Wst*p

Wstęp
Wstęp
Wiara w Jezusa Chrystusa już od dwóch tysiąca lat stanowi centrum życia Kościoła, jego nauczania i teologii. Odkąd Bóg stał się Człowiekiem, jesteśmy zobowiązani
mówić o Bogu, posługując się chrystologiczną konkretyzacją Boga. Przedmiotem
wszelkich rozważań teologicznych jest zawsze konkretna osoba Jezusa Chrystusa w swojej
pierwotnej i wtórnej funkcji Zbawiciele i Objawiciela1. Bowiem o Bogu wiemy tylko tyle
ile możemy wyczytać i zrozumieć ze zbawczego dzieła Syna Bożego, które osiąga swój
szczyt w misterium paschalnym. Od tej pory człowiek może doświadczyć całkiem innej
wspólnoty z Bogiem, w której Stwórca daje siebie zobaczyć, poczuć i nawet dotknąć2.
Jezus Chrystus, jedyny zbawiciel świata i zarazem najwybitniejszym dziełem sztuki
samego Boga, jakie przedstawia On dla człowieka, stanowi środek wszechświata i historii3.
Kościół świadomy swojej misji w dzisiejszym świecie, powinien nieustannie
zgłębiać tajemnice Chrystusa, żeby w dzisiejszych różnych systemach filozoficznych,
ustrojów i poglądów ukazać Jego prawdziwość i miłość. Człowiek jest przecież zdolny do
tego, żeby przez osobę Syna zobaczyć samego Ojca (por. J 14,9). Więc stając na drodze
teologicznych poszukiwań w dziedzinie soteriologicznej, powstaje pytanie: Jakim jest Bóg
w swej istocie, że nawet własnego Syna nie oszczędził, lecz za na wszystkich Go wydał? ().
Oraz dlaczego w tym wydaniu jego śmierć ma wpływ na całe dzieje świata?
Po pewnym etapie pracy, próbując wgłębić się w dany temat, czytelnik spotyka się
z różnorodnością i bogactwem dzieł mistrzów teologii, którzy już dwadzieścia wieków
próbują dać odpowiedź na to pytanie. Teorie soteriologiczne wytworzone przez teologów,
Zob Jan. Paweł II, Przekroczyć próg nadziei. Jan Paweł II odpowiada na pytania Vittoria
Messoriego, Lublin 1994, s. 51.
2
Zob. H. U. von Balthasar, Prawda jest symfoniczna. Aspekty chrześcijańskiego pluralizmu, tłum. I.
Bokwa, Poznań 1998, ss.22-23.
3
Jan Paweł II, Encyklika Redemptor Hominis, [w:] Jan Paweł II. Dzieła zabrane, t. 1 Encykliki, red.:
P. Ptaszznik, Kraków 2006 Nr.
1
str. I
Wstęp
opierają się na objawieniu, które podaje niekwestionujący fakt, że odkupienie, usprawiedliwienie i zbawienie dokonało się za sprawą Jezusa Chrystusa, ale nie wyjaśnia, w jaki
sposób. To zadanie do spełnienia pozostawione jest dla teologów. Za ten czas wytworzyli
oni różne modele soteriologiczne4, mające doniosłe znaczenie dla wiary człowieka.
Z pewnością dokładnie - prawdziwej odpowiedzi nie znajdziemy w żadnych opracowaniach napisanych przez człowieka. Są one tylko próbą zbliżenia się do wiekuistego
Boga, gdzie człowiek może powiedzieć o Nim i Jego dziele tylko tyle, ile zostało jemu
objawione. Za ten czas teologia chrześcijańska niejednokrotnie zwraca się do tej
tajemnicy, zgłębiając i poszerzając argumentacje w tym temacie. Wielorakie wypowiedzi
teologów nie pozwalają stworzyć jednego systemu soteriologicznego. Bowiem każdy ma
swój styl myślenia i własną koncepcje. Różnorodność w tym zagadnieniu pokazuje na ile
bogata treść prawdy jest zawarta w samym Bogu, ale każda z tych myśli niesie pewien
obraz Boga, które nawzajem uzupełniają się i tylko razem mogą przybliżać człowiekowi
prawdziwy obraz Boga, którego nie da się zredukować i zamknąć w ramach jednego
modelu soteriologicznego.
