Palenie papierosów początkiem uzależnienia

PALENIE
PAPIEROSÓW
POCZĄTKIEM
OSOBOWOŚCI
UZALEŻNIONEJ
DROGA
DO UZALEŻNIENIA
Uwarunkowania:
1. Wczesna inicjacja
2. regularne palenie
3. palenie nałogowe.
(inne):
•
palenie tytoniu w rodzinie, w szkole, w miejscu
pracy,
•
nie respektowanie zakazów palenia,
•
powszechne traktowanie palenia tytoniu jako
elementu stylu życia (przyzwolenie na zachowania
związane z paleniem).
Uwarunkowania rozpoczynania
palenia papierosów
1. Psychologiczne
•
•
•
ciekawość,
bunt przeciwko autorytetom,
imponowanie otoczeniu;
2. Środowiskowe
•
•
rodzina,
grupa rówieśnicza;
3. Społeczne
•
•
•
reklama,
sposób na szczupłą sylwetkę,
odniesienie sukcesu.
Uwarunkowania rozpoczynania
palenia papierosów (cd)
1. Potrzeba eksploracji świata i
porządkowania
2. Kryzys nowych wyzwań
3. Redukowanie napięć i niepokojów
4. Sposób na „skuteczny” sprzeciw
5. Konformizm
Uzależnienie od środków
psychoaktywnych:
•
zaburzenie zdrowia polegające na powstaniu
psychicznej lub fizycznej zależności,
OBJAWIAWY:
–
okresowy lub stały przymus przyjmowania
substancji w oczekiwaniu na efekty jej działania lub
–
przejmowanie dla uniknięcia przykrych objawów
jej braku
(np. alkoholizmu, narkomanii, lekomanii, nikotynizmu)
Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób
Światowej Organizacji Zdrowia
ICD-10
Uzależnienie od tytoniu
sklasyfikowane jest
w kategorii:
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia
zachowania, spowodowane
paleniem tytoniu (F-17)
ZABURZENIA PSYCHICZNE
I ZABURZENIA ZACHOWANIA,
SPOWODOWANE PALENIEM TYTONIU (F-17)
F17.0 – ostre zatrucie spowodowane
nikotyną
F17.1 – używanie szkodliwe,
F17.2 – zespół uzależnienia od nikotyny,
F17.3 – tytoniowy zespół abstynencyjny.
F.17.0 – OSTRE ZATRUCIE
SPOWODOWANE NIKOTYNĄ –
kryteria:
1. Przyjęcie dawki mogącej wywołać
zatrucie
2. Występujące dysfunkcjonalne
zachowanie lub nieprawidłowe
postrzeganie, obejmujące co najmniej
dwa objawy z następujących:
bezsenność,
dziwaczne sny,
chwiejność nastroju,
Derealizacja (poczucie zmiany otaczającego świata),
wpływ na funkcjonowanie jednostkowe.
F.17.0 – OSTRE ZATRUCIE
SPOWODOWANE NIKOTYNĄ –
kryteria: cd
3. Występuje co najmniej jeden z
następujących objawów:
nudności lub wymioty,
pocenie się,
Tachykardia (znaczne przyspieszenie
czynności serca; częstoskurcz),
zaburzenia rytmu serca.
F.17.1 – UŻYWANIE
SZKODLIWE – kryteria:
1.Użycie substancji spowodowało
szkody somatyczne lub
psychologiczne (lub znacznie przyczyniło się
do tego), prowadzące do:
– upośledzenie sądzenia lub
– niepożądanych następstw w
relacjach z innymi ludźmi.
2.Charakter szkód powinien być jasno
rozpoznawalny i określony.
F.17.1 – UŻYWANIE
SZKODLIWE – kryteria:
(cd)
3. Wzorzec używania szkodliwego
utrzymuje się przez co najmniej 1
miesiąc lub występował w sposób
powtarzający się w ciągu 12 miesięcy.
4. Zaburzenie nie spełnia kryteriów innego
zaburzenia psychicznego ani zaburzenia
zachowania związanego w tym samym
okresie czasu z tą samą substancją (z
wyj. F17.0).
