Łuków leży na 51 stopniach i 56 minutach

advertisement
Łuków leży na 51 stopniach i 56 minutach szerokości geograficznej północnej
i 22 stopniach i 23 minutach długości geograficznej wschodniej, w zachodniej części
Równiny Łukowskiej. Miasto przecina równoleżnikowo dolina Krzny Południowej,
a jego północne peryferie sięgają do koryta Krzny Północnej. Obie te rzeki, biorące
początek w rozległych, podmokłych obniżeniach w lasach łukowskich, łączą się
w okolicy Międzyrzeca Podlaskiego w rzekę Krznę-największy lewy dopływ Bugu.
Ziemia Łukowska należała geograficznie do Mazowsza, ale historycznie
i administracyjnie wchodziła w skład województwa sandomierskiego, a następnie
lubelskiego. W początkowym okresie została podporządkowana względom
obronno-strategicznym podobnie jak miasto będące ośrodkiem administracyjnym
całej Ziemi Łukowskiej.
Łuków był jedną z osad pogranicznych dawnej Polski. Pierwsze chwile jego
egzystencji giną w pomroce dziejów, jak wszystkich prawie najstarszych miast
w Polsce. Początkowo był głuchą wioską, ukrytą w dzikiej kniei, na niedostępnych
błotach. I takie właśnie, naturalne położenie, dogodne do budowy grodu, wpłynęło
na dalsze losy tej osady. Z braku początkowych przywilejów, które nie zachowały się
nawet w odpisach, nie wiemy przez kogo i kiedy została założona ta osada lub przez
kogo wyniesiona do rangi grodu. Tradycja tylko miejscowa niesie, iż założycielem
Łukowa był Bolesław Wstydliwy.
Zarówno historykom jak i językoznawcom pochodzenie nazw wielu
miejscowości nastręcza dużo kłopotów w wyjaśnianiu ich etymologii i znaczenia.
Trudności tych nastręcza także nazwa Łukowa. W opracowaniach wydanych
w okresie międzywojennym spotykamy się z sugestią, że etymologia nazwy miasta
pochodzi od używanej w średniowieczu broni o nazwie łuk1.
Jednak dokładniejsze badania nie potwierdzają tezy jakoby w tym mieście
wytwarzane były łuki. Źródła nie potwierdzają również hipotezy dzierżawczej, że
nazwa Łuków wywodzi się od Łuka, czy Łukasza, ewentualnego właściciela tej
miejscowości. Najwłaściwszą, wydaje się twierdzenie, że nazwa Łuków pochodzi od
jego położenia topograficznego. Wiadomo, że jeszcze w języku
prasłowiańskim
1
Jan Stanisław Majewski, Łuków, miasto powiatowe w województwie lubelskim ,Łuków 1930 s.7;
Stefan Warchoł, Nazwy Miast Lubelszczyzny, Lublin 1964,s.s.130-131.
1
słowo łęg – ług czy łuk oznaczało teren bagnisty, nizinny, trudno dostępny2.
W czasach późniejszych do tego pnia dodano być może przyrostek –ów i stąd nazwa
Łuków. Ale już w najdawniejszych źródłach historycznych Łuków jest pisany prawie
jednolicie. Spotykamy się z pisownią Lucow, Lucov, Lukow, Lukov. Tak jednolite
zapisy świadczą, że miasto jest bardzo stare i już w średniowieczu jego nazwa była
ujednolicona.3
Łuków zajmujący centralne położenie w Ziemi Łukowskiej, a równocześnie
położony w środku pasa grodzisk ciągnących się na tym terenie z północy na
południe. Istnienie w Łukowie kasztelanii potwierdzone zostało już w 1233 roku.4
Kroniki wspominają o Łukowie jako grodzie położonym „na pograniczu Litwy
i Jadźwieży”5. Jednakże w 1241 roku sam Łuków uległ słynnemu najazdowi Tatarów,
a w trzy lata później został zupełnie zniszczony przez Jadźwingów (1244) 6.
