ALERGIA - program 2012 r.
advertisement
Załącznik nr 1 do Umowy Nr z dnia 2012 roku Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej im. Prymasa Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Sieradzu Poradnia Alergologiczna PROGRAM BADAŃ PRZESIEWOWYCH W KIERUNKU ALERGII DLA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM Sieradz, 2011 rok Podstawa prawna art. 114 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 roku o działalności leczniczej (Dz.U. z 2011 roku Nr 112, poz. 654), art. 14 ust. 1 pkt 2 ustawy o samorządzie województwa (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 142 poz. 1590 ze zmianami). Diagnoza problemu Alergia jest nieprawidłową reakcją nadwrażliwości organizmu na różne czynniki środowiskowe zwane alergenami, które dla większości osób są nieszkodliwe. Alergeny to substancje o właściwościach antygenowych, które u osób predysponowanych wywołują objawy reakcji nadwrażliwości. Wszyscy ludzie są narażeni na działanie różnych alergenów, które są obecne w środowisku. Jednak 10 - 20% populacji wykazuje cechy alergii wobec niektórych antygenów. Do najczęstszych alergenów należą pyłki roślin – drzew, traw i zbóż oraz chwastów, a także alergeny różnych rodzajów roztoczy, zarodniki grzybów pleśniowych. Uczulać nas mogą także alergeny sierści zwierząt, alergeny pokarmowe, takie jak: mleko krowie, kurze jaja, ryby, owoce cytrusowe. Część alergenów pojawia się w powietrzu w zależności od pór roku i jest przyczyną alergii sezonowej (pyłki traw, drzew, chwastów), natomiast inne alergeny otaczają nas cały rok (składniki kurzu domowego, sierści zwierząt, pleśnie) – są one przyczyną alergii całorocznej. Często pod pojęciem alergii niewłaściwie rozumiane jest wszystko, na co organizm zareagował nieprawidłowo. Niektóre reakcje mogą być zbliżone do objawów reakcji alergicznej, ale nie zależą od mechanizmu immunologicznego. Typowymi miejscami takiej reakcji alergicznej są: skóra, układ oddechowy, przewód pokarmowy, błony śluzowe nosa, jamy ustnej, spojówki. O podejrzeniu alergii można wnioskować już na podstawie wywiadu i badania pacjenta. Alergeny pokarmowe to związki pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, stanowiące podstawowy składnik naszego codziennego pożywienia. Każdy spożywany pokarm zawiera wiele substancji potencjalnie uczulających. Alergia pokarmowa objawia się najczęściej zmianami skórnymi w okolicach uszu i na policzkach, w zgięciach kolanowych i łokciowych, w okolicach nadgarstków. Może także dawać dolegliwości żołądkowo-jelitowe, takie jak: wymioty, biegunki, bóle brzucha (kolki). Nieco inne objawy występują w przypadku alergii układu oddechowego. Nieżyt nosa (katar) przy skłonności alergicznej może mieć charakter przewlekły (przez cały rok), nawrotowy lub objawiać się sezonowo w niektórych porach roku. Najczęściej nieżyt sezonowy jest wywoływany przez pyłki roślin wiatropylnych (głównie traw), nieżyt całoroczny natomiast przez alergeny kurzu domowego lub sierść zwierząt domowych. Często towarzyszy mu zapalenie spojówek. Powtarzające się dolegliwości co roku w tym samym czasie, szczególnie w dni słoneczne i wietrzne, mogą sugerować uczulenie na pyłki. W lutym zaczyna kwitnąć leszczyna i olcha, w marcu – wierzba, kwiecień jest miesiącem pylenia brzozy. Od maja w naszym klimacie w powietrzu pojawiają się pyłki traw, w czerwcu pyłki żyta, a lato to czas pylenia chwastów. Wnikliwe obserwacje objawów mogą pomóc w ustaleniu szkodzącego alergenu. Badania epidemiologiczne wskazują na gwałtowny wzrost częstości występowania chorób alergicznych. Alergia