Taki stan rzeczy wymusza zredagowania kręgu zainteresowania tematem, do jednego z teologów. Żeby uniknąć powierzchowności i dokładnie spróbować zrozumieć przynajmniej jeden z tych modelów soteriologicznych, wgłębiając się w sposób argumentacji.
W XX wieku wielu wybitnych chrześcijańskich teologów, podjęło próbę nowego
przemyślenia teologii zbawienia. Jednym z nich jest postać Szwajcarskiego teologa Hansa
Ursa von Balthasara5. Jego dramatyczna wizja Boga i dziejów świata z czasem przekształ-
Wymienimy niektóre z nich: Teorie wewnątrzbiblijne; niewoli diabelskiej; ekonomiozbawcze; zadośćuczynienia; teoria zasługi; substancji karnej; miłości staurologicznej; mistycznej kenozy Bożej (Balthasar); teoria eudajmonistyczna; wyzwolenia; omegalizacji personogenetycznej. Zob. S. Bartnik, Traktat o
Chrystusie, [w:] Dogmatyka katolicka, Lublin 1999, ss. 724-729.
5
Biografia Balthasara jest dość bogata. Krótko spójrzmy na te fakty z życia autora, które wydają się
ważne dla zrozumienia kontekstu powstania jego dzieł.
Urodził się w 12 sierpnia 1905 roku w Lucernie (Szwajcaria) w katolickiej rodzinie. Od młodzieńczych lat wykazywał się zainteresowaniem literaturą i odznaczał się talentami muzycznymi. Po szkole średniej, odbytej pod kierunkiem benedyktynów i jezuitów podjął studia doktoranckie w Zurychu, Berlinie
Wiedniu, zakończona rozprawą naukową na temat apokaliptyki i literatury niemieckiej. Po tym wstąpił do
4
str. II
Wstęp
ciła się w odrębny system teologiczny, nieoparty na żadnych tradycyjnych metodach6. A
sama postać teologa zachwyca swoją pokornością i świadomością misji teologa w Kościele, które rozumie wprost jak posłannictwo wymagające od niego zrozumienia w sposób
nowicjatu Stowarzyszenia Jezusowego w roku 1929. Pod czas formacji zakonnej odbywanej w domu zakonnym w Lyonie, pozostawał pod wielkim wpływem Henri de Lubaca (1896-1991). Po święceniach kapłańskich pracował w czasopiśmie Stimmen der Zeit w Monachium. Po pewnym czasie stał przed wyborem między karierą profesora teologii a pracą duszpasterską i pisarską. W roku 1940 został duszpasterzem akademickim w Bazylei. Tam odbyło się spotkania z Adrienne von Speyr (1902-1967). Balthasar przyprowadził ją do
kościoła Katolickiego i stał jej duchownym kierownikiem. Pozostawał pod wielkim wrażeniem tego co u niej
obserwował i oceniał jako widzenie mistyczne. Bazylejczyk miał wrażenie, że Adrienne ma swoją misje do
spełnienia w Kościele. Była ona doktorem medycyny, mająca dar jasnowidzenia i uzdrawiania, otrzymała
także łaskę wyjątkowej modlitwy. Komentowała wielkie dzieła Pisma Świętego, dyktując swoje uwagi dla
Balthasara, który je spisywał redagował i później publikował. Te teksty nie są wynikiem studiów teologicznych czy biblijnych, lecz osobistych natchnień pod czas modlitwy. Po pewnym czasie wraz z nią założył
instytut świecki Johannesgemeinschaft. Funkcja detektora tego instytutu postawiła Balthasara przed wyborem, albo stowarzyszenie Jezusowe albo instytut. W roku 1950 podjął decyzje opuszczenie zakonu jezuitów.
Co było przyczyną wielu trudności w przyszłym żuciu Teologa. Nigdy nie otrzymał propozycji objęcia katedry teologii i nie został zaproszony do uczestnictwa na Soborze Watykańskim II. W okresie posoborowym
jego dzieło było coraz bardziej doceniane. W roku 1984 otrzymał nagrodę imienia Pawła VI w dziedzinie
Teologii a przez Jana Pawła II został ogłoszony kardynałem w czerwcu 1988 roku. Jednak przyjęcia tej godności przeszkodziła śmierć teologa, która miała miejsce w dniu 26 czerwca 1988 roku.
