Procedura pobierania materiału do badań mikrobiologicznych

advertisement
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
Data wprowadzenia: 25-10-2011
1 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
Nazwisko
Stanowisko
Data
Opracował
Tadeusz Gadomski
Kierownik
25.10.2011
Zaakceptował Maciej Wojciechowski
Z-ca Dyrektora ds Lecznictwa
25.10.2011
Zaakceptował Bożena Szelągowska Pełnomocnik ds. Zarządzania Jakością 25.10.2011
Zatwierdził
Andrzej Bujnowski
Prezes Zarządu
25.10.2011
1. CEL
2. ZAKRES
3. DEFINICJE
4. OPIS DZIAŁANIA
5. ODPOWIEDZIALNOŚĆ I UPRAWNIENIA
6. DOKUMENTY ZWIĄZANE
7. ZAŁĄCZNIKI
25-10-2011
Podpis
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
Data wprowadzenia: 25-10-2011
2 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
1. CEL
Uzyskanie wartościowego diagnostycznie materiału od pacjenta w odpowiednim czasie, ilości,
bez zanieczyszczeń florą przypadkową, pozwalającego na wykrycie lub izolację czynnika
etiologicznego procesu chorobowego jego identyfikację i określenie lekowrażliwości.
2. ZAKRES
Procedura ma zastosowanie we wszystkich oddziałach, izbie przyjęć, gabinetach zabiegowych,
poradniach, u wszystkich kontrahentów zewnętrznych mających podpisane umowy na
diagnostykę mikrobiologiczną.
3. DEFINICJE
Pobranie materiału – uzyskanie materiału od pacjenta (do pojemnika, butelki, podłoża
transportowego) w sposób kontrolowany, by spełniał on kryteria materiału wartościowego
diagnostycznie.
Materiał wartościowy diagnostycznie – spełniający kryteria diagnostyki mikrobiologicznej tzn.
adekwatny do toczącego się procesu chorobowego
4. OPIS DZIAŁANIA
4.1 Ogólne zasady, których należy przestrzegać przy pobieraniu i przesyłaniu materiałów do
badania mikrobiologicznego:
A. Czas pobierania:
•
próbki pobierać przed rozpoczęciem leczenia antybiotykami, jeżeli przeprowadzamy
badanie kontrolne po leczeniu, należy je wykonać co najmniej po trzech dniach od
zakończenia podawania antybiotyku,
•
w razie konieczności przeprowadzenia badania bakteriologicznego u pacjentów, którzy
wcześniej otrzymali antybiotyk, należy bezwzględnie napisać na skierowaniu, jaki lek chory
pobiera i jak długo go stosuje,
B. Miejsce pobrania:
•
skórę w miejscu wkłucia przy pobieraniu krwi, płynu mózgowo-rdzeniowego i płynów z jam
ciała należy starannie odkazić preparatem jodowym (przestrzegać czasu dezynfekcji – co
najmniej 1 minuta) lub alkoholowym (70%),
•
błony śluzowe przetrzeć jałowym wacikiem zwilżonym jałowym roztworem soli fizjologicznej
(wyjątki to jama ustna, nos, gardło, odbyt, drogi rodne).
C. Objętość próbki:
• płyny: od 5 do 10 ml (min. 2 do 3 ml), ropa: od 1 do 5 ml,
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
Data wprowadzenia: 25-10-2011
3 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
• wydzielina na wacikach w ilości maksymalnej do uzyskania.
D. Pobieranie:
• osoba pobierająca powinna posługiwać się jasno sprecyzowaną instrukcją,
• materiał pobiera się zawsze jałowym sprzętem, do jałowych pojemników,
• w przypadkach tego wymagających materiał pobiera się do podłoży transportowych.
E. Transport:
• mocz, plwocina muszą być przechowywane w stanie schłodzonym,
• prób płynu mózgowo-rdzeniowego i innych płynów z jam ciała nie wolno schładzać,
• krew powinna być transportowana w podłożach transportowo-wzrostowych w temp. 35°C do
37°C,
• próby do badań beztlenowców należy transportować w temp. 37°C.
F. Skierowanie:
• do przesyłanego materiału winna być dołączona merytoryczna informacja zawierająca dane
pacjenta, objawy kliniczne, wstępne rozpoznanie, inne dane mogące mieć wpływ na
interpretacje wyniku, ewentualne informacje epidemiologiczne.
• Pacjent ma prawo, zlecić badania bez ujawniania danych osobowych, w takim przypadku
zamiast nazwiska należy wpisać na skierowaniu „NN” oraz hasło podane przez pacjenta, za
pomocą którego laboratorium wyda wynik.
4.2 Szczegółowy opis działania przy pobieraniu materiałów do badań mikrobiologicznych
4.2.1 MOCZ
Pobieranie materiału w zakażeniach dróg moczowych
PROCEDURA PRZEDLABORATORYJNA
Materiał:
•
mocz środkowy strumień - mikcja
•
mocz pobrany przez cewnik
•
mocz po cystografii
•
mocz z cewnika
•
mocz noworodka torebka
Metody pobrania:
•
mikcja – naturalne oddanie moczu, środkowy strumień pobrany do jałowego pojemnika.
Mocz pobrany po przerwie nocnej minimum 4 godziny od ostatniej mikcji, po dokładnym
podmyciu się pacjenta.
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
Data wprowadzenia: 25-10-2011
4 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
UWAGA!
W szczególnie uzasadnionych przypadkach przypadkach dopuszczalne jest pobranie moczu
niezależnie od pory dnia np. urosepsa – posiew moczu, posiew krwi przed podaniem pierwszej dawki
antybiotyku
•
metoda zanurzeniowa ( podłoże transportowo-wzrostowe)
- przygotować pacjenta i pojemnik, jak w metodzie klasycznej (mikcja)
- uzyskany mocz posiać na podłoża (Uromedium, Uriline, Uricult ) zgodnie z instrukcją
producenta
- podłoże przesłać do laboratorium zgodnie z zaleceniami producenta
•
cewnikowanie pęcherza moczowego ( tylko w przypadku niemożności oddania przez
pacjenta moczu naturalnie )- przygotowanie pacjenta jak w punkcie mikcja. Założyć cewnik.
Po odrzuceniu pierwszej porcji moczu pobrać z cewnika 5-10ml do jałowego pojemnika.
•
cewnikowanie długotrwałe – pobrać mocz ze świeżo założonego cewnika, nie pobierać
moczu ze starego układu drenującego
•
nakłucie nadłonowe – wyjątkowe przypadki. Pobranie moczu jałową strzykawką przez
nakłucie powłok brzusznych.
Przesyłanie materiału do laboratorium:
•
mocz w jałowym pojemniku
- jak najszybciej po pobraniu ( do 2 godzin )
- jeżeli jest to niemożliwe, mocz do czasu transportu należy przechowywać w temperaturze
4ºC ( do 4 godzin )
•
mocz na podłożu transportowo- namnażającym ( metoda zanurzeniowa)
- przesłanie w temperaturze pokojowej
- przechowywanie do czasu transportu w temperaturze 37ºC
MOCZ ZE ŚRODKOWEGO STRUMIENIA (instrukcja pobierania powinna być zawsze dostępna
dla pacjenta).
Pobieranie moczu u mężczyzny / chłopca:
•
umyć ręce wodą z mydłem, osuszyć jednorazowym ręcznikiem,
•
całkowicie ściągnąć napletek i umyć żołądź prącia wodą z mydłem;
•
oddać około połowy zawartości moczu do ustępu, a następnie, nie przerywając strumienia,
pobrać około 5 ml moczu bezpośrednio do jałowego naczynia,
•
nie wolno dotykać brzegów naczynia, wewnętrznej powierzchni naczynia i nakrętki;
•
naczynie natychmiast zamknąć i wstawić do lodówki,
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
Data wprowadzenia: 25-10-2011
•
5 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
próba powinna pozostawać w temp. + 4°C do momentu przesłania do laboratorium.
Pobieranie moczu od kobiety/dziewczynki:
•
umyć ręce wodą z mydłem, osuszyć jednorazowym ręcznikiem,
•
umyć dokładnie krocze, czterokrotnie, starannie umyć srom po rozchyleniu warg
sromowych tamponami od przodu do tyłu (można skorzystać z prysznica),
•
oddać około połowy zawartości moczu do ustępu, a następnie, nie przerywając strumienia,
pobrać około 5 ml moczu bezpośrednio do naczynia z szeroką szyjką,
•
nie wolno dotykać brzegów naczynia, wewnętrznej powierzchni naczynia i nakrętki,
•
naczynie natychmiast zamknąć i wstawić do lodówki,
•
próba powinna pozostawać w temp. + 4°C do momentu przesłania do laboratorium.
Pobieranie moczu od niemowląt i małych dzieci:
•
osoba pobierająca myje dokładnie ręce wodą z mydłem i osusza je jednorazowym
ręcznikiem,
•
należy rozchylić nóżki dziecka, dokładnie umyć okolice cewki moczowej, sromu i odbytu
(zawsze do tyłu), także fałdy skórne, czterokrotnie zmienianymi tamponami,
•
opłukać okolicę cewki 0,02% roztworem chlorheksydyny, lub świeżo przegotowaną
i ostudzoną wodą – kilkukrotnie zawsze od przodu do tyłu,
•
jeżeli to możliwe, postarać się, aby dziecko: oddało mocz bezpośrednio do jałowego
pojemnika; w pozostałych przypadkach przykleić jałowy woreczek, nie dotykając jego
brzegów,
•
obserwować dziecko i natychmiast po oddaniu przez nie moczu odkleić woreczek,
•
woreczek zamknąć nie dotykając wewnętrznej powierzchni i brzegów, natychmiast wstawić
do lodówki,
•
nie wolno przelewać moczu oddanego do nocnika oraz pozostawiać woreczek przyklejony
bez stałej obserwacji,
•
nie wolno dotykać brzegów naczynia, wewnętrznej powierzchni i nakrętki,
•
naczynie natychmiast zamknąć i wstawić do lodówki,
•
próba powinna pozostawać w temp. + 4°C do momentu przesłania do laboratorium.
UWAGA !
Mocz na badanie w kierunku Chlamydia trachomatis, należy pobierać z pierwszego strumienia do
jałowego pojemnika.
Mocz pobierany cewnikiem
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
Data wprowadzenia: 25-10-2011
6 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
Nie zaleca się pobierania moczu za pomocą cewnika, jeżeli jedynym wskazaniem do
cewnikowania jest wykonanie badania bakteriologicznego:
•
u pacjenta z cewnikiem założonym na stałe należy pobrać mocz przy wymianie cewnika;
•
po odpowiednim przygotowaniu krocza, okolicy cewki i wprowadzeniu cewnika pierwszą
porcję moczu odrzuca się, następną pobiera do jałowego pojemnika i wstawia natychmiast
do lodówki a następnie przekazuje do laboratorium;
•
w przypadkach gdy należy wykonać badanie u pacjenta bez wymiany cewnika pobiera się
mocz przez nakłucie starannie zdezynfekowanej, bliższej części cewnika, nie należy przy
tym odłączać rurki odprowadzającej od cewnika.
Mocz z nakłucia pęcherza
Wykonuje lekarz w warunkach aseptycznych przy całkowicie wypełnionym pęcherzu (metoda
preferowana u dzieci i przypadku badania w kierunku beztlenowców i mykoplazm).
4.2.2 KAŁ
Pobieranie materiału w zakażeniach przewodu pokarmowego
PROCEDURA PRZEDLABORATORYJNA
Materiały:
•
kał
•
wymaz z odbytu
•
popłuczyny z odbytu
•
żółć
•
treść dwunastnicza
•
krew (dur brzuszny, paradury )
Metody pobierania
Kał
•
w warunkach szpitalnych kał powinien być oddany do wyjałowionego basenu lub pieluchy
( u dzieci ),
•
w warunkach domowych do dokładnie umytego i wygotowanego lub wyparzonego naczynia
(nocnik),
•
Ze świeżo oddanego kału, szpatułką przytwierdzoną do pokrywki jałowego pojemnika
transportowego, należy pobrać grudkę wielkości ziarna grochu lub 2-3ml płynnego kału z
ropą, krwią lub śluzem,
Wymaz z odbytu
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
Data wprowadzenia: 25-10-2011
•
7 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
dopuszczalne, gdy nie udaje się uzyskać próbek kału i w przypadku badania w kierunku
Shigella – Salmonella,
•
wprowadzić do odbytnicy poza zwieracz zewnętrzny jałową wymazówkę i wielokrotnie nią
obracając pobrać materiał
Żółć
Materiał pobrany sondą umieścić w jałowym pojemniku
Przesyłanie materiałów do laboratorium:
•
kał lub wymazy z odbytu, żółć w jałowym transportowym pojemniku powinny być
dostarczone do laboratorium w ciągu 2-3 godzin. Jeżeli próbki nie mogą być w tym czasie
dostarczone, powinny być umieszczone w podłożu transportowym (płyn konserwujący lub
Cary-Blaira)
Pobieranie, pakowanie materiału do PSSE w EŁKU:
•
zgodnie z zaleceniami i instrukcją PSSE w Ełku: ( I-04/PO-E-03-druk zewnętrzny)
Sposób pobrania:
kał – pobrać kał do jałowego pojemnika w ilości:
kał płynny - 1-2ml
uformowany - wielkość orzecha laskowego
wymaz z odbytu - pobrać na komercyjny zestaw transportowy
Pakowanie:
•
Kał w pojemniku umieścić w kopercie i dopiąć zszywaczem na zewnątrz koperty wypełnione
skierowanie
•
( druk PSSE- Zlecenie jednorazowe na badanie mikrobiologiczne).
•
Koperty i pojemniki na kał dostarcza kierowca z PSSE po telefonicznym i pisemnym
zgłoszeniu zapotrzebowania przez oddział do PSSE tel.087 621-77-67
Sposób przechowywania i transportowania kału:
•
Pielęgniarka z oddziału umieszcza materiał do Sanepidu w stosownym do tego pojemniku
podpisanym Materiał Zakaźny do Sanepidu znajdującym się w lodówce nr 5 na korytarzu
Laboratorium Mikrobiologicznego
•
Kierowca odbiera materiały do transportu do Sanepidu z lodówki nr 5 w Laboratorium
Mikrobiologicznym wraz z pojemnikiem podpisanym : Materiał Zakaźny do Sanepidu,
•
Drugi -zapasowy pojemnik tak samo podpisany Kierowca wstawia do wnętrza lodówki, by
pielęgniarki z oddziałów miały gdzie zostawiać kolejny zniesiony kał,
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
8 / 51
Data wprowadzenia: 25-10-2011
•
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
Wyniki z Sanepidu Kierowca ma obowiązek dostarczyć w zaklejonych kopertach do
szufladek odpowiednich oddziałów w Centralnym Laboratorium Analitycznym.
4.2.3 KREW
Pobieranie materiału w zakażeniach krwi
PROCEDURA PRZEDLABORATORYJNA
Materiały:
Krew
Wskazania do posiewu krwi
•
podejrzenie bakteriemii lub fungemii (odcewnikowej, gorączka u pacjentów z neutropenią i
inne),
•
podejrzenie zapalenia wsierdzia (endocarditis),
•
gorączka o nieznanej przyczynie (fever of unknown origin – FUO),
•
posocznica,
•
jako badanie pomocnicze w diagnostyce: szpitalnego i pozaszpitalnego zapalenia płuc (do
50% przebiega z bakteriemią),
•
zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i ropni mózgu (do 40% przypadków przebiega z
obecnością bakterii we krwi),
•
zakażenia układu moczowo-płciowego (25% przypadkom towarzyszy bakteriemia),
•
zakażenia miejsca operowanego,
•
zakażenia w obrębie jamy brzusznej, zapalenia dróg żółciowych,
•
głębokich, ropnych zmian skórnych,
•
powikłań po ropnym zapaleniu ucha środkowego i zatok przynosowych.