Po zniszczeniu grodu w 1244 roku dźwignął Łuków Bolesław V Wstydliwy,
który odbudował zniszczoną warownię oraz zachęcał usilnie do osiedlania się
nowych przybyszów, nadając im-jak to czyniono w dobie kolonizacji na prawie
niemieckim różne przywileje i ziemię. Zamiary Bolesława szybko osiągnęły swój cel.
Świadczy o tym fakt, iż w 1250 roku, mając tu zamek drewniany, obsadzony załogą,
i kasztelana rządzącego tą ziemią, Bolesław sprowadził do Łukowa, celem
wzmocnienia
załogi
i
nawracania
pogańskich
plemion
–
rycerski
zakon
Templariuszy. Wtedy również dążył do uzyskania autonomii religijnej dla Ziemi
Łukowskiej, należącej do diecezji krakowskiej. W ten sposób chciał pozyskać
Jadźwingów dla chrześcijaństwa i mocniej związać ten kraj z Polską7.
Tak więc 1250 rok można przyjąć za datę sprowadzenia zakonu Templariuszy
do Łukowa8. Świadczy o tym bulla papieska z roku 12579. Przyczyną, dla której
Bolesław Wstydliwy sprowadził do Łukowa zakon Templariuszy były częste napady
2
Stanisław Rospond, Słownik Etymologiczny Miast i Gmin PRL, 1984, s.210.
Michał Krut, Krótki zarys dziejów Łukowa, Łuków 1983, s. 1.
4
Michał Krut, Krótki zarys dziejów Łukowa, Łuków 1983, s. 1.
5
Monumenta Poloniae Historia,Lwów 1878, t. III, s. 166.
6
Tamże s. 8.
7
„Rocznik krakowski”, Kraków 1900, t. IV, Kazimierz Potkański, Granice biskupstwa krakowskiego, s. 229.
8
,,Zeszyty Naukowe WSRP w Siedlcach’’, nr 45/1996, Maria Starnawska, Templariusze nad Bugiem
i w Łukowie, s. 7.
9
Augustin Theiner, Vetera Monumenta Poloniae et Lithuaniae gentium que Finitimarum ilustratia collecta,
nr 119 - t. I, Romae 1860.
3
2
obcych plemion na tereny Ziemi Łukowskiej. Prawdopodobnie ważną przyczyną
osadzenia Templariuszy w Łukowie były też plany założenia biskupstwa
łukowskiego, dla którego zakon miał być osłoną broniącą przed napadami
pogańskich plemion jak również przed ingerencją Zakonu Krzyżackiego.
W roku 1264 Bolesław Wstydliwy stoczył zaciętą bitwę gdzieś w okolicach
grodu w Łukowie, w której Jadźwingowie ponieśli klęskę i zginął ich wódz Komat.
Zwycięstwo to nie powstrzymało naporu sąsiadów na ziemie polskie w tym Łuków
i okolice. W roku 1273 Jadźwingowie napadli ponownie pustosząc teren Ziemi
Łukowskiej. W 1283 roku nastąpiły ponowne napady łupieżcze tym razem z terenów
litewskich, to był koniec potęgi grodu. Łuków został zniszczony i ograbiony.
Powtarzające się najazdy spowodowały migrację ludzi i zniechęcały do osadnictwa
na tym terenie.
Napady Litwinów w 1350 roku wpłynęły na zahamowanie zaludnienia się
wyniszczonych osiedli. Biorąc pod uwagę fakt, iż w 1359 r. Łuków wraz z innymi
osadami biskupstwa sandomierskiego, został zwolniony z dziesięciny snopowej
przez biskupa krakowskiego Bodzentego na okres trzydziestu lat, można uznać
najazdy Litwinów i Jadźwingów za pustoszące i okrutne oraz przypuścić można, że
było ich wiele.
Zmiany na lepsze w życiu Łukowa zaszły dopiero po roku 1369, kiedy to
Kazimierz Wielki nadał Łukowowi ,,prawa wolnego miasta, a mieszkańców obdarował
gruntami 10. Istotny wpływ na rozwój miasta miała unia polsko-litewska z 1385 r.,
dzięki której ziemia łukowska straciła charakter terenu pogranicznego i stała się
bardziej atrakcyjna dla osadników. Unia w Krewie (1385 r.) położyła bowiem kres
napadom na te tereny ze strony Litwy i Rusi.
