20. teoria gier

20. TEORIA GIER
- Podstawowym założeniem teorii gier jest posiadanie przez uczestników gry pełnej informacji o sytuacji,
strategiach obu stron i możliwych wynikach gier. W rzeczywistości społecznej regułą jest że gracze takiej
informacji nie posiadają.
- W politologii teoria gier jest wykorzystywana przede wszystkim do badania teoretycznych problemów
formułowania strategii i taktyki politycznej oraz do szkolenia decydentów;
- W politologii jest traktowana jako jedna z podstawowych metod naukowej analizy rzeczywistości politycznej.
Zawiera bowiem definicje podstawowych przesłanek zachowań politycznych i reguł wnioskowania oraz pozwala
na wyjaśnianie, a także stwarzanie możliwości formułowania prognoz i zaleceń
- Zakłada również że uczestnicy konfliktów dążą do maksymalizacji swoich korzyści i minimalizacji kosztów ich
uzyskania
- Teorię Gier – należy rozumieć jako zbiór matematycznych modeli rozwiązywania sytuacji w których splatają się
sprzeczne interesy ośrodków decyzyjnych
- W naukach społecznych po raz pierwszy teoria ta została zastosowana do analizy problemu ekonomicznego;
- W naukach przyrodniczych teorię gier zastosował min. Dawkins który zaproponował aby na ewolucję gatunków
spojrzeć z perspektywy pojedynczych genów które są „graczami”;
- BIPOLITYKA oparta min na teorii łącznej wartości przystosowawczej która zakłada, ze w toku ewolucji
jednostką doboru naturalnego jest poszczególny gen;
- Dobór naturalny jest wynikiem gry w której biorą udział gracze (geny), postępując według różnych strategii;
- W sferze badań politycznych pierwsze zastosowanie tej teorii odnosiło się także do problemów z elementem
ekonomicznym, tzn. zagadnień związanych z płaceniem podatków
- W politologii teoria gier jest próbą zastosowania narzędzi matematycznych do wyjaśniania szeroko
rozumianych decyzji politycznych
- Do zasług teorii gier należy zaliczyć min. stworzenie przestrzennych modeli usytuowania partii na scenie
politycznej i przewidzenie tzw. strategicznego głosowania w sytuacji gdy mamy do czynienia z progami przy
wyborach parlamentarnych.
21. KONCEPCJE DEFINICYJNE (SPOSOBY) TEORII GIER
1. Jako metoda badawcza
Kahan i Rapoport określają teorię gier jako „ zbiór formalnych modeli, pozwalających na studiowanie procesów
podejmowania decyzji w sytuacjach konfliktowych ”. Shubik uważa teorię gier jako metodę badawczą,
matematyczną metodę studiowania procesów podejmowania decyzji w sytuacjach konfliktowych
2. jako teoria skutecznego działania politycznego decydenta – którego interesy są splecione z interesami innego
decydenta. Cel jest oczywisty – jeżeli taka teoria istnieje, to można przewidywać skutki inteligentnych zachowań, a
tym samym, każdy może działać inteligentnie, po prostu wcielając w życie założenia teorii. Między decydentami
występuje strategiczna współzależność oparta na zasadzie wzajemnie oczekiwanej racjonalności.