Czynniki ryzyka wystąpienia posocznicy szpitalnej:
•
immunosupresja nabyta lub wrodzona,
•
usposabiająca choroba podstawowa (cukrzyca, nowotwory),
•
rozległe zabiegi chirurgiczne,
•
rany urazowe, chirurgiczne, oparzenia, owrzodzenia,
•
długotrwała hospitalizacja,
•
obecność cewników i kaniuli naczyniowych zwłaszcza w dużych naczyniach,
•
cewnikowanie dróg moczowych,
•
drenaż zastawkowy ośrodkowego układu nerwowego,
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
9 / 51
Data wprowadzenia: 25-10-2011
•
hemodializa,
•
błędy w antybiotykoterapii,
•
skrajny wiek chorego ( noworodki, wiek podeszły).
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
Czynniki ryzyka wystąpienia posocznicy noworodkowej
•
gorączka u matki w czasie porodu (>37,5ºC),
•
leukocytoza u matki (>18 000/μl),
•
zapalenie błon płodowych,
•
zachłyśnięcie wodami płodowymi,
•
przedwczesne pęknięcie błon płodowych,
•
mała urodzeniowa masa ciała,
•
wrodzone lub nabyte niedobory odporności,
•
ciąża mnoga,
•
kolonizacja dróg rodnych przez paciorkowce grupy B i Listeria monocytogenes,
•
konieczność stosowania zabiegów, takich jak intubacja dotchawicza, cewnikowanie naczyń,
żywienie pozajelitowe,
•
galaktozemie (E. coli),
•
wady wrodzone.
Miejsca infekcji decydujące o etiologii sepsy
Rodzaj zakażenia
płuca
brzuch
Skóra, tkanki
Patogenny
zakażeń
pozaszpitalny
ch
Str.
pneumoniae
H. influenzae
Legionella
sp.
Ch.
pneumoniae
E. coli
Bacteroides
fragilis
Patogenny
zakażeń
szpitalnych
Tlenowe
Gram ujemne
pałeczki
Tlenowe
Gram
ujemne
pałeczki
Beztlenowc
e
Candida sp.
Str. pyogenes
Stach. aureus
Clostridiumsp.
Infekcje mieszane
tlenowe gram (-)
pałeczki,
Ps. aeruginosa
Beztlenowce
Staphylococcus
sp.
Staphylococcus
aureus,
Tlenowe Gram
ujemne pałeczki
Drogi moczowe
CUN
E.coli
Klebsiella sp.
Enterobactersp.
Proteus sp.
Str. pneumoniae
N.meningitidis
L.monocytogenes
E.coli
H. influenzae
Tlenowe Gram
ujemne pałeczki
Enterococcus sp.
Ps. aeruginosa
E. coli,
Klebsiella sp.
Staphylococcus
sp.
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
10 / 51
Data wprowadzenia: 25-10-2011
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
Przygotowanie sprzętu do pobrania krwi na posiew
•
rękawiczki jednorazowe,
•
system do zamkniętego pobierania krwi na posiew (np. Vacutainer, Blood Collection Sets –
igła motylkowa Vacutainer),
•
środek dezynfekujący: 70% alcohol (alcohol izopropylowy, etanol), 2% roztwór jodu lub
środek zawierający 2% powidon jodu,
•
gaziki i plastry,
•
odpowiednie podłoża – ogrzane do temperatury 37ºC, podpisane imieniem i nazwiskiem
pacjenta ( z zaznaczoną datą pobrania próbki krwi),
•
starannie wypełnione skierowanie ( imię i nazwisko pacjenta, wiek, rozpoznanie, oddział,
podawane antybiotyki, data i godzina pobrania krwi).
Podłoża do posiewu krwi
Dostępnych jest wiele podłoży do posiewów krwi zarówno przeznaczonych do klasycznych metod,
jak i komputerowych systemów szybkiego wykrywania obecności drobnoustrojów we krwi. Są to
butelki z płynnym podłożem namnażającym o bogatym składzie, które pozwalają szybko wykryć
bakterie tlenowe, beztlenowe i grzyby. Przy pobieraniu krwi należy pamiętać o zachowaniu
odpowiedniego stosunku objętościowego pobranego materiału i ilości podłoża. Stosunek ten
powinien wynosić 1:5 lub 1:10 ( np. 5 lub 10ml krwi na 50ml podłoża).
UWAGA!
U noworodków i małych dzieci należy wybrać odpowiednie podłoża pediatryczne, do których
można pobrać mniejszą objętość krwi (1-3ml). Jeśli chory otrzymuje już antybiotyki, należy wybrać
podłoża zawierające inhibitor antybiotyków
Rodzaje podłóż :
•
Bact Alert Anaerobic – beztlenowa
pomarańczowa
•
Bact Alert Aerobic - tlenowa (dorośli)
zielona
•
Bact Alert Pediatryczna - tlenowa
żółta
Czas pobierania krwi na posiew:
•
w sytuacji, kiedy można przewidzieć czas pojawienia się gorączki optymalny moment
pobrania krwi to 30min wcześniej. W tym czasie w krążeniu obwodowym pojawiają się
bakterie w największym stężeniu - wskazane jest pobranie 2 próbek krwi z 2 różnych wkłuć
Jeżeli nie można przewidzieć szczytu gorączki, krew pobieramy tuż przed podaniem
antybiotyku ( lub jego kolejnej dawki),
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
Data wprowadzenia: 25-10-2011
•
11 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
jeśli trudno uchwycić ten moment, krew należy pobierać w zależności od sytuacji klinicznej.
A. ostry przebieg z gorączką (np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie płuc,
zapalenie kości i szpiku)- krew należy pobrać 2 X z dwu odrębnych wkłuć bezpośrednio po sobie;
w takich sytuacjach istnieje bezwzględna konieczność rozpoczęcia terapii empirycznej po pobraniu
krwi, a następnie skorygowanie z uzyskanym wynikiem bakteriologicznym;
B. gorączka o nieznanej etiologii należy pobrać 2 próbki w odstępach około godzinnych, a w razie
potrzeby powtórzyć badanie po 24 i 48 godzinach
C. podejrzenie endocarditis - minimum 2-3 próbki w ciągu doby
Pojedyncza próbka krwi nie jest badaniem miarodajnym!
Technika wykonania zabiegu
•
osoba pobierająca krew powinna higienicznie umyć ręce,
•
założyć opaskę uciskową powyżej miejsca wkłucia,
•
wybrać żyłę z której pobrana będzie krew,
•
Uwaga! krew na posiew pobieramy zawsze bezpośrednio z naczynia. Nie należy pobierać
krwi z cewników i kaniul naczyniowych (wyjątkiem jest diagnostyka bakteriemii
odcewnikowej). Aby zminimalizować możliwość zanieczyszczenia, nie należy jednocześnie
pobierać krwi do innych badań laboratoryjnych – ryzyko bakteriemii rzekomej!),
•
założyć sterylne rękawiczk,i
•
zdezynfekować skórę w miejscu wkłucia gazikiem nasączonym alkoholem, wykonując
koliste ruchy od żyły na zewnątrz (obszar o średnicy ok.5cm). i odczekać do wyschnięcia,
•
następnie zdezynfekować skórę jałowym gazikiem, nasączonym roztworem jodyny
i pozostawić na około 1min do wyschnięcia,
•
ponownie przetrzeć roztworem alkoholu i pozostawić do wyschnięcia.
UWAGA!
Po dezynfekcji nie wolno ponownie dotykać miejsca skąd będzie pobierana krew
•
odkazić 70% roztworem alkoholu gumowy korek butelki z podłożem, a następnie gazikiem
nasączonym roztworem jodyny (gazik ze środkiem dezynfekcyjnym pozostawić na korku do
czasu jego nakłucia,
•
nakłuć żyłę igłą, a w momencie pojawienia się krwi w dreniku, wkłuć drugi koniec zestawu w
korek butelki z podłożem.
UWAGA!
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
Data wprowadzenia: 25-10-2011
12 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
Jeśli nie powiedzie się pierwsza próba nakłucia żyły, przy podjęciu następnej próby należy zmienić
igłę lub cały zestaw do pobierania.
•
dorośli - 5ml krwi na posiew tlenowy – zielona butelka Bact Alert Aerobik
•
dorośli – 5ml na posiew beztlenowy – pomarańczowa butelka Bact Alert Anaerobic
•
dzieci - ok.1 - 4ml krwi – posiew tlenowy - żółta butelka Bact Alert Pediatryczna
UWAGA!
Jeśli pobieramy krew w celu badania na obecność bakterii tlenowych i beztlenowych, w pierwszej
kolejności należy pobrać krew do butelki z podłożem dla flory beztlenowej
•
zdjąć opaskę uciskową,
•
usunąć igłę z żyły pacjenta i ucisnąć sterylnym suchym gazikiem miejsce wkłucia; założyć
opatrunek,
•
wyjąć igłę z korka i ponownie odkazić korek 70% roztworem alkoholu,
•
butelki podpisać w wyznaczonym miejscu na etykiecie: Imię Nazwisko, oddział,
•
dołączyć starannie wypełnione skierowanie.
Schematy pobierania krwi na posiew
•
Posocznica – wskazane jest pobranie co najmniej 2-3 posiewów w ciągu doby,
•
Pierwszy posiew należy wykonać zawsze przed podaniem antybiotyku,
•
Zapalenie wsierdzia o przebiegu ostrym - 3 posiewy z różnych wkłuć w ciągu 1-2 godzin,
•
Zapalenie wsierdzia o przebiegu podostrym - 3 posiewy z różnych wkłuć pobrane w czasie
co najmniej 15min. Jeśli wyniki są ujemne, po 24 godzinach należy wykonać kolejne 3
posiewy,
•
Gorączka o nieznanej przyczynie (FUO) – 2-3 posiewy z różnych wkłuć pobrane w czasie
nie dłuższym niż 1godzina. Jeżeli wyniki są ujemne, po 24 godzinach należy pobrać
następne 2-3 posiewy,
•
Jeżeli jest wskazanie do natychmiastowego podania antybiotyku, krew na posiew można
pobrać jednocześnie z dwóch różnych wkłuć (2 próbki jednocześnie), a następnie podać
antybiotyk,
•
Zakażenia odcewnikowe – jedną próbkę krwi na posiew.
Przesyłanie materiału do laboratorium:
Pobrany materiał trzeba natychmiast dostarczyć do Laboratorium Mikrobiologicznego i umieścić w
cieplarce w temperaturze 35-37ºC. Nie wolno dopuścić do ochłodzenia podłoża z pobraną krwią,
gdyż może to uniemożliwić wyhodowanie drobnoustrojów wrażliwych na wahania temperatury.
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
13 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
Data wprowadzenia: 25-10-2011
25-10-2011
Interpretacja wyników
1.
wynik dodatni – o dodatnim wyniku świadczy wyhodowanie przynajmniej z 2 próbek
krwi tego samego gatunku drobnoustroju. W większości przypadków wzrost obserwowany
jest w ciągu pierwszych 24-48h. Wyjątkiem są bardziej wymagające gatunki bakterii, prątki i
grzyby.
2.
wynik dodatni w szczególnych przypadkach – u pacjentów z poważną chorobą
podstawową, wszczepionymi protezami lub w fazie immunosupresji, za przyczynę
zakażenia można uznać drobnoustroje wchodzące w skład flory fizjologicznej, jeśli są one
kilkukrotnie izolowane z różnych próbek krwi
3.
wynik fałszywie dodatni – jeśli wzrost otrzymamy tylko w jednej próbce po kilku
dniach inkubacji i wyhodowane drobnoustroje wchodzą w skład flory fizjologicznej skóry
(Staphylococcus epidermidis, Bacillus subtilis, gatunki z rodzajów Corynebacterium lub
Propionibacterium – możliwe zanieczyszczenie próbki).
4.
wynik fałszywie ujemny – jeśli pobrana próbka krwi na posiew była źle
transportowana ( zbyt wychłodzona), pobrano za mało krwi, krew pobrano w niedługim
czasie po podaniu antybiotyku
UWAGA!
U dzieci z neutropenią jednorazowa izolacja z krwi:
•
pałeczek Gram-ujemnychn - upoważnia do rozpoznania posocznicy i wdrożenia leczenia,
•
ziarenkowców Gram - dodatnich (Staphylococcus aureus, Streptococcus viridans) pozwala
rozpoznać ciężkie zakażenie i rozpocząć leczenie,
•
gronkowców koagulazo-ujemnych (np.Staphylococcus epidermidis ) umożliwia wdrożenie
leczenia po uzyskaniu dwóch wyników dodatnich i wyizolowaniu tego samego szczepu,
•
grzybów
(fungemia)
-
sugeruje
bezwzględną
konieczność
wdrożenia
przeciwgrzybiczego.
Najczęściej popełniane błędy przy pobieraniu krwi na posiew
•
zbyt mała objętość krwi,
•
niedostateczna liczba próbek,
•
badanie wykonane po wdrożeniu terapii przeciwbakteryjnej,
•
pobranie krwi przez cewnik naczyniowy wykorzystywany w innym celu,
•
niewłaściwe przygotowanie skóry pacjenta,
•
przechowywanie próbek krwi w niewłaściwej temperaturze,
Przyczyny ujemnych hodowli próbek krwi
leczenia
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
Data wprowadzenia: 25-10-2011
14 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
•
25-10-2011
stany kliniczne sugerujące zakażenia: u noworodków, objawy SIRS, objawy MODS,
•
ograniczone ognisko zakażenia bez wysiewów do krwi z septycznym przebiegiem gorączki,
•
czynnik etiologiczny zakażenia inny niż możliwe do wyhodowania in vitro drobnoustroje
4.2.4 KOŃCÓWKA CEWNIKA
Pobieranie materiału w zakażeniach odcewnikowych
PROCEDURA PRZEDLABORATORYJNA
Materiały:
•
Krew – patrz pobieranie i transport krwi na posiew,
•
Końcówka cewnika naczyniowego ( jeżeli usunięcie cewnika jest możliwe),
•
Wymaz z okolicy miejsca wprowadzenia cewnika naczyniowego.
Wskazania do pobrania materiałów w kierunku diagnostyki zakażeń odcewnikowych:
•
nagły wzrost temperatury powyżej 38ºC bez widocznych i udowodnionych innych źródeł
zakażenia przy założonej linii naczyniowej,
•
występowanie zmian zapalnych w okolicy miejsca wprowadzenia cewnika.
Metody pobierania:
•
Jednoczesne pobranie krwi przez cewnik i z odrębnego obwodowego dojścia,
•
Cewnik naczyniowy po usunięciu z naczynia krwionośnego odciąć jałowym skalpelem lub
jałowymi nożyczkami 3-5cm z zachowaniem aseptyki i przenieść do jałowego pojemnika,
•
wymaz z okolicy miejsca wprowadzenia cewnika pobrać jałową wymazówką zwilżoną
jałową solą fizjologiczną lub na podłoże transportowe.
