park oruński - Gdańsk Przewodnik

PARK ORUŃSKI
Kurs dla kandydatów na przewodnków po Trójmieście
2012/2013
przedmiot: geografia
wykonanie:Barbara Pędzich
Jeden z najcenniejszych
zachowanych dawnych parków
gdańskich, położony nad
Potokiem Oruńskim w dzielnicy
administracyjnej Orunia- Św.
Wojciech – Lipce, dokładniej na
Orunii, przy ul. Nowiny.
Powierzchnia: 11 ha.
Należy do 3 największych
założeń parkowych w Gdańsku,
większy jest jedynie Park Oliwski
( trzeci z parków: Ogród
Królewski – dawna rezydencja
Zachariasza Zappio).
Zródło: J. Samp; Gdańskie dzielnice, Orunia, Stare Szkoty i Lipce, Wydawnictwo Oskar, Gdańsk 2005
HISTORIA PARKU
•
XVI w. - założenia ogordowe wraz z dworkiem myśliwskim na planach Friedricha
Berndta – na wysokości dzisiejszego parku, właścicielem jest gdański rajca
Michael Kerl.
•
XVII w. właścicielem zostaje Bartłomiej Schachmann, rezydencja nabiera kształt
typowego przydworskiego założenia parkowego, powstaje uklad hydrograficzny:
stawy, strumienie, wodospady.
•
Za czasów kolejengo właściciela Jana Czirenbera wg. opisów Charles’a Ogiera
rezydencja była miejscem spotkań ówczesnej elity, park był zaś wielką atrakcją:
bogaty drzewostan, kaskady wodne i stawy, studzienki z fontannami, labirynty z
krzewów, łabędzie i inne ptactwo ogrodowe, tarsy , dróżki, na stokach wzgórz
znajdowały się winnice.
•
Koniec XVII w. „złote czasy” rezydencji – właścicielem zostaje armator gdański
Albrecht Groddeck, w 1698 roku gościł króla Polski Augusta II Mocnego.
Pojawiają się elementy stylu krajobrazowego: punkty widokowe na wzgórzach:
pagórki łąki, sady, aleje, Potok Oruński, stawy.
•
1780 rok całość przechodzi w ręce Gotfryda Reyger’a, pojawia się ogród
botaniczny z roślinnością śródziemnomorską i tropikalną.
•
1803 rok rezydencję nabywa Edward Solly właściciel jednego z domów handlowych
w Gdańsku: Solny & Gibsone.
•
1807 rok Gdańsk zajmują wojska napoleońskie, Solny jest zmuszony opuścić
posiadłość. W roku 1813 podczas wycofywania się wojsk francuskich park uległ
zniszczeniu.
•
1814 na publicznej licytacji posiadłość wykupuje zamożny armator i kupiec Fryderyk
August Hoene, odbudował pałacyk , w takiej formie jaką z niewielkimi zmianami
możemy podziwiać dzisiaj, próbował zrekonstruować zniszczony park, m. in.
posadził aleję lipową. Zachowały się plany posiadłości Hojnego, sporządzony ok. 1860
roku, który jest cenny źródłem informacji na temat ówczesnego wyglądu obiektu,.
Wynika niego, że na terenie parku znajdował się m.in.: sad, ogród warzywny, szkółka
drzew.
•
Po śmierci Hoene’go całość odziedziczyła jego córka Emilia, która w swoim
testamencie zapisała posiadłość miastu z zastrzeżeniem, by nie urządzać w niej
restauracji. Miasto wykorzystało cenny nabytek, w którym urządzono popularne
miejsce rekreacji i rozrywek Gdańszczan.
Zródło: J. Samp; Gdańskie dzielnice, Orunia, Stare Szkoty i Lipce, Wydawnictwo Oskar, Gdańsk 2005
PARK ORUŃSKI DZISIAJ
GÓRA PIĘCIU BRACI ( 41 m. n.p.m.)