F.17.2 - ZESPÓŁ UZALEŻNIENIA OD
TYTONIU – kryteria:
Trzy lub więcej z poniższych objawów występujących
• łącznie przez co najmniej 1 miesiąc lub
• w sposób powtarzający się w okresie 12 miesięcy:
– silne pragnienie lub poczucie przymusu przyjmowania
substancji,
– trudności w kontrolowaniu używania nikotyny,
– występowanie objawów abstynencji po zaprzestaniu lub
ograniczeniu palenia,
– zwiększona tolerancja na nikotynę,
– przeznaczanie dużej ilości czasu na palenie,
– ograniczanie innych zajęć na rzecz palenia,
– brak powodzenia w zmniejszaniu ilości palonego
tytoniu,
– używanie tytoniu mimo świadomości szkodliwości
palenia.
F.17.3 – TYTONIOWY ZESPÓŁ
ABSTYNENCYJNY
Występowanie dwóch z następujących
objawów, po wyraźnym przerwaniu lub
ograniczenia przyjmowania nikotyny:









głód tytoniu,
złe samopoczucie lub osłabienie,
lęk, nastrój dysforyczny,
drażliwość i niepokój,
bezsenność,
wzmożony apetyt,
zwiększony kaszel,
owrzodzenie jamy ustnej,
trudności w koncentracji.
Objawy odstawienia
tytoniu
• objawy występują już po 30 minutach
po zaprzestaniu palenia (spada
koncentracja uwagi, pojawia się gniew, niepokój,
smutek)
• największe natężenie występuje
zwykle po 1-4 dniach,
• natężenie spada do normalnego
poziomu po 3-4 tyg.
Palenie tytoniu
a zdrowie
Toksykologia dymu
tytoniowego
• W trakcie palenia papierosa, w reakcje
chemiczne wchodzi ok. 4000
związków, w tym 40-50 o
właściwościach rakotwórczych
(Nikotyna, tlenek węgla, tlenki azotu,
cyjanowodór, benzen, chlorek winylu,,
fenol, aceton, metale ciężkie: kadm, ołów
i inne.)
Palenie tytoniu
a choroba niedokrwienna serca
• Osoby z chorobą niedokrwienną serca
kontynuujące palenie są narażone na
60% większe ryzyko zgonu i 75%
zawału serca w porównaniu do osób,
które rzuciły palenie.
Palenie tytoniu a
nowotwory
•
•
•
•
•
•
•
płuc,
jamy ustnej, gardła, przełyku i krtani,
pęcherza moczowego,
trzustki,
nerek,
rak prącia
trzonu i szyjki macicy (wzrasta u kobiet
palących trzykrotnie).
Zdjęcie rentgenowskie niezdrowych płuc palacza.
Koloryzowane zdjęcie rentgenowskie człowieka
palącego papierosa.
Palenie tytoniu i inne
choroby
•
•
•
•
•
•
•
zapalenie płuc, gruźlica, rozedma płuc, astma,
owrzodzenie żołądka i dwunastnicy,
osteoporoza,
cukrzyca, nadciśnienie, hipercholesterolemia,
choroby zębów, oczu i uszu,
przyspieszenie SM,
zaburzenia miesiączkowania, niepłodność u
kobiet, wczesna menopauza
– palenie przyczynia się do spadku poziomu estrogenu,
co powoduje przedwczesną menopauzę
Palenie tytoniu i inne
choroby (cd)
• impotencja (palenie zmniejsza znacząco ilość krwi docierającej do
penisa) i
• niepłodność u mężczyzn - degeneracja plemników.
– palenie może powodować zniszczenie lub degenerację DNA
plemników, co w efekcie prowadzić może do deformacji płodu lub
poronienia.
– palenie zmniejsza także znacząco liczbę plemników w spermie.
– dzieci palących mężczyzn chorują na raka znacznie częściej niż dzieci
ojców niepalących.
•
•
•
•
przytępienie węchu i smaku,
częste przeziębienia,
szybsze łysienie,
wcześniejsze oznaki starzenia się i inne.