Przesyłanie materiału do laboratorium:
•
krew – patrz pobieranie i transport krwi na posiew,
•
końcówkę cewnika naczyniowego umieścić w jałowym pojemniku i dodać 3-5 kropel jałowej
soli fizjologicznej – przesłać do laboratorium jak najszybciej po pobraniu,
•
wymazy z okolicy miejsca wkłucia przesłać jak najszybciej po pobraniu.
Interpretacja badań w zakażeniach odcewnikowych :
•
wyizolowanie tych samych drobnoustrojów z posiewu krwi pobranej przez cewnik i z krwi
pobranej z odrębnego obwodowego dojścia;
•
wyhodowanie z krwi pobranej przez cewnik 5-10 razy więcej CFU niż w posiewie krwi z
obwodu,
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
15 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
Data wprowadzenia: 25-10-2011
•
25-10-2011
uzyskanie w posiewie monitorowanym dodatniego wyniku posiewu krwi pobranej przez
cewnik co najmniej 2 godziny wcześniej niż krwi pobranej z obwodu ( różny czas do
uzyskania dodatniej próby),
•
>15 kolonii tego samego gatunku bakterii na płytce w posiewie półilościowym cewnika wg
Makki,
•
>1000 bakterii w posiewie ilościowym.
UWAGI
•
Wyhodowanie z krwi S. aureus, CNS, Candida wskazuje na cewnik centralny jako źródło
zakażenia,
•
Wystąpienie gorączki u pacjenta w ciągu 6 godzin od wprowadzenia cewnika może
wskazywać na zakażenie odcewnikowe,
•
Pojedynczy dodatni posiew krwi pobranej przez cewnik nigdy nie jest dowodem na
zakażenie odcewnikowe ( szczególnie przy S. epidermidis i innych koagulazoujemnych),
•
Do
rozpoznania
odcewnikowego
zakażenia
krwi
konieczne
jest
potwierdzenie
mikrobiologiczne.
4.2.5 PŁYN MÓZGOWO-RDZENIOWY
Pobieranie materiału w zakażeniach ośrodkowego układu nerwowego
PROCEDURA PRZEDLABORATORYJNA
Materiały:
•
Płyn mózgowo – rdzeniowy ( PMR )
•
Krew - patrz procedura pobierania i przesyłania krwi
Metody pobierania:
•
lekarz wykonujący zabieg musi założyć na twarz maseczkę, umyć i zdezynfekować ręce
założyć sterylne rękawiczki,
•
miejsce nakłucia należy oczyścić 70% alkoholem,
•
powierzchnię skóry należy zdezynfekować 2%jodyną i pozostawić do wyschnięcia,
•
lekarz wprowadza igłę i pobiera PMR ( przynajmniej 1ml, optymalnie 3-4ml ) do jałowych
zakręcanych probówek,
•
po pobraniu materiału i wycofaniu igły, a przed założeniem opatrunku należy usunąć jodynę
ze skóry za pomocą alkoholu, aby zapobiec podrażnieniu skóry,
•
na ogół pobierane są 3 próbki PMR, do badań analitycznych, mikrobiologicznych
i cytologicznych. Do badań mikrobiologicznych najlepiej jest przeznaczać PMR z drugiej
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
Data wprowadzenia: 25-10-2011
16 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
probówki, gdyż ewentualne zanieczyszczenia dotyczą płynu w pierwszej probówce, który z
powodzeniem może być wykorzystany do badań analitycznych,
•
miejsce wkłucia należy zabezpieczyć jałowym opatrunkiem,
•
probówka zawierająca pobrany materiał kliniczny powinna być starannie podpisana,
z uwzględnieniem następujących danych: imię, nazwisko, wiek, oddział, data i godzina,
•
pobrania materiału. Oprócz tego materiał kliniczny do laboratorium powinien być,
dostarczony wraz z dokładnie wypełnionym skierowaniem.
Przesyłanie materiału do laboratorium:
•
próbki PMR należy przesłać jak najszybciej do laboratorium mikrobiologicznego
i zabezpieczyć w cieplarce w 37ºC,
•
próbek PMR nie należy wystawiać na działanie promieni słonecznych, wysokiej lub niskiej
temperatury. Szczepy, które najczęściej wywołują zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych są
bardzo wrażliwe na zmiany warunków środowiska.
4.2.6 GÓRNE DROGI ODDECHOWE
Procedura diagnostyki mikrobiologicznej w zakażeniach górnych dróg oddechowych
PROCEDURA PRZEDLABORATORYJNA
Materiał:
•
wymaz z gardła
•
wymaz z nosogardzieli
•
wymaz z nosa
•
wymaz z krtani
•
punktak z zatok
•
aspirat – zakażenia ucha środkowego
•
wydzielina ropna – zakażenia ucha środkowego
•
wymaz z ucha – zakażenia ucha zewnętrznego
Metody pobierania:
•
wymaz z gardła – sterylną wymazówką zwilżoną jałową solą fizjologiczną lub wymazówką z
bakteriologicznego zestawu transportowego pobrać materiał ze zmienionych zapalnie okolic
tylnej ściany gardła, podniebienia lub migdałków,
•
Nie dotykać zdrowo wyglądających śluzówek i śliny.
•
wymaz z nosogardzieli – przy podejrzeniu zakażenia szczepami Neisseria meningitidis,
Haemophilus spp., Bordetella pertussis.
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
17 / 51
Data wprowadzenia: 25-10-2011
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
•
Pobranie przez nos – stosować wymazówkę o elastycznym trzonku
•
Pobranie przez jamę ustną – gdy nie ma możliwości pobrania przez nos
•
Przy podejrzeniu krztuśca – konieczna wymazówka z alginianem wapnia lub dakronem,
pobieramy kilkakrotnie śluz z powierzchni nosogardzieli
•
wymaz z nosa – przy użyciu wziernika nosowego i jałowej wymazówki
•
wymaz z krtani – stosować tylko bakteriologiczne zestawy transportowe
•
aspirant po nakłuciu błony bębenkowej przenieść do jałowego pojemnika,
•
wydzielinę ropną przy pękniętej błonie bębenkowej pobrać na wymazówkę z podłożem
transportowym z węglem
•
wymaz z ucha zewnętrznego pobieramy z miejsc pokrytych strupem lub wydzielinę za
pomocą wymazówki zwilżonej solą fizjologiczną lub na podłoże transportowe z węglem
Uwaga!
W przypadku podejrzenia anginy Plau-Vincenta, błonicy, krztuśca i grzybicy górnych dróg
oddechowych wymagane jest pobranie materiału na dodatkową wymazówkę w celu wykonania
preparatu bezpośredniego barwionego metodą Grama.
Wszystkie materiały, oprócz wymazu z gardła, powinien pobierać lekarz laryngolog.
Brak jest doniesień w literaturze, by zapalenie gardła powodowały: S. aureus, Str. pneumoniae,
Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis;
Wyhodowanie tych drobnoustrojów u pacjenta z ostrym zapaleniem gardła oznacza jedynie
przejaw przejściowego nosicielstwa, które NIE POWINNO być leczone antybiotykami, a nie
przyczynę zapalenia gardła.
Przesyłanie materiałów do laboratorium:
•
Wymazówki z pobranym materiałem można przesłać w jałowej probówce bez podłoża
transportowego, gdy materiał zostanie opracowany w laboratorium do 3 godzin od pobrania.
•
Wymazówki na podłożu transportowym – możliwość przesłania do laboratorium do 72
godzin od pobrania. Do czasu dostarczenia do laboratorium przechowywać w temperaturze
pokojowej.
•
Procedura przedlaboratoryjna w zakażeniach ucha środkowego/zewnętrznego – materiały
w jałowych pojemnikach przesłać do laboratorium do 3 godzin. Jeżeli jest to niemożliwe
umieszczać i przesyłać materiały na podłożach transportowych.
UWAGA!
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
Data wprowadzenia: 25-10-2011
18 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
Wszystkie materiały diagnostyczne do badań mikrobiologicznych należy pobierać we wczesnym
okresie choroby, przed podaniem choremu antybiotyków lub 3-4 dni po ich odstawieniu.
Zasady pobierania wymazu z gardła, migdałków podniebiennych i/lub nosogardła.
•
Pacjent, od którego pobierany będzie wymaz z gardła i/lub migdałków, powinien być na
czczo. Dozwolone jest przepłukanie jamy ustnej przegotowaną wodą, bez wcześniejszego
mycia zębów. Głowa pacjenta powinna być przechylona do tyłu, usta szeroko otwarte.
•
Po delikatnym unieruchomieniu języka szpatułką, jałowym wacikiem bawełnianym należy
pobrać materiał z powierzchni migdałków, łuków podniebiennych i/lub tylnej ściany gardła.
W przypadku suchych błon śluzowych, wacik wymazówki można zwilżyć jałowym
roztworem 0,9% chlorku sodu.
•
Z migdałków należy pobrać materiał z miejsc zmienionych zapalnie, a także wydzielinę.
Należy pamiętać, aby nie dotknąć języka, języczka podniebiennego i nie zanieczyścić
wymazówki śliną. Prawidłowo pobrany wymaz do badania w kierunku S. pyogenes
powinien zawierać treść ropną z obu migdałków podniebiennych i tylnej ściany gardła.
Poprzestanie na wymazie z jednego migdałka w badaniach w kierunku zakażenia S.
pyogenes stwarza ryzyko otrzymania wyników w 20% fałszywie negatywnych.
•
W przypadku pobierania materiału z jamy nosowo-gardłowej w kierunku nosicielstwa S.
pneumoniae, N. meningitidis należy przygotować mały wacik na odpowiednim, łatwo
dającym się modelować, pręcie metalowym. Wacik wprowadza się delikatnie za języczkiem
podniebiennym ku górze lub przez otwór nosowy ku tyłowi, aż dotknie tylnej ściany nosowogardłowej. W celu potarcia ściany gardła wykonać delikatnie wacikiem ruchy ku dołowi i ku
górze.
•
W przypadku badania ukierunkowanego na Bordetella pertussis, wacik nie może być
bawełniany ze względu na zawartość w nim kwasów tłuszczowych. Zalecane są
wymazówkę z dakronu.
•
W przypadku podejrzenia błonicy materiał powinien być pobrany dwoma wacikami,
z których jeden służy do wykonania posiewów w kierunku maczugowców, a drugi
w kierunku ogólnym. Z nalotów i owrzodzeń należy zbierać materiał z miejsc sąsiadujących
z zapalnie zmienioną błoną śluzową.
•
W badaniach na nosicielstwo maczugowców błonicy ( Corynebacterium diphteriae )
materiał należy pobrać z zachyłków między migdałkami a łukami podniebiennymi oraz z
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
19 / 51
Data wprowadzenia: 25-10-2011
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
błony śluzowej, wskazane jest pobranie dodatkowego wymazu w celu sporządzenia
preparatu bezpośredniego.
•
W przypadku podejrzenia anginy Plaut-Vincenta materiał z szarawo - żółtych należy pobrać
jałową WILGOTNĄ wymazówkę do jałowej probówki i przekazać do laboratorium w celu
wykonania preparatu mikroskopowego.
•
W przypadku pobierania wydzieliny z krtani ( bezwzględny zakaz w zapaleniu nagłośni ),
należy wprowadzić ( przy użyciu wziernika krtaniowego) jałowy wacik do przestrzeni
międzywięzadłowej, gdzie przez dotknięcie ścian krtani wywołuje się odruch kaszlu i
wyrzucenie plwociny na wacik.
•
Pobrane materiały należy jak najszybciej przekazać do laboratorium mikrobiologicznego.
Zwrot „ jak najszybciej oznacza w tym wypadku najdalej w czasie 2 godzin, z zachowaniem
temperatury 20º+/-5º.
•
W przypadku braku możliwości szybkiego przekazania materiału do laboratorium, materiał
powinien być pobrany za pomocą specjalnych, fabrycznych zestawów zawierających wacik
z odpowiedniego, absorbującego materiału i podłoża transportowego. Zastosowanie tych
zestawów pozwala transportować materiał kliniczny w czasie nawet do 5-7 dni, bez
negatywnego wpływu na zabezpieczony w ten sposób materiał kliniczny. Podłoży
transportowych nie należy zamrażać!
Zasady pobierania punktaków z zatok przynosowych
Ustalanie etiologii zapalenia zatok poprzez pobieranie i opracowywanie materiału z nosa lub/i
nosogardła jest NIEUZASADNIONE i NIEZALECANE. Materiałem do ustalania etiologii
zapalenia zatok przynosowych są ich punktaty.
Materiał pobierany, przy użyciu wziernika nosowego, z błon śluzowych kanałów i jam obocznych
nosa
służy
do
ustalania
nosicielstwa
nosowego
szczepów
Staphylococcus
aureus
metycylinoopornych ( MRSA ). Z każdego kanału nosowego należy pobrać wymaz osobnym
jałowym wacikiem suchym lub zwilżonym w jałowej soli fizjologicznej.
Zasady pobierania punktaków z zatok przynosowych
•
Nakłucie zatok przynosowych zawsze powinno być wykonywane przez lekarza laryngologa
•
Materiał pobrany z zatoki należy umieścić w jałowej probówce.
•
Zabezpieczyć przed dostępem powietrza, co zapewni przetrwanie bakteriom beztlenowym.
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
Data wprowadzenia: 25-10-2011
•
20 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
W miarę możliwości, bezpośrednio po pobraniu materiału, wykonać preparat mikroskopowy
na szkiełku podstawowym, który po wysuszeniu razem z materiałem należy przekazać do
laboratorium mikrobiologicznego.
•
W przypadku konieczności transportu materiału na dużą odległość i/lub w czasie do 48h,
materiał z zatok należy pobrać do specjalnego, przeznaczonego do tego typu badania
stałego podłoża transportowego. Stała konsystencja podłoża umożliwia utrzymanie
materiału na jego powierzchni, pozwalając na ilościowe opracowanie materiału.
Zasady pobierania wymazu z ucha
Podobnie jak w przypadku zapalenia zatok, ustalenie etiologii zakażeń ucha środkowego poprzez
diagnostykę materiałów z nosa i/lub nosogardła jest NIEUZASADNIONE i NIEZALECANE.
•
przed pobranie wymazu z ucha zewnętrznego skórę ucha należy oczyścić tamponem z
waty nasączonym w 70% alkoholu etylowym, a następnie osuszyć
•
jałowym wacikiem (osobnym dla każdego ucha!), zwilżonym jałową solą fizjologiczną,
należy pobrać treść zmian ropnych.
•
w przypadku perforacji lub nacięcia błony bębenkowej, materiał do badania może pobierać
wyłącznie lekarz laryngolog, posługując się jałowym wziernikiem, po uprzednim odkażeniu
70% etanolem przewodu zewnętrznego.
•
wskazane jest pobieranie materiału za pomocą dwóch wymazówek, z których jedna
przeznaczona jest do wykonania preparatu bezpośredniego, druga – do posiewu na
odpowiednie podłoża
•
pobrany materiał należy umieścić w jałowej probówce, zabezpieczyć przed dostępem tlenu i
natychmiast przekazać do laboratorium mikrobiologicznego.
•
w przypadku konieczności dłuższego transportu, pobrany materiał umieścić w podłożu
transportowym zapewniającym przetrwanie drobnoustrojom tlenowym i beztlenowym. W
takiej sytuacji, preparat mikroskopowy należy wykonać bezpośrednio po pobraniu materiału
za pomocą drugiej wymazówki. Wysuszone szkiełko należy zapakować i przesłać do
laboratorium.