Na myśl naszego autora wpłynęły liczne spotkania z wybitnymi osobami, takich jak: Hegel, z jego
myślą Balthasar nie jednokrotnie polemizuje w swoich pismach, niemniej jednak przejął od niego niektóre
założenia; Następnie Erich Przywara, jego akcentowanie zasady Analogii bytu wywarło wielki wpływ na
filozofie Balthasara; od Karła Bartha nasz autor zaczerpną przekonanie, ze teologia osiąga swój szczyt w
wydarzeniu krzyża; Henri de Lubac zachęcił bazylejczyka do rozważań myśli zawartych w pismach Ojców
Kościoła, od których przejął myśl o powszechnym zbawieniu, co później miało swój wpływ na rozumienia
Kościoła, jego misji i świadomości chrześcijańskiej. Wyżej wspominana A. von Speyr pozostawiła w Baltazarowym myśleniu największy wpływ. On sam wyznał, że nie należy odróżniać jego teologie od jej myśli.
Spośród teologicznych idei, które weszły do myśli Bazylejczyka, należy wymienić na pierwszym miejscu
uniwersalizm Chrystusowego posłannictwa, to pojęcie pozostawało kluczowym w jego teologii. Solidarne
zejście Syna Bożego do Otchłani, stało dla teologa jednym z kamieni węgielnych, na którym on budował
swoją myśl teologiczną. Od niej także przejął; synostwo Jezusa jako wyraz posłuszeństwa aż do bezsilnej
identyfikacji z opuszczonymi; przyjęcie wiary na podobieństwo przyjęcia Jezusa w łonie Maryi; duchowa
owocność dziedzictwa dla świata; osobowość jako wyjątkowy dar od Boga; zastępczy charakter modlitwy i
cierpienia w Kościele; cielesność chrześcijańskiej egzystencji, pełne stanięcie przed Bogiem i Kościołem w
sakramentalnym akcie wyznania grzechów, jako fundamentalna postawa chrześcijanina. Na końcu trzeba
jeszcze wymienić samą formację teologa. Cały teologiczny projekt Balthasara został zainspirowany i rozwinięty pod wpływem Ćwiczeń duchowych Ignacego Loyoli. Dlatego temat wolności i posłuszeństwa, także
pragnienie znalezienia Boga we wszystkim najbardziej zainspirowało Balthasara.
Bogata twórczość teologa z Bazylei obejmuje 74 książki, 365 artykułów, 83 tłumaczenia i 120 wstępów do publikacji. Największą sławę przeniosła trylogia, obejmująca 15 tomów. Która powstawała ponad
ćwierć wieku. W nich autor koncentruje się nad trzema podstawowymi kategoriami: Prawdy, Dobra i Piękna.
Jego dorobek naukowy jest przyrównywany do dorobku św. Augustyna. Jest także współzałożycielem czasopisma Communio. Zob. J. Przytuła, Logika Objawienia. Argument werytatywny w świetle teologii Hansa
Ursa von Balthasara, Wstęp, Lublin 2011; M. Chiaia, F. Incampo, Historie wielkich przyjaźni, tłum. A. Paleta, Kraków 2008; J. Sture Neuman, Mężczyzna i kobieta w Bożym królestwie. Wprowadzenie do życia i
dzieł Adrienne von Speyr i Hansa Ursa von Balthasara, tlum. J. Iwaszkiewicz, Kielce 2005; E. Piotrowski,
Teodramat, Dramatyczna soteriologia Hansa Ursa von Balthasara, Wstęp, Kraków 1999. K. Węcel, Hans
Urs von Balthasar. Teologia Chwały, Kraków 2001; M. Kehl, Hans Urs von Balthasar (Portret), w; H. U.
von Balthasar, W pełni wiary. Wstęp, tłum. J. Fenrychowa, Kraków 1991; E. Piotrowski, Hans Urs von Balthasar, [w:] Wielcy ludzie Kościoła, red.: H. Pietras, S. Obirek, J. Nawiwajko, Kraków 2005; J. Makowski,
Przestrzeń Balthasara, [w:] W drodze, z. 10(386), red.: J. Brodniewicz, J. Grzegorczyk, P. Kozacki, Poznań
2005, ss. 77-87; http://www.communio.pallotyni.info/historia.html [ z dnia 13,11,2013 ];
http://www.bogoslov.ru/greek/persons/217652/index.html [ z dnia 13,11,2013 ].