GÓRA ŁEZ
GLINIANA GÓRA
Źródło: http://www.panoramio.com/photo/, z dnia 11.01.2013
LODOWNIA z XVII w. na Górze Pięciu Braci
Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Lodownia_Park_Orunski.JPG&filetimestamp=20070505185531 , z dnia 11.01.2013
ALEJA 40 LIP
Źródło: http://galeria.trojmiasto.pl/park-Orunski-374137.html?id_g=0&pozycja=89 , z dnia 11.01.2013
STAW NIŻSZY
Źródło: http://www.mmtrojmiasto.pl/photo/1590618/Jesie%C5%84+w+Parku+Oru%C5%84skim#photoBrowsing , z dnia 11.01.2013
STAW WYŻSZY
Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Wy%C5%BCszy_Staw2.jpg , z dnia 11.01.2013
STRUMIEŃ między stawami
Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Park_Oru%C5%84ski.JPG, z dnia 11.01.2013
DWOREK ORUŃSKI
( obecnie w budynku mieści się przedszkole)
Źródło: http://galeria.mojeosiedle.pl/album_page.php?pic_id=14639 , z dnia 11.01.2013
W Parku Oruńskim znajduje się
siedziba Narodowego
Centrum Kultury Tatarów
RP.
Źródło: http://www.trojmiasto.pl/wiadomosci/Prezydent-Komorowski-odslonipomnik-Tatara-RP-i-odbierze-medal-Gwiazdy-Orientu-n43436.html, z dnia
11.01.2013
W 2010 roku pomiędzy górnym a
dolnym stawem odsłonięto
pierwszy w Polsce Pomnik
Tatara RP. W uroczystości wziął
udział prezydent Bronisław
Komorowski.
zespołu
przyrodniczo – krajobrazowego
„Dolina Potoku Oruńskiego”,
Park Oruński stanowi część
którego podstawą ochrony jest
zachowanie unikatowego charakteru
doliny erozyjnej, utrzymanie w
niezmienionej formie takich elementów jak
ciek wodny, zbocza po dawnej uprawie
rolniczej i specyficznej szaty roślinnej.
Na jednym ze zboczy utworzony został
użytek ekologiczny „Murawy
kserotermiczne” w celu ochrony
nieleśnej roślinności kserotermicznej, czyli
ciepłolubnej, która należy do rzadkich
elementów szaty roślinnej Pomorza.
Źródło: http://www.gdansk.pl/nasze-miasto,314,835.html ,z dnia 06.11.2012
POTOK ORUŃSKI
Źródło:http://www.mmtrojmiasto.pl/photo/1186338/Jesienny+Potok+Oru%
C5%84ski, z dnia 11.01.2013
•
Źródło: połączenie kilku
strumyków na granicy Szadółek i
Rębowa na wysokości ok. 110 m
n.p.m., płynie między Szadółkami
a Zakoniczynem, następnie przez
Łostowice
•
W końcowym odcinku zasila
stawy Parku Oruńskiego; uchodzi
do Kanału Radunii przy ul.
Raduńskiej
•
Zasilany jest Potokiem Kozackim i
Potokiem Kowalskim
•
Długość: 7,5 km.
•
W 1933 roku przy ul. Żuławskiej
odkryto łodzie datowane na XI –
XII w., co wskazuje że Potok
Oruński był w tym czasie
żeglowany ( znalezisko znajduje
się obecnie w Muzeum
Archeologicznym w Gdańsku)
BIBLIOGRAFIA
•
•
•
•
J. Samp: Gdańskie dzielnice: Orunia, Stare Szkoty i Lipce, Wydawnictwo Oskar, Gdańsk 2005
J. Samp: Orunia, Zrzeszenie Kaszubsko – Pomorskie, Zarząd Główny, Gdańsk 1992
J. Samp: Miasto tysiąca tajemnic, Marpress, Gdansk 2005
J. Mykowski, B. Śliwiński: Encyklopedia Gdańska, Fundacja Gdańska, Gdańsk 2012
•
•
http://www.bip.gdansk.pl/nasze-miasto,314,834.html , z dnia 06.11.2012
http://www.gdansk.pl/nasze-miasto,314,835.html, z dnia 06.11.2012