczyt całej Historii Zbawienia: zwycięstwo życia nad śmiercią w Chrystusie. 4. II czytanie Nowy Testament (Listy Pasterskie) - wskazanie jak odpowiedzieć na dzieło Boga w Chrystusie (na jaki sposób człowiek może mieć udział w śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa). II. Schemat spotkania w grupie w formie kręgu liturgicznego Wprowadzenie modlitwa (wezwanie Ducha Świętego, bądź modlitwa Liturgią Godzin) dzielenie się zastosowaniami uczestników spotkań z liturgicznego minionego tygodnia (dnia oazy rekolekcyjnej) jeśli w grupie istnieje takowa potrzeba: wprowadzenie w rok liturgiczny, w tajemnicę danego okresu (charakter przeżywanego czasu np. Adwent, Pięćdziesiątnica Paschalna), wprowadzenie w uroczystość czy święto z których teksty będziemy rozważać. kręgu Rozważenie czytań odczytanie wspólne tekstów przez poszczególnych uczestników grupy (według kolejności w/w) czas na indywidualne rozważenie (ciszy) tekstów czytań znalezienie i podzielenie się każdego osobno z pozostałymi członkami grupy główną myślą Liturgii Słowa, widzeniem wzajemnego przenikania się ST i NT i wreszcie tym, jaka jest moja 11 odpowiedź na zbawcze dzieło tu przedstawione (tu jest moment na podjęcie postanowień, które realizować będą uczestnicy do następnego spotkania) sięgnięcie do tekstów Liturgii danej niedzieli (kolekta, modlitwa nad darami, po komunii, prefacja) by w nich zobaczyć odzwierciedlenie głównej myśli Liturgii Słowa. Modlitewna odpowiedź dobrana do tematu Liturgii, do okresu roku liturgicznego tajemnica Różańca - odmawiana z dopowiedzeniami modlitwa spontaniczna modlitwa Liturgią Godzin - najpełniejsza odpowiedź na rozważane słowo, zanurzająca nas w dany okres roku liturgicznego. Przygotowanie posług w liturgii dobór śpiewów zgodnych z tematem niedzieli modlitwa powszechna jako odpowiedź na Słowo Boże komentarz odpowiedni do treści i okresu roku liturgicznego dobór melodii psalmu responsoryjnego lektor: czytanie ze zrozumieniem z widzeniem całości Liturgii Słowa jeśli jest celebrans - pojawia się, jako owoc kręgu, główna myśl homilii, odpowiednio dobrać można Modlitwę Eucharystyczną, prefację, uroczyste błogosławieństwo, czy modlitwę nad ludem. Uwaga: Przygotowanie posług jest jednym z owoców kręgu liturgicznego, a nie głównym celem. Główny cel stanowi wnikanie w święte sprawy Boże i ciągła osobista formacja.