uważana jest za chorobę XX wieku. W badaniu epidemiologicznym Internatiolan Study of Asthma and Allegies in Childhood (ISAAC) przeprowadzonym w 56 krajach na świecie, uzyskano dane wskazujące na występowanie alergicznych nieżytów nosa u 1,4% - 39,7 % (średnio 7,5%) dzieci w wieku 13-14 lat1. W latach 2006-2008 przeprowadzono ogólnopolskie badanie: Epidemiologia Chorób Alergicznych w Polsce (ECAP), którego celem była analiza występowania chorób alergicznych i astmy w kraju. Badanie stanowiło kontynuację międzynarodowych badań European Community Respiratory Health Survey (ECRHS) i wyżej wymienionego ISAAC. W badaniu wzięło udział 20.454 respondentów: dzieci w wieku 6-7 lat i 13-14 lat oraz dorośli w wieku 20-44 lat. Na projekt składały się dwa etapy: badanie kwestionariuszowe oraz uzupełniające badanie medyczne – wśród 30% respondentów. Wyniki ECAP dowiodły, że Polska znajduje się w światowej czołówce krajów pod względem częstości występowania alergii. Badanie ambulatoryjne przeprowadzone wśród respondentów programu ECAP wykazały, że przeszło 40% z nich miało dodatnie wyniki testów na typowo występujące alergeny. Rozpoznaną alergię miało 40% z 6-7 latków, a 39% z nich dodatni wynik testów skórnych; w grupie 13-14 latków, odsetki te wynosiły odpowiednio: 39% i 49%, wśród dorosłych: 39% i 48%. Badania lekarskie w ramach ECAP potwierdziły występowanie alergii pokarmowej respondentów u 13% 6-7 latków, 11% 13-14 latków oraz 5% dorosłych2. W województwie łódzkim od kilku lat widoczna jest tendencja wzrostowa wskaźnika zachorowalności na alergię, w 2010 roku była ona najczęstszym problemem zdrowotnym na terenie województwa łódzkiego wśród dzieci w wieku 0-18 lat, co stanowiło 25,1% wszystkich schorzeń w tej grupie wiekowej (powiat sieradzki 35,2% o 3,2 % więcej niż w roku 2009)3. Niepokojący wzrost zachorowań na alergie wiązany jest z postępem cywilizacyjnym. W otoczeniu człowieka jest coraz więcej substancji, które wytworzył sztucznie, zaburzając naturalne środowisko. Czynniki ryzyka mogą wynikać z tzw. nowoczesnego stylu życia. Za przykład może posłużyć zwiększony kontakt z chemikaliami oraz przemysłowo przetworzoną żywnością. Złożone oddziaływanie środowiska wiąże się także z obecnymi warunkami mieszkaniowymi. Współczesny człowiek coraz dłużej przebywa w pomieszczeniach zamkniętych, zbudowanych z syntetycznych, energooszczędnych materiałów, o słabej wentylacji naturalnej, sztucznym mikroklimacie. Narażenie na alergeny domowe stanowi czynnik ryzyka wczesnego uczulenia. Alergia paradoksalnie występuje rzadziej w krajach o niższym stopniu rozwoju cywilizacyjnego niż w krajach wysokorozwiniętych. Nieleczona alergia w konsekwencji może doprowadzić do rozwoju astmy oskrzelowej. Alergia ma niekorzystny wpływ na jakość życia, wydolność podczas nauki oraz wykonywania pracy zawodowej. Podstawowymi badaniami kierunkowymi są te, które oceniają obecność w organizmie swoistych dla alergenu IgE. W praktyce do tego celu najczęściej wykorzystuje się testy 1 http://ecap.pl/pdf/ECAP_wstep_pl.pdf 2 http://ecap.pl/pdf/ECAP_wyniki_pl.pdf 3 Informator statystyczny ochrony zdrowia województwa łódzkiego 2010, Wojewódzkie Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi, Łódź 2011 skórne, które informują o obecności IgE w skórze pacjenta. Szczegółowy zestaw testowanych alergenów ustala się na podstawie wywiadu zebranego od pacjenta. Adresaci Programu: Program adresowany jest do dzieci w wieku od 6 – 12 lat, z terenu województwa łódzkiego, z objawami: - alergii wziewnej tj. katar, kaszel, zapalenie spojówek oraz objawami okresowej