Najważniejszym
jednak
wydarzeniem
w
życiu
Łukowa
w
okresie
średniowiecza było uzyskanie przez miasto w dniu 23 czerwca 1403 roku
w
Szczekarzewie
(Krasnystaw),
od
króla
Władysława
Jagiełły,
prawa
magdeburskiego11, na wzór innych miast polskich.
10
Z przeszłości ziemi łukowskiej, pod red. Jerzy Danilewicz i inni, Lublin 1959, Ryszard Orłowski, Ryszard
Szaflik, Z przeszłości miasta Łukowa, s. 15.
11
Bogdan Snoch, Słownik Szkolny-Terminy i pojęcia historyczne, Warszawa 1990, s. 118.
3
Ziemia Łukowska w XIV i początku XV w. należała do obszarów stosunkowo słabo
zaludnionych. Poza Łukowem i Kockiem nic nie wiadomo o jakiejkolwiek
poważniejszej
działalności
osadniczej
na
tym
terenie.
Jedynie
osadnictwo
w najbliższej okolicy Łukowa, który był najstarszym centrum osadniczym
w Łukowskiem, uchwytne jest źródło od początków XV wieku,
mianowicie
dokument biskupa krakowskiego Wojciecha Jastrzębca z 9 lipca 1418 roku dotyczący
rozgraniczenia parafii łukowskiej od nowo powstałej parafii w Zbuczynie.
W Łukowie wiek XV przyniósł znaczny rozwój rzemiosła i handlu. Zapewne
duży wpływ miał na to przywilej Kazimierza Jagiellończyka, który 14 maja 1445 r.
ustanowił
cotygodniowe
targi
w
poniedziałki
zakazując
jednocześnie
ich
organizowania w pobliskich wsiach.
Kolejny król polski, Aleksander Jagiellończyk, również przyczynił się do
rozwoju gospodarczego Łukowa, wydając w 1505 r. w Radomiu przywilej, na mocy
którego zezwolił miastu wytyczyć rynek i wznieść na nim ratusz, a w nim urządzić
wagi, postrzygalnię i krany. Dochód z tych urządzeń był przeznaczony na potrzeby
miasta12.
Dzięki temu Łuków stał się dostojniejszym miastem, co spowodowało, że
niejednokrotnie odwiedzali go wtedy królowie, gdzie w zamku, czyli swym
„dworze”, zamieszkiwali w czasie podróży na Litwę13.
Największy rozkwit przeżywał Łuków w XVI wieku i pierwszej połowie XVII.
W mieście działały liczne cechy rzemieślnicze, w tym najstarsze, powołane w 1505
roku, cechy szewców i piekarzy, a nawet fabryka sukna. O znaczeniu Łukowa
w skali kraju świadczy fakt, że w 1526 r. Łuków dostał prawo wysyłania swego posła
do sejmu, co było udziałem tylko znaczniejszych miast Polski, miarą trudności
zdobycia takiego przedstawiciela świadczy fakt, iż miastom tak starym i znacznym
wtedy jak Wiślica, odmówiono tego przywileju.
W roku 1534 król Zygmunt I mocą swego przywileju zwolnił łukowian od
podatku szosu i myta na całym terytorium państwa, od podatku czopowego na jeden
rok, od dostarczania podwód-na dwa lata, oraz od „dostarczania wozu wojennego”
12
13
Henryk Szczęśniak, Łuków i okolice, s. 16.
Stanisław Majewski ,Łuków, miasto powiatowe w woj. Lubelskim ,Łuków 1930, s. 11.
4
na lat osiemnaście. W tym samym roku król wydał przywilej ustanawiający
w Łukowie coroczny jarmark w dniu św. Elżbiety. Powodem tych ulg był wielki
pożar, który strawił miasto w 1533 r. i zupełnie zniszczył zabudowania a także nowo
wzniesione obwarowania. Król zastrzegł jednak „...że za tak wielkie ulgi, łukowanie
obowiązani będą, pod groźbą utraty gruntów, w przeciągu pięciu lat, odbudować albo
wszystkie albo większą część domów i przywrócić obwarowania miasta do stanu sprzed
pożaru.”14.