3. jako teoria skutecznego rozwiązywania konfliktów – nie jest ograniczany do jednego działającego podmiotu, ale
obejmuje wszystkich graczy oraz wszystkie skutki ich działań. Jest to przede wszystkim zbiór modeli skutecznego
rozwiązywania konfliktów społecznych lub teoria współzależnego podejmowania decyzji
22. NAJWAŻNIEJSZE ZAŁOZENIA TEORII GIER
1. Uczestnicy – aby sytuacja miała charakter gry uczestniczyć w niej winny co najmniej dwie strony pozostające ze
sobą w jakichś interakcjach;
2. Interesy – uczestnicy winni mieć obiektywnie istniejące interesy polityczne i dobrze znać zarówno interesy
własne jak i interesy drugiej strony;
3. Sprzeczność interesów – w teorii gier zakłada się istnienie obiektywnej lub tylko subiektywnej sprzeczności
interesów, przy czym teoria ta w ogóle nie interesuje się tym co do owej sprzeczności doprowadziło;
4. strategie – uczestnicy winni znać zarówno swoje strategie działania które mogą wykorzystać jak i strategie
innych uczestników. Przez strategie rozumie się plan działania wybrany przez gracza. Strategia pokojowa (P) – jest
funkcją zaufania gracza do swojego przeciwnika, strategia wojenna (W) – wynika z nieufności;
5. wyniki – starcie różnych interesów stron uzewnętrznia się w przyjmowaniu strategii powoduje powstawanie
wyników gry na przecięciu strategii;
6. działania – działania stron wspólnie określają wyniki. W klasycznej wersji teorii gier zakłada się ze działania te
są podejmowane równocześnie;
7. zasady – działania zachowania uczestników gry są określane przez bardzo decyzyjne zasady gry, które są ściśle
przestrzegane przez wszystkich jej uczestników;
8. racjonalność – uczestnicy gry działają racjonalnie tzn.:
- ich celem nie jest wyeliminowanie drugiej strony;
- znają hierarchię swoich preferencji oraz preferencji drugiej strony;
- dążą do maksymalizacji spodziewanej użyteczności, tzn. do maksymalnej realizacji swych celów pod warunkiem
że pozostali uczestnicy zachowują się tak samo.
23. GRACZE - Podmioty – niezależnie czy są to politycy, państwa, wyborcy czy partie polityczne. Określenie
gracza oznacza pojedynczą osobę lub grupę osób tworzących koalicję działających wspólnie i we wspólnym
interesie
24. GRA - rozumie się najczęściej pewien sformalizowany model sytuacji konfliktowej
25. GRY EKSTENSYWNE
W których istnieje pewna kolejność posunięć. Uczestnicy wykonują swoje ruchy na podstawie ruchów
przeciwnika. Innymi słowy mamy tu do czynienia z ciągłym dopasowywaniem się graczy do zaistniałej sytuacji.
26. Aby daną sytuację rozpatrywać z punktu widzenia teorii gier należy przyjąć pewne ZAŁOŻENIA
ODNOŚCNIE GRY I STRON KONFLIKTU:
- istnieje co najmniej dwóch graczy;
- każdy z graczy posiada przynajmniej dwie strategie czy możliwości postępowania;
- w wyniku każdej gry każdy z graczy uzyskuje pewne korzyści w postaci wygranej ( zwana też wypłatą ) której
wysokość zależy od strategii zastosowanych przez wszystkich graczy.
27. POLITYKA
Ujmowana jest jako gra obejmująca sieć relacji między podmiotami, zmierzającymi do realizacji partykularnych
interesów grupowych
- wiąże się z wyborem działania w szczególnych, interaktywnych warunkach gdzie decyzje poszczególnych
uczestników są wzajemnie determinowane i uwarunkowane;
- jest to wiec gra interesów w której liczy się przede wszystkim wygrana w postaci możliwości kontrolowania
zasobów władzy;
28. GRY POLITYCZNE:
- stosowane w grach politycznych strategie i metody działania maja w zamierzeniu wzmocnienie własnej pozycji
oraz osłabienie pozycji kontrahentów;
- główną wygraną w grach politycznych pozostaje możliwość kontrolowania zasobów władzy;
- najczęściej mają charakter zespołowy i jako takie mogą być rozgrywane na różnych poziomach podmiotowości
politycznej;
- bezpośrednia rywalizacja rozgrywa się z reguły na poziomie elit politycznych gdzie formalnymi uczestnikami
gry są aktorzy polityczni. Jednak przyjęte przez nich postawy odwołują się do interesów grupowych bądź
partyjnych a ich pozycje wyznaczane są kolektywnie przez zespoły ludzi;
- na poziomie ogółu społeczeństwa w grach politycznych uczestniczyć mogą także zwykli obywatele, którzy biorą
udział w wyborach;
29. WYGRANA BĄDŹ PRZEGRANA W GRACH POLITYCZNYCH
Jest determinowana i uwarunkowana wieloma czynnikami:
1. system prawny i zależne od typu kultury politycznej niesformalizowane normy polityczne regulujące zasady gry;
2. upodobania i reaktywność opinii publicznej na postawy graczy;
3. nieobliczalne zjawiska gospodarcze czy nagłe wydarzenia na arenie międzynarodowej
30. KRYTERIA KLASYFIKACJI GIER POLITYCZNYCH
 Kryterium ilości graczy:
1) gry wieloosobowe – teoria gier bada możliwość zawiązania koalicji między poszczególnymi graczami.