4.2.7 DOLNE DROGI ODDECHOWE
Procedura diagnostyki mikrobiologicznej w zakażeniach dolnych dróg oddechowych
PROCEDURA PRZEDLABORATORYJNA
Materiały:
•
Plwocina
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
21 / 51
Data wprowadzenia: 25-10-2011
•
Wydzielina oskrzelowa
•
Bronchoaspirat – met. szczoteczkowa
•
BAL – popłuczyny pęcherzykowo - oskrzelowe
•
mini BAL – popłuczyny pęcherzykowo - oskrzelowe bez bronchoskopii
•
aspirat przeztchawiczy
•
płyn z opłucnej
•
krew
•
bioptaty z płuca i opłucnej
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
Zasady pobierania plwociny
•
Plwocina do badania powinna być pobierana rano, bezpośrednio po przebudzeniu, na
czczo. Nie zaleca się wcześniejszego mycia zębów. Pacjenci stosujący ruchome protezy
zębowe, na czas badania powinni je usunąć z jamy ustnej. Jamę ustną należy przepłukać
przegotowaną wodą.
•
Pacjent powinien odkrztusić plwocinę do odpowiedniego, jałowego pojemnika z szerokim
otworem.
•
W przypadku trudności z odkrztuszeniem i uzyskaniem odpowiedniej ilości plwociny, 1-2 dni
przed pobraniem należy stosować u pacjenta środki wykrztuśne, a w dniu pobrania można
stosować dodatkowo nawilżanie, nebulizację np. mieszaniną zawierającą glikol propylenowi
lub 10% roztworem chlorku sodu, fizjoterapię klatki piersiowej (oklepywanie).
•
ilość plwociny odpowiednia do badania ( za wyjątkiem diagnostyki w kierunku gruźlicy, dla
której obowiązują oddzielne wytyczne ) to 1-3ml. Plwocina powinna mieć charakter
śluzowo-ropny, ropno-krwawy lub ropny. Jeśli pacjent nie odkrztusza plwociny w obecności
personelu medycznego, przed przekazaniem jej do laboratorium należy ją poddać ocenie
wizualnej. Ślina nie nadaje się do badania.
•
Transport pobranego materiału do laboratorium mikrobiologicznego powinien przebiegać z
zapewnieniem odpowiedniej temperatury:
•
w czasie do 2h od pobrania – w temperaturze pokojowej ( 20º +/- 5º )
•
do 24h w temperaturze 4º +/- 2º
•
W przypadku transportu dłuższego niż 2h zaleca się wykonanie dwóch bezpośrednich
•
preparatów ze „świeżej” plwociny. Wysuszone preparaty razem z materiałem powinny
zostać przekazane do laboratorium mikrobiologicznego.
OCENA MAKROSKOPOWA PLWOCINY
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
22 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
Data wprowadzenia: 25-10-2011
•
ropna zielona
•
ropna żółta
•
śluzowo - ropna tj.(częściowo śluzowa i częściowo ropna )
•
podbarwiona krwią
•
podbarwiona krwią, z zielonymi kłaczkami
•
*szara, śluzowa
•
*szara, spieniona
•
*biała, śluzowa
•
*biała spieniona
•
*biała, śluzowa z cząstkami pożywienia
•
*wodnista (tj. obecna tylko ślina )
•
*wodnista z cząstkami pożywienia
25-10-2011
Próbki oznaczone* gwiazdkami NIE POWINNY być badane w kierunku zakażeń typowych :
•
Streptococcus pneumoniae
•
Haemophilus influenzae
•
Klebsiella pneumoniae
•
Moraxella catarrhalis
OCENA MIKROSKOPOWA
Należy przygotować z próbki plwociny uznanej w badaniu makroskopowym za:
•
ropną lub śluzowo – ropną
Jeśli nie obserwuje się śladów ropy (np. w próbce szarej, śluzowej plwociny) barwienie
metodą GRAMA (ocena mikroskopowa) może wykazać jedynie obecność dużych komórek
nabłonka płaskiego, często pokrytych masą przylegających bakterii. Jest to wskazówka, że
próbka zawiera głównie wydzielinę jamy ustnej lub gardła i nie powinno się prowadzić
hodowli, której wyniki będą niewiarygodne czy też bardzo mylące. Zaleca się rezygnację
z hodowli
w
przypadku
próbki
plwociny,
która
zawiera
mniej
niż
10
neutrofili
wielojądrzastych na 1komórkę nabłonka.
Kryteria oceny mikroskopowej plwociny uznanej makroskopowo za „ropną”:
leukocyty
Kom.
nabłonka
<10
>25
>25
nieobecne
Flora bakteryjna
Różnorodna flora bakteryjna
Jeden rodzaj komórek bakteryjnych
Klasyfikacja
Ślina nie kwalifikuje się do posiewu
Może świadczyć o istniejącej infekcji posiać
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
23 / 51
Data aktualizacji
Data wprowadzenia: 25-10-2011
>25
<10
>25
<10
>25
<10
•
Dominująca flora bakteryjna –
nieobecna
Liczna z wyraźnie widocznym
dominującym drobnoustrojem
Dominujący mikroorganizm w
preparacie nie pokrywa się z ujemną
hodowlą
nadzorowany
25-10-2011
Może sugerować obecność np.
Mycoplazma, Legionella sp.,
Mycobacterium sp
Typowa plwocina - posiać
Czynnikiem etiologicznym zakażenia może
być flora beztlenowa lub jest to skutek
stosowanej antybiotykoterapii !!!!
Wydzielina oskrzelowa – odsysana u pacjentów zaintubowanych: wprowadzić cewnik do
odsysania ( jałowo, nie dotykając jego końca ) przez rurkę inkubacyjną; zaaspirować do
cewnika wydzielinę nie odsysając jej zupełnie; odciąć końcówkę (około 2-3cm) do jałowego
pojemnika;
•
Biopsja szczoteczkowa (PSB) -bronchoaspirat - wydzielina po bronchoskopii – po
wprowadzeniu bronchofiberoskopu wydzielina pobrana za pomocą szczoteczki specjalnie
osłoniętej przed zanieczyszczeniami; Próg diagnostyczny w ilościowych posiewach próbek
materiału pobranego za pomocą PSB wynosi ≥ 10 3 kolonii/ml. Jakość takiego materiału jest
trudna do oceny, a powtarzalność nie jest doskonała – w porównaniu do dwóch próbek
pobranych w tym samy m ośrodku u tego samego chorego nawet 25% wypada po innej
stronie progu diagnostycznego niż w badaniu BAL-u. Swoistość PSB w wykrywaniu
zapalenia płuc (średnio 90±15%) jest większa niż czułość ( średnio 66±19%), a dodatni
wynik badania zwiększa prawdopodobieństwo istnienia zapalenia płuc. W celu zapewnienia
prawidłowej diagnostyki szczoteczki oskrzelowe należy umieścić w 1ml jałowej soli
fizjologicznej. Roztwór materiał uwolniony ze szczoteczek posiać na szereg podłoży
bakteriologicznych
•
mini BAL – popłuczyny pęcherzykowo - oskrzelowe bez bronchoskopii BAL - popłuczyny
pęcherzykowo – oskrzelowe do płukania używa się najczęściej jałowego płynu Ringera,
użycie
jałowego
roztworu
soli
fizjologicznej
może
hamować
wzrost
niektórych
drobnoustrojów, np.Proteus sp.
W metaanalizie metod bronchoskopowych stwierdzono, że punkt odcięcia na poziomie 10 4
kolonii/ml w ocenie ilościowej BAL-u jest prawdziwy i koreluje z objawami klinicznymi pod
warunkiem użycia do płukania oskrzelowo - pęcherzykowego objętości ≥140ml soli
fizjologicznej. Jeżeli ze względu na stan chorego nie jest to możliwe, zaleca się pobranie
aspiratu z tchawicy lub PSB.
czułość tej metody wynosi 73%±18%,
swoistość
wynosi 82%±19%,
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
Data wprowadzenia: 25-10-2011
24 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
Wydzielinę pobraną drogą płukania oskrzelikowo - pęcherzykowego wirować przy 3750
obr/min w czasie 20 min, a następnie usunąć supernatant. Osad poddać intensywnemu
wytrząsaniu, po czym posiać na szereg podłoży bakteriologicznych. Istotna jest też
ocena preparatu bezpośredniego z materiału, wykonanego przed odwirowaniem, pod kątem
obecności komórek nabłonkowych, których ilość powyżej 1% może świadczyć o
kontaminacji materiału wydzieliną nosogardzieli.
•
Aspirat przeztchawiczy – w przypadku niemożności wykonania bronchoskopii, gdy istnieje
podejrzenie o zakażenie bakteriami beztlenowymi lub podejrzenie nekrotycznego zapalenia
płuc; Jest to materiał wartościowy i łatwy do pobrania przy łóżku chorego i nie obciążającym
pacjenta ze znaczną niewydolnością oddechową. Zaleca się podanie 5-20ml soli
fizjologicznej, a następnie odessanie około 1ml wydzieliny ( nie mniej). Próg diagnostyczny
dla tej metody wynosi 106 kolonii/ml, czułość metody 76±9%, swoistość 75%±28%,jest to
materiał najlepszy do posiewu w każdym kierunku : czyli bakterii tlenowych, beztlenowych i
mikroaerofilnych. W posiewach aspiratu z tchawicy zawsze stwierdza się większą liczbę
drobnoustrojów niż w ilościowych posiewach materiał pobranego metodami inwazyjnymi.
•
Płyn opłucnowy – materiał pobiera się za pomocą punkcji, po ustaleniu poziomu płynu i
przenosi o podłoża transportowo - wzrostowego
•
Krew – w około 30% występuje bakteriemia
•
Bioptaty z płuca i opłucnej (ropnie) – pobrać do jałowego pojemnika z małą ilością soli
fizjologicznej
Próg diagnostyczny służący do odróżnienia zakażenia od kolonizacji w zależności od
metody różni się :
106 - dla aspiratu przeztchawiczego
104 - dla BAL-u
103 – dla wydzieliny po bronchoskopii (PSB) i niekiedy również zależy od klinicznego
prawdopodobieństwa zakażenia.
U chorych, u których zmodyfikowano antybiotykoterapię, i u chorych z wysokim klinicznym
prawdopodobieństwem zakażenia próg diagnostyczny można obniżyć.
Przesyłanie materiałów do laboratorium:
Wszystkie materiały powinny być przesłane do laboratorium natychmiast po pobraniu, nie
później niż w ciągu 3 godzin
Jeżeli jest to niemożliwe, to:
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
25 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
Data wprowadzenia: 25-10-2011
•
25-10-2011
plwocinę przechowywać i transportować w temperaturze 4ºC ( nie dłużej niż 24 godziny)
•
materiały pobrane drogą biopsji lub bronchoskopii przenieść do podłoży transportowych.
Możliwości diagnostyczne zakażeń:
•
Mycoplasma pneumonice
•
Chlamydophila pneumonice
•
Legionella pneumophilla
Najczęściej używaną metodą diagnostyczną w przypadku zakażeń tymi bakteriami są testy
serologiczne.
Do wykrywania antygenów M. pneumoniae, C. pneumoniae stosuje się szereg metod:
W przypadku wykrywania zakażeń M. pneumoniae
•
immunofluorescencję
•
immunobloting
•
testy immunoenzymatyczne
w przypadku C. pneumoniae
•
immunofluorescencję
Jako zasadę powinno się przyjąć dwukrotne pobieranie materiału (krwi na skrzep) do badań
serologicznych, na początku objawów chorobowych i po 10-21 dniach od pierwszego pobrania, a
znamienny diagnostycznie jest 4 krotny wzrost miana przeciwciał w klasie IgG. Obecność
swoistych dla C. pneumoniae przeciwciał klasy IgM bez cech świeżej infekcji układu oddechowego
może sugerować występowanie zakażenia bezobjawowego. W przypadku reinfekcji, przeciwciała
IgM mogą się nie pojawić, a miano IgG wzrasta szybko, nawet w ciągu 1-2 tygodni.
Materiałami, w których można wykrywać C. pneumoniae są też: wymazy z gardła, plwocina,
płyn z płukania oskrzelowo-pęcherzykowego(BAL) i bioptaty tkanek. Wydaje się, że
najlepszym materiałem do badania szczególnie u dzieci, jest wydzielina z nosogardła. Wymazy
powinny być wykonywane wyłącznie przy użyciu wymazówek z dakronu, gdyż alginian wapnia i
bawełna
hamują
wzrost
C.pneumoniae.
Nie
prowadzi
się
rutynowo
hodowli
tego
drobnoustroju. Jest ona bardzo trudna i jedynie możliwa w kilku wysoce specjalistycznych
laboratoriach na świecie.
Transport wszystkich materiałów powinien trwać nie dłużej niż 24h w temperaturze+4ºC(na
lodzie).Jeżeli próbki nie mogą być opracowane w ciągu 24 godzin, materiał zamrozić
i przechowywać w (-70 ºC).
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
26 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
Data wprowadzenia: 25-10-2011
25-10-2011
M. pneumoniae można izolować z: popłuczyn gardłowych, plwociny, BAL-u, wymazu z gardła,
nosogardła i płynu opłucnowego, lecz
hodowla tego patogenu jest czasochłonna,
skomplikowana i charakteryzuje się niską czułością. Konieczność stosowania specjalnych
podłoży, długi czas oczekiwania na wynik hodowli (około 2 tygodni) stanowi zasadniczą
przeszkodę w stosowaniu tej metody rutynowo. Należy unikać wymazówek bawełnianych,
dopuszcza się wymazówki z dakronu, poliestrowe i alginianu wapnia. Najlepiej materiał pobierać
bezpośrednio przy łóżku pacjenta do odpowiedniego podłoża transportowego lub hodowlanego,
bądź w przypadku konieczności dłuższego transportu, zamrażać do temperatury (-20ºC).
Legionella pneumophila
•
test wykrywający antygen L. pneumophila serotyp I w moczu jest szybkim i niedrogim
testem o czułości około 70% i swoistości blisko 100%. Zaletą tego testu jest to, iż materiał
przeznaczony do badania jest łatwy do pozyskania, a wyniki dodatnie możliwe do uzyskania
mimo włączonego leczenia przeciwbakteryjnego.
• testy z przeciwciałami monoklinalnymi L. pneumophila znakowanymi fluoresceiną.
Testy serologiczne w diagnostyce legionellozy mają głównie wartość epidemiologiczną, ze
względu na konieczność dwukrotnego pomiaru miana przeciwciał (ostra faza choroby i
okres
zdrowienia)
zastosowania
Klasyczna
specjalnych
mikrobiologia
podłoży
w
diagnostyce
mikrobiologicznych
legionellozy
(laboratoria
wymaga
specjalistyczne
np.PZH ). Plwocina od pacjentów z podejrzenie legionellozy powinna być wysiewana
niezależnie od jej jakości, ponieważ, jak udowodniono, nawet z próbek zawierających
ponad 10 komórek nabłonkowych i mniej niż 25 leukocytów w polu widzenia, często udaje
się uzyskać wzrost tego drobnoustroju. Coraz częściej z pomocą klasycznej mikrobiologii w
diagnostyce zakażeń układu oddechowego i nie tylko, przychodzą metody biologii
molekularnej, pozwalające wykryć czynnik etiologiczny zakażenia bezpośrednio w materiale
biologicznym: próbkach moczu, popłuczynach oskrzelowo - pęcherzykowych, surowicy.