Tenże król, który po Bolesławie Wstydliwym zatroszczył się o Łuków
najwięcej, w tymże roku 1534 r., na prośbę mieszkańców Łukowa, wydał trzeci
przywilej, w którym wszystkie prawa miasta i wszystkie przywileje przez siebie jak
również poprzedników nadane odnowił15. W 1543 r. Zygmunt I nadał miastu prawo
propinacji wódki i dochód od miast, a wreszcie po raz ostatni, przywilejem z dnia
11 października 1544 r. wydanym w Wilnie, nadał miastu, a raczej jego części zwanej
„Nowem Miastem”, targi tygodniowe co czwartek16.
Kolejny król, Zygmunt August, również w swych podróżach do Litwy często
zatrzymywał się w Łukowie. Potwierdził on przywileje miejskie i udzielił wielu
nowych swobód17. W 1550 r. wyraził zgodę na pobieranie opłat za postój w dniach
jarmarków. Uzyskane w ten sposób fundusze miały być przeznaczone na
wybrukowanie ulic miejskich. W dniu 3 sierpnia 1570 roku przeniósł jarmark
odbywający się w Parczewie z dnia św. Bartłomieja na święto Wniebowzięcia NPM,
żeby wspomniany jarmark nie szkodził jarmarkowi w Łukowie18.
O rozwój miasta troszczyli się również następni królowie nadając mu kolejne
przywileje. Stefan Batory w dniu 24 lutego 1578 roku potwierdził przywileje
poprzedników.
W dniu 24 lutego 1605 r. Zygmunt III przyznał obywatelom miasta wyłączne
prawo propinacji piwa. 21 listopada 1623 r. potwierdził dotychczasowe przywileje.
14
Tamże, s. 12.
Województwo lubelskie, Słownik Geograficzny 1880-1904, Lublin 1974, oprac. Władysław Sakławski, s. 222.
16
Tamże, s. 222.
17
Tamże, s. 222.
18
Tamże, s. 222.
15
5
W dniu 3 lutego 1624 r. pozwolił na obiór czterech radnych, z których tylko jeden
podlegał zatwierdzeniu przez starostę łukowskiego19.
Dnia 4 maja 1633 r. Władysław IV zatwierdził wszystkie przywileje wydane
przez poprzedników, a w szczególności Zygmunta III z 1623 r. i 1624 r.
Jan Kazimierz w dniu 15 marca 1651 r. zatwierdził wspomniany przywilej
króla Władysława IV. Jan III Sobieski potwierdził ten przywilej 17 kwietnia 1682 r.20.
August II zatwierdził w dniu 22 kwietnia 1727 r. przywilej króla Jana III
Sobieskiego. August III w dniu 30 czerwca 1750 r. potwierdził przywilej z roku 1543
oraz z 1727.
Wreszcie ostatni król Polski Stanisław August potwierdził przywilej z roku
1750 w dniu 28 kwietnia 1766 r. Oprócz wymienionych miał jeszcze Łuków trzy
przywileje na wolny wyrąb w lasach należących do starostwa łukowskiego:
pierwszy z roku 1559 – Zygmunta Augusta, drugi z dnia 22 marca 1601 r. –
Zygmunta III, oraz trzeci – króla Michała z dnia 6 czerwca 1671 r.21.
Największy rozkwit przeżywał Łuków w XVI i pierwszej połowie XVII
wieku. W mieście działały liczne cechy rzemieślnicze w tym najstarsze, powołane
w 1505 r. cechy szewców i piekarzy, a także duża, jak na ówczesne stosunki fabryka
sukna. Słynne miejscowe jarmarki ściągały kupców z odległych miast Korony
i Litwy, a nawet zagranicy. Stąd biegły szlaki handlowe na Mazowsze, Litwę, na
południe Małopolski i na Ruś. Łuków stał się miastem zamożnym i odgrywał dużą
rolę gospodarczą w życiu kraju. O znaczeniu Łukowa w XVI wieku świadczy fakt
uzyskania w 1526 r. prawa wysyłania swojego posła na Sejm, co było udziałem tylko
znaczniejszych miast.