Fotografia mikroskopowa fragmentu płuc dotkniętych
rozedmą - główną przyczyną regularnego palenia papierosów.
Bierne palenie
a nowotwory
20–30% nowotworów złośliwych u niepalących
może wynikać z ekspozycji na dym tytoniowy
zanieczyszczający:
• mikrośrodowisko domowe (np.palący partner) lub
• miejsce pracy (palący współpracownicy).
• Co 17 minut jedna osoba w Unii Europejskiej
umiera z powodu biernego palenia w miejscu
pracy !!!!!
• Rocznie bierne palenie zabija ponad 79 tys.
mieszkańców UE.
Palenie tytoniu a ciąża i
okres noworodkowy
• przez łożysko przenikają zarówno tlenek
węgla jak i nikotyna – jej stężenie może być
nawet o 15% wyższe u poczętego dziecka
niż u matki.
• Dzieci matek palących w ciąży więcej niż 20
papierosów dziennie częściej występują wady
wrodzone uk. trawiennego, zastawek
sercowych, skóry, układu nerwowego oraz
deformacji chromosomowych, niska waga
urodzeniową i osłabiony system
immunologiczny.
Palenie tytoniu a ciąża i
okres noworodkowy
• w mleku matki karmiącej (palącej)
stwierdzono znacznie wyższe stężenie
kotoniny, kadmu oraz nikotyny powodującej
u dziecka niepokój, bezsenność, wymioty,
biegunki zaburzenia akcji serca
• dzieci palących rodziców 2-3 razy częściej
zapadają na zapalenie oskrzeli lub płuc.
• niepłodność - palenie powoduje obniżenie
zdolności do zajścia w ciążę i przedwczesny
poród.
CIAŁO
PALACZA
Ekonomia i palenie
tytoniu
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Koszty palenia papierosów
1 dzień – 10 złotych
1 miesiąc – 300 zł
1 rok – 3 600 zł
5 lat – 18 000 zł
10 lat – 36 000 zł
20 lat – 72 000zł
mniejsze szanse na zdobycie lepszej pracy,
mniejsza wydolność w pracy,
wyższa składka ubezpieczeniowa
niebezpieczeństwo pożaru i wypadku samochodowego, wydatki na
leczenie,
częstsze pranie odzieży, nadpalone ubranie, pościel i in.
Modele zmiany
postaw wobec
palenia tytoniu
CHRAKTERYSTYKA
ETAPÓW ZAPRZESTANIA
PALENIA
Model zaprzestawania palenia
wg Cekiery (2005) – ETAPY:
I.
II.
III.
IV.
V.
Sporadyczne myślenie o rzucaniu palenia
Częste myślenie o zerwaniu z nałogiem
przy jednoczesnym braku gotowości i
motywacji do podjęcia takiej decyzji
Zdobycie motywacji do zaprzestania
używania tytoniu
Odrzucenie palenia
Trwanie w abstynencji i uzyskanie
wolności od nałogu
Model Prochaski i DiClemente (1983)
nigdy nie palił
DORASTANIE
myśli o rozpoczęciu palenia
eksperymentuje
DOROSŁOŚĆ
krótkotrwała
abstynencja
niepalący
regularne palenie
zaprzestanie
palenia
UZALEŻNIENIE
prekontemplacja
działanie
kontemplacja
Długotrwała abstynencja
Mity
dotyczące palenia tytoniu
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Tytoń jako lek (np. łagodzi migrenę i rozdrażnienie)
Palenie w ciąży nie szkodzi
Jeśli rzucę palenie to utyję
Zbyt długo palę i nie jestem wstanie się odzwyczaić
Nie potrafię wypoczywać bez papierosa. To jedyna
przyjemność na którą sobie pozwalam w ciągu dnia.
Papieros ułatwia życie towarzyskie.
Bez papierosa nie jestem w stanie myśleć i pracować.
Palenie pozwala mi się opanować (np. agresja)
Palenie nie jest tak szkodliwe – „mój dziadek pali 50
lat i dobrze się ma.”