6
Zob I. Bokwa, Metoda teologii Hansa Ursa von Balthasara, [w:] Studia Theologica Varsaviensia,
nr. 2, .1999, ss.51-74
str. III
Wstęp
możliwie głęboki i rozległy prawdy objawienia i wiernego nauczania, i wyjaśnianie tej
prawdy w Kościele7.
Na wybór tego teologa, wpływa kilka czynników. Po pierwsze sama dramatyczność
uprawiania teologii, zapożyczona z dziedziny sztuki teatralnej, nadaje teologii swoistego
piękna, zachwycenia i napięcia. Drugim czynnikiem jest jego erudycja i świadomość
katolickości, posłuszeństwa wobec wiary i Kościoła. Ostatnim czynnikiem jest jego wiara,
która wymaga od niego uprawiania teologii w klimacie modlitwy i adoracji stojąc na
kolanach przed Objawieniem, a nie siedząc za biurkiem. Bowiem według niego, jedyną
właściwą metodą uprawiania teologii może być tylko wiata, bo nawet, jeżeli teolog zdobył
wszelką możliwą wiedze na temat wiary i wytężał wszystkie swoje siły, nie będzie
teologiem bez swojego przeżucia wiary. Teolog, który swoim życiem pokazał, że nie
pragnął zaszczytów od ludzi, tylko był wierny posłuszeństwu Duchowi Świętemu, wbrew
modzie i oczekiwaniom tego świata8. Taka postać teologa który od siebie wymagał
świętości, aby świętość Boga przybliżać ludziom, daje nadzieje że prawda objawienia jest
nie tylko prawdziwie przez niego przekazana, ale prowadzi do uwielbienia Boga w
świadomym przezuciu wiary jego czytelnika. Co zresztą nie oznacza, że jest ostatnią
instancją w kwestią teologicznych.
Początkiem poszukiwań stała książka Teologia misterium Paschalnego9, która
wprowadzając czytelnika do kulminacji misji Jezusa Chrystusa, a same teologii trzech dni
oraz solidną część teologii krzyża teologa z Bazylei. Autor umieszcza w nim szereg innych
Por. M. Pyc, Teologia i świętość w dialogu w pismach Hansa Ursa von Balthasara, [w:] Colloquia
Theologica Adalbertina. Systematica, nr.1,red.: E. Piotrowski, Poznań 2000
8
Zob. I. Bokwa, Kształtowanie się problematyki chrystologiczno-eschatologicznej w twórczości
Hansa Ursa von Balthasara (1905-1988) [w:] Studia Theologica Varsaviensia, nr. 1 Warszawa 1996; Z. Kijas, Powołanie teologa według Hansa Ursa von Balthasara, [w:] Colloquia Theologica Adalbertina. Systematica, nr.1, red.: E. Piotrowski, Poznań 2000.
9
W roku 1969 Hans Urs von Balthasar opublikował w Mysterium Salutis, obszerny szkic poświęcony tajemnicy paschalnej, który w opinii komentatorów szwajcarskiego teologa, jest umieszczony w centrum teologicznej twórczości. J. Feiner, M. Löhrer (red.), Misterium Salutis. Grundriss heilsgeschichtlicher
Dogmatik I-IV, Einsiedeln, Benziger Verlag, 1965-1976. Tekst Hansa Ursa von Balthasara znajduje się w
drugiej części tomu trzeciego (III/2), ss. 133-326. Nosi tytuł Mysterium Paschale, jako osobna publikacja
został wydany pod tytułem Theologia der drei Tage, Einsiedeln, Benziger Verlag 1970. Polskie tłumaczenie;
H.U. von Balthasar, Teologia misterium paschalnego, tłum. E. Piotrowski, Kraków 2001.
7
str. IV
Wstęp
tematów, obracając wokół centralnego. Ale ta pozycja nabiera swojej wartości po
zapoznaniu się z innymi myślami i założeniami teologa, które należy szukać w innych
dziełach Balthasara. Bowiem ta pozycja pozostawia po sobie wiele pytań, dla tych, kto nie
jest zapoznany obszernie z jego myślą. Stanowi, bowiem swoisty komentarz do teologii
Paschalnej bez wprowadzenia w sam kontekst zaczerpniętej myśli. Całościowego
opracowania teologii zbawienia, autor po sobie nie zostawił. Wkomponował jednak swoje
przemyślenia w harmonijną jedność swojej trylogii. Powszechnie sądzi się, że teologiczna
myśl Hansa Ursa von Balthasara zawiera się właśnie w tym dziele. Trylogia Balthasara to:
Teoestetyka10, Teodramatyka11, Teologika12 oraz podsumowujący tom Epilog13. Swój
szczyt dzieła osiągają w serii Teodramatu. Łączy ona tradycyjne zagadnienia
soteriologiczne i chrystologiczne, interpretowane w całościowym horyzoncie eschatologii.