Możliwość tworzenia koalicji jest jednym z czynników komplikujących analizę sytuacji decyzyjnych
a) gry kooperatywne – tzn. takie w których gracze mogą porozumiewać się między sobą i zawierać koalicje oparte
na współpracy
b) niekooperatywne – w których jest to zabronione ( niemożliwe ). W sytuacji braku możliwości zawierania
koalicji ilość graczy nie musi być najważniejsza
2) gry dwuosobowe
 Kryterium charakteru gry:- a ściślej sumeryczny stosunek wygranej do oczekiwań uczestników
a) gry o sumie zerowej - gry w których korzyści graczy sumują się do zera, czyli jeden z graczy otrzymuje
dokładnie tyle ile drugi musi oddać;
b) gry o sumie niezerowej – jeśli możliwe jest rozwiązanie gry w której poszczególni bądź wszyscy gracze coś
zyskują.
Dotyczy to sytuacji gdy pełny konflikt wyznacza pełną konkurencyjność graczy oraz sytuacji gdy częściowy
konflikt interesów określa częściową ich konkurencyjność
 Kryterium dostępu poszczególnych graczy do informacji;
Teoria gier starająca się dostosować swe narzędzia do rzeczywistych sytuacji rozwija analizę gier z niekompletną
informacją . do ciekawych wniosków prowadzi analiza działania sondaży opinii publicznej przy założeniu że tylko
niektórzy z wyborców mają wiedzę o rzeczywistym usytuowaniu kandydatów na scenie politycznej, reszta
wyborców zaś ma wiedzę jedynie o własnych przekonaniach politycznych.
31. ZASADY STRATEGII
Uwzględniając różnorodność cech osobowości graczy oraz ich wpływ na skłonności wyboru działań pod względem
realnej możliwości uzyskania oczekiwanych rezultatów z jednej strony , z drugiej zaś ich atrakcyjność:
b) zasada „ oko za oko ”- polega na tym że w pierwszym ruchu preferuje się współpracę w każdym kolejnym
powtarza ostatni ruch przeciwnika, odpowiadając konfrontacją na konfrontację i kooperacją na współpracę .
strategia ta nawet bez matematycznej analizy wydaje się optymalna z punktu widzenia zdrowego rozsądku
c) zasada pewnego w niepewnym – w sytuacji gdy prawdopodobieństwo uzyskania oczekiwanych rezultatów dla
wszystkich możliwych wariantów działania jest takie same lub nieznane, wybór działania determinuje najmniejszy
koszt poniesiony przy jego realizacji;
d) zasada największego bezpieczeństwa – ma odniesienie do przypadków zakładających że wszyscy gracze
wybierają najwłaściwszą ich zdaniem strategię. Polega na preferowaniu działań dających najbardziej
prawdopodobną wygraną, co wiąże się z wyborem działania dającego maksymalny wynik ze zbioru możliwych do
podjęcia działań obiecujących minimalną wypłatę;
e) zasada największej zdobyczy – uwzględnia wysoki poziom optymizmu i wiary w sukces decydenta bądź dużą
zdolność do znoszenia przeciwieństw losu i porażek. Polega na preferowaniu działań obiecujących duże korzyści
przy znacznym stopniu ryzyka poniesienia kosztów czy strat;
f) zasada najmniejszego zawodu – polega na preferowaniu działań minimalizujących ryzyko ponoszenia kosztów
bądź strat związanych z ich realizacją, co w przybliżeniu odpowiada postawie asekuranckiej. Związane jest to
często z oczekiwaniem przez gracza tylko minimalnej wygranej bądź całkowitej rezygnacji z korzyści
32. PARADOKS RACJONALNOŚĆI WYBORU
Polega na tym, że gracze (kierując się egoistyczną strategią) wybierają wariant mniej korzystny pomimo, iż znany
jest im wynik wyboru lewego górnego kwadratu tzn. wynik który byłby najkorzystniejszy dla obydwu graczy. W
tej perspektywie racjonalnie optymalnym rozwianiem byłoby wprowadzenie do gry kogoś kto wymusiłby
