Nr 162-163 91 Instalacje I urządzenIa

Słownictwo elektryczne
Instalacje i urządzenia elektroenergetyczne.
Terminy i definicje
1. Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym
1)Ochrona podstawowa – ochrona przed porażeniem elektrycznym w przypadku
braku uszkodzenia. Zgodnie z 60364 Część 4-41 dla instalacji, sieci i urządzeń
niskiego napięcia ochrona podstawowa odpowiada głównie ochronie przed dotykiem bezpośrednim.
2) Ochrona przy uszkodzeniu – ochrona przed porażeniem elektrycznym przy pojedynczym uszkodzeniu.
3) Porażenie prądem elektrycznym – skutki patofizjologiczne spowodowane przepływem prądu elektrycznego przez ciało ludzkie lub ciało zwierzęcia.
4) Przeszkoda ochronna (elektryczna), bariera ochronna (elektryczna) – część
zabezpieczenia przed niezamierzonym dotykiem bezpośrednim, ale nie zabezpieczająca przed dotykiem bezpośrednim w wyniku działania zamierzonego.
5) Przegroda ochronna (elektryczna) – część zabezpieczenia przed dotykiem bezpośrednim ze wszystkich normalnych kierunków dostępu.
6) Obudowa ochronna (elektryczna) – obudowa otaczająca części wewnętrzne
urządzenia dla zapobieżenia dostępowi do niebezpiecznych części czynnych ze
wszystkich stron.
7) Zasięg ręki – przestrzeń dostępna dla dotyku zawarta pomiędzy dowolnym
punktem powierzchni, gdzie człowiek zwykle stoi lub porusza się, a granicą,
którą może człowiek dosięgnąć ręką w dowolnym kierunku bez użycia innych
przedmiotów.
8) Osoba wykwalifikowana (w zakresie elektryki) – osoba mająca stosowne wykształcenie i doświadczenie zapewniające jej unikanie niebezpieczeństw i zapobieganie ryzyku, jakie może stwarzać elektryczność.
9) Osoba poinstruowana (w zakresie elektryki) – osoba odpowiednio poinformowana lub nadzorowana przez osobę wykwalifikowaną w sposób zapewniający
jej unikanie niebezpieczeństw i zapobieganie ryzyku, jakie może stwarzać elektryczność.
10) Osoba postronna – osoba, która nie jest ani osobą wykwalifikowaną, ani osobą
poinstruowaną.
2. Środki ochrony dodatkowej
1)Środek ochrony – oznacza środek ochrony składający się ze środka ochrony podstawowej i środka ochrony przy uszkodzeniu lub z obu środków równocześnie.
Nr 162-163
91
Słownictwo elektryczne
2) Samoczynne wyłączenie zasilania – spowodowanie przerwy w jednym lub
większej liczbie przewodów linii, w wyniku samoczynnego zadziałania urządzenia ochronnego w przypadku uszkodzenia.
3) Ekran (przewodzący) – część przewodząca, która otacza lub oddziela obwody
elektryczne i/lub przewody.
4) Ekran ochronny (elektryczny) – ekran przewodzący, stosowany do oddzielenia
obwodu elektrycznego i/lub przewodów od niebezpiecznych części czynnych.
5) Ekranowanie ochronne (elektryczne) – oddzielenie obwodów elektrycznych
i/lub przewodów od niebezpiecznych części czynnych ekranem ochronnym,
elektrycznie przyłączonym do połączenia wyrównawczego ochronnego i przeznaczonym do ochrony przed porażeniem elektrycznym.
6) Separacja podstawowa – separacja pomiędzy obwodami lub pomiędzy obwodem a ziemią uzyskana za pomocą izolacji podstawowej.
7) Separacja ochronna (elektryczna) – rozdzielenie jednego obwodu elektrycznego
od innych w wyniku zastosowania: izolacji podwójnej, lub izolacji podstawowej
i ekranowania ochronnego, lub izolacji wzmocnionej.