4.2.8 DROGI MOCZOWO-PŁCIOWE
Pobieranie materiału w zakażeniach dróg moczowo-płciowych
PROCEDURA PRZEDLABORATORYJNA
Materiały:
•
aspirant z pęcherzyków, ropni
•
wymaz z owrzodzenia i strupków
•
punktaty
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
Data wprowadzenia: 25-10-2011
•
wydzielina lub wymaz z okolicy gruczołu Bartoliniego
•
wymaz ze ścian lub tylnego sklepienia pochwy
•
wymaz ze ścian szyjki macicy
•
wydzielina z cewki moczowej
•
nabłonek z cewki moczowej
27 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
Metody pobierania:
•
Sposób pobrania materiału jest uzależniony od kierunku badania i lokalizacji miejsc
zmienionych chorobowo
•
Materiał do badania należy pobrać rano, przed oddaniem moczu przez pacjenta lub co
najmniej 3 godziny po ostatnim oddaniu moczu.
•
Kobiety przed pobraniem próbki nie powinny stosować zabiegów higienicznych z użyciem
środków odkażających oraz dopochwowych preparatów leczniczych
KOBIETY
Zmiany na skórze i błonach śluzowych zewnętrznych narządów moczowo - płciowych
(pęcherzyki, ropnie, owrzodzenia, strupki).
•
aspirant z pęcherzyków, ropni:
- odkazić powierzchnię 70% alkoholem lub przemyć jałową solą fizjologiczną, pozostawić do
wyschnięcia
- nacisnąć ropień, odrzucić pierwszą porcję ropy
- pobrać drogą aspiracji do strzykawki treść z pęcherzyków i ropni
- przenieść treść do jałowego pojemnika lub zatopić końcówkę strzykawki w jałowym korku
•
wymaz z owrzodzenia i strupków:
- odkazić zmianę 70% alkoholem lub przemyć jałową solą fizjologiczną
- usunąć wyschniętą warstwę wydzieliny
- pobrać treść z dna owrzodzenia jałowym wacikiem zwilżonym roztworem soli fizjologicznej
•
w przypadku zajęcia okolicznych węzłów chłonnych pobrać punktaty
Zapalenie gruczołu Bartholina
•
przy obfitej wydzielinie – aspiracja do strzykawki, do podłoża transportowego, do jałowego
pojemnika
•
zmiany skąpoobjawowe – wymaz
Stany zapalne pochwy ( wydzielina, zmiany na błonie śluzowej)
•
przy obfitej wydzielinie – wymaz ze ścian lub tylnego sklepienia pochwy
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
Data wprowadzenia: 25-10-2011
28 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
•
przy braku wydzieliny – wymaz z zapalnie zmienionej błony śluzowej
•
w przypadku podejrzenia o grzybicę i/lub rzęsistkowicę należy wykonywać preparat
bezpośredni barwiony met. GRAMA i/ lub preparat natywny w kropli soli fizjologicznej
Zmiany zapalne szyjki macicy
•
usunąć jałowym, suchym wacikiem wydzielinę i śluzowy czop z ujścia szyjki macicy,
•
pobrać wymaz ze ścian szyjki macicy i cewki moczowej ( rzeżączka, chlamydiaza,
zakażenia mycoplazmami oraz ureaplazmami
Pobieranie materiału w zakażeniach objawiających się jednoczesnym zapaleniem
szyjki macicy i cewki moczowej
wydzielina/nabłonek z obu tych miejsc wydzielinę z cewki moczowej pobiera się do badania
w kierunku – GO - Neisseria gonorrhoae:
•
oczyścić ujście jałowym wacikiem
•
ucisnąć lekko cewkę moczową poprzez ścianę przedsionka pochwy, pobrać pojawiającą się
wydzielinę
•
pobrany materiał należy posiać na specjalne podłoża (np. podłoże Roiron, Gonoline itp.,
•
ogrzane do temperatury 37ºC) bezpośrednio po pobraniu wykonać preparat bezpośredni,
zabarwić metodą GRAMA i Loefflera,
W przypadku zakażenia chlamydiami, mikoplazmami, ureaplazmami
A. próbki z szyjki macicy - pobiera się jak w przypadku zapalenia szyjki macicy na specjalne
podłoża.
B. nabłonek z cewki moczowej pobiera się do badania w kierunku Mycoplazma, Ureaplazma w
następujący sposób:
•
ucisnąć ujście cewki po uprzednim oczyszczeniu
•
usunąć pojawiającą się wydzielinę
•
wprowadzić do cewki małą platynową lub jednorazową plastikową ezę na głębokość 2cm i
obracając zebrać nabłonek,
•
jeśli materiał nie jest natychmiast badany, należy materiał przenieść na specjalne podłoże
•
jeśli czas przechowywania nie przekracza 24h, próbkę należy schłodzić do temperatury 4ºC
Zapalenie jajników i jajowodów
•
pobrać wymaz z tylnego odcinka kanału szyjki macicy,
•
zwrócić uwagę, aby materiał nie zawierał domieszki wydzieliny z pochwy
Zakażenia jamy macicy
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
Data wprowadzenia: 25-10-2011
•
wymaz z szyjki macicy
•
punktak pobrany drogą aspiracji przez powłoki brzuszne
29 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
MĘŻCZYŹNI
Zapalenie cewki moczowej u mężczyzn
•
materiałem do badania jest wydzielina z cewki moczowej:
- ściągnąć napletek, odsłonić ujście cewki,
- oczyścić wacikiem ujście cewki
- ucisnąć wzdłuż cewki,
- pobrać pojawiającą się wydzielinę
•
w przypadku podejrzenia o zakażenie gonokokami postępować podobnie jak u kobiet
•
w przypadku mycoplazm, ureaplazm, chlamydii należy:
- usunąć pierwsze krople wydzieliny,
- wprowadzić wymazówkę lub ezę do cewki na głębokość około 2cm,
- obracać delikatnie pobierając jak najwięcej komórek nabłonka,
- dalej postępować jak z materiałem od kobiet
Zakażenie prostaty, jąder, nadjądrzy i pęcherzyków nasiennych (z występującym wyciekiem,
głębokimi lub powierzchniowymi ropniami)
•
pobrać wydzielinę z cewki ( jak przy zapaleniu cewki),
•
spermę,
•
punktaty z ropni aspirowane do strzykawki
Przesyłanie materiałów do laboratorium:
•
specjalne podłoża transportowe
Badanie w kierunku Mycoplasma hominis i Ureaplasma urealyticum
•
hodowla
•
test IST
Wymazy z :
•
szyjki macicy
•
nabłonek z cewki moczowej
•
wydzieliny z gruczołu krokowego
•
materiały śródoperacyjne
•
mocz.
Mocz ze środkowego strumienia (instrukcja pobierania powinna być zawsze dostępna dla
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
Data wprowadzenia: 25-10-2011
30 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
pacjenta).
Pobieranie moczu u mężczyzny/chłopca:
•
umyć ręce wodą z mydłem, osuszyć jednorazowym ręcznikiem;
•
całkowicie ściągnąć napletek i umyć żołądź prącia wodą z mydłem;
•
oddać około połowy zawartości moczu do ustępu, a następnie, nie przerywając strumienia,
pobrać około 5 ml moczu bezpośrednio do jałowego naczynia;
•
nie wolno dotykać brzegów naczynia, wewnętrznej powierzchni naczynia i nakrętki;
•
naczynie natychmiast zamknąć i wstawić do lodówki;
•
próba powinna pozostawać w temp. + 4°C do momentu przesłania do laboratorium.
Pobieranie moczu od kobiety/dziewczynki:
•
umyć ręce wodą z mydłem, osuszyć jednorazowym ręcznikiem;
•
umyć dokładnie krocze, czterokrotnie, starannie umyć srom po rozchyleniu warg
sromowych tamponami od przodu do tyłu (można skorzystać z prysznica);
•
oddać około połowy zawartości moczu do ustępu, a następnie, nie przerywając strumienia,
pobrać około 5 ml moczu bezpośrednio do naczynia z szeroką szyjką;
•
nie wolno dotykać brzegów naczynia, wewnętrznej powierzchni naczynia i nakrętki;
•
naczynie natychmiast zamknąć i wstawić do lodówki;
•
próba powinna pozostawać w temp. + 4°C do momentu przesłania do laboratorium.
Pobieranie moczu od niemowląt i małych dzieci:
•
osoba pobierająca myje dokładnie ręce wodą z mydłem i osusza je jednorazowym
ręcznikiem;
•
należy rozchylić nóżki dziecka, dokładnie umyć okolice cewki moczowej, sromu i odbytu
(zawsze do tyłu), także fałdy skórne, czterokrotnie zmienianymi tamponami;
•
opłukać okolicę cewki 0,02% roztworem chlorheksydyny, lub świeżo przegotowaną
i ostudzoną wodą – kilkukrotnie zawsze od przodu do tyłu;
•
jeżeli to możliwe, postarać się, aby dziecko: oddało mocz bezpośrednio do jałowego
pojemnika; w pozostałych przypadkach przykleić jałowy woreczek, nie dotykając jego
brzegów;
•
obserwować dziecko i natychmiast po oddaniu przez nie moczu odkleić woreczek,
•
woreczek zamknąć nie dotykając wewnętrznej powierzchni i brzegów, natychmiast wstawić
do lodówki;
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
Data wprowadzenia: 25-10-2011
•
31 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
nie wolno przelewać moczu oddanego do nocnika oraz pozostawiać woreczek przyklejony
bez stałej obserwacji;
•
nie wolno dotykać brzegów naczynia, wewnętrznej powierzchni i nakrętki;
•
naczynie natychmiast zamknąć i wstawić do lodówki;
•
próba powinna pozostawać w temp. + 4°C do momentu przesłania do laboratorium.
Uwaga !
Mocz na badanie w kierunku Chlamydia trachomatis należy pobierać z pierwszego strumienia do
jałowego pojemnika.
Mocz pobierany cewnikiem.
Nie zaleca się pobierania moczu za pomocą cewnika, jeżeli jedynym wskazaniem do
cewnikowania jest wykonanie badania bakteriologicznego:
•
u pacjenta z cewnikiem założonym na stałe należy pobrać mocz przy wymianie cewnika;
•
po odpowiednim przygotowaniu krocza, okolicy cewki i wprowadzeniu cewnika pierwszą
porcję moczu odrzuca się, następną pobiera do jałowego pojemnika i wstawia natychmiast
do lodówki a następnie przekazuje do laboratorium;
•
w przypadkach gdy należy wykonać badanie u pacjenta bez wymiany cewnika pobiera się
mocz przez nakłucie starannie zdezynfekowanej, bliższej części cewnika, nie należy przy
tym odłączać rurki odprowadzającej od cewnika.
Mocz z nakłucia pęcherza.
•
Wykonuje lekarz w warunkach aseptycznych przy całkowicie wypełnionym pęcherzu
(metoda preferowana u dzieci i przypadku badania w kierunku beztlenowców i mykoplazm).
•
Pobieranie na specjalne podłoża po konsultacji z laboratorium
Procedura przedlaboratoryjna - SPOSÓB POSTĘPOWANIA
•
Wszystkie materiały muszą być pobierane do specjalnych pożywek
•
W przypadku wymazów z cewki moczowej i szyjki macicy należy najpierw usunąć jałową
wymazówką śluz z części zewnętrznej cewki lub szyjki
•
Wymazy powinno się pobierać jałową, jednorazową ezą poprzez wsunięcie jej do kanału
szyjki macicy lub cewki na głębokość około 2cm
•
Nabłonek należy pobierać 2-3 krotnie, wytrząsając zawartość oczka ezy do płynnej pożywki
•
Pacjenci kierowani na badanie dróg moczowo - płciowych w kierunku M. hominis
i U. urealyticum powinni mieć uprzednio wykluczone typowe zakażenia bakteryjne
i grzybicze oraz zakażenie rzęsistkiem.
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
Data wprowadzenia: 25-10-2011
32 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
Przesyłanie materiałów do laboratorium:
•
Po pobraniu materiału ezę należy odrzucić, natomiast szczelnie zamknięte probówki
przesyłać w jak najkrótszym czasie do pracowni ( do 2-4 godzin).
•
Jeśli szybki transport jest niemożliwy, podłoża po pobraniu materiału można inkubować w
temperaturze pokojowej w przypadku podłoża do testu IST, nie dłużej jednak niż 24 godziny
Pobieranie materiału w zakażeniach dróg moczowo – płciowych w kierunku Chlamydia
trachomatis
Sposoby pobierania i przesyłania materiałów do laboratorium:
Przy pobieraniu wymazów z dróg moczowo-płciowych stosuje się następujące zasady:
•
Wymaz z szyjki macicy lub cewki moczowej pobiera się cieniutką wymazówką lub specjalną
szczoteczką ( pozwala na zebranie nabłonków ).
•
Wymazówkę lub szczoteczkę wprowadza się na głębokość około 2-3cm do cewki lub
kanału szyjki i kilkakrotnie obracając pobiera się komórki z błony śluzowej.
•
Na otrzymanym z pracowni specjalnym szkiełku sporządza się rozmaz średnicy około 8mm
( test immunofluorescencji bezpośredniej ).
•
Preparat pozostawia się do wyschnięcia na powietrzu wyschnięty preparat należy przesłać
do pracowni tego samego dnia lub utrwalić metanolem przez naniesienie 2 kropli
odczynnika, pozostawić do wyschnięcia i zabezpieczyć ( można przechowywać do 24
godzin ).
•
Szkiełko inkubuje się 15 min w komorze wilgotnej
•
Następnie preparat przepłukuje się kilkakrotnie wodą, suszy w temperaturze pokojowej i
ogląda w mikroskopie fluorescencyjnym (pow. 400X). Pobieranie i sposób przesłania
materiału zależy od stosowanego testu.
Pobieranie materiału w zakażeniach dróg moczowo-płciowych w kierunku
Neisseria gonorrhoeae
Próbki diagnostyczne pobiera się z cewki moczowej, szyjki macicy, przedsionka pochwy (u
dziewczynek), gardła, odbytu. Do wziernikowania używane są jednorazowe wzierniki typu Cusco.
Pacjent zgłaszający się do pracowni bakteriologicznej musi spełniać następujące warunki:
•
2 godziny przed badaniem nie oddawać moczu,
•
5 dni przerwy po leczeniu antybiotykami.