Szczytem tego dzieła jest trzeci tom.
W ostatnich latach można zauważyć zainteresowaniem teologów twórczością Balthasara, co zauważa się na przykładzie ukazania się tłumaczeń jego dzieł, oraz powstawania różnych opracowań i rozpraw dotyczących jego teologii. Jednak zostaje ona trudnym
Pierwsza część trylogii Balthasara Chwała (Herrlichkeit), jest zdefiniowana jako „traktat o pięknie Boga i
Jego objawieniu”. Biegunem całej rozprawy jest postać Jezusa Chrystusa, jako centralne arcydzieło Boga.
Jest On Obiektywną oczywistością, która rozświetla subiektywną oczywistość, czyli wewnętrzne doświadczenia wiary. Siedem tomów Estetyki teologicznej ukazało się w latach 1961-1969. : Na język polski
zostały one przetłumaczone wszystkie końcem 2010 roku: Chwała. Estetyka teologiczna, Tom I, Kontemplacja postaci, tłum. E. Marszał, J. Zakrzewski, Kraków 2008; Chwała. Estetyka teologiczna, Tom II, Modele
teologiczne, cz. 1 Od Ireneusza do Bonawentury, tłum. E. Marszał, J. Zakrzewski, Kraków 2007; Chwała.
Estetyka teologiczna, Tom II, Modele teologiczne, cz. 2 Od Dantego do Peru, tłum. E. Marszał, J. Zakrzewski, Kraków 2008; Chwała. Estetyka teologiczna, Tom III/1, Metafizyka, cz.1, Starożytność, tłum. L. Łysień,
Kraków 2010; Chwała. Estetyka teologiczna, Tom III/1, Metafizyka, cz.1, Starożytność, tłum. L. Łysień, Kraków 2010; Chwała. Estetyka teologiczna, Tom III/2, Teologia, cz. 1 Stary Testament, tłum. J Fenrychowa,
Kraków 2010; Chwała. Estetyka teologiczna, Tom III/2, Teologia, cz. 2 Nowy Testament, tłum. J Fenrychowa, Kraków 2010.
11
Jest to druga część trylogii to: Theodramatik, t. 1, Prologomena, Johannesverlag, Einsiedeln 1973;
t. 2 Die Personn des Spiels, cz. 1, Der Mensch in Gott, cz. 2, Die Personen in Christus, Jahanesverlag, Einsiedeln 1978; t. 3, Die Handlung, Johannesverlag, Eisiedeln 1980; t. 4, Das Endspiel, Johannesverlag, Einsiedeln 1983. W języku polskim wydano do tej pory: H. U. von Balthasar, Teodramatyka, t. 1, Prologomena,
tłum. M. Mijalska, M. Rodkiewicz, W. Szymona, Kraków 2005; t.2, Osoby dramatu, cz. 1, Człowiek w Bogu,
tłum. W. Szymona, Kraków 2006; t. 2, Osoby dramatu, cz. 2, Osoby w Chrystusie, tłum. W. Szymona, Kraków 2003.
12
Po rozmyślaniu nad kategoriami piękna i dobra, przychodzi kolej naprawdę. Teologika jest trzecią
częścią trułogii, w której autor rozważa o prawdzie z teologicznego punktu widzenia. Składa się z trzech tomów rozważań nad strukturą prawdy stworzonej i strukturą prawdy Boskiej, polskie tłumaczenia: Teologika,
Tom I, Prawda świta, tłum. J. Zychowicz, Kraków 2004; Teologika, Tom II, Prawda Boga, tłum. J. Zychowicz, Kraków 2004; Teologika, Tom III, Duch Prawdy, tłum. J. Zychowicz, Kraków 2005.
13
H.U von Balthasar, Epilog, tłum. J. Zychowicz, Kraków 2010.