duszności, - alergii pokarmowej tj. podejrzenie alergii na białko mleka krowiego i inne alergeny, - ze zmianami skórnymi o charakterze pokrzywki oraz atopowego zapalenia skóry, u których dotychczas nie została rozpoznana alergia. W 2012 roku planowane jest przebadanie do 100 osób (pilotaż). Cele Programu: Celem głównym Programu jest zapobieganie oraz wczesne wykrywanie alergii u dzieci w wieku szkolnym. Cele szczegółowe Programu: - Podniesienie świadomości zdrowotnej mieszkańców województwa łódzkiego. - Podjęcie działań prewencyjnych w kierunku alergii. - Podjęcie działań mających na celu zapobieganie dalszemu rozwojowi alergii i jej powikłań u osób z wykrytą alergią. - Obniżenie kosztów leczenia alergii i jej powikłań. Realizator Programu: Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej im. Prymasa Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Sieradzu – Poradnia Alergologiczna, ul. Armii Krajowej 7, 98-200 Sieradz. Minimalna liczba i kwalifikacje zawodowe osób, które będą realizowały Program to: lekarz specjalista w zakresie alergologii, pielęgniarka z doświadczeniem w zakresie objętym Programem. Tryb zapraszania do Programu Do udziału w Programie zainteresowane osoby zgłaszają się spontanicznie. Akcja promocyjno-informacyjna będzie równolegle prowadzona przez Urząd Marszałkowski w Łodzi oraz realizatora Programu. Rodzaj realizowanych działań: U uczestników Programu przewiduje się: dwie konsultacje lekarza alergologa, wykonanie testów alergologicznych w zależności od potrzeby (panelu przesiewowego w kierunku alergii wziewnej lub w kierunku alergii pokarmowej) oraz badania spirometrycznego (wg. wskazań lekarza). I wizyta: 1. Przeprowadzenie wywiadu z rodzicem/opiekunem dziecka (zgodnie z załącznikiem A do Programu). 2. Przeprowadzenie badania przedmiotowego pacjenta. 3. Założenie testów skórnych (w kierunku alergii pokarmowej lub wziewnej) w zależności od wyników badania oraz wywiadu lekarskiego (zgodnie z załącznikiem A do Programu): - Skład panelu przesiewowego w kierunku alergii wziewnej: - dermatophagoides pteronyssinus - dermatophagoides farinae - acarus siro - leszczyna - olcha - brzoza - trawy i zboża - bylica - babka - cladosporium herbarium - alternaria - Skład panelu przesiewowego w kierunku alergii pokarmowej: - mleko krowie - jajko kurze - wieprzowina - orzechy laskowe - orzechy ziemne - seler - soja - kakao - dorsz - owoce cytrusowe 4. Odczytanie wyników testów alergologicznych. 5. Zlecenie wykonania badania spirometrycznego celem oceny czynności płuc, u osób ze wskazaniami. 6. Pacjentom, u których nie stwierdzono wskazań do badania spirometrycznego zostanie wydana informacja o wynikach przeprowadzonych badań w ramach Programu oraz możliwości dalszego leczenia (zgodnie z załącznikiem B do Programu). Na tym etapie udział w Programie zostanie zakończony. II wizyta: Na II wizytę zgłaszają się pacjenci, którzy odbyli I wizytę i otrzymali skierowanie na badanie spirometryczne. 1. Wykonanie badania spirometrycznego. 2. Lekarz dokonuje oceny wyników badania spirometrycznego z uwzględnieniem wyników testów alergologicznych, wcześniejszego badania oraz wywiadu. 