Pobieranie materiału w zakażeniach dróg moczowo-płciowych w kierunku grzybów
Próbki diagnostyczne pobiera się z miejsc chorobowo zmienionych
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
33 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
Data wprowadzenia: 25-10-2011
25-10-2011
Pacjent zgłaszający się na badanie musi spełniać następujące warunki:
•
bezpośrednio
przed
badaniem
nie
wypłukiwać
flory
bakteryjnej
preparatami
bakteriobójczymi
•
7 dni po leczeniu – próbka diagnostyczna
4.2.9 OKO
Pobieranie materiału w zakażeniach oka
PROCEDURA PRZEDLABORATORYJNA
Materiały:
•
wymaz ze spojówek
•
wydzielina oczna
•
zeskrobany z rogówki lub spojówki oka
Metody pobierania:
•
Pobranie materiału przed podaniem leku znieczulającego ( mogą zawierać środki
przeciwdrobnoustrojowe
•
Pobranie co najmniej 4 godziny od ostatniego podania do oka kropli dezynfekujących lub
chemioterapeutyków
•
Do wymazów stosować jałowe wymazówki z alginianu wapnia lub dakronu z podłożem
transportowym
•
Wydzielinę z oka pobierać jałową szklaną kapilarą, zabezpieczając jej koniec jałową
parafiną
•
Przy zmianach skąpoobjawowych umieścić w worku spojówkowym jałowe jedwabne nici i
następnie przenieść je do jałowego pojemnika lub płynnego podłoża BHI
•
Zeskrobany pobrać jałową ezą / szpatułką, następnie przenieść je do płynnego podłoża BHI
można też wykonać na jałowym szkiełku podstawowym preparat w kropli jałowej soli
fizjologicznej i wysuszyć go pozostawiając w temperaturze pokojowej. Wysuszony preparat
dostarczyć do laboratorium do barwienia metodą GRAMA.
Przesyłanie materiałów do laboratorium:
Materiały w jałowych pojemnikach przesłać do laboratorium do 3 godzin.
Jeżeli
jest
to
niemożliwe,
umieszczać
i
przesyłać
materiały
na
podłożach
transportowych.
Wysuszone preparaty do barwienia metodą GRAMA można przesyłać do laboratorium
mikrobiologicznego w specjalnych pudełkach transportowych lub w szalce Petriego.
4.2.10 RANY, ROPY...
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
Data wprowadzenia: 25-10-2011
34 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
Procedura diagnostyki mikrobiologicznej w zakażeniach skóry, tkanek miękkich i ran
PROCEDURA PRZEDLABORATORYJNA
Materiały:
•
ropa aspirant
•
ropa wymaz – mniej polecany materiał
•
ropień okołoodbytniczy
•
wymazy ze zmian chorobowo zmienionych
•
rana chirurgiczna pooperacyjna
•
rana
•
rana chirurgiczna
•
materiał pobrany śródoperacyjnie
•
stopa cukrzycowa
•
owrzodzenia odleżynowe
•
odleżyny
•
oparzenia
•
zakażenie kości
Metody pobierania
1. Zmiany powierzchniowe:
•
skórę w okolicy zmiany ropnej należy starannie odkazić 70% alkoholem
•
pobrać wymaz jałową wymazówką zwilżoną solą fizjologiczną i umieścić w jałowej
probówce lub w podłożu transportowym
2. Owrzodzenia pokryte zaschniętą wydzieliną:
•
obrzeże rany i jej górną powierzchnię przemyć alkoholem, a następnie jałowym skalpelem
lub pęsetą usunąć zeschniętą warstwę, wprowadzić wymazówkę i pocierając ruchem
obrotowym pobrać materiał z jak najgłębszych warstw, umieścić w jałowej probówce lub w
podłożu transportowym.
3. Rany rozległe:
•
pobrać materiał z pogranicza i centralnej części rany.
4. Ropnie powierzchowne:
•
skórę nad ropniem przemyć alkoholem i pozostawić do wyschnięcia, następnie nakłuć
ropień, odrzucić pierwszą porcję ropy, a następną pobrać jałową wymazówką lub
strzykawką i umieścić materiał w jałowym pojemniku.
5. Ropnie głębokie:
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
Data wprowadzenia: 25-10-2011
•
35 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
pobrać przez nakłucie strzykawką lub jałową wymazówką z węglem aktywnym
UWAGI:
W przypadku pobierania wymazów wskazane jest użycie dwóch wymazówek, w tym jednej bez
podłoża transportowego w celu wykonania preparatu bezpośredniego.
Przesyłanie materiałów do laboratorium:
•
Wszystkie materiały należy dostarczyć jak najszybciej do laboratorium
•
Jeżeli jest to niemożliwe, umieszczać i przesyłać materiały na podłożach transportowych
•
W przypadku ropnych zmian głębokich pobrany materiał należy tak zabezpieczyć, aby
umożliwić wzrost bakterii beztlenowych ( strzykawka zamknięta szczelnie gumowym
korkiem, podłoże transportowe z węglem aktywnym.
4.2.11 GRZYBY
Pobieranie materiału w zakażeniach grzybiczych
PROCEDURA PRZEDLABORATORYJNA
Materiały:
Grzybice powierzchniowe
•
włosy
•
paznokcie
•
zeskrobiny
•
wymazy z błon śluzowych
Grzybice układowe
•
płyn mózgowo-rdzeniowy
•
plwocina
•
popłuczyny pęcherzykowo-oskrzelowe
•
płyny z jam ciała
•
ropa
•
wydzielina żołądkowo-jelitowa, żółć, kał
•
wycinki z tkanek
•
mocz
Metody pobierania:
Włosy, paznokcie, skóra – pobrać na jałowy czarny papier o zgiętych brzegach lub jałowe płytki
Petriego.
Zeskrobiny
•
ze skóry – pobrać z obrzeża zmiany
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
Data wprowadzenia: 25-10-2011
•
z paznokcia – z miejsc zmienionych ( z orzeża zmian spod paznokcia)
•
z owrzodzenia grzybiczego rogówki – za pomocą platynowej ezy
•
Włosy wraz z cebulką włosową pobrać jałową pęsetą.
36 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
Płyn mózgowo-rdzeniowy 3-5ml – jak w Pobieraniu materiału w zakażeniach ośrodkowego
układu nerwowego
Plwocina – rano po wypłukaniu jamy ustnej przegotowaną wodą, do jałowego pojemnika
Popłuczyny oskrzelowo-pęcherzykowe (BAL)
Płyny ustrojowe np. płyn opłucnowy, stawowy, otrzewnowy – do pojemników z niewielką ilością
heparyny
Ropa – do jałowej strzykawki
Wydzielina z pęcherzyków i niewielkie ilości ropy, wymazy z błon śluzowych – na suche
wymazówki bez agaru transportowego.
Krew i płyny ustrojowe – na specjalne podłoża do hodowli grzybów z wykorzystaniem systemów
automatycznych np.Bact-Alert lub 4ml krwi do 50ml płynnego podłoża Sabourauda.
Treść żołądkowo-jelitowa, żółć, kał – pobrać do jałowych pojemników przy podejrzeniu grzybicy
przewodu pokarmowego
Tkanki – do jałowych pojemników z jałową solą fizjologiczną
Mocz – pobieranie i transport tak samo jak do badań w kierunku zakażenia bakteryjnego
4.2.12 KONTROLA ŚRODOWISKA SZPITALNEGO
PROCEDURA PRZEDLABORATORYJNA
Pobieranie materiału w badaniach personelu i środowiska szpitalnego
Wskazania do badań :
•
Wystąpienie ogniska epidemii szpitalnej
•
Stałą kontrolą mikrobiologiczną objęte są procesy sterylizacji.
Badanie w kierunku nosicielstwa MRSA, VRE
Materiały:
•
wymaz z nosa na MRSA
•
wymaz z gardła na MRSA
•
kał w kierunku VRE, MRSA
•
wymaz z odbytu w kierunku VRE, MRSA
Metoda pobrania:
•
Wymazy z obydwu przedsionków ( lewego i prawego oddzielnie) należy pobrać
wymazówką zwilżoną w jałowej soli fizjologicznej
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
Data wprowadzenia: 25-10-2011
37 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
4.2.13 GRUŹLICA
Pobieranie materiału w zakażeniach gruźlicą i innymi Mycobacteriami
PROCEDURA PRZEDLABORATORYJNA
Materiały:
•
plwocina
•
wydzielina oskrzelowa)*
•
BAL – popłuczyny pęcherzykowo-oskrzelowe)*
•
mini BAL – popłuczyny pęcherzykowo-oskrzelowe bez bronchoskopii)*
•
aspirant przeztchawiczy)*
•
płyn z opłucnej)*
•
mocz)*
•
płyn mózgowo-rdzeniowy)*
•
drogi rodne aspirat)*
•
ropa aspirant)*
•
szpik kostny)*
•
zawartość węzłów chłonnych)*
•
wydzielina – przetoka)*
•
popłuczyny żołądkowe- dzieci)*
•
płyn z otrzewnej)*
•
płyn ze stawów)*
•
)* materiały skąpoprątkowe
Pobieranie materiałów:
Plwocina ok. 3ml –
•
wydzielina pochodząca z głębokich warstw układu oddechowego
•
najłatwiejszy do uzyskania materiał z pośród wszystkich materiałów z dolnych dróg
oddechowych i dlatego stanowi najczęściej przysyłany materiał do mikrobiologicznego
diagnozowania gruźlicy
•
otrzymanie plwociny musi odpowiadać najwyższym wymaganiom
•
celowe jest badanie plwociny u tych chorych, którzy wydalają ją w wystarczającej ilości do
sporządzenia preparatu bezpośredniego i założenia hodowli
•
zaleca się pobranie trzech plwocin od 1 chorego, najlepiej przez 3 kolejne dni do badania w
kierunku gruźlicy. Chory powinien odkrztusić plwocinę rano w ilości 3 - 5ml, pod nadzorem
personelu medycznego na czczo, po uprzednim wykonaniu toalety jamy ustnej i po
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
Data wprowadzenia: 25-10-2011
38 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
dokładnym wypłukaniu jej przegotowaną wodą. Pacjent powinien odkrztusić plwocinę do
jałowego pojemnika typu FALKON poj 50ml, kolor zakrętki niebieski. W przypadku trudności
z odkrztuszaniem i uzyskaniem odpowiedniej plwociny, 1-2 dni przed pobraniem materiału
należy stosować u pacjenta środki wykrztuśne, a w dniu pobrania można zastosować
dodatkowo nawilżanie, nebulizację mieszaniną ( około 25ml )zawierającą glikol propylenowi
lub 3-10% roztwór soli fizjologicznej, fizykoterapię klatki piersiowej (oklepywanie).
•
w przypadku pobrania w domu - chory powinien być dokładnie poinstruowany jak ma to
wykonać.
•
Ślina jest w diagnostyce gruźlicy materiałem nieprzydatnym.
•
zbieranie plwociny od chorego podejrzanego o prątkowanie jest procedurą niebezpieczną i
powinno być wykonane w pomieszczeniu przeznaczonym tylko do tego celu z dobrą
wentylacją i lampą UV. Jeżeli chory zbiera plwocinę w domu powiniem to robić z wielką
ostrożnością wykrztuszając ją bezpośrednio do FALCONU.W wyjątkowych okolicznościach
(trudności w odksztuszaniu) plwocina może być zbierana przez 2-3 dni, przechowywana w
ciemnym i chłodnym miejscu i następnie przekazana do laboratorium.
Popłuczyny żołądkowe
Pobiera się od chorych, którzy bardzo skąpo lub w ogóle nie wykrztuszają plwociny. Na ogół
dzieci i często kobiety połykają plwocinę, w tych okolicznościach popłuczyny żołądkowe
stanowią dobry materiał diagnostyczny. Hodowle prątków otrzymuje się z popłuczyn żołądkowych
u około 10-30% pacjentów. Po pobraniu popłuczyn żołądkowych należy niezwłocznie odesłać do
laboratorium, pamiętając, że kwaśne środowisko popłuczyn jest szkodliwe dla prątków. Przy
dłuższym przechowywaniu popłuczyn należy koniecznie zobojętnić ich kwaśny odczyn poprzez
dodanie jałowej soli fizjologicznej ( objętość dodanej soli jest wprost proporcjonalna do objętości
popłuczyn)
Materiał z bronchoskopii
•
w porównaniu z plwociną jest to materiał w niewielkim stopniu zanieczyszczony
drobnoustrojami z jamy ustnej i gardła, chociaż także i w tym przypadku nie można
wykluczyć możliwości kontaminacji
•
wartość diagnostyczna tego materiału jest duża
•
wydzielinę oskrzelową pobiera się albo drogą aspiracji przez kanał bronchoskopu albo za
pomocą sondy ze szczoteczką
•
dobrym materiałem do diagnozowania gruźlicy jest również plwocina pobierana od chorego
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
39 / 51
Data wprowadzenia: 25-10-2011
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
przez 3 kolejne dni po bronchoskopii
Popłuczyny pęcherzykowo-oskrzelowe (BAL)
•
stanowią bardzo dobry materiał diagnostyczny wymagają jednak przekazania go do
laboratorium szybko i w jak największej objętości odzyskanego płynu – FALCON poj. 50ml.
•
w laboratorium BAL musi zostać poddany zagęszczeniu zaś uzyskany osad posiany na
pożywki.
•
zabieg bronchoskopii na ogół ułatwia chorym wykrztuszanie, dlatego zaleca się po
bronchoskopii pobrać plwocinę i wysłać ją na badanie.
Płyn z opłucnej
•
jama opłucnowa należy do jałowych ( w warunkach fizjologicznych) jam ciała
•
płyn opłucnowy w trakcie zapalenia opłucnej zawiera drobnoustroje, które przedostają się
do ognisk w tkance płucnej do jamy opłucnowej
•
jednym z najczęściej występujących czynników etiologicznych pleuritis jest Mycobacterium
•
z tego względu każdy płyn z opłucnej powinien być diagnozowany w kierunku gruźlicy
•
surowiczy płyn z opłucnowy można posiewać w czułych systemach diagnostycznych
•
ropny płyn opłucnowy należy przesyłać do diagnostyki w jak największych ilościach i przed
posiewem poddać w laboratorium procesowi homogenizacji
W gruźlicy pozapłucnej bada się materiały adekwatne dla chorego narządu np.:
mocz – przy podejrzeniu gruźlicy układu moczowego
•
pobiera się po nocy, od początkowego strumienia w objętości co najmniej 200ml po
dokładnym odkażeniu ujścia cewki moczowej. Ponieważ w moczu mogą być obecne prątki
saprofityczne, badanie mikroskopowe preparat barwiony (AFB) jest bezcelowe i może
wprowadzić klinicystę w błąd ( prątki saprofityczne barwią się tak samo jak prątki gruźlicy).
•
zalecaną metodą posiewu jest posiew w systemie BACTEC MIGIT.
•
Przy objawach sugerujących schorzenia układu moczowego należy zbadać wiele prób
moczu nawet do 10 moczy pobranych w różnych porach dnia.