8) Separacja elektryczna – środek ochrony, który izoluje niebezpieczny obwód
czynny od wszystkich innych obwodów i części, od ziemi i uniemożliwia dotknięcie tego obwodu.
9) Napięcie bardzo niskie ELV – każde napięcie nieprzekraczające odpowiedniej
granicy określonej w IEC 61201 (ELV jest akronimem terminu „extra-low-voltage”).
10) Układ SELV – układ elektryczny, w którym napięcie nie może przekroczyć
wartości ELV.
11) Układ PELV – układ elektryczny, w którym napięcie nie może przekroczyć wartości ELV.
3. Sprawdzanie środków ochrony
1)Część czynna – przewód lub część przeznaczona do pracy pod napięciem w warunkach normalnych, łącznie z przewodem neutralnym, lecz z wyjątkiem przewodu PEN oraz przewodów PEM lub PEL.
2) Część przewodząca dostępna – część przewodząca urządzenia, której można
dotknąć, nie będąca normalnie pod napięciem, i która może znaleść się pod napięciem, jeżeli zawiedzie izolacja podstawowa.
3) Część przewodząca obca – część przewodząca nie będąca częścią instalacji elektrycznej i mogąca przyjmować potencjał elektryczny, zwykle potencjał elektryczny lokalnej ziemi.
4) Napięcie dotykowe rażeniowe – napięcie pomiędzy częściami przewodzącymi,
które są dotykane jednocześnie przez człowieka lub zwierzę.
92
Słownictwo elektryczne
5) Napięcie dotykowe spodziewane – napięcie pomiędzy jednocześnie dostępnymi
częściami przewodzącymi, kiedy części te nie są dotykane przez człowieka lub
zwierzę.
6) Prąd dotykowy, prąd rażeniowy – prąd elektryczny, który przepływa przez ciało człowieka lub zwierzęcia, w przypadku dotyku jednej części dostępnej lub
większej ich liczby elektrycznej instalacji lub urządzenia (izolowane stanowisko) – zespół czynników, dzięki którym człowiek lub zwierzę dotykając części
przewodzącej dostępnej, która może stać się częścią czynną niebezpieczną, są
chronieni dzięki dużej impedancji środowiska (na przykład izolowanych ścian
i izolowanych podłóg), oraz w wyniku nieistnienia uziemionych części przewodzących.
4. Przewody ochronne
1)Przewód ochronny – przewód przeznaczony do celów bezpieczeństwa.
2) Przewód ochronny wyrównawczy – przewód ochronny przeznaczony do połączenia wyrównawczego ochronnego.
3) Przewód ochronny wyrównawczy, uziemiony – przewód ochronny wyrównawczy z połączeniem przewodzącym do ziemi.
4) Przewód ochronny wyrównawczy, nieuziemiony – przewód ochronny wyrównawczy bez połączenia przewodzącego do ziemi.
5) Przewód wyrównawczy funkcjonalny – przewód przeznaczony do połączenia
funkcjonalnego.
6) Przewód uziemiający funkcjonalny – przewód uziemiający przeznaczony do
uziemienia funkcjonalnego.
7) Przewód liniowy – przewód będący w czasie normalnej pracy sieci pod napięciem i przeznaczony do przesyłu energii elektrycznej, ale nie będący ani przewodem neutralnym, ani przewodem środkowym.
8) Połączenia wyrównawcze – połączenia elektryczne pomiędzy częściami przewodzącymi w celu wyrównania potencjałów (ekwipotencjalizacji).
9) Połączenia wyrównawcze ochronne nie wyrównawcze dla celów bezpieczeństwa np. ochrona przed porażeniem elektrycznym.
10) Główny zacisk uziemiający (główna szyna uziemiająca) – zacisk lub szyna,
które są częścią układu uziemiającego instalacji i umożliwiają połączenie elektryczne pewnej liczby przewodów w celach uziemieniowych.
11) Część przewodząca dostępna – część przewodząca urządzenia, której można
dotknąć, nie będąca normalnie pod napięciem, i która może się znaleźć pod
napięciem, gdy zawiedzie izolacja podstawowa.