Ważnym wydarzeniem w dziejach Łukowa było sprowadzenie Bernardynów
do Łukowa. Było to wielką zasługą starosty łukowskiego Erazma Domaszewskiego.
Jego inicjatywa, twórczy umysł i szeroki
światopogląd – oto zasadnicze cechy,
charakteryzujące bogatą osobowość łukowskiego starosty. Tkwiąca w nim siła
i miłość do Boga i ludzi była bodźcem do pozostawienia po sobie: „pomnika czci
19
Tamże, s. 223.
Tamże, s. 223.
21
Jan Stanisław Majewski, Łuków miasto powiatowe w woj. lubelskim, Łuków 1930, s. 13.
20
6
Bożej i życzliwości dla potomnych.”22. Dlatego też zwrócił się w 1626 r. do biskupa
krakowskiego
Marcina
Szyszkowskiego
z
projektem
osiedlenia
zakonu
O.O. Bernardynów w Łukowie. Domaszewski po uzyskaniu zezwolenia biskupiego
rozpoczął konsekwentnie realizować swe plany i nabywając podmiejski plac
w Łukowie w 1626 r. za bramą lubelską rozpoczął budowę kościoła. O szybkiej
realizacji jego planów świadczy dokument z 1629 r. z którego wynika, że wzniesiony
przez niego kościół drewniany pod wezwaniem Św. Krzyża został przekazany aktem
darowizny po wieczne czasy na rzecz kościoła i zakonu O.O. Bernardynów23.
Bernardyni i sprowadzeni w późniejszym czasie Pijarzy położyli duże zasługi
na polu gospodarczym, m.in. Bernardyni założyli fabrykę grubego sukna, czynną
do 1812 roku, natomiast Pijarzy doprowadzili do bujnego rozkwitu łukowskie
szkolnictwo. W 1701 r. w zabudowaniach klasztoru utworzono kolegium, które
zasłynęło wkrótce z wysokiego poziomu nauczania, a w 1733 r. w jego sąsiedztwie
powstał konwikt (internat dla uczniów) dzięki fundacji pochodzącego ze szlachty
łukowskiej Biskupa Krakowskiego ks. Konstantego Felicjana Szaniawskiego.
Łukowskie kolegium jako jedno z pierwszych w kraju wprowadziło w życie
program Komisji Edukacji Narodowej. Jego wychowankami byli m.in. ks. Jan
Krzysztof Kluk - znakomity przyrodnik i teoretyk rolnictwa, ks. Franciszek Salezy
Jezierski - postępowy publicysta doby Sejmu Czteroletniego, Bronisław Franciszek
Trentowski - filozof pedagog i publicysta oraz inni sławni ludzie.
Wojny polsko-kozacka (1648-1654) i polsko-szwedzka (1655-1660) przerwały
dynamiczny
rozwój
miasta
i
przyczyniły
się
do
upadku
gospodarczego
i politycznego, z którego nieprędko Łuków mógł się podźwignąć. Zniszczeniu uległ
wówczas kościół farny, zamek drewniany z umocnieniami i obwałowaniem oraz
wiele budynków. Do tych nieszczęść w 1652 r. doszła klęska morowego powietrza24.
Ciągłym przemarszom wojsk polskich i obcych towarzyszyły rabunki
i dewastacje. Dopiero okres oświecenia przyniósł pewne ożywienie. W 1775 roku
22
Dokument z 1629 roku, archiwum tutejszej parafii.
Archiwum Główne Akt Dawnych (AGAD).
24
Województwo lubelskie, Słownik Geograficzny 1880-1904,Lublin 1974,oprac.Władysław Sakławski, s. 223.
23
7
Łuków podniesiono do rangi kasztelanii, a pod koniec XVIII w. miasto otrzymało
siedzibę sądu i uzyskało prawo organizowania własnego sejmiku25.
Po trzecim rozbiorze Polski, miasto znalazło się przejściowo w granicach
zaboru austriackiego. Odebrano mu wówczas wszystkie dotychczasowe przewieje.
Po krótkim okresie przynależności do Księstwa Warszawskiego na mocy traktatu
wiedeńskiego w 1815 r. Łuków znalazł się w granicach Królestwa Polskiego jako
miasto obwodowe województwa podlaskiego.