•
dla oceny skuteczności leczenia zaleca się wykonywanie posiewów moczu co miesiąc.
płyn mózgowo-rdzeniowy– przy podejrzeniu gruźliczego zapalenia opon mózgowych i mózgu
wyskrobiny z kości i szpik kostny – przy podejrzeniu gruźlicy kostno – stawowej
krew miesiączkowa lub wyskrobany z macicy
w gruźlicy narządu rodnego prątków poszukuje się również w :
płynach wysiękowych
zawartości węzłów chłonnych
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
Data wprowadzenia: 25-10-2011
40 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
wycinkach tkanek i skóry
wydzielinie ropnej z przetok
u chorych na AIDS głównie we krwi
kał : nie nadaje się do badania w kierunku gruźlicy, gdyż jest tak silnie zanieczyszczony bakteriami
G+ i G-, że nie udaje się na ogół z niego wyhodować prątków kwasoopornych
4.2.14 WIRUSY
Pobieranie materiału w zakażeniach wirusowych
PROCEDURA PRZEDLABORATORYJNA
Materiał:
•
kał: Rotawirusy, Adenowirusy, Norowirusy
•
surowica krwi : HBV, HCV, HAV,
•
surowica krwi HIV1/HIV2, HPV
•
wydzieliny z układu oddechowego - wirusy oddechowe:
•
ortomyxowirusy,
•
paramyxowirusy,
•
adenowirusy,
•
koronawirisy,
•
reowirusy,
•
enterowirusy,
•
surowica krwi - CMV – wirus cytomegalii
•
surowica krwi - EBV- wirus Epstein – Bara (mononukleoza zakaźna)
•
surowica krwi, płyn mózg-rdzeniowy - Arbowirusy -KZM – kleszczowe zapalenie mózgu
•
surowica krwi, płyn mózg-rdzeniowy - Enterowirusy
•
surowica krwi lub płyn pęcherzykowy HSV – Herpes simplex
•
surowica krwi: wirus różyczki (Rubella)
4.2.15 PARAZYTY
Procedura diagnostyki mikrobiologiczne w zakażeniach parazytami
PROCEDURA PRZEDLABORATORYJNA
Materiał:
Kał
Pobieranie prób kału
•
należy pobierać ze świeżych, spontanicznych wypróżnień przed podaniem leków lub
środków kontrastujących
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
41 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
Data wprowadzenia: 25-10-2011
•
25-10-2011
próbę należy pobierać z różnych miejsc wypróżnienia (śluz, krew) lub z dna – w przypadku
biegunki
•
próba odpowiedniej wielkości (orzech włoski)
•
nie może być zanieczyszczona glebą, wodą lub moczem (organizmy wolno żyjące; mocz
niszczy trofozoity pełzaków)
•
próba nie może wyschnąć
•
próbę należy włożyć do czystego plastikowego lub kartonowego pudełka=> do worka
plastikowego
•
pojemnik musi być odpowiednio oznakowany ( imię, nazwisko, data pobrania kału,
nazwisko lekarza itp.)
•
próbę należy jak najszybciej dostarczyć do laboratorium ( trofozoity giną)
•
próbę należy przechowywać w 4ºC
Wymagana liczba prób kału
•
co najmniej 3 próby przed podjęciem terapii i po leczeniu
•
próby należy pobierać w ciągu 10 dni
•
alternatywa – kilka rozmazów z jednej próby
Typ i konsystencja próby
•
świeże wypróżnienia są konieczne do wykrywania trofozoitów pełzaków, wiciowców i
orzęsków
•
trofozoity znajdują się z reguły w biegunkowym kale ( pasaż zawartości jelita jest zbyt
szybki, aby utworzyły się cysty)
•
biegunkowy kał musi być zbadany w ciągu 30min,
•
lużny w ciągu 1H, uformowany w ciągu 24h z reguły jest to niemożliwe => wówczas próbę
należy utrwalić:
•
wybór utrwalacza: 5% lub 10% formalina, MIF, SAF, PVA
•
wybór utrwalaczy zależy od wyboru kolejnych technik badawczych np. próby utrwalone w
PVA nie
nadają
się
do
badań
immunoenzymatycznych
lub
stosowania
metod
zagęszczających (Gwardia, I.belli)
Badanie prób kału
•
Makroskopowe – obecność śluzu, krwi, proglotydów tasiemców, postacie dojrzałe Ascaris
lumbricoides, samic Enterobius vermicularis
•
Mikroskopowe
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
Data wprowadzenia: 25-10-2011
42 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
1. bezpośredni rozmaz w roztworze NaCl
2. preparat uzyskany po zagęszczeniu
3. rozmaz trwały barwiony hematoksyliną lub trichromem albo specyficznymi metodami=>
Cryptosporidium, Cyclospora, mikrosporydia
4. Bezpośredni rozmaz w NaCl:
•
umożliwia wykrycie ruchliwych trofozoitów
•
rozpoznanie wstępne; można zidentyfikować:
•
cysty Gwardia, Entamoeba coli,
•
trofozoity B. coli,
•
oocysty I. belli;
•
przypadkowo jaja helmintów
Metody zagęszczające
Pozwalają wykrywać jedynie cysty,oocysty lub spory pierwotniaków trofozoity ulegają zniszczeniu
1. sedymentacja – umożliwia wykrycie niemal wszystkich gatunków, ale preparat zawiera
więcej cząstek kałowych
2. flotacja – umożliwia wykrycie pierwotniaków oraz jaj i larw niektórych gatunków helmintów (
nie flotują jaja z wieczkami i o dużym ciężarze np. niezapłodnione jaja A. lumbricoides)
Diagnostyka Giardiozy:
1. mikroskopowa identyfikacja cyst i/lub trofozoitów w kale lub trofozoitów w treści sondy
dwunastniczej
2. metody immunodiagnostycze umożliwiają wykryć koproantygen Giardia (EIA) lub cysty
Giardia (IFA)
Diagnostyka kryptosporydiozy
1. identyfikacja oocyst w rozmazach kału barwionych specyficznymi metodami (np.acid-fast);
konieczny pomiar oocyst
2. wykrywanie koproantygenu Cryptosporidium (EIA) lub oocyst (IFA)
3. diagnostyka molekularna (PCR)
U człowieka występuje kilkanaście gatunków mikrosporydiów. Około 30% pacjentów z AIDS jest
zarażonych mikrosporydiami
Enterocytozoon bieneusii jest najczęściej występującym gatunkiem u człowieka
W diagnostyce pierwotniaków jelitowych stosuje się różne metody diagnostyczne:
•
mikroskopowe
•
immunologiczne
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
Data wprowadzenia: 25-10-2011
•
43 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
molekularne
Mikroskopowe ( w tym IFA) i molekularne metody są zawodne ( przerywane wydalanie cyst lub
oocyst) kosztowne i wymagają specjalistycznego wyposażenia.
Testy immunoenzymatyczne pozwalają wykryć koproantygen przy braku cyst lub oocyst w kale,
ale mają różną swoistość i czułość, są obiektywne, ale kosztowne. W celu prawidłowej interpretacji
wyników badań laboratoryjnych na obecność pasożytów jelitowych konieczne jest podanie
informacji o zastosowanych metodach diagnostycznych
4.2.16 BŁĘDY PRZED LABORATORYJNE I SPOSOBY ICH UNIKANIA
NAJCZĘSTSZE BŁĘDY PRZEDLABORATORYJNE:
•
pobierają i transportują osoby nie przeszkolone
•
nieprawidłowe zabezpieczenie materiałów
•
użycie niewłaściwych pojemników np. niejałowych
•
mocz – zanieczyszczony florą kolonizującą okolice ujścia cewki moczowej,
•
mocz cewnikowany – manipulacje przy zaworach
•
opis rodzaju materiału na podłożu transportowym /pojemniku nie jest zgodny z tym co
zaznaczono na skierowaniu
•
zbyt mała objętość krwi,
•
niedostateczna liczba próbek,
•
badanie wykonane po wdrożeniu terapii przeciwbakteryjnej,
•
pobranie krwi przez cewnik naczyniowy wykorzystywany w innym celu,
•
niewłaściwe przygotowanie skóry pacjenta,
•
przechowywanie próbek krwi w niewłaściwej temperaturze,
•
plwocina – dostarczenie do badania śliny
•
stosowanie antybiotykoterapii poprzedzające pobranie materiałów do badań
•
zbyt mała ilość materiału nie zapewniająca np. przeżycia w nim flory beztlenowej,
•
bądź zbyt mała liczba prób uniemożliwiająca uchwycenie bakteriemii we krwi przy jednym
posiewie.
SPOSOBY UNIKANIA BŁĘDÓW PRZEDLABORATORYJNYCH:
Zadaniem laboratorium bakteriologicznego jest izolacja i identyfikacja drobnoustroju
będącego przyczyną choroby oraz w uzasadnionych przypadkach, określenie jego wrażliwości na
leki przeciwbakteryjne. Jest to zadanie niełatwe do wykonania, szczególnie wtedy, gdy
najważniejszy etap postępowania rozpoznawczego - właściwy dobór próbki do badania - odbywa
się z reguły poza zasięgiem działania mikrobiologa. Oprócz diagnostyki mikrobiologicznej nie ma
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
44 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
Data wprowadzenia: 25-10-2011
25-10-2011
innej dziedziny laboratoryjnych badań diagnostycznych w medycynie, w której źródło i rodzaj
próbki byłyby równie zróżnicowane a sposób pobierania miał tak decydujący wpływ na końcowy
wynik badania i jego przydatność dla postępowania leczniczego, prognozowania i oceny
epidemiologicznej. Do czynników ułatwiających poruszanie się w tym labiryncie można zaliczyć
uzyskanie rozeznania, co do rodzaju, umiejscowienia i czasu trwania procesu chorobowego,
antybiotykoterapii poprzedzającej badanie bakteriologiczne oraz charakteru tzw. normalnej
mikroflory organizmu ludzkiego mogącej zanieczyszczać próbki pobierane do badań.
Należy pamiętać, że skład i rozmieszczenie bakterii zaliczanych umownie do tzw. normalnej
flory człowieka, ulegają zmianom, zwłaszcza w następstwie chemioterapii i przebywania w tak
specyficznym z mikrobiologicznego punktu widzenia, środowisku, jakim jest szpital, gdzie zmiany
w składzie flory u hospitalizowanych osób i personelu są częste, a kolonizacja tzw. szpitalnymi
szczepami bakteryjnymi może być bardzo intensywna.
Zanieczyszczenie próbek materiału przypadkową florą bakteryjną jest dużym problemem dla
mikrobiologa i klinicysty zarówno ze względu na częstość, z jaką występuje, jak i znaczne
angażowanie czasu i środków na powtarzanie badań w celu zmniejszenia prawdopodobieństwa
błędnej interpretacji wyników.Można wymienić kilka sposobów postępowania umożliwiających
ograniczenie lub wyeliminowanie zanieczyszczeń próbek badanego materiału przypadkową florą
bakteryjną.
Antyseptyka. Stosowanie do odkażania skóry 70% alkoholu etylowego, 2% jodyny, jodoforów lub
innych środków odkażających przed aspirowaniem zawartości ropnia lub normalnie jałowych
płynów ustrojowych (Np. krew, płyn mózgowo-rdzeniowy). Nie należy jednak oczekiwać
odkażającego działania antyseptyków na postacie wegetatywne drobnoustrojów przed upływem 2
min. od zastosowania tych preparatów.
Dekontaminacja. W przypadku próbek materiału przeznaczonych do niektórych badań
kierunkowych może być zastosowana dekontaminacja przez wybiórcze niszczenie innych
drobnoustrojów niż poszukiwane. Typowym przykładem jest tu działanie roztworem NaOH lub
chlorkiem benzalkoniowym na plwocinę, w której poszukuje się prątków gruźlicy.
Stosowanie
wybiórczych
pożywek
bakteriologicznych.
Coraz
szersze
zastosowanie
w pracowniach bakteriologicznych znajdują wybiórcze pożywki zawierające składniki hamujące
wzrost niektórych bakterii, przez co zostają stworzone lepsze warunki wzrostu i izolacji
poszukiwanych gatunków czy rodzajów bakterii. Klasycznym przykładem takich pożywek
stosowanych do izolacji pałeczek Salmonella i Shigella są podłoża Wilsona-Blaira, Sołtysa, SS,
MacConkey'a, Levina, wykazujące znaczne zróżnicowanie właściwości wybiórczo-różnicujących,
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
45 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
Data wprowadzenia: 25-10-2011
25-10-2011
oraz specjalne pożywki zawierające octan talawy i penicylinę - wyłącznie służące do izolacji
drobnoustrojów z rodzaju Mycoplasma. Nie należy jednak zapominać o tym że większość
wybiórczych pożywek hamuje wzrost zarówno niepożądanej flory saprofitycznej, jak i bakterii
chorobotwórczych (w mniejszym stopniu). Dlatego też nie można w badaniach diagnostycznych
ograniczać się do stosowania pożywek silnie wybiórczych, gdyż niektóre serie produkcyjne
niewłaściwie
kontrolowanych
pożywek
mogą
całkowicie
zahamować
wzrost
rzadziej
występujących chorobotwórczych pałeczek jelitowych. Znane są przypadki zahamowania wzrostu
niektórych typów Shigella flexneri i S.dysenteriae na pożywce SS przeznaczonej do izolowania
pałeczek Salmonella i Shigella.
Stosowanie
technik
ilościowych.
Przy
posiewie
niektórych
materiałów,
np.
popłuczyn
oskrzelowych, plwociny, a głównie moczu, wstępne rozcieńczenie próbki i równomierne
rozprowadzenie jej na powierzchni pożywki umożliwia oszacowanie ilości poszczególnych
gatunków czy rodzajów bakterii i wyeliminowanie z dalszego postępowania rozpoznawczego
drobnoustrojów przypadkowych.
Stosowanie specjalnych technik pobierania próbek. Przykładem może tu być pobieranie
próbek moczu przez nakłucie nadłonowe i aspirowanie materiału z drzewa oskrzelowego przez
nakłucie tchawicy.
Można wyróżnić kiIka ogólnych zasad doboru sposobu pobierania i przesyłania próbek materiału
do badań bakteriologicznych.
Pobrana próbka powinna być reprezentatywna dla procesu chorobowego. Na przykład
materiał pobrany u ujścia zatoki może być w większym stopniu zanieczyszczony drobnoustrojami
saprofitycznymi ze skóry lub błon śluzowych niż materiał uzyskany przez nakłucie zatoki.
Materiał powinien być pobrany w ilości zapewniającej pełne badanie mikrobiologiczne. Na przykład
zazwyczaj mała ilość materiału z wymazów nie pozwala na równoległe, równie efektywne,
posianie go na kilku pożywkach i przygotowanie kilku preparatów do badania mikroskopowego.
Szczególnie
Procedura
przedlaboratoryjna
w
zakażeniach
przewlekłych
liczba
bakterii
chorobotwórczych w małej próbce może być znikoma. Wymaz musi zawierać ok. 10 6 komórek
bakteryjnych, aby można było je wykryć w preparacie barwionym metodą Grama. Szansa
izolowania chorobotwórczych bakterii z posiewu wymazu jest o 10-45% mniejsza niż odpowiednio
pobranej próbki oryginalnego materiału, np. takie są różnice w wykrywalności pałeczek Salmonella
i Shigella przy posiewie wymazu z odbytu i próbki kału pobranego do płynu konserwującego.
Szansa izolowania etiologicznego czynnika zakażenia zwiększa się wraz z liczbą ponawianych
badań. Na przykład u chorych z bakteriemią w przebiegu zapalenia wsierdzia jednorazowy posiew
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
Data wprowadzenia: 25-10-2011
46 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
krwi na optymalne podłoże umożliwia izolację bakterii w 75% przypadków, 2-krotny - w 85%, a 3krotny w 98% przypadków, jeśli próbki pobiera się tego samego dnia w odstępach 1-2-godzinnych.
Konieczne jest skrupulatne zwracanie uwagi na to, aby ustrzec próbkę przed
zanieczyszczeniem różnymi drobnoustrojami bytującymi na skórze i błonach śluzowych.
W hodowlach założonych z wadliwie pobranych próbek często przeważa przypadkowa flora
maskująca wzrost drobnoustroju będącego etiologicznie czynnikiem procesu chorobowego.
Aseptyczna technika pobierania próbek przy użyciu jałowego sprzętu powinna być bezwzględnie
przestrzegana, zwłaszcza w przypadku pobierania materiału z miejsc normalnie jałowych.