współpracę graczy, tylko dzięki gracze są w stanie osiągnąć najlepszy wynik czyli 3,3
33. RACJONALNOŚĆ
Uczestnicy gry działają racjonalnie, co w ramach teorii gier oznacza, że:
- ich celem nie jest wyeliminowanie drugiej strony;
- znają hierarchię swoich preferencji oraz preferencji drugiej strony;
- dążą do maksymalizacji spodziewanej użyteczności tzn. do maksymalnej realizacji swoich celów, pod
warunkiem ze pozostali uczestnicy zachowują się tak samo
34. DWOJAKIE UJĘCIE RACJONALNOŚCI : (W naukach politycznych)
a) racjonalne myślenie definiowane jest w opozycji do myślenia motywowanego w inny sposób. Stosując teorię
gier, racjonalnymi można nazwać takie postępowanie, które jest zgodne ze strategią gwarantującą najlepszy
możliwy wynik dla gracza;
b)
drugie podejście racjonalność pojmuje jako rezultat realizowania własnych korzyści. W tej perspektywie
racjonalnym postępowaniem jest jakiekolwiek działanie na rzecz korzyści własnych
35. GŁÓWNE NURTY ANALIZY DECYZJI POLITYCZNYCH
1. koncentruje się na samym ośrodku decyzyjnym traktując go jako względnie autonomiczny układ ożywiany wolą
osiągania celów;
2. rozpatruje procesy decyzyjne w całokształcie ich związków z otoczeniem.pod4ejście to jakkolwiek ambitne
roztapia procesy decyzyjne w sieci stosunków politycznych przez co utrudnia ich teoretyczne opracowanie
36. TEORIA RACJONALNEGO WYBORU- ZALETY:
1. TRW zmusza badacza do formułowania wprost założeń, które w werbalnej argumentacji pozostają często
niedopowiedziane.
2. Zapewnia pozytywną heurystykę – zespół kategorii które pomagają w tworzeniu wyjaśnień, zestaw wzorcowych
przykładów dobrego wyjaśnienia i sugestie co do użytecznych kierunków badań.
3. badacz jest zmuszony do skupienia się na tym, co chce wyjaśnić, co jest konieczne do wytłumaczenia zjawisk,
które nas interesują
4. jeśli TRW jest poprawnie stosowana, gwarantuje, że twierdzenia wynikają logicznie z innych; można ją użyć, by
sprawdzić, czy da się skonstruować spójną logicznie bazę dla wniosków, które SA powszechnie akceptowane,
5. zapewnia ujednolicony model wyjaśniania dla różnych dziedzin nauk społecznych, umożliwiając wzajemne
oddziaływanie na siebie różnych idei,
6. nawet gdy działanie jest irracjonalne, TRW dostarcza standardu, który pozwala na ocenę działania i wskazuje
zmienne, które mogą prowadzić do odchyleń od racjonalności.
37. KRYTYKA TRW
1. krytyka tych, którzy akcentują ograniczenia racjonalności,
2. krytyka, która skupia się na rzekomym bagatelizowaniu przez TRW struktury społecznej i całościowych
sposobów wyjaśniania,
3. argumentacja psychologów – zgodnie z którą jednostki często nie działają w racjonalny sposób, a ich motywacje
i psychika są złożone,
4. krytyka oparta na nieprzekonującym charakterze założeń i nieprzydatności modelu do prognozowania
38. HIERARCHIE PREFERENCJI: ogólnie rzecz biorąc w teorii gier rozwijane są dwa sposoby analizy
hierarchii preferencji: subiektywistyczny ( badana jest rzeczywista świadomość uczestnika gry) i obiektywistyczne
( zakłada się, ze gracz posiadający określone cechy musi w końcu przyjąć hierarchię preferencji zalecana przez
teorię gier)
1. Istotą hierarchii preferencji jest przypisanie preferencjom rang w taki sposób aby hierarchia miała charakter
przechodni, a nie cykliczny. Odbywać się to może w wyniku porównywania wartości par. cykliczność preferencji
politycznych stanowi także jedna z najważniejszych cech charakteryzujących działania polskich partii politycznych
w okresie transformacji.
