a częsty katar i kaszel – astma?

Ogólnopolski Program Edukacyjny,, Wygraj z astmą”
w Szkole Podst. Nr 1 im. KEN
Astma jest chorobą cywilizacyjną i poważnym problemem społecznym. Szacuje się,
że dotyka ona blisko 2 mln osób w Polsce, natomiast 95 % pacjentów mogłoby w pełni
kontrolować swoją chorobę. Istnieje silna, społeczna potrzeba edukowania na temat ruchu dla
zdrowia, niezbędnego także w skutecznej walce z astmą. Wciąż pokutuje stereotyp astmatyka
skazanego na brak aktywności ruchowej. Nic bardziej mylnego i krzywdzącego. Aktywne
życie z astmą jest dziś nie tylko możliwe, ale wręcz zalecane. Konsekwencje tego mitu
odczuwają przede wszystkim najmłodsi. To od nich właśnie winna rozpocząć się właściwa
edukacja. Świadomość dziecka kształtuje się nie tylko w rodzinie, ale i w szkole. W poczuciu
odpowiedzialności za zdrowie dzieci przystąpiliśmy do programu ,,Wygraj z astmą”.
Głównymi celami wyżej wymienionego programu są m. in.:
-
pogłębienie świadomości nauczycieli, dzieci i rodziców,
zwiększenie aktywności dzieci chorych na astmę m. in. poprzez udział w zajęciach
wf-u
dotarcie do rodziców dzieci chorych na astmę z informacją o zalecanym obecnie
postępowaniu z dziećmi – Aktywne życie z astmą!
Kilka pytań dotyczących astmy:
1.Co to jest alergen ?
Zgodnie z naukową definicją, alergenem jest substancja o właściwościach antygenowych,
która u predystynowanych osób powoduje reakcje nadwrażliwości. Mówiąc prostszym
językiem, alergenami są substancje powszechnie występujące w naturalnym środowisku,
które nie są toksyczne, ani nie mają właściwości drażniących. Jednak u pewnej grupy osób
uczulonych, tzn. mających atopię (uwarunkowaną genetycznie nadprodukcję przeciwciał IgE)
powodują one różne objawy chorobowe od łagodnych do bardzo ciężkich, stanowiących
nawet zagrożenie dla życia.
Historia badań nad alergenami jest stosunkowo krótka. W 1819 roku angielski lekarz John
Bostock opisał schorzenie, które powodowało dolegliwości ze strony nosa i oczu. Sądził on
błędnie, że jego przyczyną są wyziewy z siana i nazwał "gorączką sienną". Dopiero w 1873
roku Blackley i Wyman wykazali, że czynnikiem wyzwalającym dolegliwości są pyłki roślin.
Najbardziej rozpowszechnionymi alergenami są:





roztocze kurzu domowego
pyłki drzew (zwłaszcza wcześnie kwitnących tj. leszczyna, olcha, brzoza)
pyłki traw
zarodniki grzybów pleśniowych
sierść zwierząt domowych (kot, pies chomik i inne)
2.Czy alergii można zapobiec ?
Alergia jest w znacznym stopniu uwarunkowana genetycznie. Niektórzy epidemiolodzy
podkreślają jednak, że jej ujawnieniu sprzyja tzw. "zachodni styl życia". W badaniach
stwierdzono, że nie ma potrzeby podejmowania szczególnych działań zapobiegawczych u
osób zdrowych, które miałyby chronić przed rozwinięciem się alergii.
3.Co wywołuje astmę ?
Czynniki ryzyka rozwoju astmy można podzielić na osobnicze i środowiskowe. Zostały one
ujęte w tabeli:
Osobnicze
Środowiskowe
Geny
Aeroalergeny
Atopia
Alergeny zawodowe
Nadreaktywność oskrzeli
Dym tytoniowy
Płeć
Zanieczyszczenie środowiska
Rasa
Infekcje układu oddechowego
Infekcje pasożytnicze
Czynniki socjalne
Dieta i leki
4.Co to jest astma ?
Ze względu na już duże i stale zwiększające się występowanie obturacyjnych chorób układu
oddechowego, międzynarodowa grupa ekspertów opracowała wytyczne dotyczące
diagnozowania i leczenia astmy oskrzelowej (GINA). GINA - Global Initiative for Asthma
jest projektem amerykańskiego Narodowego Instytutu Serca, Płuc i Krwi (National Heart,
Lung and Blood Institute) oraz Światowej Organizacji Zdrowia (World Health Organization).
