Wykład z socjologii klasycznej

WYKŁAD 19
(8.04.1999)
WILLIAM IZAAK THOMAS (1863 – 1947)
Dzieła:
„Prymitywne zachowanie” (1937)
„Chłop polski w Europie i Ameryce” (we współpracy ze Znanieckim)

Punktem wyjścia prac Thomasa jest psychologia społeczna

Elementy organizacji społecznej wg Thomasa:
1. Kontrola
2. Nawyk - wytwarza się w ramach kontroli.
Te 2 powyższe elementy określają statykę społeczną (sprawiają, że życie społeczne jest do pewnego
stopnia niezmienne i względnie stabilne)
3. Kryzys
4. Uwaga
Kontrola doprowadza do kryzysów, wtedy ze strony jednostki pojawia się uwaga, czyli koncentracja na
tym jak zaadoptować się do nowych warunków.
Wnioski:
a) W rzeczywistości społecznej najważniejsza jest zmiana; kryzys wymusza zmianę;
b) Charakter zmiany ma 2 aspekty:
- obiektywne warunki zewnętrzne (kryzys) np.: przyroda
- świadoma reakcja jednostki (uwaga); badania społeczne muszą skupić się na tym drugim aspekcie.
Reakcja jednostki zależy od tego, jaką dobierze sobie definicję sytuacji.
Najważniejsza definicja sytuacji to ta, którą posiada uczestnik sytuacji (nie uczony). Jest ona
wartościowa dla socjologa.
Definicja sytuacji: „Jeśli jednostka definiuje sytuację jako rzeczywistą, to będzie ona miała rzeczywiste
konsekwencje”

Socjologia:
a) mówi o tym, jak jednostka stwarza siebie wobec innych;
rzeczywistość społeczna jest dynamiczna i wszystkie zmiany trzeba opisać
b) „nic dwa razy się nie zdarza” – jednostka ciągle znajduje się w odmiennych sytuacjach, nigdy nie są
one identyczne
c) aspekt socjologiczny to odkrycie tego co jednostki w danej sytuacji myślą i czynią

Konsekwencje metodologiczne ujęcia socjologii przez Thomasa:
- trzeba zawsze uwzględniać jednocześnie aspekt obiektywny i subiektywny;
kultura należy do aspektu obiektywnego; na tym tle jednostki tworzą swoje subiektywne reakcje;
osobowość zależy od aspektu subiektywnego
- dokumenty osobiste (pamiętniki, listy, kazania kościelne itd.) – trzeba je uwzględniać, aby zbadać
aspekt subiektywny– są one niepowtarzalne, można wyróżnić natomiast pewne typy dokumentów
czyli określone ich grupy
- należy uwzględniać indywidualne biografie ludzi

Podstawy metodologiczne „Chłopa polskiego...”:
1. badania socjologiczne prowadzone ściśle według określonej metody
2. wypracowanie koncepcji procesu społecznego – określenie tego co zmienia się w społeczeństwie
3. wszelkie fakty należy badać (uwzględniać) w powiązaniu z innymi faktami; życie społeczne należy
badać jako całość
4. jednostki i środowisko oddziałują wzajemnie na siebie i te oddziaływania należy badać
5. model oddziaływania jednostka  środowisko jest zawsze niepowtarzalny; można jednak tworzyć
pewne jego typy
6. postawy i wartości – tworzą zjawiska społeczne
postawy są związane z tym co jest świadome i subiektywne; stanowią reakcję na to, co się dzieje
wartości – odwrotnie, czyli nieświadome i obiektywne

Koncepcja osobowości społecznej
- osobowość każdej jednostki jest inna
- można wyróżnić pewne typy osobowości (tworzą się one pod wpływem indywidualnych
predyspozycji jednostki oraz sytuacji społecznych):
a) filister – najważniejsze jest bezpieczeństwo; posiada ograniczony repertuar zachowań, dla
bezpieczeństwa poświęca inne wartości
b) cygan lub „artysta” – najważniejsze są nowe doświadczenia, jednostka taka nie posiada
wypracowanych procedur postępowania, działa w sposób nieprzewidywalny
c) jednostka twórcza – jednostka tworzy nowe wzory zachowań, nie niszcząc innych wzorów
(np.: wcześniejszych)

Koncepcja organizacji społecznej:
- najważniejsze są dla tej koncepcji wartości
- ekonomia, sztuka, religia – badają wartości
-
wartości specyficznie społeczne – to te które określają jak ludzie powinni zachowywać się wobec
siebie
z wartości specyficznie społecznych tworzą się „reguły postępowania”, a później systemy wartości,
objawiające się poprzez instytucje społeczne
pojęcie dezorganizacji i reorganizacji
Dezorganizacja – zmniejszenie się wpływu istniejących norm, pojawiają się postawy
dysfunkcjonalne i działania spontaniczne.
Reorganizacja – tworzenie nowych instytucji społecznych, które odpowiadają nowym
postawom
Obie te fazy pojawiają się w społeczeństwie na przemian.