Najogólniej rzecz ujmując, można powiedzieć, że lewa półkula
advertisement
Rola płci w przyswajaniu języka obcego Rozwój językowy dziecka jest procesem poznawczym. Opisywać można go z różnych punktów widzenia, między innymi także z punktu widzenia różnic między rozwojem językowym i przyswajaniem języka obcego przez chłopców i dziewczynki. Bardzo ważne są różnice psychiczne między przedstawicielami obydwu płci. Pierwsze systematyczne badania różnic między mózgiem kobiety i mężczyzny przeprowadził Francis Gatton w 1882 roku. Udało mu się znaleźć znaczące różnice płciowe, z których wynika, że kobiety okazały się cierpliwsze, bardziej niż mężczyźni wrażliwe na ból i dźwięki, wyczucie smaku i porządku. Dysponowały lepszą pamięcią i bogatszym słownictwem. Mężczyźni przewyższali kobiety umiejętnością pracy w warunkach stresu oraz umiejętnością abstrakcyjnego myślenia. Dziesięć lat później amerykańskie eksperymenty opisane przez Jespersena (1992) wykazały, że mężczyźni używają słownictwa bardziej pomysłowego niż kobiety, tworzą nowe słowa częściej, a także używają słów archaicznych. Pochodząca z tego samego okresu praca H. Ellis (1894) wykazała wyższość kobiety w przebiegłości, litości, maskowaniu się i ukrywaniu swych zamiarów. Naukowe prace kobiet charakteryzowały się większą dokładnością od prac mężczyzn. Brakowało im natomiast inicjatywy i szerokości spojrzenia. Tak przed stu laty opisano interesujące nas różnice. Do niedawna jeszcze psychologowie i socjologowie przyczyny różnic między przedstawicielami płci upatrywali w postawach i zachowaniu się spowodowanym uwarunkowaniami społecznymi. W latach sześćdziesiątych rozwój badań nad mózgiem ludzkim nadał nowy kierunek studiom nad zagadnieniem różnic między kobietami i mężczyznami. Specjalizacje półkulowe różne u przedstawicieli obydwu płci uznano za główne przyczyny tych różnic. Mózg człowieka pozornie tylko stanowi jedność. Jego dwie półkule są jak dwa działające obok siebie komputery. Każda półkula przetwarza i magazynuje informacje niezależne od drugiej. Połączone są one jednak spoidłem wielkim i dzięki niemu informacje z jednej półkuli przekazywane są do drugiej. W ten sposób i tylko dzięki spoidłu wielkiemu mózg ludzki stanowi całość. U kobiet spoidło wielkie jest większe w stosunku do masy całego mózgu niż u mężczyzn. Zapewnia to większy przepływ większej liczby informacji między półkulami. W licznych eksperymentach wykazano, że po usunięciu spoidła wielkiego informacja przekazana do jednej z półkul tam tylko została zachowana, nie przenikając do drugiej półkuli. 2 Herbert Landseel zbadał min. lewa pólkulę, która odpowiedzialna jest za zdolności językowe. Po jej uszkodzeniu mężczyźni utracili swoje zdolności językowe, u kobiet zmniejszyły się one minimalnie. Najogólniej rzecz ujmując, można powiedzieć, że lewa półkula specjalizuje się w kontrolowaniu sprawności językowej. Mówienie, czytanie i pisanie są pod jej kontrolą. Tutaj także umiejscowione są linearność, chronologiczne porządkowanie zdarzeń, logika, arytmetyka i kontrola ruchów gestykulacyjnych. Prawa półkula natomiast odpowiedzialna jest za funkcje przestrzenno – wzrokowe, muzykę, syntezę, rytm, marzenia, kolory, dotyk i emocje. Lewa półkula wyspecjalizowana jest w funkcjach analityczno – sekwencyjnych, a prawa w przestrzenno – globalnych. Prawa półkula przetwarza bodźce bardziej całościowo, a lewa analitycznie i mniejszymi fragmentami. Poszczególne funkcje prawej półkuli zajmują większe obszary. W lewej obszary te są mniejsze, stad uszkodzenie nawet niewielkich obszarów lewej półkuli prowadzi do poważniejszych zaburzeń. Struktury języka obcego, które nas tutaj interesują umiejscowione są w obydwu półkulach. Wyniki niektórych studiów wskazują, że struktury języka drugiego umiejscowione są w półkuli prawej. Im wcześniej natomiast przyswajany jest język drugi, tym większe jest zaangażowanie półkuli lewej. W naturalnym przyswajaniu języka drugiego jednocześnie z pierwszym funkcje obydwu systemów przejmuje półkula lewa. W okresie późniejszym tj. po przyswojeniu języka pierwszego zostają one zazwyczaj umiejscowione w półkuli prawej. Tak więc półkula prawa specjalizuje się w rutynowych syntagmach typu: ”dzień dobry”, „jak się masz” i wyrazach gramatycznych. Lewa natomiast w rzadszym