Zgodnie z definicją ekspertów "Astma oskrzelowa jest przewlekłym procesem zapalnym dróg
oddechowych, w którym bierze udział wiele komórek i mediatorów. Proces zapalny prowadzi
do nadreaktywności dróg oddechowych, czego wynikiem są nawracające epizody
świszczącego oddechu, duszności, ucisku w klatce piersiowej i kaszlu, występujące zwłaszcza
w nocy lub we wczesnych godzinach rannych. Objawom tym towarzyszy uogólnione, ale
zmienne ograniczenie przepływu powietrza przez drogi oddechowe, które zwykle jest
odwracalne spontanicznie lub pod wpływem leczenia".
Ta definicja może być trudna, a nawet niezrozumiała Podkreśla ona napadowy charakter
choroby; głównym jej objawem są ataki duszności występujące najczęściej pomiędzy
godziną drugą a piątą nad ranem, którym towarzyszy "granie w piersiach", kaszel i czasem
ucisk w klatce piersiowej. Pomiędzy napadami pacjent może czuć się dobrze i wówczas nikt
nie jest w stanie zorientować się, że jest on chory na astmę. Napady mogą występować z
różną częstością. Na szczęście większość astmatyków to pacjenci z epizodyczną lub łagodną
postacią choroby. Duszność pojawia się u nich rzadko, a po zastosowaniu prawidłowego
leczenia chory może całkiem zapomnieć o chorobie. Jest jednak grupa chorych na astmę
ciężką, u których dolegliwości występują niemal codziennie, a choroba jest przyczyną
znacznego pogorszenia jakości życia. Drugim ważnym elementem definicji jest stwierdzenie,
że przyczyną objawów w astmie jest przewlekły stan zapalny. Jest to szczególna postać
zapalenia, tzw. zapalenie alergiczne, które znacznie różni się od stanu zapalnego
powodowanego przez infekcje dróg oddechowych. Mechanizm tego zapalenia jest niezwykle
skomplikowany i dotychczas niecałkowicie poznany. Najczęściej zapalenie jest inicjowane
przez swoisty alergen. Ostatnim elementem definicji jest podkreślenie roli nieswoistej
nadreaktywności oskrzeli, będącej także konsekwencją procesu zapalnego. Oskrzela
chorych na astmę mają skłonność do skurczu po kontakcie z różnymi czynnikami fizycznymi
i farmakologicznymi, które nie powodują u osób zdrowych żadnych dolegliwości. Duszność
po wysiłku fizycznym, po ekspozycji na zimne powietrze lub dym tytoniowy to właśnie
wyraz nadreaktywności oskrzeli.
5.Czynniki wyzwalające napady duszności








alergeny (roztocze, pyłki, zarodniki grzybów)
wirusowe zakażenia dróg oddechowych
czynniki drażniące (dym tytoniowy, zanieczyszczenia, zapachy)
czynniki fizyczne (zimne powietrze, wysiłek, hiperwentylacja)
leki (beta-adrenolityki, niesteroidowe leki przeciwzapalne)
zmiany pogody
czynniki emocjonalne
czynniki hormonalne (cykl miesięczny, ciąża, choroby tarczycy)
6.Czy astma jest uleczalna ?
Astma jest chorobą przewlekłą, cechującą się długoletnim przebiegiem i skłonnością do
nawrotów dolegliwości, które z różnym nasileniem utrzymują się przeważnie przez całe
życie. W zasadzie jest to choroba nieuleczalna, jednak dzięki prawidłowemu leczeniu można
osiągnąć doskonałe efekty. Pewnym wyjątkiem jest remisja astmy dziecięcej w okresie
dojrzewania. Pacjent może wręcz zapomnieć o swojej chorobie, normalnie pracować,
uczestniczyć w zajęciach sportowych. Rozpoznanie astmy nie jest wyrokiem - dzięki
osiągnięciom współczesnej medycyny chory może wykonywać brać udział w tych samych
rodzajach aktywności jak jego zdrowi rówieśnicy.
7.Czy palenie tytoniu zaostrza przebieg astmy ?