2. Końcowym aktem tego procesu powinno być ustalenie odstępów pomiędzy poszczególnymi elementami
hierarchii preferencji.
3. W.Riker słusznie proponuje przypisywanie jednostkom preferencji prawdopodobieństw ich wystąpienia, mamy
tu przecież do czynienia z maksymalizacją przyszłej, a więc tylko spodziewanej użyteczności
4. Ważny problem stanowi sposób kolektywnego definiowania preferencji w polityce państwowej. Ośrodek
podejmujący decyzje polityczne składa się na ogół z kilku osób posiadających różne hierarchie preferencji.
Preferencje te czasem są definiowane dopiero w czasie obrad, ale najczęściej określa się je wcześniej. Zderzenie
jednostkowych hierarchii preferencji prowadzi do sformułowania preferencji państwowych.
I . MODEL RACJONALNEJ DECYZJI POLITYCZNEJ NA PRZYKŁADZIE POLITYKI ZAGRANICZNEJ
PAŃSTWA
39. ANALIZA RACJONALNOŚCI DECYZJI W POLITOLOGII
Znalazła dotychczas najszersze zastosowanie na polu stosunków międzynarodowych. Dogodnym przykładem
racjonalnej decyzji politycznej może być tzw. strategiczno-geopolityczny model decyzji dotyczący polityki
zagranicznej państwa centralną tezą tego modelu racjonalnego aktora jest postulat interpretacji zachowań
decydentów – państw jako zachowań motywowanych dążeniem do celów zgodnych z interesami narodowymi.
40. ANALIZA MODELU RACJONALNEGO AKTORA
Pozwala dostrzec w nim następujące składniki ( założenia ):
1. państwa jako aktorzy sceny międzynarodowej posiadają jasno wyodrębnione i uporządkowane hierarchicznie
cele
2. państwa dokonują szczegółowej, stałej oceny sposobów realizacji przyjętych celów. Rządy rozważają
alternatywne drogi prowadzące do tego samego celu poszukując najbardziej efektywnych
3. ostatecznym rezultatem analizy jest wybór takiej alternatywy realizującej zamierzony cel, która zapewnia
maksimum efektywności
Aktorzy sceny międzynarodowej traktowani są z perspektywy holistycznej jako czarne skrzynki. Badacz nie
zagląda do ich wnętrz .
II . MODEL ORGANICZONEJ RACJONALNOŚCI DECYZJI PAŃSTWOWYCH
A. IDEALIZACYJNY MODEL RACJONALNEJ DECYZJI PAŃSTWOWEJ
Decydent rozważając środki do realizacji zamierzonych celów postępuje w pełni racjonalnie
TRZY KRYTERIA RACJONALNOŚCI ABSOLUTNEJ MAXA WEBERA:
1. poddaje szczegółowej analizie cel działania oraz środki do jego realizacji. Decydent powinien się przy tym
kierować całą dostępną w danym czasie wiedzą na temat związany z problemem decyzyjnym;
2. decydent winien poddać analizie ewentualne skutki uboczne każdej z możliwych wariantów decyzji;
3. po analizie nakładów niezbędnych do realizacji decyzji należy rozważyć czy zaplanowany cel jest opłacalny z
punktu widzenia kosztów jakie pociągnie jego rywalizacja;
CZTERY ZAŁOŻENIA IDEALIZACYJNE MODELU IDEALNEGO (przedstawiony zespół kryteriów
racjonalnego zachowania decydenta jest modelem idealnym) :
1. aktorzy polityczni posiadają jasno sformułowane cele;
2. decydenci potrafią jednoznacznie zdefiniować interes państwa lub innego systemu decyzyjnego ;
3. decydenci potrafią być w pełni obiektywni – są w stanie uwolnić się od własnych dyspozycji i kierować
wyłącznie technicznym kryteriami racjonalności systemowej;
4. decydenci posiadają nieograniczony dostęp do informacji
B. REALISTYCZNE MODELE PROCESU DECYZYJNEGO:
DWA MODELE ANALIZY DECYZJI W POLITYCE ZAGRANICZNEJ – ALLISON:
1. MODEL PROCESU ORGANIZACYJNEGO:
- Koncentruje uwagę na aktorach organizacyjnych traktujących ich jako najważniejsze podmioty w procesie
decyzyjnym. Głównymi elementami modelu są instytucje takie jak Biały Dom, CIA, Departament Stanu itp.