10
str. V
Wstęp
dziełem, które nie jest zgłębione. Ale nadal teologia autora zostaje mniej znana i jest
wspominana przy okazji dyskusji nad osobą W. Hryniewicza, jako jednego zę
zwolenników teorii powszechnego zbawienia.
Reżyser, autor i aktor, scena i rola, dramat, komedia i tragedia – to słowa zaczerpnięte z języka teatralnego, w którym na nowy sposób Balthasar chce lepiej przedstawić
treść Objawienia w formie dramatu. Jednak ten sposób jest tylko aluzją, posługujący się
niedoskonałą analogia, dla skojarzenia i zrozumienia tego co się dzieje się między Bogiem
a człowiekiem. Pojęcie dramat, dramatyczny - wzięte z języka literackiego jest stosowane
na określenia sytuacji tragicznych, napiętych i bez wyjścia, wynikające z relacji i wydarzeń
mających miejsce na scenie, także dialog. Takie określenie jest najbardziej stosowne dla
Balthasara, z tych co wymyślili ludzie, na określenia sytuacji opisanej przez Pismo Święte.
Bowiem Bóg nieustanie poszukuje człowieka, który za wszelką cenę chce od niego odejść.
Aktywnie działający Bóg pragnie w swoim Synu bezinteresownie ofiarować człowiekowi
zbawienie. W zasadzie cały dramat jest rozgrywany w osobie Jezusa Chrystusa pomiędzy
Nim a Ojcem14.Stąd i temat zainteresowania, ponieważ zajmując się Osobą Syna w
Boskim Dramacie, zajmujesz się tematem zbawienia człowieka.
Niniejsza praca stanowi sobie za cel zanalizowanie zagadnień związanych z tematyką osoby i posłannictwa Jezusa Chrystusa, w dramatycznej wizji dziejów świata w myśli
Hansa Ursa von Balthasara. Ma ona posłużyć się pomocą nad rozważeniami nad tajemnicą
samego człowieka i jego zbawieniem. Została ona zatytułowana: Osoba i stwórco zbawcze
posłannictwo Jezusa Chrystusa, w teodramacie Hansa Ura von Balthasara. Jak wynika z
tytułu, centralną postacią zainteresowania jest osoba zbawiciela. Bowiem cała teologia
Zob. H. U. von Balthasar, Topos teatru świata, [w:] Ethos, 20(2007) nr. 77-78, red.: A.
Wierzbicki, Lublin 2007, ss. 17-30; E. Piotrowski, Teatr w teologicznej wizji Hansa Ursa von Balthasara,
[w:] Ethos, 20(2007) nr. 77-78, red.: A. Wierzbicki, Lublin 2007, ss. 89-108; E Piotrowski, Teodramat.
Dramatyczna soteriologia Hansa Ursa von Balthasara, Wstęp, Kraków 1999; Bokwa I., Zbawienie jako
dramat według Hansa Ursa von Balthasara, [w:] Studia Theolologica Varsaviensia 38(1999) nr. 2, red.: I.
Bokwa, J. Decyk, Warszawa 1999, ss. 111-126; Pyc M., Jezus Chrystus jako persona dramatis. Zbawczy
dramat w Chrystusie w ujęciu Hansa Ursa von Balthasara, [w:] Ethos, 20(2007) nr. 77-78, red.: A.
Wierzbicki, Lublin 2007, ss. 65-76.
14
str. VI
Wstęp
Balthasara obraca się wokół tej postaci. Można powiedzieć, że jest teologią chrystocentryczną. Bowiem centrum jego myśli jest wgląd w osobę Jezusa, która jest kluczem interpretacyjnym i metodą jego teologii, którą nie da się łatwo usystematyzować za pomocą
klasycznych pojęć i kategorii, umieszczają ją w ramach klasycznych traktatów teologicznych. Jedno jest jasne, obraca się wokół centralnej tajemnicy wiary, w której krzyż stanowi
środek całej chrystologii i miejscem najwyższego objawienia się Trójcy15.
W pracy zostało poruszono wiele wątków antropologicznych i chrystologicznych.