12) Część przewodząca obca – część przewodząca niestanowiąca części instalacji
elektrycznej i zdolna do wprowadzenia potencjału elektrycznego, zwykle poNr 162-163
93
Słownictwo elektryczne
tencjału ziemi lokalnej przewód połączenia ochronnego z połączeniem przewodzącym do ziemi.
5. Uziemienia
1)Część przewodząca niestanowiąca części instalacji elektrycznej i zdolna do
wprowadzenia potencjału elektrycznego, zwykle potencjału ziemi lokalnej.
2) Główny zacisk uziemiający (główna szyna uziemiająca) – zacisk lub szyna, które są częścią układu uziemiającego instalacji i umożliwiają połączenie elektryczne pewnej liczby przewodów w celach uziemieniowych.
3) Uziom – część przewodząca, która może być umieszczona w specyficznym ośrodku przewodzącym, np. betonie, w elektrycznym styku z ziemią.
4) Przewód uziemiający – przewód, który zapewnia drogę lub część przewodzącej
drogi, pomiędzy danym punktem sieci, instalacji lub urządzenia a uziomem.
5) Uziemienie – to celowo wykonane elektryczne połączenie części urządzeń lub
instalacji elektrycznej z przedmiotem metalowym znajdującym się w ziemi,
zwanym uziomem.
6) Uziemienie ochronne – to uziemienie jednego lub wielu punktów sieci, instalacji lub urządzenia dla celów bezpieczeństwa.
7) Uziemienia robocze (funkcjonalne) – to uziemienie jednego lub wielu punktów
sieci, instalacji lub urządzenia dla celów innych niż bezpieczeństwo elektryczne.
8) Instalacja uziemiająca – wszystkie elektryczne połączenia i urządzenia występujące w uziemieniu sieci instalacji i urządzeń.
9) Uziom fundamentowy – część przewodząca umieszczona w ziemi pod fundamentem budynku lub, co jest lepszym rozwiązaniem, osadzona w betonie fundamentu budynku, zwykle w postaci zamkniętej pętli.
6. Sieci elektroenergetyczne
1)System elektroenergetyczny – zespół urządzeń i instalacji przeznaczonych do
wytwarzania, przesyłania i rozdzielania energii elektrycznej.
2) Sieci – instalacje połączone i współpracujące ze sobą, służące do przesyłania lub
dystrybucji paliw.
3) Sieć elektroenergetyczna – zespół połączonych wzajemnie linii i stacji elektroenergetycznych przeznaczonych do przesyłania i rozdzielania energii elektrycznej.
4) Sieć przesyłowa – siec elektroenergetyczna najwyższych lub wysokich napięć, za
której ruch sieciowy odpowiedzialny jest operator systemu przesyłowego.
5) Sieć dystrybucyjna – sieć elektroenergetyczna wysokich, średnich i niskich napięć, za której ruch sieciowy odpowiedzialny jest operator systemu dystrybucyjnego.
94
Słownictwo elektryczne
6) Stacja elektroenergetyczna – zespół urządzeń elektroenergetycznych wraz z niezbędnymi budowlami, umieszczony w jednym miejscu i przeznaczony do przetwarzania, transformacji i/lub rozdzielania energii elektrycznej.
7) Rozdzielnia – zespół urządzeń rozdzielczych (łączniki, szyny zbiorcze itp.) określonego napięcia umożliwiających dokonywanie czynności łączeniowych pomiędzy liniami, transformatorami i/lub innymi urządzeniami elektrycznymi,
będący częścią stacji elektroenergetycznej lub tworzący stację rozdzielczą.
8) Rozdzielnica – urządzenia elektroenergetyczne przeznaczone do rozdziału energii elektrycznej oraz do zasilania i sterowania odbiorników tej energii wykonane całkowicie u wytwórcy lub zestawione w miejscu zainstalowania z części
– o znacznym stopniu scalenia – wykonanych u wytwórcy.