Bezwzględnie tak. Palenie zaostrza nadreaktywność oskrzeli i zwiększa "gotowość" do
wystąpienia napadów duszności. Ponadto długoletnie palenie nieodwracalnie uszkadza błonę
śluzową oskrzeli powodując przewlekłą obturacyjną chorobę płuc. ,,Bierne” palenie
przez dzieci wywołuje ten sam efekt !!!
8.Czy moje dziecko wyrośnie z astmy ?
Zjawisko wyrastania z astmy spotyka się w nielicznych przypadkach w okresie dojrzewania.
Zazwyczaj dotyczy to dzieci, u których objawy występowały rzadko i miały łagodny
przebieg. Niestety, u większości pacjentów objawy astmy utrzymują się z różnym natężeniem
przez całe życie.
9.Skąd mam wiedzieć, czy mam astmę ?
Typowe objawy astmy to napady duszności, zwłaszcza w godzinach nocnych połączone z
kaszlem, graniem w piersiach i uczuciem ucisku w klatce piersiowej. Pacjent przybiera
pozycję siedzącą, z poszukiwaniem punktu podparcia dla kończyn górnych. Ustępują one
samoistnie lub pod wpływem leku rozszerzającego oskrzela (np. Ventolin). Często początek
astmy jest poprzedzony innymi chorobami alergicznym tj, sezonowy nieżyt nosa, pokrzywka,
czy atopowe zapalenie skóry. U niektórych osób początek astmy występuje po infekcji dróg
oddechowych (jest to astma nieatopowa lub inaczej wewnątrzpochodna). W niektórych
przypadkach jedynym objawem astmy przez wiele lat jest uporczywy kaszel. Taką postać
astmy nazywamy wariantem kaszlowym. Rozpoznanie astmy potwierdza lekarz na podstawie
wywiadu, badania przedmiotowego, spirometrii, obserwacji szczytowego przepływu
wydechowego i czasem prób prowokacyjnych.
10.Czy można mieć kontakty ze zwierzętami będąc chorym na astmę ?
W przypadku osób uczulonych na sierść zwierząt (najczęściej kot, pies chomik) naczelną
zasadą jest unikanie alergenu. Jednak gdy przyczyną wywołującą napady duszności są inne
alergeny, lub jest to astma nieatopowa, nie ma potrzeby usuwania z domu ukochanych
przyjaciół.
11.Czy astma jest dziedziczna ?
Astma atopowa - czyli ta postać choroby, która jest związana z alergią, jest chorobą w
znacznym stopniu uwarunkowaną genetycznie. Dziedziczenie nie jest proste; dotychczas
opisano już kilkadziesiąt mutacji genów mogących mieć znaczenie w astmie. Jednak zbierając
wywiad u pacjenta z tym rodzajem astmy dowiadujemy się, że rodzice lub inne bliskie osoby
chorowały na astmę. Natomiast w przypadku astmy nieatopowej nie obserwuje się
jakichkolwiek asocjacji genetycznych. Początek astmy jest najczęściej poprzedzony serią
infekcji dróg oddechowych.
12.Astma i praca zawodowa
Lecząc chorego na astmę należy dążyć do tego, aby mógł on normalnie żyć i pracować na
poziomie swoich zdrowych rówieśników. W zdecydowanej większości przypadków cel ten
jest możliwy do osiągnięcia. Bardziej skomplikowany problem dotyczy pacjentów z tzw.
astmą zawodową. Są to osoby uczulone na alergen w środowisku pracy (np. piekarze z alergią
na mąkę). Te osoby muszą zmienić rodzaj wykonywanej pracy.
13.Co to jest uczulenie na aspirynę ?
U znacznej grupy chorych na astmę stwierdza się występowanie silnych reakcji
niepożądanych po zażyciu kwasu acetylosalicylowego (Aspiryna, Polopiryna) oraz leków
przeciwbólowych (Voltaren, Metindol i wiele innych). Należą do nich obrzęki na skórze
twarzy i szyi, wykwity pokrzywkowe oraz napady duszności, czasem mogące nawet skończyć
się śmiercią. Stosunkowo często u tych pacjentów współistnieją polipy nosa. Reakcja
nadwrażliwości po niektórych lekach przeciwzapalnych, zwana też "idiosynkrazją
aspirynową" nie jest uczuleniem, ale zaburzeniem mechanizmów enzymatycznych. Nie
zmienia to faktu, że chorzy z idiosynkrazją powinni bezwzględnie unikać wymienionych
leków. Zawsze należy też mówić o tym lekarzowi, który może przecież nieświadomie
przepisać lek o działaniu Przeciwgorączkowym lub przeciwbólowym. Pełna lista leków
będzie wkrótce opublikowana na stronie www.astma.edu.pl
14.Co to jest PEF ?