Łuków z okolicą stał się w tym czasie prężnym ośrodkiem myśli politycznej
oraz patriotycznej postawy społeczeństwa. Łukowianie brali czynny udział
w powstaniu listopadowym, a pod pobliskim Stoczkiem gen. J. Dwernicki stoczył
14 lutego 1831 r. słynną zwycięską bitwę z wojskami rosyjskimi.
Na przełomie trzydziestych i czterdziestych lat XIX wieku Łuków stał się
miejscem
działalności
konspiracyjnej.
Działał
tu
Związek
Patriotyczny
zorganizowany przez młodzież łukowsko-warszawską w 1839 r. Duszą organizacji
był Karol Levitoux - wychowanek gimnazjum łukowskiego. W 1841 r. spisek
wykryto i aresztowano w Łukowie ponad 200 osób z których 14 osadzono
w cytadeli Warszawskiej, gdzie Karol Levitoux poniósł męczeńską śmierć.
Bezpośrednim skutkiem wykrycia spisku było pozbawienia łukowa szkoły średniej,
którą w 1844 r. przeniesiono do Siedlec.
Łukowianie chlubnie zapisali się w czasie powstania styczniowego. Do
wiosny 1865 r. działała w okolicy grupa ostatnich powstańców z ks. Stanisławem
Brzóską i jego adiutantem - kowalem z Łukowa Franciszkiem Wilczyńskim, Po
rozbiciu oddziału przez wojska carskie i schwytaniu powstańców ks. St. Brzóskę
i Franciszka Wilczyńskiego, stracono ich w maju 1865r w Sokołowie Podlaskim.
Prawie cały wiek XIX charakteryzował się w życiu Łukowa zacofaniem
gospodarczym. Zmiany na lepsze przyniosło dopiero zbudowanie linii kolejowych
Warszawa-Brześć w latach 1866-1867, Łuków - Dęblin w 1876 i Łuków-Lublin
w 1893 r.
25
Longin Kowalczyk, Łuków i ziemia łukowska na przestrzeni dziejów (1233-1944), Łuków 2001, s. 9.
8
Druga połowa XIX stulecia była ponadto obrazem pogłębiającej się rusyfikacji
oraz licznych represji. Język polski usunięto ze szkół i urzędów. W 1864 r. zniesiono
zgromadzenie zakonne bernardynów i pijarów. W rezultacie w mieście,
promieniującym dotychczas oświatą pozostały zaledwie dwie szkoły elementarne.
W latach 1905-1907 przez Łuków i jego okolice przeszła fala niepokojów
rewolucyjnych i walk o szkołę polską. W sierpniu 1905 r. podjęto uchwałę
o utworzenie w Łukowie gimnazjum, lecz wobec czynionych przez Rosjan trudności
musiano się zadowolić tylko Szkołą Handlową, przekształconą w gimnazjum
miejskie dopiero w 1918 r. W listopadzie 1905 r. miasto było widownią strajku
szkolnego w sprawie wprowadzenia języka polskiego do szkół.
W 1918 r. zorganizowano organy władzy samorządowej - Łukowską Radę
Powiatową oraz Radę Miejską, nie posiadającego żadnego odpowiednika w całym
byłym Królestwie Polskim. Utworzona wówczas Milicja Obywatelska była jedyną
polską milicją na terenie trzech zaborów. W Łukowie i powiecie działały:
Konfederacja
Polska
i
Polska
Organizacja
Wojskowa,
które
w
dniu
11 listopada 1918 r. rozbroiły garnizon niemiecki w mieście.
W latach 1918-1939 Łuków mimo niewielkich osiągnięć gospodarczych był
przodującym miastem województwa lubelskiego pod względem życia społecznego,
politycznego
i
kulturalnego,
m.in.
wydawano
własne
gazety,
działało
Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe "Ogniwo" z dobrze zorganizowanym
teatrem.