9) Przyłącze – odcinek lub element sieci służący do połączenia urządzeń, instalacji lub sieci odbiorcy o wymaganej przez niego mocy przyłączeniowej z siecią
przedsiębiorstwa elektroenergetycznego świadczącego na rzecz tego odbiorcy
usługę przesyłania lub dystrybucji.
10) Bezpieczeństwo energetyczne – stan gospodarki umożliwiający pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię
elektryczną w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony, przy zachowaniu wymagań ochrony środowiska.
11) Linia elektroenergetyczna – zespół przewodów, materiałów izolacyjnych i odpowiednich akcesoriów przeznaczony do przesyłania energii elektrycznej pomiędzy dwoma punktami sieci elektroenergetycznej.
12) Moc przyłączeniowa – moc czynna planowana do pobierania lub wprowadzania do sieci, określona w umowie o świadczenie usługi przyłączenia jako wartość maksymalna ze średnich wartości tej mocy w okresie 15 minut, służąca do
zaprojektowania przyłącza.
13) Moc zwarciowa – iloczyn prądu zwarciowego w określonym punkcie sieci
i umownej wartości napięcia, najczęściej napięcia roboczego.
14) Punkt neutralny sieci wielofazowej – wspólny punkt połączonych w gwiazdę
uzwojeń urządzenia n-fazowego, np. transformatora elektroenergetycznego lub
transformatora uziemiającego.
15) Urządzenia – urządzenia techniczne stosowane w procesach energetycznych.
16) Wartość nominalna – odpowiednia przybliżona wartość liczbowa stosowana
do oznaczenia lub wyróżnienia elementu, przyrządu lub urządzenia.
17) Wartość znamionowa – wartość przypisana, zasadniczo przez wytwórcę, dla
określenia warunków pracy elementowi, przyrządowi lub urządzeniu.
Nr 162-163
95
Słownictwo elektryczne
7. Linie kablowe
1)Kabel – jest to przewód elektroenergetyczny o budowie przystosowanej do układania bezpośrednio w ziemi.
2) Linia kablowa – kabel wielożyłowy lub wiązka kabli jednożyłowych w układzie
wielofazowym albo jedno- lub wielożyłowych kabli połączonych równolegle,
łącznie z osprzętem, we wspólnym rowie kablowym lub przestrzeni i łączących
urządzenia jedno- lub wielofazowe albo jedno- lub wielobiegunowe.
3) Trasa kablowa – pas terenu lub przestrzeni, w którym ułożone są jedna lub więcej linii kablowych.
4) Napięcie znamionowe linii – napięcie międzyprzewodowe w przypadku prądu
przemiennego lub międzybiegunowe w przypadku prądu stałego, na które linia
jest zbudowana.
5) Pomieszczenie kablowe – pomieszczenie w budynku przeznaczone do ułożenia
kabli w celu ich rozprowadzenia do rozdzielnic, sterowni itp.
6) Kanał kablowy – kanał w stropie, podłodze lub w ziemi przykryty płytami zdejmowalnymi, przeznaczony do układania kabli, nie przystosowany do poruszania się obsługi w jego wnętrzu.
7) Tunel kablowy – tunel przeznaczony do układania kabli, w których może przebywać obsługa.
8) Estakada kablowa – konstrukcja nadziemna przeznaczona do układania kabli
oraz instalacji i urządzeń technologicznych.
9) Szyb kablowy – wydzielony obudowany pionowy kanał łączący więcej niż dwie
kondygnacje budynku, przeznaczony do ułożenia w nim kabli.
10) Osprzęt elektroenergetyczny linii kablowych – zbiór elementów przeznaczonych do łączenia, rozgałęzienia lub zakończenia kabli np. mufy, głowice, złączki, końcówki.
11) Odległość pozioma – odległość między rzutami prostopadłymi przedmiotów na
płaszczyznę poziomą.
12) Odległość pionowa – odległość między rzutami prostopadłymi przedmiotów
na płaszczyznę pionową.