PEF (ang.: peak expiratory flow) to szczytowy przepływ wydechowy. Każdy chory na astmę
powinien posiadać własny pefometr i co najmniej dwa razy w ciągu doby wykonywać
pomiary. Obserwacja krzywej zmienności PEF w ciągu dłuższego okresu czasu jest bezcenna
zarówno dla chorego jak i dla lekarza. Dowodem prawidłowego leczenia jest nie tylko
zbliżanie się PEF-u do wartości należnej, ale także jego niewielka zmienność w ciągu doby. I
odwrotnie; sam pacjent może stwierdzić pierwsze oznaki zaostrzenia stwierdzając obniżanie
się PEF-u w stosunku do poprzednio zmierzonych wartości. Niestety, w czasie wykonywania
pomiarów chorzy popełniają liczne błędy. Prawidłowe badanie polega na maksymalnym i jak
najkrótszym wydechu powietrza do aparatu (mierzy on tylko maksymalny przepływ, a nie
objętość). Pomiar wykonuje się w pozycji stojącej szczelnie obejmując ustnik. Pomiar PEF
daje podobne informacje, jak badania czynnościowe płuc (spirometri
Przyczyny narastania i skala problemu
Środowisko które wielbimy:
Nasz problem – przy pełnej świadomości zagrożeń nie chcemy rezygnować ze zdobyczy
cywilizacji. Czasami płacimy za to wysoką cenę ... Mamy alergię, zapadamy na astmę
oskrzelową.
Postęp cywilizacji wyprzedza możliwości adaptacyjne człowieka.
1.
2.
3.
4.
Zmiana warunków bytowania.
Zmiana warunków żywienia
Zmiana spektrum narażeń biologicznych
Zmiany genetyczne w otoczeniu człowieka itp.
Środowisko, które wielbimy:
Niektóre rodzaje zanieczyszczeń środowiskowych.
Zdrowy naskórek rzęskowy usuwa zanieczyszczenia z dróg oddechowych i oskrzeli.
Nie usuwane czynniki szkodliwe predysponują do powstania przewlekłego procesu zapalnego
dróg oddechowych.
Przewlekłe zapalenia dróg oddechowych często prowadzą do astmy.
Pokarmy ( alergeny pokarmowe i dodatki do żywności)
Cytrusy
Owoce cytrusowe mogą wywoływać reakcje pseudoalergiczne u osób które
nigdy nie były i nie będą uczulone, bardzo często pod postacią pokrzywki.
Aż cieknie ślinka – tylko czemu się zagęszcza?
Jabłka
Nie zawsze wiemy, że z alergią na pyłki roślin
może wiązać się alergia na pokarm. Atak astmy
u osoby uczulonej na brzozę wystąpić może po jabłkach, selerze i marchwi. Tak, nie dla
każdego sok marchwiowo-jabłkowy będzie źródłem zdrowia.
Chipsy
Bogate we wzmacniacze smaku, substancje aromatyzujące oraz konserwowane sulfitami w
postaci lotnej. Dobrze jest „zaciągnąć się” takim aromatem przy nadreaktywnych
oskrzelach!?
Mleko i kazomorfiny
Nie zawsze wiemy, że mleko jest mieszaniną
różnych białek. Można mieć reakcję na różne
ich rodzaje. Szklanka mleka u małego dziecka podana w przedszkolu lub w szkole może być
przyczyną zaostrzenia astmy.
Banany
Są przykładem na wprowadzanie do organizmu
gotowych substancji o działaniu podobnym do tych, które powstają w reakcji
alergicznej. W grupie tej będzie również kiwi, sery żółte, tuńczyk, niektóre wędliny, kiszona kapusta.
Jedząc te produkty zjadamy silny związek chemiczny serotoninę, tyramine lub histaminę.
Wieprzowina
Przykład na resztki pestycydów, dodatków paszowych,
sterydów anabolicznych, wzmacniaczy smaku, konserwantów, sztucznych aromatów wędzarnianych.
Wszystko zapakowane w folie i pływające w zupie utrwalaczy. Nie psuje się wiele tygodni.
Bakterie też mają przecież swój rozum.