Przede wszystkim kluczowe rozważania nad tematem kenozy, która pokazuje kenotyczne
istnienie Boga, kategoria posłuszeństwa odsłaniająca relacje Ojca i Syna oraz teologia obrazu i podobieństwa Bożego w człowieku, co jest podstawą dramatycznego ujęcia dziejów
świata w relacji wolności Absolutnej i stworzonej, teologia wielkiej Soboty w opuszczeniu
Syna która stanowi największą próbę pod czas misji Syna. Tylko zebrane razem te tematy
mogą stanowić odpowiedź na wyżej postawione pytanie.
Będąc świadomym niedoskonałości pracy, należy wskazać na kila uwag wstępnych, determinujących jej kształt i głębie. Pierwszym z nich jest to, że niemniejsza praca
opiera się głównie na polsko-jenzycznych tłumaczeniach dzieł Balthasara. Pomimo różnych tłumaczeń jego dzieł, odczuwał się brak trzeciego i czwartego tomu Teodramatyki,
które jeszcze do tej pory nie zostały ukazane w dostępnym języku. Zmusza to, do odwolywania się do komentatorów teologa z Bazylei16. Drugą trudność stanowią oryginalności
myśli autora, gdzie on z pasją zaangażował się w zgłębienia szczególnie trudnych tematów
teologicznych, które nie zawsze zgadzają się z nauczaniem Kościoła17. Wymagają
Zob. I. Bokwa, Trynitarno – chrystologiczna interpretacja eschatologii w ujęciu H, U. von
Balthasara, Radom 1998, ss. 52-53.
16
Najbardziej pomocnym było opracowanie: M. Pyc, Chrystus Piękno-Dobro-Prawda. Studium
Chrystologii Hansa Ursa von Balthasara w jej trylogicznym układzie, Poznań, 20; także pomoc należy wymienić takie dzieła jak: E. Piotrowski, Teodramat, Dramatyczna soteriologia Hansa Ursa von Balthasara,
Kraków 1999.; J. O’Donnell, Klucz do teologii Hansa Ursa von Balthasara, tłum. A. Wałęcki, Kraków 2005;
Z. J. Kijas, Homocreatus Est, Ekumeniczne studium antropologii Pawła A. Florenskiego i Hansa Ursa von
Balthasara, Kraków 1996; K. T. Wencel, Hans Urs von Baltasar: Teologia Chwały, Kraków 2001.
17
Na pierwszym miejscu dominuje temat wstąpienia Chrystusa do piekieł, inspirowane mistycznymi
przeżuciami A. von Speyr, oraz teza o nadziei zbawienia dla wszystkich, t.in.
15
str. VII
Wstęp
szczegółowej orientacji w tematach teologicznych oraz ostrożności przy prowadzeniu
poszukiwań i wyciągnięcia wniosków. Następnie należy wymienić bogactwo myśli
Balthasara, gdzie biegłość w Piśmie Świętym i teologii Ojców Kościoła, wprowadza w
labirynt wielości poruszonych wątków przy omawianiu jednego tematu18. Taki stan rzeczy
w pewien sposób przyczynił się do tego, że praca została narażona na wymiar
fragmentaryczności myśli. Bowiem stanowi tylko próbę oddania wiernie myśli autora.
Styl myślenia Bazylejczyka, zmusza poszerzyć rozmyślania nad tajemnicą Paschalną, bowiem nie wystarczy rozważania nad samą męką i śmiercią Chrystusa. Najpierw
trzeba ukazać szczególne i jedyne posłannictwo Bożego Logosu, wypluwające z odwiecznego Bożego zamysłu zbawienia świta, oraz ukazaniem skutków zmartwychwstania Chrystusa. Dlatego to została ona podzielona na trzy ogólne tematy.
W pierwszym rozdziale zostanie opisana droga wiodąca od Zrodzenia do Wcielenia
Suna Bożego. Uwzględniając pra-kenoze Boga, w której Ojciec zrodził Syna i w tym akcie
zarazem dał mu misje do spełnienia. Ma dać odpowiedź w jaki sposób Bóg może działać w
osobie Chrystusa na ziemi. Pokazując ścisłą relację Syna z Ojcem, rozjaśnia tajemnicę
krzyża, w której swój udział mają wszystkie osoby Trójcy Świętej, a dramat który przeżywa Syn na Krzyżu jest dramatem także Ojca. Pokazując misje i posłannictwo Bożego
Słowa, w kontekście wolnego stworzenia świata, ma za cel przybliżenie samej osoby
Chrystusa i Jego odpowiedzialność za świat. To spojrzenie ma nadać wagi samemu aktowi
Wcielenia, rozjaśniając dlaczego losy całego świata mogą być rozstrzygnięte w jednej osobie. Także podstawowe zagadnienia inkarnacjo zostaną omówione w ostatnim paragrafie
danego rozdziału. Takim czynem ma być przedstawiona wyjątkowość osoby Jezusa Chrystusa, i przedstawione główne racje z powodu których Wcielenie może mieś swój wpływ
na całe stworzenie.