Podstawy prawne a
profilaktyka
antynikotynowa
Ustawa O ochronie zdrowia przed
następstwami używania tytoniu i
wyrobów tytoniowych z dnia 9
listopada 1995 roku
(Dz. U. z dnia 30 stycznia 1996 r.)
Ustawa O ochronie zdrowia przed
następstwami używania tytoniu i
wyrobów tytoniowych
(Dz. U. z dnia 30 stycznia 1996 r.)
• Art. 1. Organy administracji rządowej i
samorządu terytorialnego są zobowiązane do
podejmowania działań zmierzających do
ochrony zdrowia przed następstwami
używania tytoniu oraz mogą wspierać w tym
zakresie działalność medycznych samorządów
zawodowych, organizacji społecznych, fundacji,
instytucji i zakładów pracy, a także współdziałać
z kościołami i innymi związkami wyznaniowymi.
Ustawa O ochronie zdrowia przed
następstwami używania tytoniu i
wyrobów tytoniowych
(Dz. U. z dnia 30 stycznia 1996 r.)
• Art. 3. Ochrona zdrowia przed następstwami
używania tytoniu realizowana jest przez
kształtowanie polityki zdrowotnej,
ekonomicznej i społecznej, do której należy:
1) ochrona prawa niepalących do życia w środowisku
wolnym od dymu tytoniowego,
2) promocja zdrowia przez propagowanie stylu życia
wolnego od nałogu papierosów i używania wyrobów
tytoniowych,
3) tworzenie warunków ekonomicznych i prawnych
zachęcających do ograniczenia używania tytoniu,
Ustawa O ochronie zdrowia przed
następstwami używania tytoniu i
wyrobów tytoniowych
(Dz. U. z dnia 30 stycznia 1996 r.)
• Art. 5. 1. Zabrania się palenia wyrobów
tytoniowych poza wyraźnie
wyodrębnionymi miejscami:
1) w zakładach opieki zdrowotnej, z
zastrzeżeniem ust. 2,
2) w szkołach i placówkach oświatowowychowawczych,
3) w pomieszczeniach zamkniętych zakładów
pracy oraz innych obiektów użyteczności
publicznej.
Ustawa O ochronie zdrowia przed
następstwami używania tytoniu i
wyrobów tytoniowych
(Dz. U. z dnia 30 stycznia 1996 r.)
• Art. 6. 1. Zabrania się sprzedaży wyrobów
tytoniowych osobom do lat 18.
2. Zabrania się sprzedaży wyrobów tytoniowych w
zakładach opieki zdrowotnej, w szkołach i
placówkach oświatowo-wychowawczych oraz na
terenie obiektów sportowo-rekreacyjnych.
3. Zabrania się sprzedaży wyrobów tytoniowych w
automatach.
4. Zabrania się sprzedaży papierosów w
opakowaniach zawierających mniej niż dwadzieścia
sztuk oraz luzem bez opakowania.
Ustawa O ochronie zdrowia przed
następstwami używania tytoniu i
wyrobów tytoniowych
(Dz. U. z dnia 30 stycznia 1996 r.)
• Art. 13. 1. Kto:
1) sprzedaje wyroby tytoniowe wbrew zakazom
określonym w art. 6,
2) pali wyroby tytoniowe w miejscach
objętych zakazami określonymi w art. 5,
podlega karze grzywny.
2. W przypadkach określonych w ust. 1
orzekanie następuje w trybie przepisów o
postępowaniu w sprawach o wykroczenia.
Co z paleniem w pracy/szkole?
• Niepalący mogą zaskarżyć swoich
pracodawców, jeśli doznają uszczerbku
dla zdrowia w wyniku biernego palenia w
pracy.
• Jeśli opuścisz pracę ze względu na
chorobę wynikłą z biernego palenia,
możesz wnieść swoją sprawę do sądu.
Grafik Andrzej Pągowski podczas konferencji inaugurującej ogólnopolską
kampanię "Młodość wolna od papierosa" organizowaną przez Państwową
Inspekcję Sanitarną, w Warszawie.
Fot. Andrzej Rybczyński