Krewetki
Mogą silnie uczulać! W sposób jawny zjadane są bezpośrednio
w chrupkach, potrawach śródziemnomorskich, w sposób ukryty zjadamy kryla - małego skorupiaka
dodawanego jako wypełniacz wędlin. Skorupiaki dają silne reakcje krzyżowe z roztoczami
kurzu domowego.
DEFINICJA ASTMY
Astma oskrzelowa:
-przewlekłe zapalenie błony śluzowej dróg oddechowych
-przebiega z udziałem różnych komórek (gł. eozynofilów, mastocytów, limfocytów)
i substancji przez nie uwalnianych
Konsekwencją zapalenia jest:
-nadreaktywność oskrzeli na bodźce nieswoiste i swoiste
-obturacja oskrzeli o zmiennym nasileniu, odwracalna całkowicie lub częściowo samoistnie
lub po podaniu leków,
-manifestująca się takimi objawami, jak kaszel, duszność, świszczący oddech, brak tchu,
uczucie ucisku w klatce piersiowej
Skutki nawracających zapaleń oskrzeli
Nawracające zapalenie oskrzeli >> ciągłe skurcze nabłonka oskrzeli >> przerastanie
komórek >> zgrubienie i stwardnienie błon śluzowych >> narastanie obrzęku i nacieki
różnych substancji szkodliwych z tych komórek >> kaszel i duszności >> nie leczona
astma >> zapalenie oskrzeli >> pogorszenie stanu zdrowia
Objawy choroby i metody diagnostyczne
1. Katar + kaszel = przeziębienie = infekcja
2. Kilka niepowodzeń w leczeniu = astma?
3. Brak temperatury, dobre samopoczucie
a częsty katar i kaszel – astma?
Zasady prawidłowego leczenia inhalacyjnego
Rodzaj terapii:
SYSTEMOWA
Lekarstwa w postaci tabletek
MIEJSCOWA
Terapia wziewna
Inhalator ciśnieniowy
Inhalacje z MDI połączonego
Inhalator suchego
z dozownikiem
z przystawką objętościową
proszku w postaci
10% leku dociera do
oskrzeli a 80% zostaje
( Aeroscopic, Volumatic)
Dysku i typu
20% do oskrzeli
Turbuhaler
największa dawka leku
w ustach nie wykorzystane
Jak wybrać właściwy inhalator?
Określenie wydolności wdechowej i dobranie odpowiedniego inhalatora.
Mity, lęki i prawda o leczeniu astmy
Leczenie wyłącznie duszności – to jest objawu, a nie przyczyny astmy – nie daje efektów.
Trwające zapalenie uszkadza oskrzela i prowadzi do jego niekorzystnej przebudowy.
Leczenie zapalenia prowadzi do zahamowania przebudowy oskrzeli i ustąpienia objawów
duszności.
Stała kontrola zapalenia terapią np. wziewną.
Likwidowanie przyczyn zapalenia np. alergenów.
Kiedy na boisko, kiedy ,,pod parasol”?
Czyli przekornie – Kiedy sport nie znaczy zdrowie ?
W astmie oskrzelowej
uprawianie sportu jest wskazane,
dzieci nie powinny być zwalniane z zajęć WF, ale ...
1.
2.
3.
4.
zwracamy uwagę na czynniki wywołujące alergie np. pylenie roślin
trenujemy wydolność oddechową
mniejsze lub większe dawki leku w zależności od stanu PEF
nie przerywamy leczenia – dawki leku stopniowo wyciszamy
Kinezyterapia – ruszamy do ćwiczeń oskrzeli
TRENING mm. oddechowych - zwiększanie wydolności oddechowej organizmu:
Ćwiczenia mm. wydechowych
i
Ćwiczenia mm. wdechowych
Pić czy nie pić?
A może ,,PEP – ić”
Pułapka powietrzna „ , PEP” i trening oddechowy
Dmuchamy przez 10-12 cm rurkę do szklanki z wodą – zwiększone
ciśnienie na wydechu- pomaga w astmie opróżnianiu pęcherzyków płuc z zalegającego
powietrza.
Astmę naprawdę da się dobrze leczyć!
W każdym stopniu ciężkości choroby sięgajmy
po marzenia!
Każdy ma szansę na mistrzostwo, nie tylko w prawidłowym leczeniu!
Dum spiro, spero.
Zacznijmy od naszej świadomości ...
Przygotowała mgr Iwona Przygocka