słownictwie, charakterystycznym dla osób o wyższej kompetencji języka. Uczenie się języka kontrolowane jest przez lewą półkulę jako proces analityczny i intelektualny. Naturalne przyswajanie jako proces nieświadomy może być dominowany przez półkulę prawą. Proces przyswajania w fazie początkowej kontrolowany jest bardziej przez półkulę prawą. Dopiero w wieku około pięciu lat angażuje się lewa półkula. Proces ten w następnych stadiach jest bowiem bardziej analityczny, formalny i poznawczy. Różne rodzaje pisma kontrolowane są przez różne półkule. Proces czytania znaków chińskich, ideogramów całościowo oznaczających pojęcia kontrolowany jest przez półkulę 3 prawą. Półkula lewa natomiast kontroluje pisma fonetyczne. Dominacja półkul w procesie przyswajania języka drugiego i obcego zależy więc od następujących czynników: od tego, czy język drugi przyswajany jest jednocześnie z pierwszym (we wczesnym dzieciństwie) czy nabyty język drugi był przyswajany naturalnie czy też formalnie uczony, czy przyswajany był rejestr dziecka, czy też rejestr człowieka dorosłego, czy wreszcie uczący się traktował sam proces analitycznie, czy też uczył się struktur całościowo, Fizyczne różnice między mózgiem męskim i żeńskim dotyczą spoiwa wielkiego oraz kory mózgowej. Dwie półkule żeńskiego mózgu mają więcej połączeń, co ułatwia lepszy przepływ informacji między półkulami. To z kolei ma bezpośredni wpływ na płynność językową. Kora mózgowa, gdzie maja miejsce najbardziej abstrakcyjne procesy myślowe, inaczej jest zbudowana i ukształtowana u różnych płci. W mózgu męskim grubsza warstwa kory znajduje się w prawej półkuli. U kobiet natomiast grubszą warstwą pokryta jest półkula lewa. Funkcje mózgu odpowiedzialne za gramatykę, ortografię i mówienie również inaczej są zorganizowane. U mężczyzn są one umiejscowione w przednich i tylnych obszarach lewej półkuli. U kobiet natomiast są umiejscowione w przednich obszarach lewej półkuli. Mózg męski i mózg kobiecy Funkcja Język (gramatyka, ortografia itp.) Lokalizacja Efekt M: przód i tył lewej półkuli Rozproszenie ośrodków K: przód lewej półkuli Skupienie ośrodków M: przód i tył lewej półkuli Skupienie ośrodków K: przód i tył obu półkuli Rozproszenie ośrodków M: prawa półkula Skupienie ośrodków K: obie półkule Rozproszenie ośrodków M: prawa półkula Skupienie ośrodków K: obie półkule Rozproszenie ośrodków Słownictwo, definiowanie pojęć Postrzeganie wzrokowo-przestrzenne Emocje Kobiety przewyższają mężczyzn w umiejętnościach językowych, tj. w płynności, gramatyce, ortografii, czytaniu, rozumieniu tekstu mówionego oraz pod względem zasobu leksykalnego. Różnice te uwidaczniają się już we wczesnym dzieciństwie. Dziewczynki wcześniej niż chłopcy zaczynają mówić. W wieku 1-5 lat charakteryzują się lepszą znajomością języka niż chłopcy. Tworzą dłuższe zdania. Dziewczynki popełniają mniej błędów, a ich struktury są bardziej zróżnicowane. Chłopcy wolniej przyswajają słownictwo. Kobiety szybciej i dokładniej niż mężczyźni przyswajają powtórnie umiejętności językowe. Kobiety osiągają lepsze wyniki z testów na rozmaite sprawności językowe na poziomie 4 zaawansowanym. Badania języka mieszanych grup wykazują, że mężczyźni więcej mówią i częściej przerywają wypowiedzi niż kobiety, wbrew powszechnie przyjętym stereotypom. Dziewczęta i kobiety są bardziej wrażliwe na dźwięk i ton głosu. Osoby z dominacją półkuli lewej są logiczne, analityczne, dobrze zorganizowane. Lubią mieć plan działania i przywiązują wagę do detali. Lubią konkurować, stosują szybko nową nabytą wiedzę i pracują samodzielnie. Osoby z dominacją lewej półkuli postrzegają świat globalnie, przetwarzają informacje całościowo. Są one spontaniczne, nieformalne, twórcze i bardziej kierują się uczuciem niż zdrowym rozsądkiem. Potrzebują więcej czasu na przyswajanie danej porcji materiału. Lubią pracować w grupie. Mniej konkurują niż poprzednia grupa. Teorie przyswajają dopiero po opanowaniu czynności, którą ta teoria opisuje czy objaśnia. Zostały przeprowadzone badania na płeć mózgu. Grupa prymusów charakteryzuje się największą dominacją lewej półkuli i najbardziej żeńskimi cechami mózgu. Może wynikać z tego, że dominacja lewej półkuli i żeński mózg korelują z dobrymi wynikami w przyswojeniu języka obcego. Opracowała: Zofia Jachymiak 5