Stopniowy rozwój miasta przerwał wybuch II wojny światowej. Działania
wojenne w 1939 i 1944 r. oraz lata okupacji przyniosły miastu olbrzymie straty
ludzkie i materialne. W mieście i powiecie Niemcy dokonali wiele egzekucji
i pacyfikacji z których najbardziej tragiczne miały miejsce w 1939 roku w Łukowie,
kiedy to zginęło 90 osób a kilkadziesiąt zostało rannych.
W Łukowie okupant zlokalizował zbiorcze getto, w którym umieszczono
Żydów miejscowych i z innych miast, a nawet ze Słowacji, Węgier i Francji. Ludność
żydowską częściowo wymordowano na miejscu pod pobliską wsią Malcanów resztę
wywieziono do obozów zagłady w Treblince i na Majdanek.
9
W dniu 23 lipca 1944 r. miasto zostało wyzwolone od okupantów przez
Armię Radziecką wspomaganą przez Oddziały Armii Krajowej. Jednak niemieckie
bombardowanie przeprowadzone w dniach 24 i 25 lipca 1944 r. zniszczyły miasto
w ponad 80%. Ludność Łukowa z 12.785 osób w 1939 r. zmalała do 7.894 osób
w 1945 r.
W pierwszych latach powojennych życie Łukowa cechowała stagnacja.
Dopiero po roku 1956 nastąpiło ożywienie inwestycyjne. Powstały nowe zakłady
przemysłowe, osiedla mieszkaniowe i budowle użyteczności publicznej. Łuków
przekształcił się z małego ośrodka lokalnego w miasto przemysłowo-usługowe
o dużym znaczeniu regionalnym, a nawet ogólnokrajowym. Wyrazem tych
przemian był szybki rozwój przestrzenny miasta raz wzrost liczby mieszkańców,
która już w 1964 r. przekroczyła stan z przed wojny, aby w następnym,
ćwierćwieczu wzrosnąć jeszcze 2,5-krotnie.
Latem 1975 r. w związku z reformą podziału administracyjnego Łuków
przestał być powiatem, to jednak jego oddziaływanie na sąsiednie gminy trwało
nadal, co zresztą potwierdzone zostało zlokalizowaniem tu Urzędu Rejonowego.
W 1983 r. miasto obchodziło 750-lecie swojego istnienia, co zostało upamiętnione
głazem-pomnikiem i kilkoma publikacjami.
Łuków obecny to ponownie siedziba zarządu powiatu, należy jak przed 1975
rokiem do województwa lubelskiego. Teraźniejszość to ciągły rozkwit miasta,
władze Łukowa kładą duży nacisk na rozwój i troszczą się o przyszłość, tworząc
coraz to ładniejszy wizerunek i etykietę miasta.
Opracowanie na podstawie dostępnej literatury
GRZEGORZ KOCHAŃSKI
10
Literatura:
1.
Kowalczyk Longin, Łuków i ziemia łukowska na przestrzeni dziejów (1233-1944),
Łuków 2001.
2.
Krut Michał, Krótki zarys dziejów Łukowa, Łuków 1983.
3.
Majewski Jan Stanisław, Łuków, miasto powiatowe w województwie lubelskim,
Łuków 1930.
4.
„Rocznik krakowski”, Kraków 1900,t.IV, Kazimierz Potkański, Granice
biskupstwa krakowskiego. Rospond Stanisław, Słownik Etymologiczny Miast
i Gmin PRL, 1984.
5.
Snoch Bogdan, Słownik Szkolny-Terminy i pojęcia historyczne, Warszawa 1990.
6.
Szczęśniak Henryk, Łuków i okolice, Lublin 1983.
7.
Warchoł Stefan, Nazwy Miast Lubelszczyzny, Lublin 1964.
8.
Województwo lubelskie, Słownik Geograficzny 1880-1904, Lublin 1974, oprac.
Władysław Sakławski.
9.
Z przeszłości ziemi łukowskiej, pod red. Jerzy Danilewicz i inni, Lublin 1959,
Ryszard Orłowski, Ryszard Szaflik, Z przeszłości miasta Łukowa.
10. ,,Zeszyty Naukowe WSRP w Siedlcach’’ nr 45/1996, Maria Starnawska,
Templariusze nad Bugiem i w Łukowie.
11. Dokument z 1629 roku, archiwum tutejszej parafii.
11
Download