13) Skrzyżowanie – miejsce na trasie linii kablowej, w którym jakakolwiek część
rzutu poziomego linii kablowej przecina lub pokrywa jakąkolwiek część rzutu
poziomego innej linii kablowej lub innego urządzenia podziemnego albo naziemnego i przeszkód naturalnych.
14) Zbliżenie – miejsce na trasie linii kablowej, w którym odległość między linią
kablową a inną linią kablową, urządzeniem podziemnym lub drogą komunikacyjną itp. jest mniejsza niż odległość dopuszczalna dla danych warunków
układania bez stosowania przegród lub osłon zabezpieczających, w których nie
występuje skrzyżowanie.
96
Słownictwo elektryczne
15) Osłona linii kablowej – konstrukcja przeznaczona do ochrony kabla przed
uszkodzeniem czynnikami zewnętrznymi. Rozróżnia się następujące rodzaje
osłon:
–przykrycie – osłona ułożona nad kablem w celu ochrony przed mechanicznym uszkodzeniem z góry,
– przegroda – osłona ułożona wzdłuż kabla w celu oddzielenia go od sąsiedniego kabla lub innych urządzeń,
–osłona otaczająca – osłona chroniąca kabel ze wszystkich stron, dzielona lub
nie dzielona, np. rura,
–osłona otwarta – osłona chroniąca kabel z jednej, dwóch lub trzech stron.
16) Ściana przeciwpożarowa – przegroda z drzwiami przeciwpożarowymi, służąca do podziału tunelu lub pomieszczenia kablowego na strefy pożarowe, wykonana z materiałów niepalnych.
17) Gródź przeciwpożarowa – przegroda przeciwpożarowa stosowana w kanałach
lub szybach kablowych, wykonana w całym przekroju poprzecznym kanału lub
szybu kablowego wykonana z materiałów niepalnych.
18) Osłona trudnopalna – osłona nie podtrzymująca płomienia w temperaturze otoczenia.
8. Ochrona odgromowa i przepięciowa
1)Instalacja uziemiająca – ogół połączonych między sobą uziomów, przewodów
uziomowych oraz przewodów uziemiających i zastosowanych do tego celu elementów przewodzących, np. płaszcze kabli.
2) Instalacja wyrównywania potencjałów – całość połączonych między sobą przewodów wyrównawczych oraz elementów spełniających podobne zadania (np.
osłony, inne elementy przewodzące), instalacja wyrównywania potencjałów
może być równocześnie instalacją uziemiającą lub częścią instalacji uziemiającej.
3) Ochrona przepięciowa podstawowa – środki ochrony stosowane w obwodach
sieci zasilającej oraz liniach przesyłu sygnałów najczęściej w miejscach dojścia
do obiektów; zadaniem ochrony przepięciowej podstawowej jest ograniczenie
energii udarów do poziomów dopuszczalnych dla większości urządzeń pracujących w obiekcie.
4) Ochrona przepięciowa dodatkowa – elementy lub układy ochronne przeznaczone do ograniczania energii impulsów przepuszczanych przez układy ochrony podstawowej do gwarantowanego przez producenta poziomu dopuszczalnego dla danego urządzenia.
5) Połączenia wyrównawcze – część wewnętrznego urządzenia piorunochronnego
redukująca różnice potencjałów wywołanych przez prąd piorunowy.
Nr 162-163
97
Słownictwo elektryczne
6) Napięcie udarowe – krótkotrwały przebieg napięcia jednokierunkowego, które bez żadnych oscylacji narasta od zera do wartości szczytowej, a następnie,
znacznie wolniej, maleje do zera; napięcie to charakteryzują następujące parametry: biegunowość, wartość szczytowa, umowny czas czoła, umowny czas do
półszczytu.
7) Prąd udarowy – krótkotrwały przebieg prądu jednokierunkowego, który bez
żadnych oscylacji narasta od zera do wartości szczytowej, a następnie, znacznie
wolniej, maleje do zera; prąd ten charakteryzują następujące parametry: biegunowość, wartość szczytowa, umowny czas czoła, umowny czas do półszczytu.