- Koncentruje uwagę badaczy na organizacje i sposób ich funkcjonowania;
- Główne tezy :
a) aparat rządzący składa się z wielkich organizacji;
b) najważniejsi decydenci są formalnie usadowieni na szczycie hierarchii organizacyjnej, jednak informacje które
do nich docierają są przetwarzane na niższych szczeblach organizacji
- Założenia tego modelu – R.Hilsman:
a) działania na obszarze stosunków międzynarodowych są działaniami podejmowanymi przez organizacje;
b) aktorzy będący podmiotami tych stosunków są rozpatrywani jako konstelacje luźno stowarzyszonych
organizacji na których wierzchołkach usadowieni są przywódcy państw;
c) poszczególne organizacje maja przynależne im obszary władzy;
d) z powodu specjalizacji wpływów i odpowiedzialności organizacje wykazują skłonność do ograniczonego i
subiektywnego widzenia spraw;
e) w trakcie pracy decyzyjnej administracji rządowej występują stałe napięcia na tle tendencji do koordynacji z góry
i tendencji decentralizacyjnej z dołu.
2. MODEL POLITYKI BIUROKRATYCZNEJ:
- Uwzględnia zjawiska przetargów, koalicji interesów międzynarodowych, grup nacisku, strategii aktorów
biorących udział w systemach działań zmierzających do wypracowania decyzji organizacji;
- Punktem wyjścia do konstrukcji tego modelu jest interpretacja instytucji podejmujących decyzje w terminach
politologicznych;
- Instytucje rządowe są w świetle tej teorii ośrodkami władzy oraz miejscem rywalizacji grup interesów o wpływy
w strukturze władzy organizacji;
- Wg Pfeffera władza stanowi pierwszoplanowe zjawisko strukturalne w organizacjach;
- R.Hilsman opracował model politycal process w odniesieniu do organizacji kształtujących amerykańska
politykę zagraniczną. Centralną kategoria tego modelu jest pojęcie power center:
a) ludzie określający kształt polityki zagranicznej USA czynią to za pośrednictwem organizacji
b) każda z tych organizacji stanowi power center;
c) niektóre ośrodki władzy posiadają więcej wpływów od innych;
d) władza rozdzielona jest nierówno;
e) każdy z ośrodków władzy kieruje się właściwymi sobie motywami a jednocześnie posiada pewien wspólny dla
całej organizacji porządek wartości i celów;
- źródła zróżnicowania celów mogą być trojakie;
 mogą wynikać ze specyfiki określonej jednostki;
 mogą być efektem różnic w sposobach pojmowania roli przez suborganizację;
 mogą być wyrazem ambicji poszczególnych jednostek pełniących kierownicze funkcje.
41 . CECHY WSZELKICH GIER ORGANIZACYJNYCH
1. uczestnikami gier są ludzie realizujący swoje zmieniające się cele i zaspokajający różnorodne potrzeby;
2. każda gra odbywa się w zmiennych warunkach wyznaczonych przez jej interakcje z otoczeniem:
instytucjonalnym, kulturowym, ekonomicznym itp.
3. istnieją względnie stałe reguły rozgrywki nie zawsze w jednakowym stopniu opanowane przez jej uczestników;
4. uczestnicy angażują się w grę ze zmienną intensywnością, która wynika z predyspozycji samych graczy oraz
stawki o jaką toczy się gra;
5. uczestnicy gier mogą tworzyć zmienne koalicje;
6. warunkiem prawidłowego przebiegu gry jest wspólny język jej uczestników;
7. każda gra zawiera możliwość łamania reguł
8. wartość wyniku gry jest dla jej wszystkich uczestników niepewna