3. Wydanie Pacjentom informacji o wynikach przeprowadzonych badań w ramach Programu oraz możliwości dalszego leczenia (zgodnie z załącznikiem B do Programu). Monitorowanie i ewaluacja Programu Ocena realizacji Programu zostanie przeprowadzona na podstawie następujących kryteriów: - zgłaszalność mieszkańców do udziału w Programie, - ocena częstości występowania alergii wziewnej u dzieci, - ocena częstości występowania alergii pokarmowej u dzieci, - liczba dzieci, u których wykonano testy w kierunku alergii wziewnej, - liczba dzieci, u których wykonano testy w kierunku alergii pokarmowej, - liczba dzieci, u których wykonano spirometrię, - liczba dzieci skierowanych na dalsze leczenie w poradni alergologicznej. Czas trwania Programu Program będzie realizowany w 2012 roku z możliwością kontynuacji w latach kolejnych. Źródło finansowania Programu Program finansowany ze środków Samorządu Województwa Łódzkiego. Załącznik A …………………………………. (pieczęć świadczeniodawcy) KARTA BADANIA PACJENTA DLA OSÓB OBJĘTYCH PROGRAMEM BADAŃ PRZESIEWOWYCH W KIERUNKU ALERGII DLA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM I. Dane dziecka - uczestnika programu Nazwisko i imię……………………………………………….................................................... PESEL……………………………………………………………………………………………… Wyrażam zgodę na udział dziecka w badaniu ……………………………… (data) II. ..…...……………………………… (czytelny podpis rodzica/opiekuna) Telefon kontaktowy rodzica/opiekuna………………………………………………………. III. Źródło informacji o Programie prasa radio materiały informacyjne Internet rodzina/znajomi inne………………………. ……………………………. IV. Wywiad medyczny (proszę zakreślić właściwą odpowiedź X) 1. Czy dziecko przyjmuje/przyjmowało leki antyhistaminowe? 2. Czy u dziecka występuje pieczenie spojówek i/lub łzawienie? Tak Tak Nie Nie 3. Czy u rodziców dziecka występuje 4. Czy w okresie niemowlęcym występowała u dziecka alergia na choroba alergiczna? białko mleka krowiego? Tak Tak Nie Nie 5. Czy występują u dziecka nocne napady 6. Czy występują u dziecka przewlekłe katary w okresie pylenia roślin? kaszlu? Tak Tak Nie Nie 7. Czy występują u dziecka katary kończące się zapaleniem oskrzeli? 8. Czy dziecko kaszle po wysiłku fizycznym? Tak Tak Nie Nie 9. Czy u dziecka występują nawracające zmiany skórne? 10. Czy u dziecka występują uczulenia na pokarmy? Tak Tak Nie Nie 11. Czy u dziecka występują objawy żołądkowo-jelitowe (np. kolki, wymioty i biegunki, brak apetytu, bóle brzucha)? Tak Nie V. Badanie fizykalne …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… VI. Testy alergologiczne naskórkowe KONTROLA DODATNIA (HISTAMINA) Lp. Alergeny wziewne 1 Bąbel KONTROLA UJEMNA Lp. Alergeny pokarmowe 015 TRAWY/ZBOŻA 1 601 MLEKO KROWIE 2 108 BRZOZA 2 604 JAJKO KURZE 3 115 OLCHA 3 060 OWOCE CYTRUSOWE 4 129 LESZCZYNA 4 606 KAKAO 5 708 ROZTOCZE D.f 5 637 SELER 6 725 ROZTOCZE D.pt 6 538 ORZESZKI ZIEMNE 7 728 ACARUS SIRO 7 542 ORZECHY LASKOWE 8 106 BYLICA 8 542 SOJA 9 169 BABKA 9 507 WIEPRZOWINA 10 400 ALTERNARIA 10 513 DORSZ 11 405 CLADOSPORIUM VII. Bąbel Badanie spirometryczne TAK NIE Wynik:……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………… …………………….......... (miejscowość, data) ………………………………… (podpis i pieczęć lekarza) Załącznik B …………………………………. (pieczęć świadczeniodawcy ) INFORMACJA DLA PACJENTA OBJĘTEGO PROGRAMEM BADAŃ PRZESIEWOWYCH W KIERUNKU ALERGII DLA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM Nazwisko i imię dziecka.............................................................................................................. PESEL ....................................................................................................................................... 1. Informacja o wynikach badań przeprowadzonych w ramach Programu: ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ 2. Informacja na temat dalszego postępowania: ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ..............................................………. (miejscowość i data) ………………………………………….. (podpis i pieczęć lekarza)