8) Hybrydowy generator udarów – generator udarów dostarczający napięcie udarowe określonego kształtu w warunkach bez obciążenia (R > 100 Ω), i prąd
udarowy określonego kształtu w warunkach zwarcia (R = 0,1 Ω).
9. Elementy i urządzenia ograniczające przepięcia
1)Urządzenie do ograniczania przepięć SPD (ang. Surge Protective Device) –
urządzenie do ograniczania przepięć przejściowych i oprowadzania prądów
piorunowych. Zawiera co najmniej jeden element nieliniowy.
2) Ograniczenie napięcia – działanie SPD, które powoduje, że każde napięcie przekraczające określoną wartość jest przez SPD ograniczane.
3) Ograniczanie prądu – działanie SPD, zawierającego co najmniej jeden nieliniowy element ograniczający prąd, które powoduje, że każdy prąd przekraczający
określoną wartość jest przez SPD ograniczany.
4) SPD typu ograniczającego napięcie – SPD charakteryzujące się dużą impedancją przy braku przepięcia, która zmienia się gwałtownie w odpowiedzi na wystąpienie udaru napięciowego. Zwykle elementami ograniczającymi napięcia są
warystory i diody ograniczające.
5) SPD typu ucinającego napięcie – SPD charakteryzujące się dużą impedancją,
przy braku przepięcia, która zmienia się w sposób ciągły w miarę wzrostu napięcia i prądu udarowego. Zwykle elementami ucinającymi napięcia są iskierniki,
iskierniki gazowane i tyrystory. Ten typ SPD jest czasem nazywany „crowbar
type”.
6) Napięciowy poziom ochrony (Up) – wartość większa od najwyższej wartości
zmierzonej napięć ograniczania.
7) Czas odpowiedzi na prąd – czas niezbędny do tego, aby element ograniczający
prąd zadziałał przy określonym prądzie i określonej temperaturze.
8) Odporność na prądy udarowe – właściwość SPD, która pozwala na przepływ
określoną ilość razy, przez SPD, prądu udarowego o określonym kształcie
i określonej wartości szczytowej.
9) SPD wielostopniowe – SPD, które zawiera więcej niż jeden element ograniczający napięcie. Elementy te mogą być oddzielone elektrycznie lub nie, za pomocą
98
Słownictwo elektryczne
10)
11)
12)
13)
14)
15)
16)
17)
elementu szeregowego. Powyższe elementy mogą być typu ucinającego lub obniżającego napięcie.
Największe napięcie trwałej pracy (Uc) – najwyższa wartość skuteczna napięcia przemiennego lub największa wartość napięcia stałego, jakie może być
w sposób trwały doprowadzone do gałęzi ochrony SPD.
Znamionowy prąd wyładowczy (In) – wartość szczytowa udaru prądowego 8/20
przepływającego przez SPD.
Największy prąd wyładowczy (Imax) – wartość szczytowa prądu udarowego
8/20 przepływającego przez SPD, Imax > In
Prąd udarowy (Iimp) – prąd udarowy definiowany przez wartość szczytową i ładunek Q.
Wytrzymałość zwarciowa – największa spodziewana wartość prądu zwarcia,
który SPD może wytrzymać.
Dodatkowe zabezpieczenie nadprądowe – urządzenie nadprądowe (np. bezpiecznik lub wyłącznik), które jest częścią instalacji i jest umieszczone na zewnątrz od strony zasilania przed SPD, aby zapobiec jego przegrzaniu i uszkodzeniu w przypadku, gdy nie jest ono w stanie przerwać prądu zwarciowego
o częstotliwości sieciowej.
Udarowe napięcie zapłonu ogranicznika – jest to największa wartość napięcia osiągnięta przed zapłonem w czasie trwania udaru napięciowego o danym
kształcie i biegunowości, włączonego do zacisków ogranicznika.
Czas do zapłonu ogranicznika – odstęp pomiędzy umownym początkiem
udaru oraz chwilą zapłonu ogranicznika. Czas ten wyrażony jest w mikrosekundach (lub nanosekundach).
Nr 162-163
99