18
Zob. M.Urban, Umysł otwarty na nieskończoność. Hansa Ursa von Balthasara myślenie o
człowieku, [w:] W trosce o dobrą filozofie, red.: M. Pawliszyna, M. Urban, Kraków 2009, ss. 90-91.
str. VIII
Wstęp
Krzyż Chrystusa jak jest osią teologii Balthasara, podobnie znajduje swoje miejsce
w samym centrum pracy danej pracy. Więc drugi rozdział ma za zadanie ukazanie tajemnicy Odkupienia. Gdzie pierwszy paragraf opisuje krzyż, jako centrum misji Chrystusa, do
której On zdąża. W środku pracy znajduje się najcięższa kwestia do interpretowania, a
same śmierć Chrystusa. Bowiem wypowiedzi teologów Kościoła nie jednoznaczne w tej
kwestii, co stanowi poważne obawy i trudności przy zajmowaniu się tym tematem, ale
spojrzenie jest głownie skierowane na rozumienia przez Balthasara sytuację opuszczenia
Syna Bożego, pod czas śmierci na Krzyżu. Zamyka ten rozdział podsumowania teologii
odkupienia, próbą odpowiedzi na pytanie, co według teologa dokonało się przez tajemnicę
Krzyża Zbawiciela. Szerokie i wieloaspektowe rozważania nad kategorią reprezentacji,
którą posługuje się Bazylejczyk, zmusza do podzielenia jej na sześć punktów dotyczących
jednego i tego samego tematu odkupienia. Pięć z nich wymienia samo Objawienia, natomiast szósty – Kościół, wypluwa z działania wspólnoty posłanie przez Chrystusa. Temat
Kościoła jest rozważany, jako odrębny temat przez samego autora i jego komentatorów,
ale został on zaliczony do teologii odkupienia, jako pomoc w czasie dla człowieka, pozwalające w pełni korzystać z owoców krzyża.
Ostatni trzeci rozdział pracy, został zatytułowany, jako Droga do Ojca. Takim tytułem posługuje się Balthasar na określenia zmartwychwstania Chrystusa, jako powrót
Syna na łono Ojca z dna krainy zmarłych. Natomiast w pracy, jest on poszerzony i w drogę
człowieka do Boga. Przecież zmartwychwstanie Chrystusa otwiera dostęp także człowiekowi do wiecznego życia w Bogu. Pierwszy paragraf porusza wiele wątków, odziaływujące na zbawienie człowieka. Natomiast drugi jest wprost eschatologicznym spojrzeniem
na przeznaczenia człowieka, zmierzające do swojej pełni właśnie przez Chrystusa zmartwychwstałego, który sam jest drogą do Ojca.
Metoda, jaka została zastosowana w studium, opiera się na analizie tekstów Hansa
Ursa von Balthasara. Poniekąd trudna do interpretacji myśl autora, wymagała niezbędnej
str. IX
Wstęp
pomocy komentatorów Bazylejczyka, czyj głos był ważny znalazł swoje miejsce w pracy.
Oryginalność myśli wymaga poddania jej syntezie i konfrontacji myśli z Magisterium Kościoła katolickiego.
Jest rzeczą oczywistą, iż niniejsze opracowanie nie wyczerpuje w całości zagadnienia, które jest bardzo bogate i obejmuje wiele różnych aspektów, które nie zostały
uwzględnione. Niemniej jednak w głównym założeniu opracowania chodzi o przedstawienia podstawowych elementach teologii odkupienia i zbawienia człowieka w teodramatyce
Hansa Ursa von Balthasara, które wszystkie streszczają się w osobie Jezusa Chrystusa. To
pozwoli ukazać szczególny moment w teologicznej myśli autora, na którym on argumentuje nie tylko zbawienie człowieka, ale także ośmiela się mówić o uniwersalnych skutkach
tego zbawienia dla wszystkich ludzi.
str. X