Próbka materiału powinna być pobrana do badania przed zastosowaniem u chorego
antybiotyków.
Materiał należy jak najszybciej dostarczyć do laboratorium. Chorobotwórcze drobnoustroje
przeżywają w pobranej próbce z reguły krócej niż saprofityczne i mogą być zdominowane przez te
ostatnie zanim próbka zostanie posiana na odpowiednie pożywki. Materiałem, którego transport do
laboratorium z reguły trwa zbyt długo, jest mocz. Często prowadzi to, mimo ilościowych posiewów,
do mylnej oceny stopnia bakteriurii i utrudnia, a niekiedy wręcz uniemożliwia, wykrycie bakterii
powodujących proces chorobowy. Nie pozostaje bez niekorzystnego wpływu na wynik badania
czas oddziaływania na bakterie chorobotwórcze antybiotyków, które mogą być obecne w próbce
pobranego materiału. Uwaga ta dotyczy nie tylko próbek moczu, w którym antybiotyki osiągają
duże stężenie ale i próbek innego materiału. Na przykład szanse izolowania Mycoplasma
pneumoniae od osób z mykoplazmowym zapaleniem układu oddechowego, otrzymujących
antybiotyki etiotropowe (tetracykliny, erytromycynę) są niewielkie, gdyż stężenie tych antybiotyków
w plwocinie lub popłuczynach krtaniowych może być 10-100 razy większe od najmniejszego
stężenia leku hamującego in vitro wzrost tych drobnoustrojów.
Podstawowym obowiązkiem każdego laboratorium diagnostycznego jest prawidłowe, tzn. pełne,
wiarygodne i przejrzyste prowadzenie dokumentacji przyjmowanego materiału oraz przebiegu i
wyniku badania.
Dlatego też każdej próbce materiału musi towarzyszyć załącznik zawierający minimum informacji
niezbędnych pracowni bakteriologicznej. Są to następujące dane:
•
Imię, nazwisko i wiek chorego.
•
Rodzaj próbki z ewentualnym określeniem miejsca, z którego została pobrana.
•
Kierunek badania bakteriologicznego.
•
Rozpoznanie kliniczne.
•
Data i godzina pobrania próbki.
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
47 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
Data wprowadzenia: 25-10-2011
25-10-2011
•
Data i godzina dostarczenia próbki do laboratorium.
•
Antybiotyk(i) otrzymany przez chorego w ciągu 48 h przed pobraniem próbki.
•
Data i godzina podania ostatniej dawki antybiotyku przed pobraniem próbki.
•
Imię i nazwisko lekarza zlecającego badanie. Podpis i pieczątka lekarza.
•
Numer telefonu i dokładny adres zakładu służby zdrowia, pod który należy przesłać
•
wynik.
Wymienione wyżej ogólne zasady nie uwzględniają oczywiście specyfiki postępowania zależnej od
rodzaju próbki i warunków, w jakich materiał jest pobierany oraz kierunku, w jakim ma on być
badany.
W praktyce zdarza się, że wykluczona jest możliwość uzyskania materiału reprezentatywnego dla
danego procesu chorobowego oraz nie zawsze udaje się uzyskać próbkę wolną od
przypadkowych
zanieczyszczeń.
zmniejszające
szanse
ustalenia
Należy
jeszcze
przyczyny
zwrócić
zakażenia,
uwagę
na
inne
ograniczenia
niezależne
od
laboratorium
przeprowadzającego badanie. Chory, hospitalizowany z powodu ciężkiego zakażenia lub
otrzymujący leki immunosupresyjne, może być szybko kolonizowany przez pałeczki Gram-ujemne
i inne szpitalne szczepy bakteryjne potencjalnie chorobotwórcze, zazwyczaj nie występujące na
zewnętrznych powłokach ciała zdrowego człowieka. W takiej sytuacji jest niekiedy trudno wyróżnić
właściwy czynnik etiologiczny wśród kilku potencjalnie prawdopodobnych.
Istotną przeszkodą w wyosobnieniu drobnoustroju będącego czynnikiem etiologicznym mogą być
pospolite błędy techniczne, uchodzące uwagi lekarza i personelu pomocniczego, jak wykonanie
znieczulenia miejscowego w miejscu, z którego powinna być pobrana próbka, wykorzystanie do
pobrania lub transportu materiału płynu zawierającego środki przeciwbakteryjne, niewłaściwy
dobór pożywek przy zakładaniu pierwotnej hodowli itp.
Pomoc,
jakiej
powinien
oczekiwać
lekarz
klinicysta
od
szpitalnego
laboratorium
bakteriologicznego, to nie tylko wykonanie podstawowych badań diagnostycznych, lecz także
konsultacja przy wyborze kierunku badania i aktywna pomoc w pobieraniu próbki (dostarczenie
odpowiednich pojemników, płynów transportowych i pożywek do pierwotnego posiewu) oraz, jeśli
to potrzebne, zapewnienie fachowego transportu materiału do laboratoriów specjalistycznych. W
zależności od przewidywanego kierunku badania mogą to być pracownie sekcji mikrobiologiczno parazytologicznych wojewódzkich stacji sanitarno -epidemiologicznych, ośrodki referencyjne z
zakresu mikrobiologii lekarskiej, pracownie bakteriologiczne przy wojewódzkich poradniach
wenerologicznych i dermatologicznych oraz laboratoria pionu gruźlicy i pulmonologii.
Jeżeli na terenie działania ZOZ brak laboratorium bakteriologicznego, dostarczanie lekarzowi
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
Data wprowadzenia: 25-10-2011
48 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
25-10-2011
pojemników na próbki, płynów i podłoży transportowych, załączników oraz transport materiału do
pracowni bakteriologicznej powinny należeć do obowiązków ogólnego laboratorium analitycznego.
Największe trudności, w przypadku braku specjalistycznego zaplecza laboratoryjnego, występują
przy pobieraniu i przesyłaniu materiału, który powinien być badany również na obecność bakterii
beztlenowych. Będą to najczęściej takie próbki, jak płyn mózgowo-rdzeniowy, ropa aspirowana z
mózgu, klatki piersiowej lub jamy brzusznej, nakłucia z miednicy mniejszej itd. Próbki materiału
tego typu muszą być pobierane i przewożone w warunkach zapewniających przeżycie i izolację
flory beztlenowej. Najbardziej prymitywny sposób to przesyłanie materiału w strzykawce, którą go
pobrano, z nałożonym (wbitym) na koniec igły jałowym korkiem gumowym, zabezpieczającym
przed wypłynięciem zawartości strzykawki i dostępem tlenu atmosferycznego. Jest to w praktyce
sposób zezwalający jedynie na kilkugodzinny transport, co oczywiście wyklucza pośrednictwo
poczty. Znacznie lepszym rozwiązaniem technicznym jest użycie wprawdzie trudniej dostępnych,
ale nadających się do dłuższego transportu materiału, specjalnych pojemników (fiolek, probówek)
przygotowanych fabrycznie, wypełnionych mieszaniną odpowiednich gazów, np. N2 i CO2.
Pojemniki takie mogą zawierać również odpowiednie podłoże transportowe z dodatkiem
wskaźnika bezbarwnego, gdy we wnętrzu pojemnika panują warunki beztlenowe. Wskaźniki tego
typu (np. resazuryna) umożliwiają ocenę przydatności podłoża do transportu próbki materiału,
przeznaczonej do badań na obecność flory beztlenowej. Mniej przydatne do tych celów są
fabrycznie przygotowane waciki, gdyż nie umożliwiają one pobrania odpowiedniej ilości materiału.
Wszelkie pojemniki na próbki materiału do badań bakteriologicznych muszą być nie tylko
jałowe, ale i czyste w potocznym i laboratoryjnym tego słowa znaczeniu. Powinny to być wyłącznie
pojemniki jednorazowego użycia. Znane są bowiem przypadki, gdy w wielokrotnie używanych
pojemnikach na plwocinę znajdowano prątki gruźlicy, wprawdzie nieżywe, ale w badaniach
bakterioskopowych mogące być przyczyną kłopotliwych sytuacji diagnostycznych. Szczególnie
niebezpieczne jest wielokrotne używanie, zarówno do transportu materiału, jak i dalszego jego
opracowania, pojemników z tworzyw sztucznych, do których łatwo i na długi czas przylegają
niektóre drobnoustroje i rozpuszczalne antygeny bakteryjne. Znane są przypadki wielokrotnego
używania do transportu próbek krwi lub surowicy (badanych na obecność antygenu HBs)
probówek wirówkowych z polistyrenu lub polietylenu. W pobieranych do tych probówek kolejnych
próbkach materiału faktycznie wolnego od antygenu HBs, wykrywano antygen odzyskiwany ze
ścian naczynia wirówkowego raz użytego do transportu próbki HBs dodatniej.
Nie ulega wątpliwości, że sposób pobierania próbki materiału do badań mikrobiologicznych oraz
warunki, w jakich odbywa się transport probówek do laboratorium, stanowiące integralną część
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
49 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
Data wprowadzenia: 25-10-2011
25-10-2011
mikrobiologicznego postępowania rozpoznawczego, są dotychczas metodycznie i organizacyjnie
"najsłabszym" jego etapem.
5. ODPOWIEDZIALNOŚĆ I UPRAWNIENIA:
Lekarz:
•
zleca, pobiera, transportuje materiał zgodnie z „Wytyczne pobierania materiałów do badań
mikrobiologicznych” P-0012.
•
odpowiada za określenie na skierowaniu: kierunku badania, rozpoznania wstępnego,
stosowanej antybiotykoterapii, podpisuje skierowanie
•
powiadamia telefoniczne Laboratorium Mikrobiologiczne o badaniu „PILNYM”
Pielęgniarka Odcinkowa:
•
pobiera, transportuje materiał zgodnie z „Wytyczne pobierania materiałów do badań
mikrobiologicznych”,
„Wytyczne
transportu
i
zabezpieczenia
materiału
do
badań
mikrobiologicznych” W-0007
•
dostarcza do rąk pracownika laboratorium mikrobiologicznego badanie „PILNE”
•
odpowiada za sprawdzenie i czytelne wypełnienie wszystkich rubryk na skierowaniu
•
zgłasza uszkodzenie pojemnika transportowego zbiorczego lub teczki do pielęgniarki
oddziałowej
Pielęgniarka Oddziałowa
•
pobiera, transportuje materiał zgodnie z „Wytyczne pobierania materiałów do badań
mikrobiologicznych” P-0012, „Wytyczne transportu i zabezpieczenia materiału do badań
mikrobiologicznych” W-0007
•
prowadzi
rejestr
szkoleń
dla
pielęgniarek
odcinkowych
z
zakresu
pobierania
i
transportowania materiału do badań mikrobiologicznych
•
zgłasza osoby nie przeszkolone do Pielęgniarki Naczelnej
•
zamawia odpowiednie do potrzeb oddziału pojemniki transportowe, statywy i teczki zgodnie
z wytycznymi podanymi przez laboratorium, oraz odpowiada za właściwe ich oznakowanie
•
odpowiada za wymianę uszkodzonych pojemników, teczek i zgłasza potrzebę zakupu
nowych
Pielęgniarka Naczelna:
•
w porozumieniu z Kierownikiem Laboratorium Mikrobiologicznego ustala terminy szkoleń
dla pielęgniarek
Dyrektor ds. Lecznictwa:
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
50 / 51
nadzorowany
Data aktualizacji
Data wprowadzenia: 25-10-2011
•
25-10-2011
w porozumieniu z Kierownikiem Laboratorium Mikrobiologicznego ustala terminy szkoleń
dla lekarzy
Kierownik Laboratorium Mikrobiologicznego:
•
odpowiada za szkolenia pielęgniarek i lekarzy z zakresu pobierania i transportowania
materiału do badań mikrobiologicznych,
•
określa kryteria błędów przedlaboratoryjnych
•
określa materiały „PILNE”
•
określa rodzaje pojemników transportowych i teczek do transportu badań do Laboratorium
Mikrobiologicznego
•
odpowiada za wymianę zużytych teczek i pojemników, które służą do transportu do PSSE i
do Przychodni Specjalistycznej,
•
określa warunki przechowywania badań mikrobiologicznych w Punkcie Laboratoryjnym na
ul. Konopnickiej1,
•
określa czas transportu oraz warunki przechowywania badań mikrobiologicznych w czasie
transportu z Punktu na ul. Konopnickiej1 do Szpitala,
•
określa
czas
transportu
badań
mikrobiologicznych
wysyłanych
z
Laboratorium
Mikrobiologicznego do ośrodków specjalistycznych i prawdopodobny czas oczekiwania na
wynik.
Pracownicy Laboratorium Mikrobiologicznego:
•
przyjmują dostarczany materiał, oraz sprawdzają czy materiał był transportowany we
właściwych warunkach,
•
sprawdzają zgodność danych ze skierowania z danymi na pojemnikach, wymazówkach,
butelkach,
•
zgłaszają telefonicznie wszelkie niejasności i braki dotyczące materiałów do badań,
•
mikrobiologicznych na oddział i zapisują z kim rozmawiają i komu zgłaszają w Księdze
Zarządzania Przepływem Informacji,
•
notują zgłoszenia telefoniczne materiałów i badań „PILNYCH” w Księdze Raportów
Mikrobiologicznych Pilnych (z kim rozmowa, godzina, jaki materiał i w jakim czasie zostanie
dostarczony jako PILNY do badania, gdy brak materiału w określonym czasie- dzwonią na
oddział ),
•
notują błędy przed laboratoryjne w Rejestrze komputerowym błędów WHONET 5.6 lub
Księdze Raportów Mikrobiologicznych,
Data wydruku:
25/10/2012
Procedura
P-0012_001
strona/ ilość stron
PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ
MIKROBIOLOGICZNYCH
Status dokumentu
51 / 51
Data aktualizacji
Data wprowadzenia: 25-10-2011
•
nadzorowany
25-10-2011
Odnotowują w Księdze Badań Wysyłkowych materiały wysyłane do innych ośrodków oraz
pakują go zgodnie z instrukcją zawartą w wytycznych
6. DOKUMENTY ZWIĄZANE:
6.1 Załącznik nr 1 Wykaz badań wykonywanych w Laboratorium Mikrobiologicznym MCZ
6.2 Załącznik nr 2 Zasady transportu i zabezpieczenia materiałów mikrobiologicznych
wysyłanych do ośrodków specjalistycznych
6.3 Wytyczne transportu materiałów do badań mikrobiologicznych W-0007
6.4 Wytyczne wydawania Raportów Mikrobiologicznych W-0018
6.5 Wytyczne przechowywania materiałów do badań mikrobiologicznych W -0017
6.7 Procedura wykonywania badań mikrobiologicznych P-0011
6.8 Procedura postępowanie przy nieprawidłowych wynikach kontroli wewnętrznej W- 0020
7. ZAŁĄCZNIKI:
7.1 Skierowanie na badanie mikrobiologiczne do MCZ ( F-0046)
7.2 Skierowanie na badanie w kierunku gruźlicy do MCZ ( F-0047)
7.3 Skierowanie
na
badanie
specjalistyczne
z
zakresu:
bakteriologii,
parazytologii, mikologii wysyłane do ośrodka specjalistycznego ( F-0019)
7.4 Jednorazowe zlecenie na badanie mikrobiologiczne – ( druk PSSE )
7.5 Ulotki informacyjne dla pacjenta
wirusologii
Download